Презентация по химии на тему "Асқорыту жүйесі"

• 1 слайд

  Қош
  келдіңіздер!
  

• 2 слайд

• 3 слайд

  Сабақ барысы:
  І. Ұйымдастыру
  Оқушылардың назарын
  сабаққа аудару
  
  

• 4 слайд

  Көңілді жұмбақ
  Қос шауып келі бар,Ауа соғары бар
  Екі алып келі бар.Қорек қорабы бар
  Қос жол көргіші бар,Тағы, тағы.....
  Екі үн сезгіші бар.Тоқсан жол торабы бар
  Жалғыз мол асары бар
  Кеуде қағары бар.
  Шешеді бұл жұмбақты
  Талпынған талабы бар
  Бұл кім?
  Адам
  

• 5 слайд

  ІІ. Үй тапсырмасын сұрау
  «Сызбаны сөйлет»
  
  1. Тыныс алу жүйесі
  

• 6 слайд

• 7 слайд

• 8 слайд

  2. Тамақтанудың
  маңызы
  

• 9 слайд

  Қоректік заттар
  
  
  

• 10 слайд

• 11 слайд

  Жалғастыр
  Асқорыту дегеніміз.......
  

• 12 слайд

  ІІІ. Жаңа сабақ
  Асқорыту жүйесі
  

• 13 слайд

  Асқорыту мүшелері мен асқорыту бездері қосылып асқорыту жүйесін құрайды. Адамда асқорыту жолының ұзындығы 8-10метр
  

• 14 слайд

  Асқорыту мүшелеріне ауыз қуысы, жұтқыншақ, өңеш, қарын, аш ішек және тоқ ішек жатады. Асқорыту мүшелерінің іші қуыс, түтікке ұксас.
  Асқорыту мүшелерінің қабырғасы негізінен үш қабаттан тұрады: сыртқы, қабаты - дәнекер ұлпадан тұратын сірқабат. Ортаңғысы бұлшықет қабаты, ішкі қабаты - эпителий ұлпасынан түзілген.
  

• 15 слайд

  Ауыз қуысының құрылысы
  

• 16 слайд

  Жұтқыншақ
  Жұтқыншақ - түтік пішінді қуыс, бұлшықетті мүше, көлденеңжолақты бұлшықет ұлпасынан тұрады. Жұтқыншақ мойын омырт-қалардың алдыңғы жағында орналасқан. Ересек адамда оның ұзындығы, шамамен 11—13 см. Жұткыншақтың төменгі бөлігі әрі өңешпен, әрі көмекеймен байланысады. Жұтылған тамақ жұтқыншақ арқылы өңешке түседі. Тыныс алғанда ауа жұтқыншақ арқылы көмекейге өтеді. Жұтқыншақ аркылы тамақ та, ауа да өтеді. Сондықтан ол әрі асқорыту, әрі тынысалу мүшелер жүйесіне жатады.
  Жұтқыншак екі бүйіріндегі тесіктер арқылы ортаңғы құлақ қуысымен байланысқан. Жұтқыншақтың ауыз қуысына жалғасқан жерінде бозғылт-қызыл түсті 6 бадамшабездер (миндалина) орналасқан. Олар ірі лимфа түйіндерінен түзіліп, қорғаныштық қызмет атқарады. Бадамшалардың іші лейкоциттерге толы болады. Олар тағам немесе ауамен түскен микробтарды жояды. Егер бадамшалар қабынса, қызметі дереу бұзылады. Бадамшалар лимфа жүйесіне жатады.
  

