Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
1 слайд
Синтаксис және оның объектілері
Синтаксис – (грекше syntaxis) грамматиканың морфология сияқты өзекті саласының бірі. Грамматиканың тең праволы, әрі өзара тығыз байланысты бұл екі саласының қарастыратын объектілері тілдің грамматикалық құрылысының мәселелері болады: морфология сөздердің грамматикалық жүйесін, құрылысын, сөз таптарының грамматикалық жүйесін, құрылысын зерттейді. Синтаксис грамматикалық ілім ретінде мынандай негізгі екі салаға бөлінеді: 1. Сөз тіркесінің синтаксисі, 2. Сөйлемнің синтаксисі.
Сөз тіркесі –сөйлем құраудың материалды негізі де, сөйлем –кісінің ойын айтудың негізгі формасы. Синтаксис сөз тіркесін, сөйлемді, олардың түрлерін, сөйлем мүшелерін және басқа синтаксистік формаларды адамның ойын білдірудің грамматикалық тәсілдері ретінде өзара байланысты категориялар ретінде қарастырады. Синтаксис сөздерді сөйлемнің бөлшектері ретінде, ал жалғауларды сөйлемдегі сөздерді бір-бірімен қиюластырып тұратын морфологиялық-синтаксистік категория ретінде тексереді.
Сөйтіп, сөз тіркесінің, сөйлемнің грамматикалық құрылысын зерттейтін ілімді синтаксис десек, тілдің синтаксистік құрылысын да сол термин арқылы атаймыз.
2 слайд
3 слайд
Синтаксис
Сөйлемнің
синтаксисі
Сөз тіркесінің
синтаксисі
Сөздердің өзара тіркесу
қабілеттілігі, тіркесу
тәсілдері мен формалары,
сөз тіркестерінің құрамы,
олардың түр-түрі
қарастырылады.
Сөйлемнің құрылу
принциптері, сөйлемнің
құрамы, олардың түр-
түрі қарастырылады.
4 слайд
Сөз тіркесінің типтері
Морфологиялық-
синтаксистік
Қабыса
байланысқан
сөз тіркесі
Есімді
Құрылымдық
Құрамының еркін не
тұрақтылығына қарай
Етістікті
Дара
Күрделі
Тұрақты
Еркін
Матаса
байланысқан
сөз тіркесі
Меңгеріле
байланысқан
сөз тіркесі
Қабыса
байланысқан
сөз тіркесі
Меңгеріле
байланысқан
сөз тіркесі
5 слайд
Сөйлем синтаксисі типтері
Жай сөйлем синтаксисі
Құрмалас сөйлем синтаксисі
Жақты
Жақсыз
Толымды
Толымсыз
Атаулы
Сабақтас
құрмалас
Салалас
құрмалас
6 слайд
Синтаксис мәселелерінің зерттелуі
1894-1897 орыс тілінде шыққан П.М.Мелиоранскийдің “Краткая грамматика казак-киргизского языка” деген екі кітабы, “Этимология” деп атап, синтаксис, морфология мәселелерін енгізеді.
1920 жылы Ахмет Байтұрсыновтың “Тіл –құралдары ” атты үш кітаптың үшіншісінде синтаксиске қатысты алғашқы мағлұмат баяндалады.
1939 жылы Қ.Жұбановтың, 1939 жылы С.Аманжолов, С.Сауранбаевтың бірігіп жазған кітаптары шықты.
Қазақ тілі синтаксисіне елеулі еңбек сіңірген ғалым С.Жиенбаев болатын. Оның жай және құрмалас сөйлем мәселелеріне арналған құнды зерттеулерінің қатарында сөз тіркесі бөлек талданбайды.
1954 жылы “Қазаіргі қазақ тілі” деген атпен көлемді кітап шықты. Бұл кітап –қазақ тіл білімінің фонетика, лексика, грамматика мәселелеріне жан-жақты мағлұмат беретін елеулі табысы.
7 слайд
Пайдаланылған әдебиеттер:
М.Балақаев, Т. Сайрамбаев. Қазіргі қазақ тілі.
Т. Сайранбаев. Сөз тіркесі мен жай сөйлем синтаксисі.
Р. Әміров. Жай сөйлемнің синтаксисі.
Аманжолов, Әбілқаев, Тойлыбаев. Қазақ тілі
грамматикасы.
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
Синтаксис және оның объектілері Синтаксис – (грекше syntaxis) грамматиканың морфология сияқты өзекті саласының бірі. Грамматиканың тең праволы, әрі өзара тығыз байланысты бұл екі саласының қарастыратын объектілері тілдің грамматикалық құрылысының мәселелері болады: морфология сөздердің грамматикалық жүйесін, құрылысын, сөз таптарының грамматикалық жүйесін, құрылысын зерттейді. Синтаксис грамматикалық ілім ретінде мынандай негізгі екі салаға бөлінеді: 1. Сөз тіркесінің синтаксисі, 2. Сөйлемнің синтаксисі. Сөз тіркесі –сөйлем құраудың материалды негізі де, сөйлем –кісінің ойын айтудың негізгі формасы. Синтаксис сөз тіркесін, сөйлемді, олардың түрлерін, сөйлем мүшелерін және басқа синтаксистік формаларды адамның ойын білдірудің грамматикалық тәсілдері ретінде өзара байланысты категориялар ретінде қарастырады. Синтаксис сөздерді сөйлемнің бөлшектері ретінде, ал жалғауларды сөйлемдегі сөздерді бір-бірімен қиюластырып тұратын морфологиялық-синтаксистік категория ретінде тексереді. Сөйтіп, сөз тіркесінің, сөйлемнің грамматикалық құрылысын зерттейтін ілімді синтаксис десек, тілдің синтаксистік құрылысын да сол термин арқылы атаймыз.
6 656 234 материала в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Сайдахметова Дилдара Халхожаевна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Ваша скидка на курсы
40%
Курс профессиональной переподготовки
500/1000 ч.
Курс профессиональной переподготовки
300/600 ч.
Курс повышения квалификации
72/180 ч.
Курс профессиональной переподготовки
300/600 ч.
Мини-курс
4 ч.
Мини-курс
4 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.