Профессиональная деятельность будущих специалистов в психолого - педагогической деятельности с точки зрения методологии и методической подготовки.

УДК

Ибраева У.К.

ММ «Береговая ЖОББ» мектебі Директордың тәрбие оқу ісі жөніндегі орынбасары

(Павлодар қаласы, Качир ауданы)

 Каирбекова Б.Д., педагогика  ғылымдарының докторы, профессор

Инновациялық  Еуразия  университеті (Павлодар қ)

E-mail: [e-mail]

   Болашақ мамандарды  кәсіби  қызметіне психологиялық - педагогикалық тұрғыдан даярлаудың әдістемесі мен методологиясы

Түсiнiктеме. Берілген мақалада кәсіби қызметін, болашақ мамандардың психологиялық - педагогикалық тұрғысынан әдіснама және әдістемелік дайындық. Кәсіптік бағдар бойынша педагогикалық жұмыс негізінен орта мектептің шеңберінде жүргізілуі мүмкін тиімді кәсіби бағдар қызметін ұйымдастыру міндеті болып табылады. Алайда, біз үшін ол зерттеу тақырыбы жасөспірімдер мен жасөспірімдер жасына қатысты педагогикалық әсер жолдары екенін маңызды. Сондықтан, ол олардың көрінеді ортақ заңдылықтар мен болашақ мамандығын таңдау процесінде олардың кәсіби өзін-өзі анықтау және бастамасы нақты сипаттамалары жоғары сынып оқушыларын жасынан мамандық психологиялық мәселелерін, анықтау болады.

Маңызды сөздер: білім, әдістемесі, болашақ, мектеп, кәсіби мамандығы.

Аннотация. В данной статье рассмотрена профессиональная деятельность будущих специалистов в психолого - педагогической деятельности с точки зрения методологии и методической подготовки. В педагогических работах по профориентации в основном ставится задача организации эффективных профориентационных мероприятий, которые могут быть проведены в рамках средней общеобразовательной школы. Однако для нас важно, что предметом исследований выступают способы педагогических воздействий относительно подросткового и юношеского возраста. Поэтому появляется возможность выделить общие закономерности и психологические проблемы профориентации старших школьников в их профессиональном самоопределении и специфические особенности инициативности в процессе выбора будущей профессии, проявляемые ими.

Ключевые слова: образование, методика, будущее, школа, профессиональная специальность.

Abstract. This article discusses the professional activity of future specialists in psycho - pedagogical activities from the point of view of methodology and methodical preparation. In pedagogical works on vocational guidance mainly the task of effective career guidance activities that can be conducted within the secondary school. However, it is important for us that the subjects of the research are the methods of pedagogical influence on teenage and youthful age. Therefore, it is possible to highlight General patterns and psychological problems of vocational guidance of senior pupils in their professional self-determination and specific features of the initiative in the process of choosing a future profession, to show them.

Keywords: education, method, future, school, professional specialty.

Ел Президенті  жолдауында айтқандай: «Болашақта өркениетті дамыған елдердің қатарына ену үшін заман талабына сай білім қажет. Қазақстанды дамыған 50 елдің қатарына жеткізетін, терезесін тең ететін – білім.  Даму кезеңі білім беру жүйесінің алдында оқыту үрдісінің технологияландыру мәселесін қойып отыр. Оқытудың әр түрлі технологиялары қаралып,  мұғалімдердің  іс – тәжірибесі зерттеліп, оқыту мен оқу  үрдісіне  енгізілуде [1].

Болашақ кәсіби мамандардың жоғары оқу жағдайындағы дайындығы жан-жақты ұйымдастырылуы тиіс. Теориялық терең білімге қоса тәжірибелік дағдылары, адамгершілік тұрғысынан қалыптасуы, тұлғаның мүмкіндіктері және кәсіби бағдары жетілген маманды дайындаудың күрделілігі сөзсіз. Дегенмен, жаңа заман маманын дайындауда атап өтілгендердің барлығы ескерілгенде ғана, ХХІ ғасырға сай жоғары білімді , әлемдік аренада бәсекелестікке қабілетті кәсіби маманды қалыптастырудың мүмкіндігі туады.

