Презентация по историй "Абылай хан" (5 класс)

А.Құсайынов атындағы жалпы орта білім беретін мектеп-балабақшасы

Ашық сабақ

Тақырыбы:

Тарих пәнінің мұғалімі: Бисеналиев А.Р

2015-2016 оқу жылы

Сабақтың мақсаты:     Оқушыларға Абылай ханның ХYІІІ ғасырда Орталық Азияның әлемдік деңгейдегі мемлекет басшысы, қолбасшысы, дипломат болғанын, оның тұсындағы қазақ хандығының Жоңғарлармен, Ресей, Қытай империясымен және тағыда басқа елдермен жүргізген сыртқы саясатының негізгі оқиғаларын түсіндіру. Абылайдың қазақ хандығының тәуелсіздігін сақтау жолындағы сыртқы саясат саласындағы тарихи еңбегін ашып көрсету

Дамытушылық: Оқушыларға Абылай дәуірін, тұлғасын, оның сыртқы саясат саласындағы қайраткерлігін ғылыми тұрғыдан талдауға, саналылықпен түсіне білуге ұлы бабамыздың дипломатиялық қызметі туралы өздігінен ізденіп, білулеріне  бағыт-бағдар беру.

Тәрбиелілік:    Оқушылар бойында қазақтың ұлы ханы абылай тұлғасына, оның кемеңгерлігіне, дипломатиялық шеберлігіне деген қызығушылық пен құрмет сезімін  қалыптастыру.

Сабақтың түрі: Танымдық сабақ

Сабақтың әдісі: СТО технологиясы,, тапсырмалар.

Сабақтың көрнекілігі:  Интерактивті тақта, слайд–шоу, суреттер.

Пәнаралық байланыс: Әдебиет,география,математика.

Сабақтың барысы:

I. Ұйымдастыру кезеңі: Сәлемдесу,  түгендеу, оқушылардың зейінін сабаққа аудару.   2 минут

II. Үй тапсырмасын тексеру:

Үйге қандай тапсырма берілді?

«Келісемін +  ,келіспеймін -»

1.Қазақ хандығындағы ең жоғарғы мемлекет билеушісі-хан.

2.Қазақ хандығындағы өмір тәжірибесі мол,сот мәселесін жетік білетін, әділ,шешен,дана адамдар би болып танылды.

3.Қазақ хандығы 4 жүзге бөлінді.

4. «Қазақ» атауы көне түркі тілінде «еркін адамдар» деген мағынаны білдіреді.

5.Керей хан – Қазақ хандығының тұңғыш ханы.

6.Керейден кейін хан болып Хақназар сайланды.

7.Төле би Жоңғар шапқыншылығына қарсы ұйымдастырушылардың бірі болды.

8.Қазыбек би-атақты шешен, «Жеті жарғы» заңын жасаушылардың бірі.

9.Әйтеке би 20 жасында ол Кіші жүздің бас биі болды.

10. «Елім-ай» әні «Ақтабан шұбырынды» оқиғасына байланысты дүниеге келді.

       ІІІ. Жаңа сабақ

Жоспар:

1.Абылайдың өмір жолы

2.Абылай хан-қолбасышы, мемлекет қайраткері

3.Абылай – аса көрнекті саяси және мемлекет қайраткері.

Қазақ Ордасының ханы, қазақ мемлекетінің тарихындағы аса көрнекті мемлекет қайраткері, арғы тегі Жошы хан, бергі бабалары қазақ ордасының негізін салған Әз-Жәнібек, одан соң еңсегей бойлы ер Есімхан, Салқам Жәңгір хан. Абылай – Жәңгір ханның бесінші ұрпағы.

Сонымен, бүгінгі сабақта біз қиын-қыстау шапқыншылық уақытта тарих сахнасына қазақ қауымын тығырықтан алып шығар тарихи тұлға Абылай шықты. Абылай тұлғасын ашып көрсететін ерлігі мен өрлігін, тектілігі мен батырлығын қатар ұстанған кезі жоңғар тұтқыныда болған уақыт.