• 17 слайд

  Өңеш
  Өңеш — ұзындығы 25 сантиметрдей іші қуыс бұлшықетті мүше. Оның жоғарғы бөлімі жұтқыншақпен, төменгі бөлімі қарынмен жалғасады. Өңешті астарлап жатқан сілемейлі қабықшасы көп қабатты эпителиймен қапталған. Эпителийлердің ұзын қатпарлары тамақ өткен кезде өңешті кеңейтеді. Өңештің ортаңғы бұлшықетті қабық -шасының көп бөлігі бірыңғайсалалы бұлшықет ұлпасынан тұрады. Осы бұлшықеттердің толқын төрізді оқтын-оқтын жиырылуы нөтижесінде тағам қарынға түседі. Өңеш көкеттің ортасындағы тесіктен өтіп, құрсақ қуысындағы қарынмен жалғасады.
  

• 18 слайд

  Қарын — құрсақ қуысының жоғары бөлімінің сол жағында, көкеттің астында орналасқан асқорыту жолының кеңейген мүшесі. (Абай атамыздың: «Аш қарын жұбана ма майлы ас жемей» деген ой тұжырымы естеріңде болар.) Қарын - іші қуыс қалың бұлшықетті мүше. Ол жоғарғы жағынан өңешпен, төменгі жағынан аш ішектің басталар жері ұлтабармен жалғасады. Қарынның ішкі жағын астарлап жатқан қатпарлы сілемейлі (шырышты) қабықшасы оның көлемін үлкейтеді. Қарынның қабырғасындағы бірыңғайсалалы бұлшықет талшықтары үш түрлі бағытта орналасқан. ішкі қабаты - қиғаш, ортаңғысы - сақина төрізді, ал сыртқысы - ұзыннан орналасқан. Қарынның катпарланған сілемейлі (шырышты) қабықшасында өте көп ұсақ бездер бар. Бұл бездерден карын сөлі бөлінеді. Қарынның өңешпен және ұлтабармен (он екі елі ішек) байланысқан жерінде сақина тәрізді бұлшықеттер болады .
  Асқазан немесе қарын
  

• 19 слайд

  Аш ішек
  Аш ішек - қарын мен тоқ ішекті жалғастыратын түтік пішінді бұлшықетті мүше. Оның ұзындығы ересек адамдарда 5,5-6 метрдей. Аш ішектің қарыннан басталған 25—30 сантиметрдей бөлімі - ұлтабар (он екі елі ішек) деп аталады. Ұлтабарға бауырдан келетін от қабының өзегі және үйқыбездің де өзегі ашылады. Аш ішек ирелеңдеп орналасқан. Оның ішкі қабырғасында көптеген сақина пішінді қатпарлар бар. Сонымен бірге ашішектің сілемейлі қабықшасында тұйық әскін түріндегі бүрлер өте көп. Мұндай бүрлер тек аш ішекке ғана тән. Бұл бүрлер ішектің ішкі сіңіру бетін ұлғайтады. Аш ішектің бұлшықет қабықшасындағы ішкі бұлшықет талшықтары сақина тәрізді, сыртқысы ұзына бойы орналасқан. Аш ішек қабырғасындағы бұлшықет талшықтары, оқтын-оқтын толқын тәрізді жиырылып-босаңсып тұрады. Осының нәтижесінде жеген тамақ ішектің ішімен алға қарай жылжып отырады.
  
  

• 20 слайд

  Тоқ ішектің ұзындығы 1,5-2 метрдей, аш ішектен екі еседей жуан. Тоқ ішектің аш ішектен басталған жері бүйен деп аталады. Ол он жақтағы мықын тұсында орналасқан. Бүйеннің томенгі шетінде ұзындығы 7-8 см-дей құрт пішінді түйық өскін соқырішек (аппендикс) болады. Оны аппендикс (лат. «арреndіх» - қосалқы) деп атайды. Ол лимфа жүйесіне жататын мүше. Оның қабынуынан болатын ауру - сокырішек (аппендицит) деп аталады. Тоқ ішектің соңғы бөлімі - тік ішек. Тоқ ішектің сыртында май қабаты қалың болады, оның сілемейлі қабыкшасында жарты ай пішінді ірі өрі жалпақ қатпарлар көптеп кездеседі. Тоқ ішекте су қайтадан денеге сіңіріледі де, нәжіс калыптасады. Тоқ ішекте өте көп бактериялар (өсіресе ішек таяқшалары) болады, олар ағзаға пайдалы. Бұл бактериялар өсімдік жасунықтарын (клетчатка) ыдыратады, кейбір витаминдерді синтездейді. Зиянды микробтардан қорғап, тамақтың дұрыс қорытылуын қамтамасыз етеді. Дәріні қалай болса солай пайдалану ішектегі пайдалы бактерияларға зиянды өсер етуі мүмкін. Сондықтан да дәрі-дәрмектерді (антибиотиктерді) тек өрігердің кәңесі бойынша пайдалану керек
  Тоқ ішек
  