Қазіргі уақытта даму кезеңі білім беру жүйесінің алдында оқыту үрдісінің технологияландыру мәселесін қойып отыр. Талданып, әр түрлі оқыту технологиялары және тәжірибесі зерттелді жаңашыл педагогтардың даму сатысында мектеп тіршілік. Бұл жөнінде Қазақстан Республикасы «Білім туралы» Заңының 8-бабында «Білім беру жүйесінің басты міндеттерінің бірі – оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу» деп атап көрсеткен [2].

Білім - бұл мақсатты бағытталған танымдық іс-әрекеті бойынша білім алуға, шеберлікті, немесе оларды жетілдіру бойынша. Қазақстан Респубикасының «Білім туралы» Заңында ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде тұлғаны қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім беру және оның шығармашылық, рухани және тәни күш қуатын жетілдіру, жеке   тұлғаның жан-жақты дамуына жағдай жасау міндеті көзделгенін ескерсек, болашақ мамандарды жаңашылдыққа даярлауымыз керек.

Қазіргі білім берудің барлық деңгейлерінде теориялық бағыт кеңінен қамтылып, тәжірибе жүзінде әрекет ету мүмкіндіктері қамтылмаған. Қазіргі заман ғалымдары А.А.Саипов, Л.Х.Мажитова, Е.Ө.Медеуов, Б.Әбдікәрімов, М.С.Молдабекова, Т.С.Садықов, К.М.Беркімбаев және т.б. маманды кәсіби даярлау үдерісінің психологиялық-педагогикалық негіздеріне, мамандықтың мәніне, өзіндік ерекшеліктері мен функцияларына тоқталады. Оның құрылымын негіздей отырып, маманның іс-әрекетінің кәсіби бағдарын, оқушылардың шығармашылық және өздігінен дербес білімін жетілдіруге байланысты ғылыми-әдістемелік бағдар ұсынған.

Педагогі К.Д.Ушинский айтты «Қазіргі заман талабына сай, әр мұғалім, өз білімін жетілдіріп, ескі бірсарынды сабақтардан гөрі, жаңа талапқа сай инновациялық технологияларды өз сабақтарында күнделікті пайдаланса, сабақ тартымды да, мәнді, қонымды, тиімді болары сөзсіз» [3].

Білім беру негізгі тетігі - мұғалім, сондай-ақ оның әдістемелік білімі мен кәсіби шеберлігі, шығармашылық қызметі. Мұны Шығыстың ұлы ойшылы Әбу Насыр әл Фараби: «Мұғалім тумысынан өзіне айтылғанның бәрін жетік түсінген, көрген, естіген және аңғарған нәрселерінің бәрін жадында сақтайтын, олардың ешбірін ұмытпайтын, алғыр да зерек ақыл иесі, өте шешен, өнер–білімге құштар, аса қанағатшыл, жаны таза және әділ, жұртқа жақсылық жасап, үлгі көрсететін, қорқу мен жасқануды білмейтін батыл, ержүрек болуы керек» – деген сөздерімен дәйектеуге болады. Бұл бір болашақ мамандық иесінің ұрпақ тәрбиесіндегі алар орны ерекше. Білім сапасын көтерудің негізгі тетігі - мұғалім, сондай-ақ оның теориялық білімі мен кәсіби шеберлігі, болашақ мамандарды кәсіби қызметі [4].

Болашақ кәсіби мамандарға білім беруді әр мамандықтың өзіндік ерекшелігіне қарай ұйымдастырудың қажеттілігі өте маңызды. Соның ішінде педагог кадрларды даярлаудың психологиялық-педагогикалық, әлеуметтік-экономикалық және технологиялық негіздерін нақтылау міндеттерін шешу мәселелері тұр.

Болашақ маманның кәсіби мобильдігі мен біліктері дегеніміз практикалық және ғылыми іс-әрекетте, қоғамдық тәжірибеде үнемі туындайтын өзгерістерге жылдам жауап беру қабілеттілігі болып табылады.  Егер жоғары оқу орны өз түліктерін кәсіби іс-әрекеттің кіріктірілген (пәнаралық) негіздері аумағындағы  білім мен біліктермен қамтамасыз етсе, оларды маман етіп дайындаса, әр пәннің «аппаратын» (методологиясын, негізгі ұғымдары мен ережелерін) таным және кәсіби іс-әрекет міндеттерін шешудің тәсілі пайда алынатын етіп шығарса бұл мүмкін болар еді. Болашақ мамандарды кәсіби дайындаудың методологиялық алғышарттары ретінде жоғары кәсіби білім берудегі жүйелі-іс-әрекеттік тұжырым қарастырылады. «Жүйелі-іс-әрекеттік тұжырым» екі мағынаны біріктіреді: «жүйелі көзқарас» пен «іс-әрекеттік көзқарас».

