Описание презентации по отдельным слайдам:
Домбыра туралы баллада әні Кеңес Дүйсекеевтікі, сөзі Шөмішбай Сариевтікі Күй ойнайды қазағымның қанында, Күй ойнайды қазағымның жанында. Жүрегінің, жүрегінің, жүрегінің дүрсілі – Күмбірлеген домбырасы барында. Қайырмасы: Бабамыздың мұңысың сен, домбыра, Анамыздың сырысың сен, домбыра. Қазағымның жүрегінен жаралған, Даламыздың үнісің сен, домбыра! Домбыра бұл, үнсіз қалып көрмеген, Қуаныш та, қайғы-мұң да кернеген. Үзіледі, үзіледі, үзіледі әуендер, Ғашықтардың көз жасындай пернеден. Қайырмасы. Домбырадай шежіре жыр болмаған, Даламыздың тағдырларын толғаған. Армандарын, армандарын, армандарын халқымның, Аманат қып ұрпағына жолдаған. Қайырмасы.
Ежелгі заманда бұл аспапты аңшылар ұстаған. Садақ атып, жебе тартып, аң- құстарды аулаған. Әуелде адырна садақ пішінді болды. Кейін бұл аспапты бұғы, марал, арқар тұрпатты аңдардың тұлғасына ұқсастырып жасады. Мүйізге жағалай құлақтар бекітіліп, ішіктер байланады. Сөйтіп, аспапты екі тізенің үстіне қойып, оң қол, сол қол саусақтарымен іліп тартып ойнайды.
Қазақ халқының өте ерте заманнан келе жатқан жеті ішекті шертпелі музыка аспабы. Аспап ағаштан құрастырылып жасалады. Құрылысы өте қарапайым. Аспаптың үні өте нәзік, құлаққа жағымды. Ел арасында аспаптың шығуы жайында көптеген аңыздар айтылады. Сол бір аңыздың бірінде : өткен заманда өмір сүрген бір қарияның жеті баласынан айрылған қасіретті қайғысынан туындаған әуен.
Мәтінмен жұмыс шерту – щелкнуть пальцем; негромко, спокойно играть (на струнных инструментах); шертіп отыру – играть на домбре қос - пара, парный, два, двое, двойной қос ішекті - двухструнный тиек – деревянная подставка под струны перне – лад – поперечные деления самырсын – кедр
Домбыра - қазақ халқының саусақпен шертіп ойнайтын көне аспаптарының бірі. Шанағы алмұрт тәріздес бірнеше перне тағылған ұзын мойны бар. Шанағының беті жұқа тақтаймен жабылған. Домбыраның батыстық және шығыстық екі түрі бар. Батыстық домбыралар арты дөңгеленіп, шанағы үлкендеу, мойыны ұзындау. Шығыстық домбыралар шанағы кішілеу, жалпақ. мойыны қысқа болып келеді. Бұрын пернелері 7 немесе 13, мойыны қысқа болса, қазір классикалық шығармалардың орындалуына байланысты 19 перне тағылып, диапазоны едәуір кеңіді.
Домбыра Домбыра екі ішекті, тоғыз перне, Жарасар күйді тартып, айтсаң терме. Домбыра іші қуыс, сырты тақтай, Бірақ та сөйлемейді қолым қақпай. Білгенге домбыра бір өнер екен, Күткенді бұл да тәуір көреді екен. Домбыра екі ішекті ойнап қағам, Сіздерге ән айтайын, келсе шамам. Халық өлеңінен
Будучи глашатаем народа Биржан сал в своих песнях обличал произвол степных руководителей, таких, как волостные Жанбота и Азнабай (по чьему приказу у Биржан-сала во время визита в Степь генерал-губернатора Александра Дюгамеля в 1865 году сломали домбру за неподчинение). Памятник Биржан салу со сломанной домброй на площади перед дворцом «Кокшетау». ( 1991 г.) Авторы: скульптор Т. Досмагамбетов, архитектор А. Кайнарбаев.
Биржан сал (1834–1897) — казахский поэт, композитор, прекрасно владел домброй, создавал неповторимые музыкально-поэтические произведения. Мукан Тулебаев использовал многие его песни в опере «Биржан и Сара». А великий Абай, лично слушавший Биржана, посвятил его творчеству целый ряд бессмертных стихов. Памятник Биржану в Алматы.
Предлагаемая презентация предназначена для учащихся старших классов, кому интересна история национальных музыкальных инструментов казахского народа и великих исполнителей-импровизаторов как Біржан сал. Данный урок, несомненно, обогатит и раширит знания учащихся по данной теме. Домбыра - один из главных и почитаемых инструментов казахского народа. Играя на этом музыкальном инструменте, исполнитель передавал свое настроение, мысли, печаль и радость. Благодаря мастерскому, виртуозному исполнению, стали известны великие акыны-певцы, исполнители-импровизаторы по всей бескрайней Степи.
Вам будут интересны эти курсы: