Презентация по истории на тему "Египеттегі ғылыми мен мәдениет."

Қызылорда облысы

№ 101орта мектеп                    

тарих пәнінің мұғалімі Шопанова Айгерім

Тақырыбы: Орталық Қазақстан

Сабақтың мақсаты.

Білімділік: Орталық Қазақстан аймағының Сарыарқа деп аталу себебін, орналасқан аймағын картадан көрсету, оның табиғаты, қола дәуірінен бастап, ең бір өркендеген мәдениеттің орталығы болғандығын естеріне сала отырып, Тасмола мәдениеті, шаруашылығы, ерте темір дәуірінде осы аймақты мекендеген тайпалар туралы түсініктерін қалыптастыру.

Дамытушылық: Оқушылардың өткен сабақтардан алған білімдерін пайдалана отырып, сұрақ қою, жаңа материалмен байланыстыру арқылы оқушылардың ойлау қабілетін, қосымша материал ұсына отырып, оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту.
 Тәрбиелік:Қазақтың кең Сарыарқа даласы, оны мекендеген тайпалардың мәдени ескерткіштеріне тоқтала отырып, оқушыларды еліне деген сүйіспеншілдікке, мәдениеттілікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:Аралас

Сабақтың әдісі:Түсіндіру,салыстыру,сұрақ - жауап

Көрнекілік: Дидақтикалық материалдар,интерактивті тақта,Карта,тірек – сызба.

 Сабақтың барысы.

І. Ұйымдастыру

·         Оқушылардың оқу – құралдарын тексеру

·         Оқушылардың зейінің сабаққа аудару

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау

А)«Кім тапқыр» ойыны.

1.Мынау қандай қала?

Жауап:Шірік – Рабат қаласы

Қызылордадан 300 шақырым жерде орналасқан

Қаланаң орталығында  қамал салынған.

Онда қола жебе ұштары,саздан жасалған ұштары бар

2.Мынау қандай оба?

Жауап:Шірік – Рабат қаласы  Қызылордадан 300 шақырым жерде орналасқан.Қаланаң орталығында  қамал салынған.Онда қола жебе ұштары,саздан жасалған ұштары бар

3.Мына адам кім?

Жауап: «Алтын  киімді адам»Есік обасынан табылған алтын бұйымдардың

молдығына қарап,бұл мәйіт “Алтын киімді адам”деп аталадыБұл адам 17 – 18 жас шамасындағы сақ ханзадасы  деп тұжырымдаған.

4.Мынау не?

Жауап: «Алтын киімді адамның» бас киімі.Шошақ бөрікті болғаннан кейін бұны сақ – тиграхауданың бас киімі деп тұжырымдады.Бас киімде 150 ден аса жануардың суреті бар.

Мынау не?

Жауап:Тәж киген адам бейнеленген мөр – жүзік.Есік қорғанынан табылған.

Ә)Ғасырлармен жұмыс

Б.з.б .8 – 5 ғасыр

Түгіскен мен Ұйғарақ ескерткіштері  салынды.

Б.з.б. 4 – 2 ғасыр

Қамал орталығынан  жебенің қола ұштары ,алтын қапсырмалар  т.б табылды.

Б.з.б 5 – 4  ғасыр

Бесшатыр обасынан  қола ұшты жебелер,темір пышақтар,шаш түйрегіштер табылды.

Б.з.б 5-4 ғасыр 

 Есік Обасы орналасқан.   

Б.з.б 8 ғасыр  

Еуразия  далалы аймақтар өңірінде  аңдарды бейнелеу -  аң стилі пайда болды.

Терминмен жұмыс:

Аңдық стиль – Негізгі тақырыбы аңдарды және аңыздардағы қиял – ғажайыптарды бейнелеу  болып табылатын б.з.б 8 ғасырларда далалы аймақтарда сәндік сипатта қолданылған  өнер түрі.

Дромос – Оба астындағы қабірге алып баратын,мәйітті тонаудан сақтап қалу үшін жасалған дәліз тәрізді үсті жабық өткел.

Қабір – адамның бүтіндей немесе  өртелген сүйегі қойылатын жерлеу  орны.

Мөр – қағазға басу үшін  жұмсақ материалға балшық ойылып түсірілген суретті таңба.

Оба  - қабір үстіне топырақтан  үйілген төбешік.Обалардың жеке тұрған және топтасқан түрлері  болады.Топтасқан түрлері  қорым деп аталады.

Тәті – төбесі мен шүйде  тұсы ашық,кішігірім  тәж тәрізді әшекейлі бас киім.Тәті негізінен асыл материалдардан  жасалған.

ІІІ Жаңа сабақ

§19 Орталық  Қазақстан.

Жаңа сабақ жоспарымен таныстыру.
1.Сарыарқа –ұлы дала;
2.Сарыарқаның тұрғындары;
3.Шаруашылығы;
4.Ерте темір дәуірі ескерткіштері.

1.Сарыарқа -ұлы дала
   Орталық Қазақстанның жер аумағы мөлшермен қазіргі Қарағанды,Ақмола жартылай  Павлодар облыстары мен Торғай өңірлерін қамтиды.Бұл өңірді ертеден қазақтар Сарыарқа деп атаған.Сарыарқа деген ұғым қазақтың сары даласын шығыстан батысқа қарай бөліп жатқан аласа таулар желісін білдіреді.Қола дәуірінен бастап Орталық Қазақстан жерінде кен өндіру,ал ерте темір дәуірінде мыс,алтын және басқа да металдар өндіру жақсы өркендеген.Сарыарқаны шығыста Тарбағатай тау сілемдері,Батыста созылып жатқан Торғай ойпаты қоршап тұр.Солтүстікке қарай Өлеңті,Сілті,Есіл,Нұра,Құланөтпес өзендері ағып жатса,ал оңтүстікке қарай Аягөз,Қаратал,Жәмші,Мойынты,Сарысу,Сарыкеңгір,Қаракеңгір өзендері ағады.Олардың бәрі бір сағадан бастау алады.
    2.Сарыарқа тұрғындары ( слайд арқылы көрсетіледі). Оқушыларға  Қазақстан Республикасының  кішірейтіліп түсірілген картасы үлестіріледі,ондағы Орталық Қазақстан аймағын  мекендеген тайпаларды көрсетіп жазады.Солтүстік батысында-аргиппейлер,орталығында-исседондар,шығысында аримаспылар. 