• 21 слайд

  Ішкі ағзалардың ең үлкені – бауыр. Оның салмағы шамамен 1500 г. Ол асқазанның оң жағында орналасқан. Бауырдың сол жағында асқазанның астында ұйқы безі орналасқан. Ол аш ішекке түсетін күшті асқорыту сөлін бөліп шығарады. Ұйқы безі күніне бір жарым литрге жуық ас қорыту сөлін бөліп шығарады.
  Өт қабына бауыр үздіксіз өндіретін өт жиналады. Асқорыту кезінде өт қабы және бауыр өзегі арқылы өт жалпы өт өзегіне ағады.
  Бауыр
  

• 22 слайд

  Ойын:
  “Іздеп тап”
  Шарты: кестеде әріптер бейтарап
  берілген, солардың арасынан
  асқорыту жүйесіне қатысты сөзді
  табу керек
  

• 23 слайд

• 24 слайд

  ГРАФИКАЛЫҚ ДИКТАНТ:
  дұрыс жауап “^”, қате жауап “___”
  Тіл сілемейлі қабықпен қапталған бірыңғай салалы бұлшықет ұлпасынан тұрады
  Жұтқыншақтың төменгі жағы тарылып, өңешке бітеді.
  Аш ішек қарын мен тоқ ішекті жалғастыратын бұлшықетті мүше
  Қарынның катпарланған сілемейлі (шырышты) қабықшасында өте көп ұсақ бездер бар. Бұл бездерден өт бөлінеді.
  Аш ішектің томенгі шетінде ұзындығы 7-8 см-дей құрт пішінді түйық өскін соқырішек (аппендикс) болады.
  Қарынның өңешпен және ұлтабармен (он екі елі ішек) байланысқан жерінде сақина тәрізді бұлшықеттер болады
  Жұтқыншақ тек ас қорыту мүшесіне жатады
  Жұтылған тамақ жұтқыншақ арқылы өңешке түседі.
  

• 25 слайд

  Тест
  Адамда асқорыту жолының ұзындығы
  А) 3-5 м.
  Ә) 8-10 м.
  Б) 15-18 м.
  Дәм сезу рецепторлары қайда орналасқан?
  А) жұмсақ таңдайда
  Ә) ұрттың сілемейлі қабығында
  Б) тілде
  Асқорыту және тыныс жолдары қай жерде қиылысады?
  А) ауыз қуысында
  Ә) жұтқыншақта
  Б) Өңеште
  

• 26 слайд

  Асқорыту жолында асқазаннан кейін не орналасады?
  А) аш ішек
  Ә) тоқ ішек
  Б) Ұлтабар
  Тоқ ішектің бөлімдері
  А) аш ішек, жиек ішеу, тоқ ішек
  Ә) соқыр ішек, тік ішек, ұлтабар
  Б) соқыр ішек, жиек ішек, тік ішек
  Аш ішек бөлімдері
  А) ұлтабар, тік ішек, аш ішек
  Ә) ұлтабар, аш ішек, мықын ішек
  Б) соқырішек, жиек ішек, тік ішек
  

• 27 слайд

  Оқушыларды
  бағалау
  

• 28 слайд

  Тақырыпты оқу,
  мазмұндау
  

• 29 слайд

  Сабақ
  аяқталды