«Шығыс Қазақстан
облысы Семей каласының білім бөлімі» ММ
Семинар -тренинг
Тақырыбы: Аутодеструктивті мінез-құлықтың
алдын алу бойынша
педагог-психологтың
кәсіби біліктілігі
Жауаптылар:
«Озерки жалпы орта білім беретін мектеп» КММ
педагог-психологы Бабаканова С.В.
№37 гимназия педагог-псиологы:
Дюсембекова Г.
Семинардың
жоспары:
1.
Тренинг «Әлемдегі ең
қызықты сәлемдесу рәсімдері» Дюсембекова Г.
Теориялық
бөлім
2.
Баяндама «Оқушылар
арасындағы ынтымақтастықты нығайту, аутодеструктивті мінез - құлықтың алдын
алудың бір түрі» Бабаканова С.В.
3.
«Аутодеструктивті
мінез-құлықтың алдын алу» жұмыс түрлері. Дюсембекова Г.таныстырады
Практикалық
бөлім.
4.
Психотерапевтикалық ертегі «Қисайып кеткен ағаш»Бабаканова С.В.
5.
«БОЛАШАҚҚА БАСТАР
ЖОЛ» коллаж жасау Дюсембекова Г.
6.
Рефлексия «Көңілді
кірпі»
7.
Еркін микрофон
«... қара түнек
пен буырқанған боранға,
тағдырдың
кездейсоқ тәлкегіне
қарсы тұру үшін,
жер анадай
сабырлы болайық!»
Семинардың барысы:
1.
Тренинг «Әлемдегі
ең қызықты сәлемдесу рәсімдері»
Әлемнің
әр елдерінің амандасу рәсімімен таныстырып және солай амандасу: Жапония,
Монголия, Тайланд, АҚШ, Франция, Малазия, Қазақстан елдерінің сәлемдесу рәсімі
өткізіледі.
Сәлемдесуден
соң хал-ахуал сұрасуда
Орыстар: «Денсаулығыңыз қалай?» дейтін болса,
Ертедегі мысырлықтар: «қалай, сіз терлейсіз бе?» дейтін
болған.
Гректер: «қуаныңыз» сөзін айтса,
Қытайлықтар: «бүгін тамақтандыңыз ба? Қарныңыз тоқ па?»-
деп сұрайды екен.
Сәлемдесу – ынтымақ, бірлікке шақырады. Адамдықтың
белгісі сәлемдесу екенін ұмытпайық. Сәлеміміз түзу болсын! Сәлемдесер
адамымыз көп болсын!
2.Оқушылар арасындағы ынтымақтастықты нығайту,
аутодеструктивті мінез - құлықты алдын алудың бір түрі
Бала тәрбиесі баршамызға ортақ екенін
бәріміз жақсы білеміз.
Аутодеструктивті
мінез- құлықты
-
ішкі эмоционалды қуатын шығару негізінде, адамның әдейі өз-өзіне қол жұмсау
себебіне соңы өлімге әкеліп соғатын жағдай деп қарастырамыз. Психологиялық
сөздікте суицид-ауру, рухани азап және психологиялық дағдарыс, ішкі күшті
жанжал ретінде түсіндірілді. Бұл тақырып аясында әлі күнге дейін сыры сыр
сандықта бұққан жұмбақ жайттар көп.
Өткен
ХХ ғасырдың басында австриялық психолог Зигмунд Фрейд алғаш рет адамның
өзіне-өзі қол жұмсау психологиялық таным тeориясын жасаған екен. Ол бұл жағдай
адамның өз-өзіне ызақорлық, агрессиядан болатынын мәлімдеген. Ал, америкалық
психолог Карл Менниндер Фрейдтың ойын одан әрі талдай түскен. Ол суицидтің
барлығы санадан тыс жасалатын өзара байланысты үш негізгі себепке бөлген. Оның
бірі: өш алу - жек көрушілік (өлтіру ниеті), депрессия (тығырықтан шығатын жол
таппағандықтан өлгісі келу) және кінәлі сезімнің күштілігі соншалықты, өзін-өзі
өлтіруге бару.
