Презентация по началные классы «қашаған»

Сыныбы: 8

Тақырыбы: Қашаған Күржіманұлының өлеңдерін мәнерлеп оқу.

Мақсаты:  Ақынның өміріне қысқаша шолу жасай отырып, өлең-жырларын оқушыларға жаттатып, білімдерін одан әрі шыңдауына үлес қосу. Оқушылардың еліміздің табиғатына, отанға деген сүйіспеншілігін арттыру.

Көрнекілігі: Слайд.

Әдісі: Мәнерлеп оқу, түсіндірмелі.

Барысы:  1. Кіріспе сөз.

                  2. Ақынның өмірі мен шығармашылығы туралы мәлімет беру.

                  3. Ақын өлеңдерін мәнерлеп оқу.

                  4. Бейне көрініске назар аудару.

Ақынның өмірбаяны: (оқушылар)

      Қашаған Күржіманұлы 1841 жылы қазіргі Түркімен Республикасының Ташауыз облысы Мырзабасы ауылында туып, 1929 жылы Маңғыстау түбегендігі Қырықкез деген жерде қайтыс болған.  Ол жалшы отбасында дүниеге келіп,жастай жетімдік,жоқшылықтың тауқметін тартқан. Ақынның жырлары ел ішіне ауызша тараған. Қашаған Маңғыстау, Хорезм аймағы, Еділ, Жайық, Жем, Сағызелді мекендерде болып; Ақтан, Мұрат, Бала Ораз, Қоспақ, Құрманғазы, Нұрым, Өмір, Ығылман ақын-күйшілермен кездесті.   Қашаған өз өлеңдерінде надан, дінбұзар, дүмше молдалар мен сараң байларды аяуысыз әшкерелеп («Есқали сұпыға айтқаны», «Оразалыға» ), адамгершілік, ізгелік қасиеттерді («Берекет ақынға», «Сақыпқа айтқаны» ), дәріптейді, елдік пен ерлікті, халық мұратын («Ізім шайырмен айтысы», «Ізбасқа айтқаны») жырлайды. «Атамекен», «Топан», «Адай тегі», «Әзірет Ғали» дастандарында халықтың көне шежіресі мен тарихын, Атырау өңіріне үлкен қасірет әкелген табиғат апатын толғайды. Қашаған заман сырын сезіне алды, халық келешегіне сенді, әйел-ананың қоғамдағы рөлін түсінді, дүниенің мәңгі дамуда екенін, уақыттың өтпелілігін ұғына білді. Ол халық тарихын, дін-шариғат қағидаларын мол білген.  «Бұл өмірдің мысалы», «Бұл дүниеде не жетім?» сияқты өлеңдерінде өзіндік ой-пікірін, өмірден түйгендерін тұжырымдап ашық көрсетеді.

         Қашағанның шығармалары 1935 жылы «Әдебиет майданы»журналында (№5) жарияланды

Тақтадағы слайдқа назар аудару.

      «Есқали сұпыға айтқаны» деген өлеңінде қолында билігі барлардың іс-әрекетін,оның жағымсыз қылықтарын әшкерлейді.Онда ақын қыстың бір күні «Еспілдекті»деген жерге келеді.

      Малшы жігіттердің сілтеуімен Есқали сұпының үйіне келгенде сараңдық пен таяздық танытып алдарын кес-кестей бергендерге ақын:

Жаз болса,мен осы үйге қонбас едім,

Өлеңім,он төрт жастан жолдас едің,

Бай,сұпы,хан-хәкімнен ығар болсаң,

Сен-өлең,мен Қашаған болмас едім.

Осы үйге қона алмасам,маған сын,

Сұпыны шығара алмасаң,саған сын,-

дейді.Одан әрі сұпының қуараңдаған тар мінезін көріп,жиылып қалған ел-жұрттың көзінше:

     Сұпыекең мені жек көрді,                           Үйіңе келсе бай адам,

Сұпының сөзін кек көрдім.                         Жамылған мауыт шекпенді

Ел аралап жүргенде,                                    Ақылы бар милы адам,

Сендей,сендей монтаны                              Азамат ерге тек дей ме?!           

Сұпыларды көп көрдім.                              Қонағы келген кет дей ме?!

Сыйлар едің қампаңдап,                             Тәубем көп деп мақтансаң,

Қолын қысып жампаңдап,                          Барсисаны да Құдай қарғаған,

Садақасы болса қойнында,                         Азғырып шайтан алдаған.

-дейді.

         Сұрақтар

1. Қашан және қай жерде Қашаған Күржіманұлы   туды?

2. Ол қандай мемлекеттерде болды? Кіммен кездесті?

3. Қашаған өз өлеңдерінде не туралы жазды?

4. Қандай өлеңдерін білесіздер?

5. “Бұл дүниеде не жетім?” өлеңінде қандай негізгі ойы?

6. Қандай өлең-толғаулар жинақтары білесіздер?

7. Осы жылда Қашағанға неше жыл орындалды?

8. Қай қаласында Қашағанның намысында ескерткіші орналасқан?

Қорытынды сөз:

Шынында да ақынның өлең жолдарында небір әдемі теңеулер, айшықтап

«Адай тегі», «Атамекен», «Топан» атты дастандарында халықтың көне шежіресі мен тарихын толғайды.

Қашаған Күржіманұлы-өз кезеңінің  белді ақыны,дәуірінің әлеуметтік мәселелеріне үн қоса білген кең тынысты ақын.