Презентация по физике на тему "Тепловые явления"

• 1 слайд

  Жылу құбылыстары.
  Ішкі энергия.
  Жылу мөлшері.
  Физика пәнінің мұғалімі:
  Балажігітова
  Нұртілеу Құрманәліқызы
  
  

• 2 слайд

  Алған білімдерін физикалық ұғымдардың және шамалардың (энергия;жылу өткізгіштік, конвекция, сәуле шығару; жылу мөлшері; меншікті жылу сыйымдылық, отынның меншікті жану жылуы, меншікті балқу жылуы.) мағынасын түсіндіру үшін қолдана білу;
  Аралас, сандық және графиктік есептерді формулаларды (түрлі жылу процесіндегі жылу мөлшерін анықтау, жылу балансының теңдеуін және анықтамалық материалдарды) қолдана отырып шығару;
  Физикалық құралдарды қолдана отырып қарапайым физикалық эксперименттер жүргізу;
  Заттың ішкі энергиясының өзгерісін, жылу берілудің түрлерін, заттың бір агрегаттық күйден екінші күйге өтуін, күнделікті өмірде жылу берілу құбылысының мәнін түсіндіру;
  Алған білімдерін түрлі табиғат құбылыстар мен процестерді түсіндіру үшін қолдана алу.
  Күтілетін нәтиже:
  

• 3 слайд

  Физиканы оқуға кiрiсерде, бiз механикалық құбылыстар жайлы алғашқы ғылыми мағлұматтармен танысқан болатынбыз.
  Еске түсірейік:
  Барлық денелер бір-бірімен тығыз емес қандайда бір қашықтықта орналасқан заттың өте ұсақ бөлшектері болып табылатын атомдар мен молекулалардан тұрады.
  Атомдар мен молекулалар үздіксіз бейберекет қозғалыста болады.
  Заттың атомдары мен молекулалары бір-бірімен тартылу және тебілу күштері арқылы өзара әрекеттеседі.
  
  
  
  
  

• 4 слайд

  «Жылу»
  дегеніміз не?
  

• 5 слайд

  Жылу-денені құрайтын өте ұсақ бөлшектердің үздіксіз қозғалысы
  

• 6 слайд

  Молекулалардың ретсіз қозғалысын жылулық қозғалыс деп атайды
  

• 7 слайд

  Молекулалардың ретсіз қозғалысы
  Броундық қозғалыс
  (жеке молекулалар мен атомдарға, сансыз көп молекулаларға тән)
  Диффузия құбылысы
  (газ, сұйық, қатты денелерде)
  

• 8 слайд

  Жылу құбылыстарымен тығыз байланысты негізгі физикалық шама температураға тоқталайық.
  Температура-газ молекулалар қозғалысының орташа кинетикалық
  энергиясының өлшемі.
  

• 9 слайд

  Еске сақтаңыз:
  Дененің температурасын термометрмен өлшейді;
  Температураны өлшеу үшін сынап, спирт сияқты термометрлік заттар қолданылады;
  Сынапты термометрмен жұмыс істегенде мұқият болу керек, себебі сынап буы улы.
  

• 10 слайд

  Еске сақтаңыз:
  Цельсий шкаласы бойынша алынған температура t(0С) мен Кельвин шкаласы бойынша алынған термодинамикалық температураның Т(К) арасындағы байланыс:
  Т=(t+273) К немесе t=(T-273) 0С
  
  Температура артқан сайын заттың молекулалары жылдам қозғалады, яғни олардың кинетикалық энергиясы артады.
  
  

• 11 слайд

  Еске түсірейік:
  Энергия деп дененің жұмыс істей алу қабілетін айтады.
  

• 12 слайд

  Механикалық энергия
  Кинетикалық энергия
  
  Потенциалдық энергия
  

• 13 слайд

  Молекуланың кинетикалық энергиясы +дене бөлшектерінің өзара әрекет энергиясы
  Механикалық энергияның ішкі энергияға түрленуі
  

• 14 слайд

  Ішкі энергия
  Қозғалыстағы молекуланың кинетикалық энергиясы
  Молекуланың өзара әрекет энергиясы
  

• 15 слайд

  Жылулық қозғалыстың механикалық қозғалыстан айырмашылығы қандай?
  

