Презентация по родному(чувашскому) языку и литературе на тему "О земле -планете" (7класс)

• 1 слайд

  
  «Çĕр планета хăрушлăхра»
  Класс тулашĕнче ирттермелли ĕçĕн сценарийĕ
  
  Ĕçе çыраканĕ –
  Иванова Лидия Вениаминовна
  

• 2 слайд

  Çĕр планета хăрушлăхра.
  Экологи юмахĕ
  
  Юмахра вылякансем:
  Звездочёт – Тĕнче уçлăхне пăхса тăракан;
  Косми – космос çул çÿревçи;
  Шыв, Сывлăш, Фауна, Флора, Озон,Çĕр – çĕр çинчен килнĕ хăнасем.
  

• 3 слайд

  Косми: Ырă кун пултăр, хисеплĕ Звездочёт.
  Звездочёт: Сывлăх сунатăп, Косми. Ăçта çитсе куртăн-ха юлашки вăхăтра?
  Косми: Эпĕ тĕнчери чи илемлĕ планета çинче - Çĕр çинче пултăм.
  Звездочёт: Мĕнле шухăш-кăмăлпа таврăнтăн эсĕ унтан?
  Косми: Çĕр - тĕлĕнмелле планета иккен. Анчах та унта пысăк инкек пулма пултарать.
  Звездочёт: Çĕр планетăн тăшмансем пур-им?
  Косми: Пур çав. Тăшмансем пур кăна мар, вĕсем çав тери хытă чунлă. Хисеплĕ Звездочёт, сирĕн пата Çĕр çинчен манпа пĕрле хăнасем килчĕç. Вĕсем хăйсен пурнăçĕ çинчен каласа парасшăн.
  Звездочёт: Чăнах-и?
  Косми: Чăнах.
  Звездочёт: Апла пулсан пурне те хăвăртрах кунта чĕнсе кил. 100 çула яхăн Çĕр çинчен нимле хыпар та çук. Косми, камсем-ха вĕсем, пирĕн хăнасем?
  Косми: Вĕсем йышлăн: Шыв, Сывлăш, Çумăр, Фауна, Флора, Озон, Çĕр .
  

• 4 слайд

  Шыв: Ырă кун пултăр, Звездочёт.Эпĕ Шыв ятлă.
  
  Звездочёт: Питĕ хавас санпа паллашма. Шыв, сана мĕн пăшăрхантарать?
  
  Шыв: Çĕр çинче 71% шыв шутланать. Сарлака юхан шывсем, çутă кÿлĕсем, вĕçĕ-хĕррисĕр тинĕссем, океансем нумай унта. Çынсем шывсăр пĕр кун та пурăнма пулараймаççĕ. Апла пулин те хăйсем ман çинчен шухăшласах каймаççĕ.
  
  Звездочёт: Мĕн тăваççĕ-ха вĕсем?
  
  Шыв: Çынсем манăн тасалăхшăн пĕрре те тăрăшмаççĕ, пĕр шелсĕр варалаççĕ, тĕрлĕ каяшсем кăларса яраççĕ.
  
  Звездочёт: Мĕншĕн эсĕ хăв кÿреннине кăтартмастăн?
  
  Шыв: Хăш-пĕр чух, чăнах та, питĕ тарăхса каятăп. Анчах та ним тума та çук. Эпĕ пĕчĕк ача пекех – хама хам хÿтĕлейместĕп. Манăн çынсемсĕр пуçне никамран та пулăшу ыйтма çук. Мана вĕсем кăна пулăшма пултараççĕ.
  
  
  

• 5 слайд

• 6 слайд

  Звездочёт: Чăнах та, ку питĕ пысăк инкек. Флора, эсĕ мĕн калăн тата?
  
  Флора: Эпĕ – Çĕр çинчи ÿсен-тăран тĕнчи. Эпĕ çав тери пуян.
  
  Звездочёт: Сана мĕн шухăшлаттарать-ха?
  