Ал
шын мәнінде, өзіне- өзі қол жұмсауды ойлаған адамдар өмір сүргісі келіп, көмек
іздейтін көрінеді.Кей жағдайда өзіне-өзі қол жұмсауды ерлік пен күштілік деп
санайды.
Жыл
мезгілі:
Өзін-
өзі қол жұмсау көбінесе көктемде, яғни адамның бас қайғысы табиғаттың
гүлденуімен сәйкеспеген мезгілде болады. Қыстың күңгір бояуы қандай-да бір
шамада ішкі жан дүниесінің күйзелісімен үйлесімін табады да, ал керісінше
көктемнің шуақты күндеріне сәйкес келмей қарама –қайшылық туындайды.
Оның себептері:
-
кикілжің
дау- дамай,
-
тұлғааралық
қарым- қатынас
-
баланың
әлеуметтік- психологиялық жағдайы
-
бала
өмірінің қолайсыз отбасылық жағдайы
-
оқушының
моралдық- рухани және оның проблемаларын түсінуіне қолдаудың жоқтығы
-
жауапсыз
махаббат
-
жауапсыздық,ішкі
дүниенің әлсіздігі
-
кемшілікпен
күресетін жігер, талаптың жетіспеуі
Қазіргі заманда жасөспірімдер
рухани тоқырау /жалаңаш/ десе де болады, өйткені кейбір жасөспірімдер қиындықты
жеңе алмайды, тосын жағдайлармен күресуге дәрменсіз, өмірді тым арзан
бағалайды. сондай-ақ қазіргі кезде экологиялық, экономикалық ауырпалық
адамдардың тез қажуына, шаршауына әкеліп соғады. Осыдан адамдар қалай
күйзеліске түскенін аңғармай қалады.
Күйзеліске түсудің
себептері:
1. Физиологиялық,
- яғни денсаулығы нашарлайды, тамаққа тәбеті болмайды т.б
2. Эмоционалдық
- көңіл күйі бұзылады
3. Интеллектуалдық
– өмірге, білімге деген қызығушылығы жойылады
4. Дүниетанымдық
- ішкі жан дүниесінде өзгерістер пайда болады
Мынадай қағида
«Жан ауруы мен тән ауруынанбір- бірінен бөлінбейді. Мысалы күйзеліс – бұлшық
еттің қысымына, жиырылуына әкеліп соғады. Бұлшық еттің жиырылуы ол жағымсыз
эмоция, яғни орындалмаған тілектерден пайда болатын қысым».
Алдын алу:
1. Тұлғааралық
қарым-қатынасты жандандыру
2. Баланың өз
күші мен мүмкіндігіне сендіру
3. Тәртібін
қадағалау, құрбы- құрдастарымен қарым- қатынасын сараптау
4. Белсенділігін
арттыру
5. Түсінікпен
қарап, жанашырлық таныту.
Қорытынды:
Демек, әрбір бала
— мемлекетіміздің болашағы, берік іргетасы. Әр баланы жоғалтқан сайын, мемлекет
болашағының іргетасы сөгіліп жатқандай сезінуіміз қажет, болашақ бір талант
иесін жоғалтқандай қайғыруымыз керек. Қысқасы, әр бала — ең қымбат қазынамыз!
Сондықтан, әр баланы сақтауға қоғам болып атсалысуымыз қажет. Ата-ана бала
алдындағы, ұстаз шәкірт алдындағы, қоғам болашақтың тұлғасы алдындағы, мемлекет
басты байлығының алдындағы жауапкершілігін ұмытпаса деймін!
3.
«Аутодеструктивті
мінез-құлықтың алдын алу» жұмыс түрлері. Дюсембекова Г.таныстырды
-
Оқушылармен жүргізілген
зерттеулер мен түзету дамыту жұмыстар жайлы мағлұмат береді. Аутодеструктивті
мінез-құлықты балаға арналған карта толтыру жайлы мағлұмат берілді
-
Ата-аналарға арналған
тренинг жаттығулар мен ұсынастар туралы ақпар берілді
-
Ұстаздарға арналған
ағартушылық жұмыстармен таныстырды
4.
Психотерапевтикалық
ертегі «Қисайып кеткен
ағаш» Бабаканова С.В.
