Получите профессию

Фитнес-тренер

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Инфоурок › Родной язык ›Другие методич. материалы›Программа родной язык, 3 класс

Программа родной язык, 3 класс

Скачать материал

Выберите документ из архива для просмотра:

10 класс татар теле.doc 10 класс әдәбият.doc 5 класс татар теле Хасаншина 2018.doc 5 класс Әдәбият 2018.doc 6 кл татар теле Хасаншина.doc 6 класс Әдәбият 2018.doc 7 класс татар теле Хасаншина 2018.doc 7 класс Әдәбият 2018.doc 8 класс Әдәбият 2018.doc 8 нче сыйныф татар теле.doc 9 кл татар теле (традицион).doc 9 класс Әдәбият 2018.doc 1 нче сыйныф.docx 2 нче сыйныф.docx 3 нче сыйныф.docx 4 нче сыйныф.docx Аңлатма язуы.docx Программа 1 - 4 тат теле (2).docx 1 нче сыйныф.docx 2 нче сыйныф.docx 3 нче сыйныф.docx 4 нче сыйныф.docx программа Эдэби уку.doc

Выбранный для просмотра документ 10 класс татар теле.doc

 

 

 

 

 

Татар  теленнән программа эчтәлеге

                                                                                        (10 нчы сыйныф)

№

                           Бүлекләр

Сәгать

саны

                         Программа материалының эчтәлеге

 

 

1.

Тел- аралашу чарасы, иҗтимагый һәм сәяси күренеш.

9

Дөньядагы телләр һәм аларны төркемләү.   Төрки телләр. Башка  телләр арасында татар теленең урыны. Татар теле белеменең төп тармаклары. Тел һәм сөйләм. Сөйләм үзенчәлекләре. Монологик һәм диалогик сөйләм. Сөйләмнең  төп берәмлекләре.

2.

Фонетика. Орфоэпия. Графика. Аваз. Фонема.

12

Фонетика. Аваз һәм хәреф. Транскрипция. Сузык һәм тартык авазлар. Аваз үзгәрешләре. Тартык авазлар үзгәреше. Тартык авазлар охшашлану. Тартыкларның чиратлашуы. Графика. Сүзгә фонетик-график анализ Орфография. Орфоэпия. Язу тарихы.

3.

Лексикология.

8

Лексика. Синонимнар һәм антонимнар. Күп мәгънәле сүзләр. Омонимнар. Охшаш яңгырашлы сүзләр. Фразеология. Этимология. Телнең сүзлек составы. Лексикография.

4.

Сүз төзелеше һәм сүз ясалышы.

5

Сүзнең тамыры, нигезе һәм кушымчалары. Сүз ясалу ысуллары. Татар һәм рус телләрендәге сүз төзелеше һәм сүз ясалышы үзенчәлекләре.

 

 

 

 Шул исәптән:

Кереш диктант “Су”, изложение “Хезмәткә хөрмәт”, тәрҗемә итү күнегүләре, контроль диктант “Декабрь”, тәрҗемә итү күнегүләре, изложение “Мәктәбем”, тәрҗемә итү күнегүләре, йомгаклау контроль  диктанты “Аккошлар сере”.

 

Барлыгы:

34

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Татар теленнән эш программасы

10 класс

 

№

т/с

        Өйрәнелә торган бүлек, уку материалының темасы

Сәгать

 саны

             Үткәрү вакыты

Календарь

вакыты

Фактик

вакыты

                  Тел-аралашу чарасы, иҗтимагый һәм сәяси күренеш - 9

1.

Тел –аралашу чарасы,иҗтимагый һәм сәяси күренеш. Телнең төп функцияләре.

1

 

 

2.

Дөньядагы телләр һәм аларны төркемләү.Төрки телләр.

1

 

 

3.

Кереш  диктант. “Су”.

1

 

 

4.

Хаталар өстендә эш.  Башка телләр арасында татар теленең урыны.

1

 

 

5.

Татар теле белеменең төп тармаклары. Тел һәм сөйләм.

1

 

 

6.

Сөйләм үзенчәлекләре. Монологик һәм диалогик сөйләм.

1

 

 

7.

Сөйләмнең төп берәмлекләре.

1

 

 

8.

Изложение. “Хезмәткә хөрмәт”.

1

 

 

9.

