Презентация проекта "Қазақтың ұлттық бесгінің тиімділігі"

• 1 слайд

  Ғылыми жобаның тақырыбы:
  «Қазақ дәстүрлерінің бірі, нәрестені бесікке салу тиімділігін зерттеу»
  Орындаған: 4“А” сынып оқушысы Агибай Назира Жетекшісі: Бейсекеева А.К
  

• 2 слайд

  Бесік
  
  «Төрінде бесік тұрса, төре басың иеді»
  Бесіктен безінбейік, бесік қазақтың аса қастерлі мүлкі.
  – Ата-бабамыз бесікті қасиетті, құтты мүлік деп есептеген. Тіпті қазақ халқының бесікті аса қасиетті мүлік санағаны соншалық, бір бесік жылдар бойы атадан балаға беріліп отырған. Бесікке бала бөленбеген кезде ол бесікті орап, биіктеу жерге алып қойған. Бесікті кез келген жерге тастамаған. Керісінше, оның көнермей ұзақ сақталып, ұрпақтан-ұрпаққа бұзылмай берілуіне аса мән берген. Бүтін бір әулет бір бесіктен тараған жағдайлар өте жиі кездескен. Ондай бесіктерді барынша сақтап, одан әрі қадірін арттырған. Ұрпағы көбейіп, әулет саны артқан сайын оны әлгі атадан балаға берілген бесіктің қасиеті деп санаған. Қазақ бос бесікті тербетпеген, бос бесіктің бетін ашық қалдырмаған. Сондай-ақ әжелеріміз бөбекті пәле-жаладан сақтасын деп ырымдап оған тұмар, бүркіт тұяғы, жыланның бас сүйегі, кірпі сияқты заттар тағып қойған. Негізі, бесікті қызға нағашы жұрты жасатып, сыйға тартқан. Мұның себебі, қазақ қызды – өріс, жиенді жекжат, ұрпақ санаған. «Өрісіміз кеңейіп, ұрпақ – жұрағатымыз көбейсін» деген ырыммен қыз артынан бесік апаруға жауапкершілікпен қараған
  

• 3 слайд

  Бесік жыры
  Бесік Жыры — тұрмыс-салт жырларының көне түрінің бірі. Әлемде Бесік жырын айтпайтын халық жоқ. Халық педагогикасының мәйегіне айналған Бесік жырында халықтың төл тарихының, дәстүрлі мәдениетінің, ежелгі наным-сенімінің, дүниетанымының көрінісі бар. Бесік жырын барша халық ұлттық тәрбиенің кәусар бұлағы деп таниды. Әлем халықтарының Бесік жырылары әр елде әр түрлі аталғанымен, атқаратын міндеті, мазмұн байлығы, поэтикалық құрылымы мен саз-әуені жағынан үндесіп жатады. Бесік жырының басты қызметі — бесік тербелісіне ыңғайлас сазды әуен, ырғақты сөзбен баланы тыныштандыра отырып, оның жан жүйесі мен санасына ұлттық тәрбиенің алғашқы нәрін сіңіру. Бесік жыры баланың сәби кезінде, яғни 1 — 5 жас аралығында, бала жанына жағымды әуенмен айтылады.
  

• 4 слайд

  Әлди, әлди бөпем-ай
  Әлди, әлди бөпем- ай, тәптәттіссің сен қандай. Ұрыспайын мен саған, Жыламасан жайдан- жай. Ұйықта сен бөпешім, Бесігіне жата қой. Тербетейін мен сені. Кішкентайсың сен әлі, еркелейсін өзгеше. Енді тағы не дейін ? Айтуға сөз таппаймын, сөйлеп кетсем көбірек, мен әжене жақпаймын.
  /Агибай Назира/
  

• 5 слайд

  
  Бесіктің түрлері
  
  Жер бесік. Иіп жасалған бесік, тік жасалған бесік.
  Жел бесік. Тал бесік, қайың бесік, қарағай бесік.
  

