Презентация по литературному чтению на тему "Опей ыры" (3 кл)

• 1 слайд

  
  Улустуң аас чогаалы.
  Өпей ыры.
  
  
  Ээрбек ортумак школазының эге класс башкызы: Хурен-оол Юлия Барактиовна
  

• 2 слайд

  Сорулгазы: Тыва улустуң ɵпей ырыларын дамчыштыр ɵɵреникчилерниң национал чоргааралын кɵдүрүп, улустуң аас чогаалының бир хевири Ɵпей ырының аянының онзагайы-биле таныштырар.
  Демниг чорукка, бɵлүктерге ажылдаарынга, сагынгыр, тывынгыр чогаадыкчы чорукка чаңчыктырар.
  Өпей ыры тускай тааланчыг аянындан ангыда, уругларны оюн-тоглаага угаангыр-сагынгыр болгаш сонуургаал чорукка кижизидер.
  Ажыглаар аргалары: Эжеш ажылдаары, болуктеп болгаш коллективтиг кады ажылдаары.
  
  Чедип алыр ужурлуг сорулгалары:
  Авазының ɵпей ырын сактып ора, ону бодунуң ойнаар-кызын удузуп ора ырлаарын чедип алыр. Өпей ырыларының янзызын ылгап билирин чедип алыр.
  Дерилгези: слайдылар, карточкалар.
  
  
  
  
  
  

• 3 слайд

  Чорудуу
  I. Организастыг кезээ.
  - Алдын хунум!
  - Ак-кок дээрим!
  - Авыралдыг ажы-толум!
  - Амыргын-на, амыргын!
  
  II. Кичээлдин сорулгазын тургузары.
  - Улустун аас чогаалы деп чул дээрзин сактып корээлинер (аастан аасче дамчып турар. Улустун дээрге чангыс кижинимн эвес, а чоннун дээни ол)
  - Оскээр канчаар адап болурул? Кым билирил? (фольклор)
  - Улустун аас чогаалынын кандыг хевирлерин билир силер?
  
  

• 4 слайд

  Аас чогаалы
  Өпей ыры
  Тывызыктар
  Улегер домактар
  Тоолдар
  Дурген чугаалар
  Узун тыныш
  Кɵгудуглер
  

• 5 слайд

  Өпей ырын ие кижи, чаш уруун чайгап оргаш, тɵлүнге ынаан илередип ырлаар, ɵɵрүшкүзүн илередип ырлаар, мунгаралын илередип ырлаар.
  Чаа тɵруттунген чаш уруг бир-ле дугаар ɵпей ыры дыңнаар. Бичии кижиниң ɵзүп доругарынга ɵпей ыры эки салдарны чедирип, ие биле чаш кижинин сеткил-сагыш харылзаазын тудуп турар.
  Өпей ыры – чаштын уйгу-дыжын хандырып, иенин сагыш-сеткилин чырыдып турар. Өпей ырыда кол чуве тааланчыг, хоюг аялга, анаа таалааш бичии чаш удуй бээр.
  

• 6 слайд

  
  Өпей, ɵпей оой
  Өпей сарыым ээй,
  Өру кɵрем оой,
  Айнын чырыын ээй
  
  Оон артык оой
  Хуннун чырыы ээй
  Оглум сенээ оой
  Эртен келир ээй
  
  Ачан кылган оой
  Чараш тудуун ээй
  Алгыдар сен оой
  Хогжудер сен ээй
  
  Аваннын мээн оой
  Өпей ырын ээй
  Амыр-дыштын оой
  Ыры болзун ээй
  
  
  

• 7 слайд

  Болуктерге ажыл.
  Тыва, орус чоннуң ɵпей ырыларын күүседир.
  

• 8 слайд

  Авайымнын, оой-оой,
  Опей ырын, оой-оой,
  Тааланчыын, оой-оой,
  Дыннааалыынар, оой-оой.
  (Тыва чоннун ɵпей ырызы)
   
  Баю, баюшки, баю,
  Не ложися на краю,
  Придет серенький волчок,
  И укусит за волчок,
  Кони сена не едят,
  Все на буконьку глядят.
  (орус чоннун ɵпей ырызы)
  
  Тыва улустун ɵпей ырызы биле орус чоннун ɵпей ырызынын сɵстериниң утказын деңнээр
  
  

• 9 слайд

  Башкы туннелди кылып Деспил-оол Санчынын «Тыва кавай, опей ыры, тыва ава» деп шулуун номчуур.
  
  Тайга чернин пɵжүмейден
  Таарыштыр эттеп, чазаан
  Тыва кавай, сээн-биле
  Тыным, ханым меңээ тудуш.
  
  Кежээлерде ыглаган чаш
  Хензиг оглун ава чайгап,
  Өпей ырын ырлап бээрге,
  Өртемчей шуут шыпшын апаар.
  
  Өпей ыры тыва кавай,
  Өстүрүп каан тыва ава –
  Ол бо чүкче дензи чайбас –
  Ожуктун үш даваны дег.
  
  

• 10 слайд

  Дыннаанынар дээш четтирдим!!!