3. Шаруашылығы.Өзара оқыту стратегиясы.Оқулық мәтініндегі осы тақырыпшаны оқушылар оқып шығып,жұпта бір-біріне сұрақ қояды ( сұрақ қойған оқушы сұрақ деңгейімен бағаланады,мұғалім өз тарапынан толықтырады).

4.Ерте темір дәуірі ескерткіштері ( слайд арқылы түсіндіру). Ерте темір дәуірінің  Орталық Қазақстанға  тән ескерткіштеріне  «Мұртты» обалар жатады.Суреті көрсетіліп,олардың белгілі бір бұрышпен салынып,оңтүстік,солтүстік,шығыс,батыс,бағытын білдіретіндігі туралы айтылады.
   Сарыарқаның ерте темір дәуірі ескерткіштері Тасмола деген атпен белгілі.Ол исседон тайпаларынан қалған.Алғашқы ескерткіштері Павлодар  облысының Екібастұз ауданындағы Тасмола  өңірінен табылған.Орталық Қазақстан ескерткіштеріндегі «Мұртты» обалар екі жерлеу орнынан тұрады. «Мұртты» обалардың төрт түрі кездеседі.
     Оқулықтағы  «Мұртты» обалардың төрт түрі бейнеленген сызба көрсетіліп,әрқайсысына  жеке тоқталып түсіндіріледі.
     «Мұртты» қорғандар сәулет өнерінің өзіндік ерекше ескерткіші болып табылады.Мұндай «Мұртты» обалар Солтүстік,Шығыс Қазақстан аймағынан,республикамыздың оңтүстік өңірлерінен де табыла бастады.

ІҮ.Бекіту кезеңі

«Тарих шашуы» жұмбағын шеш.

«Мұртты» құрылысының ұзындығы	10 метрден 30-40 метрге созылады.
Аргипейлер	Солтүстік батысында орналасқан
Қысқы жайылым	Қыстау
Исседондар	Саыарқаның Орталығында орналасқан
Күздеу	Семірген мал күзгі жайылымда жайылады.
Қола дәуірінен бастап	Кен өндіру өрісі өркендеді.
Сарыарқаны шығыста	Тарбағатай тау сілемдері
Ерте темір дәуірінде	Мыс,алтын тб металдар өркендеді.
Сарыарқаның батысында	Торғай ойпаты созылып жатыр
Аримаспылар	Сарыарқаның шығысында  орналасқан

«Тарихи мозайка» берілген сөздерден  сөйлем құра.

ҚАЗАҚТЫҢ   ДЕГЕН  ҰҒЫМ  ТІЛІНДЕ   САРЫАРҚА  ШЫҒЫСҚА БАТЫСТАН  СОЗЫЛЫП   КЕҢІСТІКТІ   ЖАТҚАН   ДАЛАСЫН САРЫ    МЕН  ТАУЛАРЫН    АЛАСА   ТҰРАТЫН    БІЛДІРЕДІ   ҚАРАЙ

Жауап:Сарыарқа  деген  ұғым  қазақтын  сары  даласын  шығыстан  батысқа қарай бөліп  жатқан  аласа  таулар  желісін білдіреді.

Тестпен  жұмыс.

1.Орталық  Қазақстандағы  ерте темір дәуірі ескерткіштерінің  атауы?

А)Шағын қорғандар

Ә)Үлкен обалар

Б) «Мұртты қорғандар»+

В)Патша қорымы

2.Тасмола  мәдениетінің ерекшелігі

А)Көп адамдар жерленген

Ә)Қыш ыдыстар  қойылмаған.

Б)Алтын әшекейлер кездеспейді.

В)Адам  мен  жылқыны қатар жерленген.+

3.Тасмола  мәдениетін  қалдырған  тайпа.

А)Аргиппейлер

Ә)Исседондар+

Б)Аримаспылар

В)Дайлар

4. «Мұртты» қорған қандай роль атқарады.

А)Жерлеу

Ә)Бағдаршам+

Б)Ат беру

В)Ыдыс жасау

5.Жылқыларды күзде үйірге қосады.Әр үйірде  қанша бас мал болды?

А) 500-600 бас

Ә)400-700 бас

Б)400-600 бас+

В)200-300 бас

6.Сарыарқаның ерте  темір дәуірі ескерткіштері қандай атпен белгілі  болды?

А) Шірік – Рабат мәдениеті

Ә)Бесшатыр мәдениеті

Б)Бәбіш – Молда мәдениеті

В)Тасмола мәдениеті+

7.Орталық Қазақстанның жер аумағы қазіргі қандай облыстарды алып жатыр?

А)Қарағанды,Ақмола,Павлодар.

Ә)Астана,Ақмола,Көкшетау

Б)Семей,Ақтау,Ақтөбе

В)Ақмола,Қызылорда,Шымкент

Ү.Үйге тапсырма: §19 оқу

Венн диаграмасы:

                             Салыстыр

 ҮІ.Бағалау