Әр адамның өмірінде қалыпты жағдайлар болады, олар дамуы бойынша кәсіби бағытын өзгерте береді (мысалы, кәсіби оқу орнына түсіп және оны бітіру, жұмысқа орналау, жұмыс орнында көтеріліп отыру және т.б.). Бұл жағдайлардың пайда болуы кездейсоқ немесе әлеуметтік болады, ал кейбір жағдайларда маманның өзінен шығады дейді. Осындай жағдайлар кәсіби жағымсыз болатын болады, олар психикалық шиеленіспен анықталады.

Кәсiби қызмет әр адамды тiршiлiк әрекетiнде кәсiби бiлiм беруде белгiлi маңызды рөл ойнайды.

Болашақ мамандарды кәсіби білім беру орындарына оқуға түскен жастар кәсіп таңдау мәселесі әлі де соңына дейін шешпеген. Оның бір жартысы оқудың бірінші жылынан кейін бас тартады. Екіншілері кәсіби әрекеттен бастаған кездерінен кетеді. Үшіншілері 3 – 5 жыл кәсіпті жұмыс істегеннен кейін бас тартады.

Балалардың көбі кәсіби мектепті (орта, жоғары) бітіргеннен кейін алған білімі бойынша жұмысқа орналаса алалмайды да жұмыссыздардың қатарын толықтырады. Сөйтіп, кәсіп таңдау мәселесі маңызды орын алады.

Кәсіби дайындық алған балалардың алдында енді жұмысқа орналасу мәселесі тұрады. Сонымен, адамның жеке ерекшеліктеріне сәйкес келетін және одан талап ететін кәсіби дайындықтың деңгейін анықтау үшін кәсіби таңдау өткізеді.

Кәсіби әрекеттегі бейімделу әртүрлі жастағы ұйымға кіргеннен кейін жаңа әлеуметтік рөл қайтадан жаңа мәселелер тұғызатыны анықталды. Кәсіпті бейімдеу кезінде әлеуметтену формасы және дамудың әлеуметтік жеке бір бөлігі болады. Өзгереген кәсіби жағдай тұлғада жаңа психологиялық қасиеттер мен сапаларды дамыттырады. Соның нәтижесінен тұлғаның құрылымында өзгерістер болады, өйткені адамның өмірінде қалыптасқан жүйелер өзгере бастайды. «Мектеп – отбасы – қоғам» орнына «кәсіп – отбасы - әлеуметтік-экономикалық шарттар» деген жаңа жағдай туады. Соның нәтидесінде дүниенің кәсіби суреті тұлғаның дамуына мықты факторы болады [5].

Бүгінгі таңда болашақ маман дайындау білім беру жүйесінде басты мақсат болып саналады. Ол кәсіби іс-әрекетті қалыптастыру процесінің технологиялық бағыттылығымен, оның негізгі мазмұны дайын білімді, дайын ұйғарымдарды меңгеру болып табылады.

Біріншіден, кәсіби-маманның іс-әрекеттің қалыптасу деңгейінің түбегейлі мәні бар. Мамандарды дайындау процесінің әлеуметтік маңызының ұлғаюы, мамандардың кәсіби дайындығы жүйесін реформалаудың өзара байланысты процестері мен олардың жоғары оқу орнындағы дайындығына деген талаптардың өсуіне тәуелділігі себеп болды.

Екіншіден, әр түрлі оқу-тәрбиелік жағдайлардағы мамандардың іс-әрекеттің ерекшеліктеріне ие болған, білім берудің мақсатына жетудің қандай да бір тәсілінің тиімділігін анықтайтын себеп-салдарлық байланыстың жалпы заңдылықтарын түсінетін маманның белсенді шығармашылық жеке тұлғасының рөлінің өсуі.

