Презентация по татарской литературе на тему "Г. Исхакыйның "Кәҗүл читек" хикәясендә хис-кичерешләр бирелеше"

• 1 слайд

  Автор:
  Ханова Нурания Вәзир кызы
  Татарстан Республикасы, Сарман муниципаль районы, МБГББУ “Сарман гимназиясе”
  Г. Исхакыйның “Кәҗүл читек” хикәясендә
  хис-кичерешләр бирелеше
  
  

• 2 слайд

  Максатыбыз:
  1. Г. Исхакыйның “Кәҗүл читек” хикәясендә хис-кичерешләр бирелешен тикшерү
  Бурычлар:
  1. Гаиләдә тәрбия мәсьәләсенең куелышын тикшерү;
  2. Әхмәдулла холкына бәя бирү;
  
  3. Стиль һәм тел-сурәтләү чараларын күзәтү.
  

• 3 слайд

  Әхлак тәрбиясе балада гуманлылык, намуслылык, гаделлек, хезмәт ярату, тәртиплелек, җаваплылык, тыйнаклык кебек сыйфатлар формалаштыра; ныклы характер, ихтыяр көче, бурычны аңлау кебек кыйммәтләрне үстерә
  К. Д. Ушинский.
  

• 4 слайд

  Сүзлекчә
  1) Әхмәдулла – ир-ат исеме, Алланың мактаулы,данлы кешесе.
  2) Корбан гаете – гает сүзе «бәйрәм» дигәнне аңлата.
  3) Гарәфә көне – гает алды көне. Бу көнне изге теләкләр теләп, догалар укырга кушыла.
  4) Мулла – мөфти.
  
  

• 5 слайд

  Әхмәдулла – кечкенә малай.
  Мактана.
  Кәҗүл читек турында хыяллана.
  Үзенә кушылган эшне төгәл үти.
  “Читекле” була, читексез кала.
  Елый, тынычлана.
  Муллалар кебек киенә.
  Чалма, чапан, читек, кәвешләре белән горурлана һәм хурлыкка кала.
  

• 6 слайд

  Әхмәдулла
  Түземсез
  Тыңлаулы
  Беркатлы
  Ышанучан
  Яхшы күңелле
  Җаваплы
  Мактанырга
  ярата
  

• 7 слайд

  Әхмәдулланың бәхетсезлегендә кем гаепле?
  Әхмәдулла үзе!
  
  Туганнары!
  
  Авыл малайлары!
  

• 8 слайд

  Хис- кичерешләр үзгәреше
  Шатлык – хыялдагы читеккә соклану – түземсезлек – мактану – үпкәләү – сөенеч – кызыксыну – мактану – кызгану – борчылу – үпкәләү – тынычлану – масаю – гаҗәпләнү – һавалану – хурлану – күңеле тулу.
  
  

• 9 слайд

  Хис-кичерешләре
  Шатлык
  Соклану
  Түземсезлек
  Масаю
  Үпкәләү
  Сөенеч
  

• 10 слайд

  Кызыксыну Кызгану
  
  Борчылу
  Тынычлану
  Масаю
  Хурлыкка калу
  Күңеле тулу
  

• 11 слайд

  Стиль һәм тел-сурәтләү чаралары
  Эпитет – әдәби ачыклау ярдәмендә образ тудыручы сурәтләү чарасы.
  Төрләре: эпитет -бизәкләр, индивидуаль эпитетлар.
  1) Эпитет- бизәкләр: өр-яңа читек, кәҗүл читек,иске читек, чуар чалма һ.б.
  2) Индивидуаль эпитетлар: мәхәббәтсез читек, пәрәмәч тәме чыккан өй, дәүкәди читек һ. Б.
  

• 12 слайд

  Метафора – күренешләрнең охшашлыгына яки каршылыгына нигезләнеп, яшерен чагыштыру хасил иткән сурәтләү чарасы.
  Төрләре: гади, контекстуаль, мифологик метафоралар.
  Контекстуаль метафоралар: кәҗүл читек – Әхмәдулланың холкы, көтү –халык, чыбыркы – идарә итү чарасы.
  

• 13 слайд

  Чагыштыру - нинди дә булса күренешне башка күренешкә охшату ярдәмендә барлыкка килгән
  
  Аның төрләре: гади, җәенке, кайтма.
  1) Гади чагыштырулар: әнисенеке кебек түгел,
  читек дошман төсле күренә, кунычы йоп-йомшак, майлы кебек һ.б.
  2)Җәенке чагыштыру: төбенә аяк җитми торган суга чумган кебек булдым.
  

• 14 слайд

  Алынмалар – лексик чаралар, бер телдән икенче телгә кергәен сүзләр ( мулла, мәхдүм, гает, чапан, намаз һ.б.)
  Диалектизмнар – аерым төбәкләрдә генә яши торган, уртак милли телгә үтеп кермәгән сүз яки фразеологизмнар. Диалектизмнар: айбагар – Чистай сөйләшендә кулланыла, көнбагыш; самовар – ачылган, чистартылган; тәпи – балалар аягы; бешердәп төшкән – җыерылган.
  Архаизмнар – искергән сүзләр: углым -улым
  

• 15 слайд

  Тел-сурәтләү чаралары
  Эпитетлар – 26;
  Метафора – 5;
  Чагыштыру – 8;
  Алынмалар – 17;
  Диалектизмнар – 4;
  Архаизм -1.
  

• 16 слайд

• 17 слайд

  Нәтиҗә
  1) Әхмәдулла әле кечкенә малай, шуңа күрә аның холкының әле уңай һәм тискәре яклары бар, ул хис-кичерешләр дөнясында яши;
  2) Дини гаиләдә тәрбияләнүче малай, мөселман гореф-гадәтләре белән кечкенәдән танышып үсә, өлкәннәрне үзенә үрнәк итеп куя, аның холкы формалашып җитмәгән, әмма анна киләчәктә белемле һәм күркәм холыклы дин әһеле чыгасына өмет бар;
  3) Әхмәдулланың хис-кичерешләре гел алмашынып тора
  4) Тел-сурәтләү чаралары һәм хикәянең стиле матур әдәбиятта үзгә урын алып тора.
  

• 18 слайд

  Файдаланылган әдәбият
  Зиндан. Сайланма проза һәм сәхнә әсәрләре. – Казан: Татар. кит. нәшр., 1991.
  Яхин. А. Г. Әдәбият. 9 нчы сыйныф өчен дәреслек.- Казан: Мәгариф, 2007.
  Яхин А. Г. 9 нчы сыйныф өчен методик кулланма.
  Татар теленең аңлатмалы сүзлеге: 3 т. Т.
  Ислам. Белешмә-сүзлек. – Казан: Татар. кит. нәшр., 1993.
  Әдәбият белеме: Терминнар һәм төшенчәләр сүзлеге. – Казан: Мәгариф, 2007.
  Татар исемнәре сүзлеге. Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1981.
  Интернет ресурслар.