• 16 слайд

  Жылулық қозғалыстың механикалық қозғалыстан айырмашылығы:
  Бөлшектер өте көп, әрқайсысы ретсіз қозғалады.
  

• 17 слайд

  Ішкі энергия неден тәуелді?
  

• 18 слайд

  Сіздер білесіздер, молекулалардың жылдамдығы неғұрлым үлкен болса, соғұрлым дене температурасы үлкен болады.
  

• 19 слайд

  Қатты денелер, сұйықтар мен газдар молекулалардың орналасуына қарай ажыратылады, молекулалардың қозғалысы да соған қарай сипатталады. Молекулалардың кинетикалық және потенциалдық энергиялары да түрліше болады.
  

• 20 слайд

  Дененің ішкі энергиясы денені құрайтын молекулалардың энергияларының қосындысына тең. Дененің молекулалары неғұрлым көп болса, соғұрлым оның ішкі энергиясы жоғары болады. Дененің массасы денені құрайтын бөлшектердің массаларының қосындысына тең болғандықтан, ішкі энергия массадан тәуелді
  

• 21 слайд

  Ішкі энергия
  
  Тәуелді
  
  Дененің температурасына
  
  Заттың агрегаттық күйлеріне
  Дененің массасына
  Тәуелді емес
  Дененің қозғалысына, басқа денеге қатысты тұрған орнына
  

• 22 слайд

  Суретте дененің ішкі энергиясын өзгертудің бірнеше тәсілдері көрсетілген.
  
  

• 23 слайд

  Ішкі энергия өзгерту тәсілдері
  Жылу берілу
  Жылу өткізгіштік
  (қатты денелерде, сұйықтарда, газдардағы)
  
  Конвекция
  (cұйықтар мен газдарда)
  
  Сәуле шығару
  (ортаны қажет етпейді)
  Механикалық жұмыс істеу
  

• 24 слайд

  Арқанға жабысып тез
  сырғанап түскен кезде,
  қолдың күйіп қалатыны
  неліктен?
  Қай ыдыста температура жоғары?
  Ыстық суға батырғанда кеспектер үшін ішкі энергия өзгерісі бірдей бола ма?
  Сіріңке шырпысының тұтану себептерінің ұқсастығы мен айырмашылығы қандай?
  Спички
  

• 25 слайд

  Өзіңді тексер!
  Дене өзінің ішкі энергиясының есебінен жұмыс жасай ала ма? Мысал келтір.
  Жұмыс жасай отырып , ішкі энергияны өзгертуге бола ма?
  Мысал келтір.
  
  Жылу берілу кезінде дененің ішкі энергиясы өзгере ме?
  Мысал келтір.
  

• 26 слайд

  Дененің көбірек қызған бөлігінен азырақ қызған
  бөлігіне энергияның берілуі жылу өткізгіштік
  деп аталады.
  жақсы
  металдар, олардың ерітінділері, қатты денелер.
  
  
  нашар
  сұйықтар, газдар.
  
  
  Ерекшелігі:
  Вакуумде жылу өткізгіштік болмайды.
  
  Жылу өткізгіштік
  

• 27 слайд

  Қандай аяқ киімнен аяқ мұздайды:
  тар немесе кең?
  
  
  
  Қыстыгүні аязда құстар неге бүрісіп ұйықтайды?
  Қандай шәйнекте
  су тез қайнайды:
  жаңа әлде
  ішіне қақ тұрған?
  Қоршаған ортадағы жылу өткізгіштік
  Сыйымдылығы бірдей алюминий мен ағаш ыдысқа ыстық су құйылды. Қай ыдыс су температурасын лезде қабылдайды?
  
  

• 28 слайд

  Конвекция сұйықтың немесе газдың
  ағысы арқылы энергияның
  Тасымалдануы барысында
  жылу алмасу процесі.
  
  
  Қатты денелерде және вакуумде конвекция болмайды
  Конвекция
  Ерекшелігі:
  

• 29 слайд

  Самал жел қалай пайда болады?
  Табиғаттағы конвекция
  

• 30 слайд

  Сәуле шығару деп электромагниттік
  толқындар көмегімен бір денеден
  екінші денеге энергияның
  берілу процесін айтамыз.
  Вакуум арқылы да таралады.
  Әртүрлі денелер жылуды түрліше жұтады .
  Дененің температурасы неғұрлым жоғары болса, соғұрлым сәуле жоғары шығарылады.
  Қара денелер, кедір бұдыр бет,
  қара күйе (сажа).
  Ақ денелер, жылтыр,
  айналық беттер
  жақсы
  нашар
  Сәуле шығару
  Ерекшелігі:
  Денелердің сәулені жұтуы:
  

• 31 слайд

  Өзіңді тексер!
  