Үшіншіден, маманның кәсіби жете білушілігі рөлінің, оның кәсіби білім деңгейінің, тәжірибесі мен жеке-дара қабілетінің, оның өзінше білім алуға және өзін-өзі жетілдіруге, өз ісіне шығармашылықпен және жауапкершілікпен қарауға деген уәждемелік ұмтылысының өсуі.

Төртіншіден, жаңа ғылыми түсініктерді енгізу, олардың мәнін анықтау, ғылымда белгілі басқа да түсініктермен қатынасын айқандау қажеттілігі.

Бесіншіден, болашақ мамандардың кәсіби-педагогикалық іс-әрекетке дайындаудың жүйесін құру қажеттілігі.

Педагогикалық процесінің субъектісі ретінде мұғалімі білім беру жүйесінде кез-келген өзгерістер басты кейіпкер болып табылады.Қазіргі заманғы мектепте түбегейлі өзгерістердің процестері жаңа педагогикалық мәндеріне өз қызметін қайта бағдарлану мұғалімдерді талап кезегінде, мұғалімнің жоғары білім қалыптастыру ғылыми-зерттеу мәдениет басты проблемалардың бірін көрсетеді, ғылыми жұмыс, сипатын көрсетеді.

Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының білім беру жүйесінде мұғалімдерді кәсіби даярлау аса өзекті мәселелердің бірі болып саналады. Болашақ маманның кәсіби іс-әрекеті оларды тәрбие тұжырымдамасы.

2011-2020 жылдарға арналған Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасы оқитындарды сапалы білім беру үшін арналған. Дәстүрлі білім беру жүйесі заманымыздың өзекті әдістемелік мәселелерді қамтамасыз ету арқылы білім беру жүйесінің дайындауға бағытталған білім беру саласындағы білікті мамандар, даярлау қызметінің негізі болып табылады [6].

Психологтар үшін тұлға – психиканың сапасы, ол адамның қоғамда  дамуының нәтижесі ретінде анықталады. Тұлға психикалық ұйымдастыру түрлері иерархиясының жоғары ерекше деңгейі ретінде, өмір мен іс-әрекет субъектісі ретінде, қоршаған ортаны және өзін-өзі өзгертетін адам ретінде, индивидтің бір әлеуметтік қасиеті ретінде, әлеуметтік байланыстар мен қатынастарды дамытудың және болмысының жеке формасы ретінде  қарастырылады.

Педагогиканы тұлғаның өз  қасиеттерінің, процестерінің, жағдайларының, өзінің психикалық мүмкіншіліктерінің реттеушісі ретінде қарастыруға мүмкіндік береді.  Одан басқа, «тұлға» ұғымы басқарудың, өзін-өзі басқарудың, өз қабілеттерін, қажеттіліктерін, сезімдерін  реттеудің  тұлғалық деңгейі туралы  көзқарастарды кіріктіреді.

Қазіргі білім беру жүйесінің мақсаты - бәсекеге қабілетті маман дайындау.

Жоғары білім - маманға білім, іскерлік және дағды ғана беріп қоймайды, ол жеке тұлға қалыптастырады.   Жоғары мектептегі білім берудің басты мақсаты - алдыңғы қатарлы жастар тәрбиелеу,  адамзаттың мәдени және өнегелік  деңгейі мен оның ой-өрісін арттыру, жоғары білімді маман иелерін дайындау. Білім саясатының өзекті мәселелері-кәсіптік даярлаудың сапасын жақсарту, біліммен қамтамасыз етудің ғылыми-әдістемелік жүйесін түбегейлі жаңарту, оқытудың әдістері мен ұйымдастыру түрлерін өзгерту, педагогикалық ғылымдарды ұйымдастыруды қайта құру, ондағы алдыңғы қатарлы оқу-тәрбие тәжірибелері мен қазіргі қоғамның сұраныстарының алшақтығын жою, білімдегі жаңашылдықты саралау, білімді жетілдіру үрдісіндегі үздіксіздікті қамтамасыз етуде оның ролін арттыру.

Жоғары оқу орындарындағы болашақ білікті маман дайындауда білім беру үдерістерін басқаруды, кәсіби қалыптастыру мәселелерін келешекте жан-жақты зерттеуді қажет ететін өзекті мәселе екендігін айту орынды.