жүргізді
Мақсаты:
оқушылардың суицидтік мінез-құлық алдын алу.
Міндеттері:
• қиын жағдайларда
оқушылардың мінез-құлқын ескеру, сындарлы жағдайларда өзін өзі ұстау
тәсілдерін үйрету.
Жұмыстың барысы:
Міндеттері:
оқушыларды өзін-өзі зерттеу және түзету; оның «өмірде» керектігін жүзеге асыру
үшін қолайлы жағдай туғызу.
Тапсырма:
ертегінің соңына дейін жабық көзбен тыңдау керек.
Бірде әдемі
ағаштар арасында әдемі орманда жылдар бойы тығыз қабыршықты және жіңішке бұтақты
бір «қисайып кеткен ағаш» өмір сүрді. Ол өзінің сұқынсыз көрінісімен, басқа
ағаштарға күлкі болып жүрді. Ұзақ жылдар бойы өзіне көңілі толмай, жиркенішпен
өмір сүріп, басқаларға қызығу мен қызғанышта болды. (Метафоралық дағдарыс: оның
өз ерекше сұқытын қабылдамау, өзін басқалармен салыстырып сәтсіздікке
баламалау, «қисайып кеткен ағаш» қайғырады, оның ерекшелігін айқындап айтатын
достары жо)
Бірде орман
кесушілер келді. Олар, бір-бірлеп ағаштарды кесіп жүк көлігіне тиеп әкетті.
«Оларды жиһаз фабрикасына апарып әдемі жиғаз жасайды, ағаш бұйымдар әзірлейді,
ал мен пайдасыз болып қала берем. Өйткені мен шірікпін, мені ешкім керек
қылмайды ... «. (Метафоралық дағдарыс: реніш, қызғаныш, фрустрация)
Бір күні таңертең
орманды шал кезіп жүреді. Ол ұзақ уақыт бойы орман аралап жүріп, үйін
жылыту үшін отын жиып алды. Біреуге пайдалы болуым мүмкін емес деп шешекен
«Дәрменсіз» қисық ағаш, шөптің арасында жатыр еді. Оны ер адам байқап
көтергені өте таң қалдырды. Қария ағаштың мықтылығын тексеріп, арбасына
төнкеріп салып алды. «Дәрменсіз» қисық ағаш өз тағдырын сезді: отқа жанып
күл-қоқыспен далаға шығары анық. Бірақта бұған қарамастан, бақытты болды! (
метафора: «Кейде, жарамды болуға деген талпыныс«пайдалылығы» біз өзімізді
«суицид»ке итермелеп «жанып» кетуге әзірлігімізді білдіреді»)
Ол арбада әр түрлі
таяқ ағаштардың ортасына тап болды, дереу қызғаншақтарда , доста табыла кетті.
Әдеттегідей зиянкестер көп болып, олар оның кемшілігін айтып, кемсіте бастады.
Онсызда жылдар бойғы қайғысына қосылып бұл сөздер оған ауыр соққы болды
(бейсаналық процестер)
Кенеттен арба
соқпақ жолдан қатты селкілдеп «қисық ағаш »тау-тастан домалап төменге құздан
ұша жөнелді! Тіпті отқа жануға да мүмкіншілік тумаған недеген сорлы едім...
қаншалықты қиындыққа тап болғанын түсінген ағаш өмір бойы көрген қиыншылықтары
көз алдына елестеді. Ол бәр күшімен қайтсе бір нәрсеге ілініп аман қалсамғой
деп тіледі. Пауза....(Метафоралық дағдарыс: өмірін өзгертуге мүмкіндік)
Ол теңізге құлады.