IV. Жаңа тақырып:. Алдымен сабақ бастамас бұрын экраннан  Абылай хан туралы деректі фильмді көріп алайық .

V.Сергіту сәті.

VІ. Топтарға тапсырма.

Сосын сабағымызды ары қарай жалғастырамыз.

Енді балалар 4 топқа бөлініп алайық. Жоспарға сай жаңа көрген киномыздан мәліметтер пайдалана отырып сабақты талдаймыз.

Жоспар:

1-топ «Тарихшылар»        Абылайдың балалық шағы,жігіттік кезеңі

2-топ «Әдебиетішілер»   

1.Абылай ханның қасына қандай ақындар, жыраулар топтасты.

2.Абылай ханның қандай күйлері білсесің.

3. Бұқар жыраудың Абылай ханға айтқаны.

3-топ  «Географтар»         Абылай кезіндегі қазақ хандығы

4-топ  «Математиктер»       Сандар сөйлейді.

Міне балалар біз жоспар бойынша бөліндік. Енді  әр маман өз тапсырмаларын ортаға салуға тырысады.

1-Топ. Тарихшылар.Тарихшылар мазмұнын айтып өтеді.Абылайдың азан шақырып қойған аты – Әбілмансұр. Ол 1711 ж Түркістан билеушісі Қанішер Абылайдың ұлы Көркем Уәлидің шаңырағында дүниеге келеді. Абылай 13 жасында Түркістанды қалмақтар басып алады, Уәли өледі, әкесінің қызметшісінің көмегімен жаудан қашып құтылып ол барған жерінде, тегңн жасырады.Оған Төле Сабалақ деп ат қояды.

Абылайдың 22 жасында Төле биге сәлем беруге Бөгенбай батыр келеді, ол қалмақтарды барлауға Сабалақты ертіп кетеді. Бөгенбай өте сыншыл жан екен: адамның да, малдың да асылын бір көргенде таныған екен.Сабалаққа батсын беріп, астындағы Нарқызыл деген тұлпарын ұсынып: шырағым-ай , көзің отты бала екенсің, мінезі қазақтағы хан екенсің, жазғы салым қалмаққа ататнамыз, сонда да керек болар жан екенсің!-депті. Орта жүздің ханы Әбілмәмбет Абылайды өзіне шақырып алып: Ел жұртың кім? Туғаның кім? Жөніңді бастан-аяқ айтшы жайлап деген.Сонда бала айтты: Қазақ қалмақ ерегесі, мұндайда елдің қозар делебесі, қысылған соң аузыма түсіп кетті, Атам-Абылай мен бала немересі-деген екен.Ол ел бірлігіне қол жеткізуде, қазақың күшін біріктіруді арман етті, сол мақсатына жетті.

2        –топ Әдебиетшілер.

1.Абылай ханның қасына қандай ақындар, жыраулар топтасты.

2.Абылай ханның қандай күйлері білсесің.

3. Бұқар жыраудың Абылай ханға айтқаны:

«Хан Абылай атандың,

Дүниеден шықпай мініңіз.

Алтын тақтың үстінде

Үш жүздің басын құрадың.

Жетім мен жесірге,

Ешбір жаман қылмадың.

әділдікпен жүргіздің,

әдепті іске кіргіздің, - деп толғаған екен.

3-топ-Географтар. Абылай хан кезіндегі қазақ хандығын картадан тауып көрсетіңдер.

1.Абылай хан қай қалада дүниеге келді?

2.Абылай хан тұсындағы Қазақ хандығы?

3.Абылайқайдажерленді?

4.Картамен жұмыс

4 –топ  Математиктер  Сандар сөйлейді.

1.808+903=1711               Абылай ханның дүниеге келген жылы.

2.500*3+200+71 1771   Түркістан қаласында үш жүздің ханы

болып  сайланды.

3.889*2=1778                    Патша үкіметі Абылайды орта жүздің ханы деп

жариялады.

