Презентация "Шагаа" 1-2 класс

• 1 слайд

  .
  .
  Класс шагы
  Шагаа
  

• 2 слайд

  .
  .
  

• 3 слайд

  .
  .
  

• 4 слайд

  .
  .
  

• 5 слайд

  .
  Шаг шаа-биле турбас –
  Чавылдак көгү-биле турбас
  

• 6 слайд

  Шагаа деп чүл?
  Шагаа дээрге эрги чылды үдээриниң болгаш чаа чылды уткуурунуң улуг байырлалы болур. Ук байырлалды Төп Азияның бүгү чоннары эрттирер. Бо байырлал 12 чыл эргилделиг календарга чагырткан.
  

• 7 слайд

  .
  .
  

• 8 слайд

  .
  Төл бодараанда, ие кижиниң болгаш кыс дириг амытанның эмиинден бир-ле дугаар аа сүт төктγр. Чаш төл төрүттүнүп келгеш-ле, иезиниң аа сγдγн эмер. Бистиң өгбелеривистиң бодап чорааны-биле γе-шаг-даа, чер-делегей-даа база ындыг чаяалгалыг. Ынчангаш чаа чыл байырлалын «шагаа», «шагның аазы» дээн ужуру ол.
  

• 9 слайд

  .
  Шагаавыс - даа моорлап келди! Пар чылын үдеп, 7 кызыл меңгилиг, демир олуттуг, Аксымаар Тоолай чылын куралап уткуп алыр бис. Шагаада кол сагыыр чүүлдер - сагыш сеткилди арыг йөрээлдер, мөргүл - номналдар - биле аштап арыглап, аал - коданны хир - чамдан аштап - арыглап, ал - ботту арыг харга борап тургаш, бүгү тала - биле арыгланыышкынны кылып алгаш уткуп алыр болза эки. Аалдың чанында бедик черге аалдың эр хиндиктиг улузу чер - чуртунга, оран - таңдызынга чалбарып, чаа дүжүп келир чылда шупту чүве өршээлдиг болурун йөрээп саңын салыр. “Эмиглиг кижи эргин чанынга саңын салыр” деп, эрте - бурунгу шагдан тура тыва улус чаңчыл сагып чораан. Шагаада хөй йөрээлдер салган тудум, чаа дүжүп келир чылдың оруу чиик, улус - чонга авыралы улуг болур. Ынчангаш, йөрээлдеп, курайлап тургаш, улуг хүндүткел - биле Аът чылын күдүк базып,  чолукшуп тургаш, өөрүшкү - маңнайлыг уткуп алыылыңар
  

• 10 слайд

  Пар чылын γдеп, кодан чылын уткуулуңар!
  .
  

• 11 слайд

  Шагаа чемин кажан белеткеп эгелээрил?
  Тывалар Шагаа байырлалын кончуг чугула көөр, баш бурунгаар кедергей белеткенир. Кγстен эгелеп, шагаа чемин тускайлап салып эгелээр. Шагаага дөгерер малды баш бурунгаар демдектей көрγп алыр. Бичии уругларга γлээр чаагай чөкпекти, курут болгаш ааржыны тускайлап шыгжаар. Ынчангаш шагаа чеми колдуунда белен турар. Шагаа байырлалы Тывага бир ай уламчылаар.
  

• 12 слайд

  .
  .
  

• 13 слайд

  Шагаада сагыыр чγγлдер хөй
  Аал ёзулалы (ыдык орук изээри, саң тургузары)
  Аъш-чем ужурлары (ширээге салыр, дашкаар чажар, дээжилээр, чиир чемнер)
  Даң бажында сагыыр ужурлар (от салыры, чем хайындырары, оран-делегейге чалбарыыры)
  Чолукшуп, аалдажырының ужурлары
  Ойнап-хөглээриниң ужурлары дээш оон-даа өске
  

• 14 слайд

  Саңны салырының чуруму
  Шагааның эң баштайгы хүнүнде, даң адып орда, эр кижи одун-көзγн кыпсыр, ие кижи шайын хайындырар. Хайынган шайының γстγн дашкаар γнγп, оран-делегейже чалбараар.Θгнγң эр ээзи саң тургузар. Ол йөрээл салып, бодунуң изиг кγзелин илередир:
  

• 15 слайд

  .
  .
  

• 16 слайд

  Саң салыр йөрээл
  Чыл бажы келди,
  Хой бажы чылбырады.
  Шаг бажы келди,
  Шагаа үе келди.
  Тос чγзγн малым, өршээ!
  Торлаа дег төлγм, өршээ!
  Кижиге кылык чок,
  Малга каража чок бол,өршээ!
  
  

• 17 слайд

  Шайны чажап тургаш ие кижини мынчаар йөрээп болур
  Өршээ, хайыракан, оран-таңдым,
  Кудай диңмирээшкиним,
  Чайлап өршээ, кыйбап өршээ,
  Хойнуңарга хойлаңар,
  Колдууңарга кызыңар,
  Өршээ, хайыракан, оран-таңдым!
  

• 18 слайд

  Шагаа келди! Амыр-ла!
  .
  

• 19 слайд

  Өгге кирген кижи
  аяк эрии ызырар
  

• 20 слайд

  Ойнап-хөглээри
  Шагаа γезинде кижилер ойнап-хөглээр,ылаңгыя аныяктар аразында мөөрейлежир, кожамыкка чижир, чуңгуулаар, кажыктаар, тевектээр, аалдар кезип «бардамнаар». Ол хγннерде хөөмей-сыгыт γзγлбес, онзагай хөөмейжилерни ак ширтекке олуртуп, хγндγлээр чораан.
  

• 21 слайд

  кичээнгейинер дээш четтирген