  Флора: Манăн пысăк ĕмĕт пур. Çĕр çинче ĕлĕкхи пекех вăрмансенче тĕрлĕ кайăк-кĕшĕк, тĕрлĕ чĕр чунсем, çырла, кăмпа, мăйăр нумай пултăрччĕ. Вара пурăнма аван пулĕччĕ.
  
  Звездочёт: Ку пуянлăх Çĕр çинче сахал-и вара?
  
  Флора: Сахалланчĕ çав. Çынсем вăрмансенче, парксенче канма юратаççĕ. Анчах та вĕсем хыççăн çывăха пыма та хăрушă. Пур çĕрте те çÿп- çап, ванчăк кĕленчесем, хут … Çынсем çапла тунăшăн эпĕ питĕ кÿренетĕп.
  
  Звездочёт: Çапла, ку питĕ кÿренмелли япала.
  
  Флора: Тата çынсем, уйрăмах шкул ачисем, йывăç тураттисене хуçма юратаççĕ. Ах, мĕн тери ыраттараççĕ вĕсем мана.
  
  
  
  

• 7 слайд

  Звездочёт: Çав тери тĕлĕнмеле япала пулчĕ ку маншăн. Ачасен чунĕсем хытса пыни мана та шухăшлаттарать. Фауна, сана мĕн канăç памасть?
  
  Фауна: Пурте пĕлеççĕ: эпĕ - чĕр чунсен тĕнчи.
  
  Звездочёт: Санăн та пурнăç йывăр-и?
  
  Фауна: Йывăр. Çынсем ман çинчен пачах шухăшлама пăрахрĕç. Вĕсем тискер чĕр чунсене лăпкă пурăнма, ĕрчеме памаççĕ. Этем малалла та хăйне çапла тытсан эпĕ Çĕр çинче çухалас хăрушлăх та пур.
  
  
  

• 8 слайд

• 9 слайд

  Звездочёт: Çĕр, эсĕ мĕн пĕлтересшĕн пире?
  
  Çĕр: Хальхи халăх мана та ĕлĕкхи çынсем пек юратмасть. Мана авал хисеплесе «Çĕр-анне» тесе калатчĕç. Манăн халĕ те çак сăмахсене илтес килет. Анчах мана ним вырăнне те хумаççĕ.
  
  Звездочёт: Мĕншĕн кун пек шухăшлатăн?
  
  Çĕр: Эпĕ ĕлĕкхи пек тухăçлă тыр-пул, пахча- çимĕç, улма- çырла пама пултараймастăп, мĕншĕн тесен çынсем çĕр çинче чуна парса ĕçлесшĕн мар. Пур çĕрте те çум курăкĕ айне пулнă уйсене курма пулать.
  
  
  

• 10 слайд

  
  Звездочёт: Ах, мĕнле-ха капла? Çынсем кун пек пулса каясса тĕлленмен те эпĕ. Эсĕ мĕн калăн, Сывлăш?
  
  Сывлăш: Манăн та савăнмалли сахал.
  
  Звездочёт: Мĕншĕн?
  
  Сывлăш: Заводсем, фабрикăсем, автомашинăсем - манăн тăшмансем. Вĕсем сиенлĕ газсем кăлараççĕ.
  
  Звездочёт: Ку сана чăрмантарать-им?
  
  Сывлăш: Паллах чăрмантарать. Хăш-пĕр çĕрте сывлама та май çук.
  
  Звездочёт: Çынсем вара мĕнле пурăнаççĕ?
  
  Сывлăш: Халлĕхе чăтаççĕ. Таса мар сывлăш пуриншĕн те япăх: ÿсен-тăрансемшĕн те, тискер кайăксемшĕн те. Уйрăмах вара - çынсемшĕн. Çавăнпа ĕнтĕ юлашки çулсенче чирлĕ çынсен йышĕ пысăклансах пырать.
  