Жоғарғы мектеп педагогтары әрбір болашақ педагог маманды дайындау ісіне ерекше мән бергені жөн. «Бала – адамның, мемлекеттің болашағы» екені қандай түсінікті болса, сол мемлекеттің болашағын қалыптастырушы, оларға білім мен тәрбие беретін педагог маманның алатын орны да соншалықты маңызды. Аталған мәселелерді шешудің жолдары ішінде психология ғылымында ең бірінші болып қабілеттілік өтемі тураы мәселе көтерген Б.М.Тепловтың теориясында қабілеттілік өтемін ұйымдастыруды түйсіктер мен жүйке жүйесінің байланысы арқылы түсіндірсе, К.К.Платонов күрделі қабілеттер құрамына енетін арнайы қабілеттердің көмегі түрінде қарастырады. Студенттің есте сақтау ерекшелігі, байқампаздығы, белсенділігі, сондай-ақ кейбір мінез ерекшеліктері, яғни сабырлылығы, ұқыптылығы, жоғары жауапкершілігі сияқты т.б. қасиеттері педагогикалық қабілеттілікті қалыптастыруға негіз бола алады [7].

Мұғалім мамандығын дайындауда педагогикалық қарым–қатынасқа үйретудің маңызы зор. Қазіргі таңдағы жаңа ақпараттық технологиялар жаңа заман мұғалімінен ең алдымен тұлғмен жан-жақты, терең байланыс орнатуды міндеттейді, өйкені педагогикалық байланыс кеңейген сайын жаңа ақпараттармен қарулану да жоғарылайды. Мұғалімдік мамандықтың талаптарына сай, болашақ маман педагогикалық қабілеттілігі психикалық ерекшеліктері, сөйлеу шешендігі, жүйке жүйесінің төзімділігі сияқты сипаттардан басқа, балалармен тіл табыса білу қабілеттерімен де ерекшеленуі тиіс. Сол себепті көп қырлы педагогикалық қарым–қатынастың қыр –сырына студенттік кезеңнен мән берген жөн.

Мектеп – үйрететін орта, оның жүрегі - мұғалім. Ізденімпаз мұғалімнің шығармашылығындағы ерекше тұс - оның сабақты түрлендіріп, тұлғаның жүрегіне жол таба білуі. Мұғалімі-атана білу, оны қадір тұту, қастерлеу, арындай таза ұстау - әр мұғалімнің борышы [8].

Ол өз кәсібін, өз пәнін , барлық шәкіртін, мектебін шексіз сүйетін адам.Өзгермелі қоғамдағы жаңа формация мұғалімі – педагогикалық құралдардың барлығын меңгерген, тұрақты өзін-өзі жетілдіруге талпынған, рухани дамыған, толысқан шығармашыл тұлға құзыреті. Жаңа формация мұғалімі табысы, біліктері арқылы қалыптасады, дамиды. Нарық жағдайындағы мұғалімге қойылатын талаптар : бәсекеге қабілеттілігі, білім беру сапасының жоғары болуы, кәсіби шеберлігі, әдістемелік жұмыстағы шеберлігі.

Осы айтылғандарды жинақтай келіп, жаңа формация мұғалімі- рефлекцияға қабілетті, өзін-өзі жүзеге асыруға талпынған әдіснамалық, зерттеушілік, дидактикалық-әдістемелік, әлеуметтік тұлғалы,коммуникативтілік, ақпараттық және тағы басқа құдыреттіліктердің жоғары деңгейімен сипатталатын рухани- адамгершілікті, азаматтық жауапты, белсенді, сауатты, шығармашыл тұлға.

Нәтижеге бағытталған білім моделі мен басқарудың жаңа парадигмасы аясында жекелеген ұғымдар мен нормаларды және тиімді педагогикалық технологияларды меңгеру үшін педагогтардың кәсіби мәдениетін дамытуға бағытталған оқу қажеттіліктері туындылап отыр.