  От жанындағы жылынып отырған адамға жылу қалай беріледі?.
  Қатты қызған үтіктен жылу қандай тәсілмен шығарылады?
  

• 32 слайд

  
  
  
  Жылу берілу кезіндегі ішкі энергияны өлшеуге бола ма?
  

• 33 слайд

  Жылу берілу кезінде дененің алатын немесе жоғалтатын энергиясы жылу мөлшері деп аталады.
  
  Белгіленеді:
  Q
  Өлшем бірлігі:
  1 Дж
  Дене 20 кДж
  жылу мөлшерін
  алды(берді)
  Процесс нәтижесінде
  жұмыс атқаралмастан
  дененің ішкі энергиясы
  20 000 Дж
  артты немесе кеміді.
  Жылу мөлшері
  Q шамасы неден тәуелді?
  

• 34 слайд

  Әртүрлі температура
  Q ~ t 0C
  Қыздыру уақыты әртүрлі
  Q ~ т
  t 1 < t 2
  Q1 < Q2
  t1 0С > t2 0С
  Q1> Q2
  m1 = m2
  Әртүрлі заттар
  Q ~ заттың тегіне
  Денені қыздыруға қажетті немесе суығанда бөлінетін жылу мөлшері, заттың тегіне, массасына және оның температурасының өзгерісіне тура пропоционал.
  Массасы 1 кг заттың температурасын 1 0С қа өзгерту үшін қажет жылу мөлшерін көрсететін физикалық шама.
  Белгіленеді: С. Өлшем бірлігі: 1 Дж / кг 0С
  Q = cm(t20 – t10)
  Q1 > Q2
  Жылу мөлшерін есептеу
  Қорытынды:
  Меншікті жылусыйымдылық
  

• 35 слайд

  
  
  
  Ваннаға температурасы 100С, көлемі 210 л су құйылған. Осы ваннадағы судың температурасы 370С болуы үшін оған қанша мөлшерде қайнаған су құю керек?
  
  

• 36 слайд

  SI
  V=210 л 210 10-3 м3
  t1=100C
  t2=1000C
  θ=370С
  Vx-?
  Шешуі. Ваннаға құйылған көлемі Vx қайнаған су ондағы бұрынғы суға белгілі жылу мөлшерін береді. Ваннадағы судың барлық нүктесінде температурасы θ-ға теңелгенше жылу алмасу жүреді. Осы процесс үшін жылу балансының теңдеуі былай жазылады:
  Qал=Qбер.
  Мұндағы Qал.=сm(θ - t1)- ваннадағы судың алған жылу мөлшері. Qбер.=сm( t2-θ)- ваннаға құйылған қайнап тұрған судың берген жылу мөлшері, с- екеуіне бірдей судың меншікті жылусыйымдылығы. Осыдан
  
  
  
  

• 37 слайд

  Яғни
  
  
  Сан мәндерін қойып, есептеулер арқылы ізделінген шама анықталады:
  
  
  
  
  
  Жауабы:
  
  

• 38 слайд

  энергия
  СО2
  С
  О
  О
  С
  Жану кезінде бір көміртек атомы ауадағы оттектің екі атомымен қосылып, көмірқышқыл газының бір молекуласын құрайды. Нәтижесінде өте көп энергия бөлінеді.
  Q = q*m
  Q
  q
  m
  Отынның меншікті жану жылуы
  Массасы 1кг отын жанғанда бөлінетін жылу мөлшерін
  көрсететін физикалық шама. Белгіленуі: q
  Өлшем бірлігі: 1 Дж / кг.
  Отын энергиясы
  

• 39 слайд

  Энергия жоғалмайды жоқтан пайда болмайды
  Энергия бір түрден екінші түрге ауысады және сақталады
  Төмендегі келтірілген мысалдарда энергия қалай
  түрленіп сақталады?
  Балғамен соғу кезінде шеге қызады.
  Су қайнаған кезде құты ауызындағы тығын ұшып шығады.
  Екі алақанды ысқылағанда қызады.
  
