Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
1 слайд
Наурыз мерекесі кұтты болсын
2 слайд
Наурыз көже
3 слайд
Сүт – мал баққан қазақ жанұясының негізі тағамы. Одан қымыз, шұбат, айран, қатық, сары май, ірімшік, құрт, сүзбе, қаймақ сияқты ішетін, жейтін, сусындайтын алуан түрлі тағам әзірлейді.Қой мен ешкі мамыр айынан бастап тамыз айына дейін сауылады.Басқа нәрсе қоспай, пісіріп ыстықтай және салқындатып ішіледі, шайға, көжеге қатады, айран, қатық ұйытады, іркіт жинайды, қаймақ түсіріп, май шайқайды, нан илейді. Көк сүт. Қаймағы алынған нәрі аз сүт.
Қатырған сүт. Мұздатып ұзақ сақтайтын сүт.
Майдың сүті. Қаймақтан сары май айырғанда іркіліп шығатын қышқыл сут. Оны кейде сол күйі сусын ретінде ішкен, кейде қайнатып ақірімшік жасаған. Шайқалған майды шынылау үшін суық суға салып сығымдаған, одан қалған сүтті май сүтінің шалабы деп, кей жерлерде май шалап деп атаған.
Сүт
4 слайд
Айран — пісірілген сиыр,қой,ешкі сүтінің жылы кезінде ашытқы (айран,қаймақ) қосып, ұйытып дайындайтын қышқыл дәмді ақ тағам түрі. Айран әрі сусын орнына да жүреді. Ыстықтау болса, сарысуланып іріп, тым салқын болса ұйымай қоятындықтан, қанжылым етіп алған соң мөлшері бір шелек (қазан) ыдыстағы сүтке шамамен оның оннан бір бөлігіндей ұйытқыны қосып, баяу араластырып, аузын мықтап жауып, суып қалмас үшін жылылап орап таң асырады. Оны ыдыстан қасықпен, ожаумен құйып алады. Әрі сусын, әрі тамақ болғандықтан жол жүргенде торсыққа құйып алып жүреді.
Айран
5 слайд
Бауырсақ - қазақтың ұлттық тағамы. Бауырсақ – бидай ұнын ашытып, әртүрлі үлгіде жасап, майға пісіреді. Қазақтың той, мереке дастарханында міндетті түрде бауырсақ болуға тиісті. Ыстық бауырсаққа сары май жағып жесең, өте дәмді. Бауырсақ қырғыз,татар, башқұрт,ноғайларда да кездеседі.Дәмді бауырсақ үшін керек заттар: сұйық май , 1 жұмыртқа , қаймақ , ұн , құрғақ ашытқы , жылысу , қант және тұз . Қаймақты ашыған айран немесе майонезбен алмастыруға болады. Негізінен бауырсақтар әр өңірде әр түрлі жасалынады. Мысалы, үлкен, домалақ, ішіндегі қамыры мол, сыртқы түсі аппақ бауырсақтар пісіріледі, олардан кішірек, жақсылап қуырылған қып-қызыл өріктей бауырсақтар пісіріледі, іші қуыс домалақ сары бауырсақтар, кіп-кішкентай тіске салғанда қыртылдап беретін ши бауырсақтар, төрт бұрыш пішінді ішінде қамыры мол сары бауырсақтар, төрт бұрышты жалпақ бауырсақтар тағы басқа түрлі бауырсақтар кездеседі.
Бауырсақ
6 слайд
Б
Бүгінде қазақ пен башқұрттың басты ет тағамы «бешбармак» аталып жүр. Мұны біреулер орыстарға дұрыс аудармаған татар тілмаштарынан көрсе, біреулер шала қазақ аудармашылардан көреді. Шын мәнінде, оның себебі, осы бір ұлы тағамымыздың қазақы атауы қалыптаспағанында болып отыр. Сосын қолмен асап жеуді ғана негізге алып, тілді білмейтін әлдекім «бешбармак» дей салса керек.Ал, қазақта «бешбармак» ұғымы да, «бес бармақ» тіркесі де жоқ. «Бес саусақ» пен «бас бармақ» ұғымдары ғана бар
Бешбармақ
7 слайд
Ет даярлаудағы ең әйгілі ұлттық ерекшелікке ие тәсілдерінің бірі — қазы аудару. Жылқының ішегін жуып-тазартып, оған бір-бірлеп тілінген, әрі тұздалып, бұрыш сияқты дәмдендіргіштер қосылған жылқы қабырғасын майымен тығып, содан соң ішектің екі ұшын мықтап байлап арысқа асып кептіреді. Шамамен бір айда қазы мейіздей болып кебеді. Басқа іріқараның етінен жасалғаны шұжық деп аталады.Қазы майдың қалыңдығы 5 сантиметрге дейiн шөгiнделуi нәтижесiнде пайда болады. Бұл бөлiк пiсiрiлген түрiнде де, сүрленген түрiнде де өте құнды боп саналады. Қазыны әзiрлеу үшiн көкiрек қуысының әрбiр жартысынан (бұлшық еттерi бойынша) сүйектiң, қабырғаның тұтастығын бұзбай 6-дан бастап, 17-мен аяқтай отырып кеседi. Қабырғаны омыртқадан ажыратады
Қазы Қарта
8 слайд
Құрт. Сабада жиналып пісілген іркітті майы алынғаннан кейін түбіне май жаққан үлкен қазанға құйып қайната береді. Құрт қайнап жатқан кезде оның түбі күйіп кетпес үшін арнаулы құрт былғауышпен (басында кырғыш темірі болады) әлсін-әлсін қазанның түбін, ернеуін қырып араластырып отырады. Әбден қойылған құртты қапқа құйып керегеге асып қояды, сонда оның қалған суы тағы да ағып, құрғайды. Бұдан кейін қолмен бөлшектеп, тақшаға, шиге, колмен сықпалап өреге жайып кептіреді. Көгермей, кызбай біртегіс кебу үшін өреде жатқан кезде оны бірнеше рет аударыстырады.