Біліктілік арттыру жүйесінде педагогтардың оқу қажеттіліктері нақты білімнің мәнін түсінуге, соның нәтижесінде өзіндік іс- әрекетке енуге және жеке өміріндегі тәжірибені жетілдіру мақсаттарына байланысты қалыптасады. Осы заманғы мұғалім оқуға үлкен потенциалдық мүмкіндіктермен келеді.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі мынадай ережелерге негізделеді. Жоғары сынып оқушысының тұлғаның дамудың сұрағын зерттеу изолированно емес жүргiзiледi, изолированно емес, жүйе әйтеуiр педагогикалық және жұмыс психология педагогикалық. Мағыналы өзара байланыс бар күйiнде теориялық және педагогика әйтеуiр өткiзiлетiн тәжiрибелiк зерттеу және психология, талдаудың жүргiзуi педагогикалық қажеттiлiк туындайды және кәсiби өзiн-өзi билеуде жеке адам белсендiлiктiң дамуын сұрақтың зерттеу арналған зерттеу психология педагогикалық және объектiсiмен үлкен оқытатын үлкен сыныптар жалпы бiлiм беру сөз сөйле тәртiпке дағдыландыратын мамандық таңдау.

Мақсаты - зерттеу психологиялық проблемаларды мəселе кеңес беру жоғары сыныптарда.

Міндеттері:

- ғылыми әдебиеттерді талдау мәселесіне арналған кәсіптік бағдар беру;

- зерделенсiн және үлкен мектеп оқушыларының зерттеуi үшiн кәсiби бағдарлау әдiстемелердi таңдау;

- жоғары сынып оқушыларының тобының кәсiби бағдар бағытталған тәжiрибелiк зерттеу нәтиже өңдеуге өткiзсiн және қорытынды шығару.

Зерттеу нысана - жоғары сынып оқушылары.

Зерттеудiң бұйымы - үлкен мектеп оқушыларының кәсiби бағдары.

Зерттеудiң болжамы: жеткiлiктi көлемiнде бар кәсiби бағдарлау әдiстемелерi тұлғасы ерекшелiктерi туралы соттасуға рұқсат бер сыналатын онының одан әрi кәсiби қызметi үшiн мағына бар.

Зерттеу үшін таңдап алынды мектептің 10 «А» сынып оқушысы Береговой орта мектеп. Осы мектепте 15 оқушы, оның 7 ұл және 8 қыз бала зерттеді.

Зерттеуде қолданылған психодиагностикалық кәсіптік бағыт-бағдар «Еңбек қолайлы мақсатқа анықтау сауалнамасы» және «Сауалнама кәсіби артықшылық» алынған, монографиялар Климова Е. А. «Психологиялық-педагогикалық мәселелері кәсіби кеңестер» (Мәскеу, Баспа «Білу», 1983 ж., с. 77-81), және статистикалық зерттеу нәтижелерін өңдеу деректерді мақсатында мектеп оқушыларының дұрыс талдау, олардың тұлғалық ерекшеліктерін. Алдын ала зерттеу кезеңі таңдалған пәндер әлеуметтік сипаттамаларын зерттеуге болды.

Міндеттері 15 субъектілеріне айтуынша, «А» сынып Береговой орта мектебінің 10 оқушы, сабақтар арасындағы үзілістерде бірінде кезінде және «Анкета кәсіби преференциялар» «еңбек артықшылықты мақсатқа анықтау, сауалнама» тест сұрақтарына жауап сұрады. Осы өтінімге кейін жауап нысандары жинау және өңделді. Осы зерттеудің нәтижелерін талдай отырып, бұл барынша көп санын ересек жастағы мектеп оқушыларының кәсіби артықшылық көрсетілген жеткілікті дәрежеде біз байқаған. Әрбір пән кәсіби қызметінің белгілі артықшылық және мақсаты бар екенін, оны табылды.

Осылайша, барлау қызметі 3 пәндерді (20%) көреді; қайта қызметі - алты субъектілері (40%); Гностический қызметі - 6 субъектілері (40%).

Бақылау эксперимент нәтижелерін сапалы талдау олардың тиімді ересек жасасуға және кәсіби қызметінде оң нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік беретін, балалар жағдайларды практик өзара іс-қимыл сындарлы жолдарын дамытуға бағытталған кәсіптік бағдар әдістер арқылы балалар мектеп жасына кәсіби бағдарлау мүмкіндігі туралы жасасу үшін негіз берді.