  
  

• 11 слайд

  Звездочёт: Озон, эсĕ мĕн калама пултаратăн?
  
  Озон: Эпĕ тÿпере, çав тери çÿлте пурăнатăп. Эпĕ - Çĕрĕн озон сийĕ. Эпĕ – Çĕрĕн тĕп сыхлавçи.
  
  Звездочёт: Эсĕ Çĕре мĕнрен сыхлатăн?
  
  Озон: Эпĕ Çĕре хĕвелĕн çунтаракан пайăркисенчн хÿтĕлетĕп, вĕсене Çĕр çине ямастăп.
  
  Звездочёт: Озон, эсĕ мĕнрен хăратăн?
  
  Озон: Манăн чи хăрушă тăшман вăл - сиенлĕ газсем.
  
  Звездочёт: Мĕнле майпа кансĕрлеççĕ вĕсем сана?
  
  Озон: Ку тăшманпа кĕрешсе манăн пысăк шăтăк пулса кайрĕ. Ку шăтăк вăл питĕ хăрушă.
  
  Звездочёт: Эпĕ пĕлнĕ тăрăх çак шăтăк витĕр хĕвелĕн сиенлĕ пайăркисем Çĕр çине çитме пултараççĕ.
  
  Озон: Пултараççĕ çав. Ку вара çыннăн ÿчĕшĕн уйрăмах сиенлĕ.
  
  
  

• 12 слайд

  Звездочёт: Эсĕ тата мĕншĕн нимĕн те чĕнместĕн, Çумăр?
  
  Çумăр: Эпĕ кислоталлă çумăр. Çавăнпа та çынсем мана юратмаççĕ.
  
  Звездочёт: Эпĕ темскер ăнлансах илеймерĕм-ха. Çынсем çумăра яланах кĕтетчĕç вĕт.
  
  Çумăр: Эпĕ ахаль çумăр мар çав. Ман тумламсем ÿсен-тăрансемшĕн те, чĕр чунсемшĕн те, пĕр сăмахпа каласан, пуриншĕн те сиенлĕ.
  
  Звездочёт: Мĕнрен пулса кайнă-ха эсĕ, кислоталлă çумăр?
  
  Çумăр: Тÿпене лекнĕ сиенлĕ газсенчен.
  
  
  

• 13 слайд

  Звездочёт: Хисеплĕ хăнасем, эсир пĕлтернĕ тăрăх Çĕр çинче çынсем тăван тавралăха сыхламалли çинчен шухăшласах каймаççĕ. Ман шупа, вĕсем кăна пĕлеççĕ, анчах та пур чухне те асра тытмаççĕ.
  
  Косми: Звездочёт, атьăр вĕсене кун çинчен аса илтеретпĕр.
  
  Звездочёт: Тĕрĕс. Манăн халех Çĕр çине çынсем патне васкавлă телеграмма ямалла.
  
  Косми: Çынсем пире итлесен питех те аван пулĕччĕ. Мĕнле сĕнÿсем паратпăр-ха вĕсене, ачасем? (Вĕрененкенсем хăйсен сĕнĕвĕсене калаççĕ. Звездочёт пĕтĕмлетÿ тăвать).
  

• 14 слайд

  Телеграмма
  Ҫут çанталӑк ырлӑхне упрама ачаран хӑнǎхса пымалла.Ку ырлӑх пире кӑна мар,пирӗн хыççӑнхи ӑрусене çиттӗр.
  Ҫӑла ан сур-хӑвǎнах ӗçмелле пулӗ.
  Ан манӑр:этем-сут çанталӑк ачи.
  Ҫӗртме уйӑхӗн 5-мӗшӗ-Пӗтӗм тӗнчери тавралӑха сыхламалли кун.
  Ҫӗртме уйӑхӗн 5-мӗшӗ-Раççейре экологсен кунӗ.
  Авӑн уйӑхӗн 16-мӗшӗ- -Пӗтӗм тӗнчери озон сийне сыхламалли кун.