4.500*2+391+390=1781      Абылай хан қайтыс болды

Қазір тапсырмалар беріледі. Осы топтардың қайсысы жылдам және дұрыс жауап береді екен?

VІІ.Кестебойыншатапсырма

№	Сұрақтар	Қатежауап	Дұрысжауап
1	Абылай хан қайжылыдүниегекелді?	1721 жыл
2	ҚайжылыАбылайүшжүздіңұлы ханы болыпсайланды?	1743 жыл
3	Абылай хан елдіабыройменнешежылбасқарды?	25 жыл
4	Абылайдыңшынесімі?	Сабалақ
5	Абылай хан қайжергежерленген?	Арыстан баб кесенесіне
6	Абылайдың әкесі?	Баян батыр
7	Абылайдыңсүйіктіақыны	Үмбетейжырау
8	Абылайдыңатасы «қанішерАбылай» қайқаланыбиледі?	Тараз

VIІІ. Осы тақырыбымызға байланысты анаграмма шешейік.

НХА                          Хан

ЛТАСНҰ                  Сұлтан

ҮКРНҮІАСТ             Түркістан

ИУЛӘ                       Уәли

ҚАСЛБАА                Сабалақ

ЙБЫАЛА                  Абылай

АНБӘСРҰМІЛ         Әбілмансұр

IX. Тест

1.Абылай хан қайда жерленген?

А.Сығанақта

В.Созақта

С.Таразда

Д.Қойлықта

Е.Түркістанда

2.1771ж. Орта жүздің ханы Әбілмәмбет қайтыс болғанын кейін, хан тағына мұрагерлік жолмен кім отыруы керек еді?

А.Абылай

В.Әбілпайыз

С.Уәли

Д.Жақсылық

Е.Абдолла

3.Абылай ханның шын есімі

А.Сабалақ

В.Әбілмансұр

С.Уәли

Д.Қанішер Абылай

Е.Әбілпайыз

4.Абылай хан қай жылдары хандық құрды?

А.1748-1786жж

В.1718-1748жж

С.1734-1771жж

Д.1771-1781жж

Е.1770-1780жж

5.Абылайдың атасықайқаланыңбилеушісіболған?

А.Ташкент

В.Сайрам

С.Әулиеата

Д.Түркістан

Е.Сауран

6.Абылай хан өмір сүрген жылдар?

А.1711-1781 ж.ж

В.1711-1771 ж.ж

С.1710-1781 ж.ж

Д.1711-1785 ж.ж

Е.1770-1780 ж.ж

             X.Жаңа сабақты бекіту

«Иә, жоқ» ойыны

«Елім-ай» әні «Ақтабан шұбырынды» оқиғасына байланысты дүниеге келеді.
Жоңғар мемлекетінің әміршісіне богдыхан лауазымы берілген бе?
Абылай 1711-1781 жж. Өмір сүрді ме?
Ақтабан шұбырынды 1723-1727 жж болды ма?
Жоңғарларға қарсы соғыс «Отан соғысы» деп аталды ма?
Абылай жоңғарларға қарсы соғысқа 15 жасынан қатысты ма?
АбылайТүркістандатуылдыма?
АбылайАрысөзенініңбойындақазатаптыма?
АбылайТүркістандажерлендіме?

XI.Қорытындылау:

      Міне, бүгінгі сабақта елін-жерін жаудан қорғаған батыр бабаларымызбен таныстық. Осы батыр бабаларымыздың арқасында өз жерімізді жаудан қорғап қалдық. Енді туған жерді қорғау – сендердің қолдарыңда. Әр оқушы патриот болуы керек. Отанға деген сүйіспеншілікті жақсы оқу, тәртіпті болу арқылы көрсетуге болады.

XІI.Бағалау.

XІIІ.Рефлексия.

Не білдім?                   Не үйрендім?                 Нені білгім келеді?

XIV.Үй тапсырмасы: «Абылай хан» тақырыбында реферат жазу.