Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
1 слайд
Алтай аймагынын
Аршандаuы ортымах школазы
Чебодаева Анастасия, 8 класстыy eгренxiзi
2 слайд
С.П. Кадышевтiy чонныy пазылбин пeткен чайаачызына иткен хозымы
(Вклад С.П. Кадышева в сохранение и развитие фольклора хакасского народа)
3 слайд
Тоuыстыy jjн пjгiнi
– С.П. Кадышевтiy чуртас чолынаyар, аныy чайаачы чолынаyар литератураны eгренерге.
Jjн пjгiннi толдырар eчeн хоза пjгiннер турuысчабыс:
1) Саблыu хайxыныy узы пос оyдайлыu полчатханын iле сыuарарuа.
2) С.П. Кадышевтiy чайаачызында хакас чоныныy кибiрлерi eгредiглiг полчатханын чарыдарuа.
3)Саuамuы тустаuы С.П. Кадышевтiy чайаачызыныy тузазын паза чуртастаuы орнын iле сыuарарuа.
4 слайд
Тоuыстыy гипотезазы – С.П. Кадышевтi, аныy чайаачы тоuыстарын кjбiзi пiлче, ундубинча паза саuамuы даа туста пiс аннаy сыuара пiстiy чоныбыстыy кибiрлерiн eгренчебiс.
Iстезiг апарарында литературнай, анализ паза синтез, тиyнестiрiс методтарнаy тузаланuабыс.
5 слайд
«Кjрiyер, миніy кизек чоным, саннаy кічіглер аразында, саuыс-кjгіснеy прайзынаy тиy, аннаyар, чонымныy тоозылбас- парбас eлeзінеyер кjглепчем прай чeреемнеy,
кjглирбін, холым чатхан тутчатханда, хараам чарых кjрчеткенде, тeгенxі тынысха читіре...»
С.П. Кадышев
6 слайд
Пу тоuыстыy 1- uы чардыuын Семен Прокопьевич Кадышевтiy чуртас чолына чарыт салuабыс.
Семен Прокопьевич Кадышев
14 сентябрьда 1885 чылда чох-чоос сjбiреде Шира районыныy Тарчы тіп аалында тjреен.
7 слайд
Хакас чонныy хайxы-нымахчыларыныy артыuы полып, ол илееде чирлерзер чjріп, сабланuан. 1958 чылда Узбек ССР-ныy jjн городы Ташкентте, 1960 чылда Москвада ирткен востоковед-ученайларныy чоннар аразындаuы ХХV конгрезінде
С. П. Кадышевтіy хайын хайхазып истіптірлер.
8 слайд
С.П. Кадышев чонныy саuызын хыйыстырбаан, хыйuа саuызын пiске читiрген, чонныy тілінеy сибер тузаланuан. Кjзiдiмге алза, «Албынxы» тiп алыптыu нымахта С.П. Кадышев пiстi пурунuы jбекелерiбiстiy хыйuа саuызын сизiнерге полысча. Iди Хулатай чирлер ибiр кjрерге саuыс тутча, улуu чоохтанча:
Чалбах чирнiy eстeн айландыр кjрерxiк,
Чарых тигiр алтын ибiр кjрерxiк,
Чалбах чирнiy eстeнде,
Хара хула ат чiли, ат тjрiдi ни,
Чарых позым Хулатай чiли,
Алып-кeлeк тjрiдi ни! [8, с. 5]
9 слайд
Алып-Хан оолuын улуu чоохтанмасха, посты иртiре кjдiрiп, махтанмасха, пасха кiзiлернi улуuлирuа кирек тiп eгреде чоохтапча:
- Иркем-кинxем Хулатай,
Изiy синiy иртпезiн,
Аuылыy синiy аспазын.