Құрт
9 слайд
Ірімшік. Жаңа сауылған жылы сүтті мәндірмен (кен жерде мәйек дейді) ұйытып, одан кейін суалғанша қайнатады. Қайнауы жеткен ірімшік қызыл сарытүске айналады. Содан кейін оны сүзіп алып, дорбаға салып, желге, күнге қойып кептіреді. Кепкен ірімшік бұзылмайды, көп сақталады. Қонақ дастарқанына қойылатын өте дәмді, сүйкімді де бағалы ас. Кепкен ірімшікті түйіп жент жасайды, тұш бауырсақтың үстіне себеді, майға қосып жейді. Қызыл ірімшіктің сарысуынан шайға тістейтін жақсы тамақ жасалған, ол тәтті болады. Ақірімшік. Сүтке айран қосып ірітіп қайнату арқылы әзірлейді. Кейде ашып қалған, өздігінен ұйыған сүттің айранын сүзу арқылы да ақірімшік жасалады. Ақірімшікті қамырға орап, үстіне май салып, табаны қоламтаға койып пісіру әдісімен бүркеме нан делінетін сүйкімді ас әзірленеді.
Ірімшік
10 слайд
Тары-талқан Қазіргі кезде бұл қос сөз мағынасын — тары және оның жармасы, тарыдан жасалған азық, тағам деп қана түсінеміз. «Талшық етер тары - талқан жетерлік». Ең алдымен қос сөздің бірінші сыңары — «тары» туралы талдау жүргізсек, түркі тілдеріндегіоның алғашқы тұлғасы дәл осындай болғанымен, мағынасы — бу, егу дегенді білдірген. Сол дәуірдің (ертеде) өзінде-ақ,«тары» түбіріне -ғ жұрнағы қосылған соң, бірінші мағынасы — дән, астық түсініктерін берсе, екінші ұғымы — қазіргі қолданылып жүрген «тары» мағынасында қалған. Осы күнгі хакас тілінде «тары»— себу, егу; «тарығ»— егін болып, ертедегі тұлғасы мен мағынасын сақтап қалған. Қос сөздің екінші сыңары — «талқан» кездегі мағынасын сол күйінде сақтаған. Алайда туыс тілдердің кейбіреуінде, әсіресе, монғол тобындағы тілдерде «талқанның» кейде тұлғасымен бірге мағынасына да жаңалық енген. Мысалы, монғолтілінде «талх» сөзі біздің түсінігіміздегі «нанды» білдірсе, буряттіліні? бір диалектісінде әңгіме болып отырған қос сөзіміз «таряа талхан» түрінде қалыптасып, «егін енімі» сияқты жалпы мағына меншіктенген
Тары-талқан
11 слайд
Қаймақ
Қаймақ. Бұл тағамның бірнеше түрлері бар: піскен қаймақ, шикі қаймақ, кілегей қаймақ, бал қаймақ, тағы басқалары. Олар май айыру, шайға қату, талқан былғау және әр түрлі тамақтарға қосу үшін, кейде қаймақ күйінде пайдалану немесе басқа тамақтарға (нанға, бидайға, тарыға т. б. ) жағып жеу үшін әзірленеді. Піскен қаймақ пісірілген сүттің бетінен алынады, ол көбінесе сүтпен бірге шайға қатылады, бидай мен талқанды былғап жейді. Шикі қаймақ шикідей тұндырып қойған сүттің бетінен немесе сепаратор машинасына тартылған сүттен алынады. Одан сары май алынады. Кілегей қаймақтан да сары май алынып, жүдеу адамдарды оңалтуға пайдаланылады немесе басқа тамақтарға қосып дәмі келтіріледі. Бал қосып қоюландырған тәтті бал қаймақ сырқат адамдарға шипаға, қарттарды силауға жұмсалады. Сірне немесе шырынды қаймақ деп беті бір рет алынған сүтті пісіргенде тұратын жұқа, майы аз қаймақты айтады. Қатықтың қаймағы деп ұйыған айран, қатықтың бетіне тұрған қаймақтарды атаған.
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
Сүт–малбаққанқазақжанұясыныңнегізітағамы. Оданқымыз, шұбат, айран, қатық, сарымай, ірімшік, құрт, сүзбе, қаймақсияқтыішетін, жейтін, сусындайтыналуантүрлітағамәзірлейді.Қойменешкімамырайынанбастаптамызайынадейінсауылады.Басқанәрсеқоспай, пісіріпыстықтайжәнесалқындатыпішіледі, шайға, көжегеқатады, айран, қатықұйытады, іркітжинайды, қаймақтүсіріп, майшайқайды, нанилейді. Көксүт. Қаймағыалынғаннәріазсүт.
Қатырғансүт. Мұздатыпұзақсақтайтынсүт.
Майдыңсүті. Қаймақтансарымайайырғандаіркіліпшығатынқышқылсут. Оныкейдесолкүйісусынретіндеішкен, кейдеқайнатыпақірімшікжасаған. Шайқалғанмайдышынылауүшінсуықсуғасалыпсығымдаған, оданқалғансүттімайсүтініңшалабыдеп, кейжерлердемайшалапдепатаған.
6 650 475 материалов в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Иштаева Фарида Куанышкалиевна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Ваша скидка на курсы
40%
Курс повышения квалификации
36 ч. — 144 ч.
Курс повышения квалификации
72/108 ч.
Курс повышения квалификации
36 ч. — 180 ч.
Мини-курс
4 ч.
Мини-курс
4 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.