Презентация урока по тувинскому языку

3-ку класска тыва дыл кичээли.

Темазы: Кылыг созунун келир уези.

Планатынган ооредиглиг туннелдер:

Предметтиг: кылыг созунун келир уезин таныштырар. Мергежилгелер кылыр.

Метапредметтиг: айтырыгларга харыылаар, кичээлге бодунун киржилгезин унелээр, эжин дыннап билирин чедип алыр, кичээлге киржилгезин куштелдирер.

Бот тускайланы: бодунун билиин улгатырарынга сонуургалын куштелдирер, бердинген даалгаларны тып, бодап билирин чедип алыр.

Кичээлдин хевири: чаа теманы билиндирери.

Дерилгези: Самбыра, карточкалар, чуруктар, компьютер, экран.

Кичээлдин техниктиг картазы:

Кичээлдин этаптары	Башкынын кылдыныы	Оореникчилернин кылдыныы
Кичээлдин мотивациязы	Оореникчилернин кичээлге белеткелин хынаар. Кичээлге эки деннелге эгелеп алыр. Хоглуг конга этти Кичээлге бис белен бис Дыннап, бодап, кууседип, Кичээливис чорудаал.	Ажылчы олуттарны хынаар. Шулукту номчааш оожум олурар
Кичээлдин чорудуун уругларга дамчыдар.	-Богун тыва дыл кичээлин мен эрттирер мен. Мени Саида Сояновна дээр. Бай-Даг ортумак школазынвн башкызы мен. - Богун кичээливиске аалчы болуп келген. Кээрде куруг Март8 таварыштыр белектиг келген. Караты-Хаанын даалгаларын куусеткеш эккелген белээн коор бис.
Катаптаашкын. Чаа темаже кирери. (тургузуп алыры)	Кичээливисти эгелээр мурнувуста Катапташкындан кылып алыылы. - Бо айда кандыг байырлалдарны эрттирдивис? - Ол чунуге тураскааткан байырлалдар? Ол кылыг созуннун кандыг уезин катаптадывыс? -Ам бо уеду чуну кылып тур бис? Кандыг уени катаптаптывыс? Богун бо хунувусту кым байырлал деп бодап тур? -Ам удавас  кандыг байырлал болурул? Март 8 байырлалында чуну кылыр бис? -Байыр чедирер? Белек бээр? Бис кайы уени чугаалажып турар-дыр бис? Ынчаарга бо кичээлде кылыг созунун кандыг уезин ооренир-дир бис. Бо кичээлде бис кылыг созунун  келир уезин ооренип. Караты-Хаанын лаалгаларын кууседип, мергежилгелер кылыр бис.	Уругларнын харыылары. Уелерни тывар. Кичээлдин темазын тывар.
1 ги даалга аас-биле ажыл.	Караты-Хааннын бирги даалгазы ол турган ышкажыл. Кичээлдин темазын тывар турган. Караты-Хаан белээнин чартык кезиин чортупкан. Ону шуптувуска коску кылдыр самбырага азып алыыл. Ам дараазында даалгазын кылыптаалы. Кылыг созунун эрткен уезинге чижектерден адаптаалы. Эр-хейлер! Ам кылыг созунун амгы уезинге чижектерден аданар? Эр-хейлер? А ол адаан кылыг состерин келир уеже оскертинер? Хой уруглардан айтырар. Эр-хейлер!	Уругларнын харыылары. Чижектерни тывар.
2-ги даалга Болук-биле ажыл	Караты-Хаанын дараазында даалгазын кууседиптээлинер. Карточкада состерни уелерге тааржыр аайы-биле салынар. Эр-хейлер. Чолукшуур деп состун утказын чуу деп билип тур силер? (Чолукшууру дээрге амыр-мендизин айтыржыры. Улуг Назылыг кижи адыштарын биче назылыг кижинин адыштарынын шенээ сала каар.) Йорээр деп состу тайылбырлап корунерем? (Йорээри дээрге кижинин оран-бойдуска, аал-чуртунга, ал-бодунга даа бугу-ле чаагай кежикти кузеп сузуглээри болур-дур.) Эр-хейлер Караты-Хаанын база-бир даалгазын кылыптывыс. Белээнин база бир кезээн берип турар-дыр	Самбырада состерни кылыг состеринин уелеринге эде салыр