Хаталар өстендә эш.  Тәрҗемә итү күнегүләре.

1

 

 

                              Фонетика, орфоэпия, графика. Аваз. Фонема – 12.

10.

Фонетика. Аваз һәм хәреф.

1

 

 

11.

Транскрипция. Сузык һәм тартык авазлар.

1

 

 

12.

Аваз үзгәрешләре.Сузык авазлар үзгәреше.

1

 

 

13.

Тартык авазлар үзгәреше.Тартык авазлар охшашлану.

1

 

 

14.

Тартыкларның чиратлашуы.

1

 

 

15.

 Контроль диктант. “Декабрь”.

1

 

 

16.

Хаталар өстендә эш.  Тәрҗемә итү күнегүләре.

1

 

 

17.

Графика.

1

 

 

18.

Сүзгә фонетик график анализ.

1

 

 

19.

Орфография.

1

 

 

20.

Орфоэпия.

1

 

 

21.

Язу тарихы.

1

 

 

                                        Лексикология - 8.

22.

Лексика.Синонимнар һәм антонимнар.

1

 

 

23.

Күп мәгънәле сүзләр.Омонимнар.

1

 

 

24.

Охшаш яңгырашлы сүзләр.Фразеология.

1

 

 

25.

Этимология.

1

 

 

26.

Телнең сүзлек составы.

1

 

 

27.

 Изложение. “Мәктәбем”.

1

 

 

28.

Хаталар өстендә эш. Тәрҗемә итү күнегүләре.

1

 

 

29.

Лексикография.

1

 

 

                                            Сүз төзелеше һәм сүз ясалышы - 5.

 

30.

Сүз төзелеше.

1

 

 

31.

Сүз ясалышы.

1

 

 

32.

 Йомгаклау контроль   диктанты  “Аккошлар сере”.

1

 

 

33.

Хаталар өстендә эш. Эш кәгазьләре язу.

1

 

 

34.

 10 нчы сыйныфта үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау.

1

 

 

 

 

Просмотрено: 0%
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Просмотрено: 0%
Скачать материал
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Скачать материал "Программа родной язык, 3 класс"
Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Методические разработки к Вашему уроку:

Получите новую специальность за 3 месяца

Специалист по коллекторской деятельности

Получите профессию

Интернет-маркетолог

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Выбранный для просмотра документ 10 класс әдәбият.doc

№

Тема

Сәгать

саны

Вакыты

План буенча

Фактик

1

Кереш.20нче йөз башындагы татар әдәбиятына күзәтү

1

 

 

 2

Г.Исхакыйнын тормыш юлы һәм иҗаты.

1

 

 

3

Г.Исхакыйның беренче әсәрләре.”Кәләпүшче кыз”,”Бай углы”

1

 

 

4

Г.Исхакый”Ике йөз елдан соң инкыйраз”повестенда татар халкының киләчәге.

1

 

 

5

“Теләнче кыз”романында татар хатын-кызы язмышының чагылышы.

1

 

 

6

“Тормышмы бу?”,”Мулла бабай”әсәрләрендә язучы язмышының чагылышы

1

 

 

7

Г.Исхакыйның драма һәм комедияләре.”Зөләйха”,”Өч хатын белән тормыш”

1

 

 

8

“Сөннәтче бабай”повестенең яңалыгы.Образлар системасы.

1

 

 

9

“Сөннәтче бабай”повестенда гадәт-йолалар

1

 

 

10

Дәрестән тыш уку Г.Исхакый”Ул әле өйләнмәгән иде”

1

 

 

11

Инша”Г.Исхакыйның”Сөннәтче бабай”әсәрендә гореф-гадәтләрнең чаылышы.

1

 

 

12

Ф.Әмирханның тормыш юлы һәм иҗаты.

1

 

 

13

Ф.Әмирхан”Хәят”әсәрендә хатын-кыз язмышы.

1

 

 

14

“Хәят “әсәрендә пейзаж.

1

 

 

15

Ш.Камалның тормыш юлы һәм иҗаты.Беренче әсәрләре.

1

 

 

16

Ш.Камалның “Акчарлаклар”әсәрендә эшчеләр тормышының чагылышы

1

 

 

17

20нче йөз башында татар прозасы ирешкән уңышларны гомумиләштерү.

1

 

 

18

20нче йөз башы татар поэзиясе.Г.Тукайның тормыш юлы һәм иҗаты.