  
  Механикалық және жылулық процестердегі
  энергияның айналу және сақталу заңы
  

• 40 слайд

  Массасы 10 т шойынды 10 - тан 1160 -қа дейін қыздыру үшін қанша кокс жағу қажет?
  

• 41 слайд

• 42 слайд

  Балқу
  Қатаю
  (кристалдану)
  Заттың агрегаттық күйлерінің өзгеруі
  Булану
  Конденсация
  Энергия жұтылады
  Энергия бөлінеді
  Еске сақта:
  Балқу, қатаю, булану, конденсация процестері тұрақты температурада өтеді.
  

• 43 слайд

  О
  Q = λ·m
  Q
  λ
  m
  Меншікті балқу жылуы
  Массасы 1кг кристалл затты балқу температурасында сұйыққа
  айналдыру үшін жұмсалатын жылу мөлшерін көрсететін
  физикалық шама. Белгіленуі: λ
  Өлшем бірлігі: 1 Дж / кг.
  Ж ы л у м ө л ш е р і
  

• 44 слайд

  О
  Q = r·m
  Q
  r
  m
  Меншікті булану жылуы
  Массасы 1кг сұйық затты қайнау температурасында сұйыққа
  айналдыру үшін жұмсалатын жылу мөлшерін көрсететін
  физикалық шама. Белгіленуі: r
  Өлшем бірлігі: 1 Дж / кг.
  Ж ы л у м ө л ш е р і
  

• 45 слайд

  О
  
  t, 0 С
  
  A
  В
  Е
  Ғ
  N
  С
  Д
  
  -50 С
  
  
  
  1000С
  
  
  Заттың агрегаттық күйлерінің графиктері
  М
  t,мин
  

• 46 слайд

  1. Күннен жерге энергия қалай беріледі?
  А) конвекция
  Б) жылу өткізу
  В) сәуле шығару
  Г) жауабы жоқ
  2. Мұз 0°C тұрақты температурада ериді.Еру кезінде энергия жұтылады ма,әлде бөлінеді ме?
  А) Жұтылады Б) бөлінеді
  В) Жұтылмайды да ,бөлінбейді де
  Г)Жұтылады да ,бөлінеді де
  
  Үйге тапсырма
  

• 47 слайд

  3. Орталық жылыту жүйесінде энергия қазаннан жылу батареясына қалай беріледі?
  А) конвекция
  Б) жылу өткізу
  В) сәуле шығару
  Г) конвекция және сәуле шығару
  4. Қайнау кезінде сұйық толық буланып болғанша температура қалай өзгереді?
  А) көтеріледі
  Б) төмендейді
  В) өзгермейді
  Г) жауабы жоқ
  

• 48 слайд

  5.Балқу процесі кезінде температура қалай өзгереді?
  А) көтеріледі
  Б) төмендейді
  В) өзгермейді
  Г) жауабы жоқ
  6. 78 °C тұрақты температурада спирт буланады. Булану кезінде энергия бөлінеді ме, жұтылады ма?
  А) жұтылады Б) бөлінеді
  В) жұтылмайды да ,бөлінбейді де
  Г) өзгермейді
  Ескерту: Тестің әрбір дұрыс жауабы үшін 1 ұпай
  

• 49 слайд

  Деңгейлік тапсырмалар
  1. Алғашқы температурасы 20°C 6кг суды қайнату үшін жылудың қандай мөлшері қажет? (2ұпай)
  2. 0°C температурада алынған 0,2 кг мұзды 40 °C температурадағы суға айналдырады. Бұл үшін қандай мөлшерде жылу қажет? (4 ұпай)
  3. Поляр жағалауындағылар тамақ жасайтын суды мұзды еріту арқылы алады. Бастапқы температурасы -10°C болса 2 кг мұзды ерітіп оны қайнату үшін қанша жылу қажет? (6 ұпай)
  
  

• 50 слайд

  
  
  Үй тапсырмасын бағалау шкаласы
  16-18 ұпай - “5”
  14-15 ұпай - “4”
  10-13 ұпай - “3”
  0-9 ұпай - “2”
  

• 51 слайд

  
  
  Осы сабақтың материалдарын, соның ішінде презентация мен видео материалдарды www.moodle.kz порталынан көре аласыздар.
  

• 52 слайд

  
  
  
  Назарларыңызға
  рахмет!