Қорытындылай келе, біз жалпы алғанда, міндеттер орындалған, атап өткім келеді. Бірінші, қолданыстағы кәсіптік бағдар әдістері субъектісінің тұлғалық ерекшеліктерін айтуға мүмкіндік жеткілікті мүмкіндік береді гипотезаны зерттеу алға оның болашақ кәсіби қызметке өзектілігі, расталды: зерттеу мынадай жалпы қорытындылар әкелді. Екіншіден, пилоттық зерттеу іске асыру жалпы практикалық білдірді. Әдіснамасын және зерттеу нәтижелерін қолдану балалар мектеп жасына жұмыс істеу медиа тәжірибеде пайдалануға болады.

Қорыта келгенде, алынған деректер осы сұрақ бойымен одан әрi зерттеулер үшiн негiздi болып көрiнедi, санда тұлғаның белгiлi ерекшелiктерiн белгiлеу жобалануға боладуға зарыққан, және үлкен мектеп оқушыларының кәсiби предпочтенийлерi олардыңның кәсiби бағдарына әсер жүзеге асатындай болып шығады.

Жалпы болуы тиіс, табиғатта жоғары сынып оқушы-бағдарланған балалар мектеп жасына кәсіптік бойынша жұмыс, осы жас тобына тән болып табылатын экологиялық факторлар мен сипаттамалары бағытталған. Орталық орын жоғары мектеп жасында қоршайтын балалармен жұмысына ересек апарылады. Елеулi рөл үлкен мектеп оқушыларының кәсiби бағдарында мәлiметтер, құралдарды қамтамасыз ету олардыңды қажеттi теруiмен ойнайды және әр таңдалған мамандық үшiн әсер әдiстерi.

ӘДЕБИЕТТІҢ ТІЗІМІ

1 «Қазақстан - 2050 стратегиясы. Бір ел - бір халық - бір тағдыр» білім сабағы. Қазақстан Республикасының Президенті - Ұлт Көшбасшысы Н.А.Назарбаевтың Қазақстан Халқына Жолдауы. Астана.: 2012. – 12 б.

2 «Білім туралы» 2007 жылғы 27 шілдедегі № 319-III Қазақстан Республикасының Заңы (2015.24.11. берілген өзгерістер мен толықтыруларымен).

3 Днепров Э. Д. Ушинский и современность / Гос. ун-т - Высшая школа экономики. - М.: Издательский дом ГУ ВШЭ, 2007. - 232 с.

4 Әл - Фараби. Әлеуметтік – этникалық трактаттар. – Алматы. 1975. – 419 б.

5 Білім беру қызметкерлерінің Бірінші Республикалық Педагогикалық  оқулары « Педагогтің кәсіби өсуі - білім берудің  жаңа сапасын қамтамасыз  етудің  шарты» баяндамалар жинағы, Алматы, 2013 ж., І бөлім, 482 б.

6 Қазақстан Республикасында Білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. ҚР Президентінің2010 жылғы 7 желтоқсандағы № 1118 Жарлығы. 2010. - 8 б.

7 Жұбаназарова Н.С. Жас ерекшелік психологиясы: Оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2012. – 286 б

8 Федотова Г.А. Методология и методика психолого-педагогических исследований: Учебное пособие для студентов психолого-педагогических факультетов высших учебных заведений. - Великий Новгород: НовГУ, 2010. – 114 с.

8 Жиенбаева С.Н. Педагогикалық ғылыми-зерттеу әдістемесі.- Алматы, 2010. - 125 б.

9 Даму психологиясы: Оқулық / М.К. Бапаева. – Алматы: 2014. – 440 б.

10 Ишанов П.З., Бейсенбекова Г.Б. Психологиялық-педагогикалық диагностика негіздері. Оқу құралы. – Қарағанды, ЖК «Ақ Нұр баспасы», 2012. – 206 б.

11 Сатиева Ш. Даму психологиясы (теориялық және практикалық курс). Оқу құралы. – Астана: Фолиант, 2012. – 232 б.

12 Сәбет Бап-Баба (Бабаев). Психология негіздері: Оқу-анықтмалық қолданба. Алматы: Нұр-пресс, 2007. – 106 б.

13 Жаксыбаева А. Ж. Болашақ педагог-психологтардың кәсіби және тұлғалық қасиеттерін қалыптастыру [Текст] / А. Ж. Жаксыбаева // Молодой ученый. - 2014. - №1.2. - С. 55-57.