1

 

 

19

Шаыйрьнең .беренче иҗат тәҗрибәләре.

1

 

 

20

Тукай иҗатында халык авыз иҗаты.Әкиятләре.

1

 

 

21

Тукай иҗатында иҗтимагый рухның көчәюе.”Тәэсир”,”Ана догасы”.”Таян Аллаһка”.”Милли моңнар” шигырьләре

1

 

 

22

Тукай лирикасы,үзенчәлекләре.”Дустларга бер сүз”,”И каләм”,”Шагыйрь”,”Бер татар шагыйренең сүзләре.”,”Сәрләүхәсез” шигырьләре

1

 

 

23

Тукай шигырьләрендә халык язмышы””Сорыкортларга”,”Государственная думага”,”Алтынга каршы”,”Миләтә”,”Үз-үземә”,”Кичке азан”,”Китмибез”,”Мөхәрриргә”. шигырьләре

1

 

 

24

Инша”Г.Тукай-халыкның үз баласы”

1

 

 

25

Дәрестән тыш уку.Г.Тукай мәкаләләре.

1

 

 

26

Дәрдемәнд шигыьләрендә лирик герой.”Каләмгә хитаб”,”Яз чәчәге”,”Шагыйрьгә”,”Ни газизерәк”,

1

 

 

27

Шигырьләренең. Сәнгатьчә үзенчәлеге.”Бүзләрем мана алмадым”,”Нәсыйхәт”,Исемсез кыска шигырьләр.

1

 

 

28

С.Рәмиевның  тормыш һәм иҗат юлы.

1

 

 

29

С.Рәмиев иҗатының төп үзенчәлекләре.”Таң вакыты”,”Алла”,”Мин”,””Син”,”Ул”

1

 

 

30

С.Рәмиев шигырьләрендә лирик герой.”Талдым”,”Хатыннар гамәле”,”Доньяга”,”Минем төн”,”Мин үләм”,”Минутлар”,”Авыл”,”Көлсеннәр” шигырьләре

1

 

 

31

Дәрестән тыш уку.С.Рәмиев”Яшә,Зөбәй

дә,яшим мин”

1

 

 

32

М.Гафуринын тормышы,иҗаты

1

 

 

33

Гафури иҗатында лирик герой образы.

1

 

 

34

Нәҗип Думавиның тормышы, иҗаты.”Яз”,”Золым”,”Үтте,үтә”,”Мәхбүс дустыма”

1

 

 

35

Шигырьләренең  сәнгатьчә  үзенчәлеге.”Сугыш”,”Син-Кеше”,”Сугыш тәэсораты”,”Шиһабетдин Мәрҗәни хәзрәтләренең кабере янында”,”Татар”,.”Яшьлек” шигырьләре

1

 

 

36

20нче йөз башы татар драматургиясе

1

 

 

37

Г.Исхакый,М.Фәйзи драматургияләре.

1

 

 

38

20нче гасыр башында драматургиягә килгән яшь көчләр

1

 

 

39

Галиәсгар Камалның тормыш һәм иҗат юлы.

1

 

 

40

“Банкрот”комедиясендә сатира.

1

 

 

41

Г.Камал драмаларында заман герое.!Бай углы”,”Ике гашыйк”,”Өч хатын белән тормыш”.

1

 

 

42

Дәрестән тыш уку Г.Камал”Безнең шәһәрнең серләре

1

 

 

43

Инша”Сираҗетдин-комсызлык корбаны”

1

 

 

44

Гафур Коләхмәтовнын  тормыш юлы һәм иҗаты,беренче әсәрләре

1

 

 

45

“Яшь Гомер” драмасында заман чагылышы,кеше язмышы.

1

 

 

46

Дәрестән тыш уку.Г.Коләхмәтов”Ике фикер”драмасында шартлылык.

1

 

 

47

20 гасыр башы татар әдәбиятына күзәтү рухында йомгак ясау

1

 

 

48

Совет хакимияте башланганда татар әдәбияты

1

 

 

49

20нче еллар әдәбияты

1

 

 

50

Г.Ибраһимовның  тормыш,көрәш һәм иҗат юлы.

1

 

 

51

Беренче әсәрләре.”Карт ялчы”,”Диңгездә”,”Карак мулла”.