• 6 слайд

  
  Бесіктің жабдықтары
  
  1. Ши. Бесік жабдықтарының үстінен ұзынынан жайылатын түбек бекітілетін тұсы ойық тоқылған ши төсеніш.
  2. Жөргек. Шидің үстінен төселеді, түбек тұсы ойық болады, бұл – жұқа киіз немесе арасына мақта, жүн салынып сырылған көрпеше.
  3. Құс төсек. Түбек тұсындадөңгелек ойығы бар, жөргектің үстінен төселетін, арасына құс мамығы салынып, қабылған жұмсақ төсеніш.
  4. Жастық. Бесік енімен бірдей етіп жасалады. Арасына құс мамығы толтырылады.
  5. Көрпе. Бесіктің бұл жабдығы жаздық, қыстық болып екіге бөлінеді. Жұқа матадан тігілгені – жаздық, арасына мақта, түйе жүні салынып, қабылғаны – қыстық көрпе.
  6. Жаялық. Сәбидің денесін орайтын жұмсақ шүберек.
  

• 7 слайд

  8. Қолбау, тізе бау. Оны таңғыш (тартпа) деп те атайды. Ұштары бесіктің екі жанындағы сабау ағаштарға таңылады, біреуі бөленген сәбидің көкірек тұсынан, екіншісі тізеліктің үстінен түседі. Ол биязы жүннен тоқылады немесе екі-үш қабат матадан сырып, кеуде, тізеден оралатын тұстары жалпақтау етіп жасалады. Тартпаның екі ұшы арқалыққа байланады.
  7. Кепіл. Түбек ойығын төңіректеп төселетін, сәбидің жалаңаш тәнін қажамас үшін жамбас тұсына, тізесіне қою үшін арнайы тігілетін кішкене жұмсақ жастықшалар.
  9. Бесік жапқыш. Бесікке бөленген сәбиді маса, шыбыннан, желден, күн көзінен, суықтан қорғау үшін үстіне жабылатын кестеленіп тігілген, сәнді матаны осылай деп атайды.
  

• 8 слайд

  
  
  Зерттеу бөлімі
  
  
  
  Қазақ бесікті бекерден-бекер қолданбаған. Оның артықшылығына көз жеткізіп, пайдасын түсінгеннен кейін өмір сүру салтының бөлінбес бөлшегіне айналдырған, яғни бесік – тұрмыстық бұйым ғана емес, дені сау, санасы сара ұрпақ өсірудің маңызды құралы. Халқымыз қастерлеген бесіктің, ең алдымен, баланың тазалығы, аяқ-қолы мен денесінің түзу болып қалыптасуына тигізер пайдасы зор. Бесіктің түбегі мен шүмегі баланың дәретін жаймай, таза және ұзақ ұйықтауына жағдай жасайды. Бұл үй шаруашылығымен айналысып жүретін анаға қолайлы екені айтпаса да түсінікті. Бесіктегі баланың денесіне дымқыл, сыз дарымай, құрғақ болуы – мықты денсаулық кепілі. Бесік күн ыстықта салқын болса, ал күн суықта жылы болады. Жас бала ыстықтап көрпесін теуіп тастайтыны белгілі. Ал бесікке бөленгендіктен ол қимылдай алмайды. Бесікте күн ұзақ құндақтаулы жатқан балаға салқын да тимейді, яғни салқын тиіп ауырмайды.
  

• 9 слайд

  
  
  Бесік туралы сауалдар
  Ақмарал ӘБДІМАНАПҚЫЗЫ, педиатр дәрігер
  
  
  Бүгінгі таңда ақшасы бар адамға дүкеннен небір жақсы, қолайлы заттарды сатып алуға болады. Солардың бірі- памперс (бұл біреуінің ғана атауы, негізінде олар дың түрлері өте көп ). Қалай болғанда да, бұл тегін емес нәрсеге қолы жетпейтін дері де бар. Мәселен бірреттік жаялықтың біреуі ғана 55-65 теңге тұрады. Оны әрбір үш сағат сайын ауыстырып тұру қажет.
  Сонда есептей берсеңіз, тәулігіне бір балаға кем дегенде 5- 6-уы керек (түрлі жағдайға байланысты 1-2 сағат сайын да ауыстырып отыратын кездері болады ).
  Енді ақша жағын есептейтін болсақ, бір күнге шамамен алғанда 400 теңге жұмсалады. Ал, айына бір баланың өзіне 200-дей памперс қажет екендігін назарда ұстайтын болсақ,саңай беріңіз қанша қаражат кететінін...
  Міне, мұндай пайдалы дүниенің қалтаға айтарлықтай ауыртпалық түсіретін жақтары осындай. Үнемі памперс киіп жүрген бала еш бақылаусыз «өз жұмысын» тындыра береді, бұл кейін уақыты келгенде түбекке үйретуде айтарлықтай қиындық туғызады.
  