-Бұл не? Мен қайдамын? Енді не болады? –деп ойлады «қисық ағаш». Бұл түсініксіз
жағдай болды ... теңізде дауыл басталып, ол ауада көп қалықтады. Жел
күшейіп, теңіз үлкен қауіп төндіріп, бұлттар жақындап, қараңғы болды. Ағаш суық
толқынға батып, теңіз оны аямай лақтырды. Біткен жерім осығой деп үміті үзіле
басталды ... Бірақ дауыл баяу саябырси бастады ... аспанда күн көрінді ... «кисық
ағаш» айналасына қарап, жан жағы қызықты әлемге таңырқай бастады...маржан
рифтер, тамақ іздеп су үстінен ұшып бара жатқан бірқазан, жағымды және жұмсақ
теңіздің жылы толқындары, сүйікті баланы тербеткен тәрізді: оның өмірге деген
көз-қарасы өзгеріп, тыныштыққа кенелді. Және ол бұл дүниеде өз ерекшелігін,
қайталанбастығын сезінді. Пауза.... (метафора:су мен даул- жан және дағдарыс
символы. Неғұрлым дағдарыс адамды күйзелтсе, адам өз өмірін өзгертуге асығады,
ол өзін табады, яғни ол өз көзқарасын өзгертуге мүмкіндік алады, оның ақылы
толып, өзін сабырлы сезініп өзгереді. Жан «саулығы» пайда болып, аз уайымдап,
оның өмірі осы дауылдан кейін жаңара бастайды).
Ол толқындар
арқылы жүзіп жағаға да жетті. Тағы да, дәрменсіздік...және қай уақытқа дейін
осында жатар екен...ешкімге керексіз шаң тозаң болып... Менің өмірім қандай
мағынасыз болды десеш..! –деп, күнге кыздырынып жатып ұйықтап қалды. Жел
соғып теңіз тұзы басып, бірте-бірте күн тұзарды кристалдарға айналдырады...
ағашты жарқырата түсірді. Қисық ағаш тағы налады....( невротикалық кедергі:
адам бір нәрсеге үнемі наразы болып тұрады.)
Ол біреудің
нәзік қолы тиіп, оятып, көтергенін сезеді. Бір адамның жымиып: «Бұл ғажайып!
Неткен керемет! –деп тұрғанына «Дәрменсіз» қисық ағаш таңырқады. «Ол
бірде-бір адамның сонша махаббатын сезбеген ... (кідірту) ... және өзі жайлы
осындай мақтау ешқашан естімеген... (кідірту) және ешкімнің нәзік қолын
сезбеген... (ұзақ үзілістен) . Адам оның шаң топырағын сілкіп, сырлап, жылтыр
лакпен бояп, түсін өзгертіп үйге әкелді. (Метафора: жекетаным; өзіндік
«тұсаукесер»)
«қисық ағаш»
таңырқай берді, оны бір ерекше көптеген адамдар келетін жерге әкеп
қойды....олар оның пішінінің ерекшелігіне, көркемдік мәніне тамсанды ... (ұзақ
кідіріс) «қисық ағашқа» «теңіз сыйлығы» деген жазуы бар стендке
орналастырып және үлкен құрметке бөленді. Ол бірнеше рет түрлі жарыстарға
ұсынылып, және көптеген марапаттарға ие болды. Дүниежүзі бойынша, оның
жылылығымен талғампаздығы және өзге де керемет қасиеттері көп айтылып , қымбат
бағаланды. «қисық ағаш»:«Қанша қиыншылықтарды басымнан өткіздім, өмірімнің
соңында өмірдің мәнін таптым»- деп масаттанды. (Метафора: Триумф)
Сезімдермен
бөлісіп, ертегіге талдау жүргізіледі:
-
Сіздің ойыңызша өзін-өзі қабылдау деген не?
Қатысушылар
пікірлерін айтып ертегіні талдайды.
5.
«БОЛАШАҚҚА БАСТАР
ЖОЛ» коллаж жасау. Дюсембекова Г.жүргізді
Мақсаты:
Қатысушылардың алға қойған мақсаттарына
қол жеткізуіне ықпал ету;
Топтағы жағымды қарым-қатынасты орнату;
Эмоционалдық көңіл-күйлерін көтеру;
Тақырыпқа сай қатысушылар коллаж жасайды. Қоллажды
қорғайды
6.
Рефлексия «Көңілді
кірпі»
Максаты: семинарға қатысушылар ермексаздан кірпіге
жеміс силау. Жағымды көңіл күй силау, сезімдермен бөлісу.
7.
Еркін микрофон. Семинар-тренингтен алған әсерлерімен бөлісу.
Ұсыныс пікір айтты
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.