3-ку даалга Чараш бижилге минутазы	Йорээр деп состу шупту кыдыраажынга бир одуругну долдур бижиир. Эр–хейлер  База бир даалганы кылган.	Кыдыраажынга бижиир
4-ку даалга. Бот-тускайлан ажыл.	Бо состерни бодун кылып турар кылдыр оскертиптинерем. Мен дээрге 1ги арыннын-на болгай. Ам 2 ги арыннын турар кылдыр оскертиптинер. Ынчангаш улаштыр даалганы кылыптаалынар. Карточка № 1ни кылыр. Кымнар мурнай кылыпты. Эр-хейлер Караты-Хаанын база бир даалгазын куусеткеш, белээнин база бир кезиин  берген-дир.	Карточканы кылыр. Мурнай кылган уруглар номчуур.
5-ки даалга. Теманын дурумун тургузар.	Бо кылган даалгаларывыска даянып алгаш кылыг созунун келир уезинге дурумден тургузуптаалынар. Дурум слайдыда башкы баштай номчуур.	Уруглар дурумну чогаадыр. 1 уруг номчуур. Шупту номчуур.
6-гы даалга. Сула шимчээшкин		Сула шимчээшкин кылыр
7-ги даалга. Быжыглаашкын. Эжи-биле ажыл.	Бичии дыштанып алган улус улаштыр ажылдаптаалынар. Карточка №2 карартыр парлаан кылыг состерин келир уеже оскертип бижиир. Эр-хейлер! База бир даалганы кылыптывыс. Караты-Хаан белээнин база бир кезээн берди. Самбырага чечектин халбанчыгажын азар	Карточка-биле ажылдаар.
8-ки даалга Шилилгелиг диктант.	Самбырада турар кылыг состеринден келир уенин кылыг состерин кыдыраажынче ушта бижиир: Манна, удаан, оорээн, дезер, бижээн, тудар, тиилээр, ужуп тур, чуруур, соор, санап тур. Эр-хейлер! Ам кыдырааштарынар солчуп алгаш бот-боттарынарны хынаптар. 5 сос бижип алган кижиге «5» деп демдекти 4 сос бижип алган кижиге «4» демдекти 3 состуг кижиге «3» демдек. Эр-хейлер! Караты-Хаан белээнин база бир кезээн берген-дир.	Кыдыраажынче ушта бижиир. Кыдырааштарын солчуп алгаш, хынааш демдектерин салыр
9-ку даалга. Оюн «Келир уенин кылыг созун тып».	Дараазында даалганы кылып корунерем деп Караты-Хаан дилеп турар чуве-дир. Мен состер адаарымга силер ында келир уенин кылыг состеринге 2 катап часкаар силер. Ырлаар, танцылаан, чыыр, ойнап тур, санаан,  хоглээр, ажылдаар, маннап тур, балыктаар, чаап келген. Эр-хейлер. Караты хаанын даалгаларын шын куусеткеш кандыг белээн алган-дыр бис.  Кончуг эки ажылдаан уругларга чечекти силерге кел чыдар Мар8  база эрте берген февраль23 биле байыр чедирбишаан белекке соннеп тур бис уруглар.	Уруглар келир уени илередип турар кылыг   состеринге адыштарын 2 катап часкаар.
Бажынга онаалга мерг 314	Кылдыныын башкы тайылбырлап бээр Мергежилгени бердингени ёзугаар кууседир.	Онаалганы дневникке бижиир
Рефлексия	Кым чуну билип алдынар? Кым чуну сонуургады? Бо кичээлге бодун каш  демдекке ажылдаан деп бодунарны унелеп тур силер, мурнунарда демдектер-биле унелеп корунер.  Кичээлге ажылдап бергенинер дээщ улуу-биле четтирдим.	Уруглар демдектерни кодурер.