Чалбах чирнiy eстeнде
Аттаy артых ат пар,
Чарых тигiр алтында
10 слайд
Пабам-ixеy постары чиит полuан туста саuысха кирiп, «Мыныy алнында, eр ниместе, пiстiy хакас аалларда, алай ба автобуста, автовокзалда даа улуu частыu апсах-инейлер пiстеy «Сiрер хайдаyзар? Ixе-пабаларыy кемнер» тiп сурxаy полuаннар. Ана ол кибiрнi пiс «Албынxы» тiп алыптыu нымахта хыuырып алчабыс:
Ада-ixеyер кем полды,
Ады-солаyар ноо полды?
«Ай Хуучын» тiп алыптыu нымахта пос чирiн паза чонын улуuлаxаy, поuдархаxаy кибiрнi таапчабыс:
Халых чонына Хан Мирген
Анда чоохтап парчададыр:
«Хараuы сiлiг чахсы чоным,
Арuал чаттыy чирiне парим.
Мин айланып килгенxе,
Чаuазы чох кип киспеyер,
Чарuызы чох чон полбаyар!»
Пiстiy чон хаxан-пуруннаy сыuара пiрее кiзi чолuа сыхчатса, алuаxаyнар (чахыu пирxеyнер), чолы ачых ползын, итчеy киректерi килiссiн eчeн тiп саuынчабыс. Iди «Ай Хуучын» алыптыu нымахта чон позыныy хан-пигiне чолuа сыхчатханда, чахыu пирче:
«Ханыбыс-пигiбiс Хан Мирген,
Аалланда алныy ползын,
Аалдаuызы сини ползын,
Чоллаанда чолыy ползын,
Чолдаuызы сини ползын!»
11 слайд
Этапы эксперимента:
2007-2008 уч. год – диагностико-прогностический, организационный.
2008-2009 уч. год – практический.
2009-2010 уч. год – обобщающий.
Андаu оyдайнаy, С.П. Кадышевтi, аныy чайаачы тоuыстарын кjбiзi пiлче, ундубинча паза саuамuы даа туста пiс аннаy сыuара пiстiy чоныбыстыy кибiрлерiн eгренчебiс тiп пу тоuыстыy гипотезазы килiстiре полча тирге чарир.
С.П. Кадышевтiy ады, аныy чайаачызы пeeнгi кeнде ундудылбаан, аuаа хоза аннаy андар тамырланча паза кeс алынча. Кjзiдiмге алза, аныy адынаy республиканыy культура туразы адалuан, хайда саuамuы туста тоuынчатхан улустыy иy не киректелчеткен тоuызыныy пiрсi – пiстiy чонныy кибiрлерiн тилiдерiне улуu хайыu салары полча. Паза хакас чонында тjремiл айтыстар иртiрiлче. Bди ирткен чылда айтыста eгренxiлер, eгретчiлер, тахпахчылар паза пасха хан чирiнiy килген аалxылар араласханнар. Саблыu хайxыныy тjреен аалында, ол хаxан-да чуртаан туразында музей-тура С.П. Кадышевтiy адын ундубасха тiп азылuан. Аuаа хоза, Ширадаuы культура туразында С.П. Кадышевтiy сомы мозаика оyдайынаy хоосталuан.
12 слайд
Ікі дее чeс чыл ирт парзын, че Семен Прокопьевич Кадышевтіy чайаачызында чуртаан чуртазы килер тустаuы улустыy кjyнін чылыu сыйбир. Чонuа чапсых тоuыстар сыйлаан улустыu ады хаxан даа чоннаy хада чуртир.
13 слайд
Алuыс сiрерге,
тыyнаан eчeн!
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
6 660 666 материалов в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Албычакова Валентина Вячеславовна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материалВаша скидка на курсы
40%Курс профессиональной переподготовки
500/1000 ч.
Курс профессиональной переподготовки
300/600 ч.
Курс профессиональной переподготовки
600 ч.
Курс повышения квалификации
72/180 ч.
Мини-курс
3 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.