  

• 10 слайд

  Мақсат ӘЛСЕЙІТОВ, этнограф:
  – Шыны керек, бүгінде барымызды бағалауға келгенде кежегеміз кейін тартып тұр. Мәселен, ғалымдарымыз бесіктің пайдасын медициналық жағынан, санитарлық тұрғыдан дәлелдеп, жарнамасын арттырса, бесік халық арасында кеңінен қолданысқа түсіп, салт-дәтүрлеріміз де жаңғырар еді. Қазір, керісінше, бесіктен гөрі «памперстің» жарнамасы жер жарып тұр. Осыдан кейін халық бесікке емес, «памперске» жүгірмегенде қайтеді. Оның үстіне, еліктегіш халықпыз, орыстардың балаларын балалар кереуетіне жатқызатынын көрдік те, бесіктен жерініп, кереуетке ұмтылдық. Бірақ әрбір ұлт ұлттық ерекшеліктері сақталғанда ғана ұлт ретінде ерекшелене түседі. Сондықтан бесіктің насихатын арттырып, халыққа қайтаруымыз керек.
  
  
  

• 11 слайд

  Сатиева Дина Хайроллақызы, «Алтын алқа» иегері:
  Мен он бір бала туып, жеткіздім . Барлығын да бесікке бөледім, бұл жағынан ешқандай қиындық болған жоқ. Мен ұлдардың арасында жалғыз қызбын, мен туғанда ауылдағы шебер өз қолымен жасаған бесігін әкеме сыйға тартқан екен.
  Тұрмысқа шыққанда, бесікті анам тұнғышым туғанда өзіме әкеп берген.
  Бесікке тура 71- жыл болды, оған немерелерімді, енді шөберелерімді бөлеп отыр
  мын . Бір отбасының ғана емес, білдей бір ұрпақты сабақтастырып отырған осын
  дай киелі бесікті, ештенеге ауыстырмас едім.
  
  

• 12 слайд

  Сапар Дүйсенова, көпбалалы ана:
  -Бауырымнан жеті бала тарады. Біреуне де бірреттік жаялық қолданып көрген жоқпын. Бесікке бөледім, ол таза әрі қолайлы. Бала тыныш, ұзақ ұйықтайды, жы
  лы жатады. Менінше, бұл өте маңызды сияқты.
  
  
  Агибай Мариям Болатқызы, «Алтын алқа» иегері:
  Бесікке жатқан баланың денесі түзу, сымбатты болады. «Бесікке жатқан, бес түлейді» деген мақал жайдан- жай шыққан жоқ. Кішкентай сәбиді бесікке салудың
  ешқандай қиыншылығы жоқ. Бала бесікте жылы жатады және тіл- көзден таса болады. Дәреті жайылмай, таза, құрғақ жатқан соң, баланың ұйқысы да тыныш болады. Жас ананың жаялық жуудан қолы босайды, үй шаруасымен айналасуға мүмкіндік алады.
  
  

• 13 слайд

  Барымызды бағаламау бесіктің түбіне жетті
  
  Егер бесіктің осынша пайдасын ғалымдарымыз ғылыми тұрғыдан дәлелдесе, бесікке басқалар да құмартар еді. Осынша пайдасы бола тұра, бесіктен жерінуіміздің сыры неде? Мамандар мұның сырын кешегi кеңестiк дәуiрде мединституттың оқытушыларына бесікті жамандап оқытатын арнайы тапсырма берілуімен түсіндіреді. Ол заманда жек көрген нәрсеңізді «ескіліктің қалдығы» десеңіз жетіп жатыр. Дәлелдің қажеті жоқ. Бәрі жерініп шыға келетін. Сөйтіп, бесік қолданыстан шығып қалды. Әйтпегенде жүздеген ғасыр сынақтан өткен бесікті пайдасыз деп кім айтады?
  
  

• 14 слайд

  
  
  Назарларыңызға рахмет!