1

 

 

52

Әдипнең Совет чорында язган әсәрләре.”Кызыл чәчәкләр”.”

1

 

 

53

“Казакъ кызы”әсәрендә казак халкының тормышы.

1

 

 

54

Романның сюжет төзелеше,образлар системасы.

1

 

 

55

Дәрестән тыш уку.Г.Ибраһимов”Тирән тамырлар”

1

 

 

56

Инша”Киң даланың ирек сөюче дусты”

2

 

 

57

Һади Такташның  язучының башлангыч чор иҗаты “Газраилләр”.”Күктән сөреләннәр”.”Антым”,”Урман кызы”,”Эшлиләр”,”Мәңгелек әкият”

1

 

 

58

Һ.Такташ иҗатында реалистик алымнар”,”Сагыну”,”такташ үлде”,”Урман”,”Карт артист”,”Давылдан соң”,”Син дә үл инде”,”Эйдә энем””Үтеп барышлый” шигырьләре

1

 

 

59

“Мәхәббәт түәбәсе”поэмасында ирекле сөю проблемасы.

1

 

 

60

Такташ иҗатын йомгаклау.

1

 

 

61

Ф.Әмирханның”Шәфигул

ла агай”әсәрендә сатира.

1

 

 

62

К.Тинчуринның тормыш юлы һәм иҗаты.Беренче әсәрләре.

1

 

 

63

“Американ”комедиясендә сатира.

1

 

 

64

Әсәрнең төзелеше,образлар бирелеше

1

 

 

65

Дәрестән тыш уку.К.Тинчурин”Сакла,шартламасын!”комедиясенда халык язмышы.

1

 

 

66-67

Инша”Көлке көлә килә...”

2

 

 

68

Йомгаклау

1

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                                           Программаның эчтәлеге

№

Темалар

Эш рограммасындагы сәгать саны

1

Кереш.

1

2

Гаяз Исхакый. Иҗаты һәм тормыш юлы. Романнары, повестьлары, драма һәм комедияләре.

10

3

Ф.Әмирханның тормышы һәм иҗаты. “Хәят” повесте. Хикәяләре.

3

4

Ш.Камалның биографиясе, иҗатына күзәтү. “Акчарлаклар” повесте.

2

5

ХХ йөз башы татар прозасы ирешкән уңышларны гомумиләштерү.

1

6

ХХ йөз башы татар поэзиясенә күзәтү.

1

7

Г.Тукай. Тормыш баскычлары. Шагыйрьнең беренче иҗат тәҗрибәләре. Милли поэзиягә Тукай керткән яңалыклар, табышлар. Г.Тукай турында тәнкыйтьчеләр һәм әдәбият фәне. Тукай иҗатының йогынтысы. Тукай – тәнкыйтьче, халык авыз иҗаты һәм милләт тарихы турында хезмәтләре.

8

8

Дәрдемәнд. Шагыйрьнең тәрҗемәи хәле. Дәрдемәнд шигырьләрендә лирик герой.

2

9

Сәгыйть Рәмиев. Тормышы һәм иҗат юлы.

4

10

М.Гафури иҗатына күзәтү.

2

11

Н.Думавиның тормышы һәм иҗатына күзәтү. Шигырьләре.  Иҗатының әһәмияте.

2

12

ХХ йөз башы татар шигърияте буенча үткәннәрне кабатлау.

1

13

ХХ йөз башы драматургиясенә күзәтү.

2

14

Г.Камалның тормышы һәм иҗат юлы. “Банкрот” комедиясе. Драматургның совет чорындагы иҗат эшчәнлеге турында кыскача мәгълүмат бирү.

5

15

Г.Коләхмәтовның тормыш юлы. Г.Коләхмәтов – социализм тәгълиматын актив пропагандалаучы. “Яшь гомер” драмасы. Г.Коләхмәтов иҗатының әһәмияте.

2

16

Г.Ибраһимовның тормыш юлы, иҗаты. Беренче әсәрләре. “Яшь йөрәкләр” , “Казакъ кызы” , “Тирән тамырлар” романнары.       

6

17

ХХ йөз башы әдәбиятына күзәтү рухында йомгак.

1

18

Совет хакимияте башланганда татар әдәбияты.

2

19

20 нче еллар әдәбияты. Әдәби процесска характеристика.

2

20

Һ.Такташның тәрҗемәи хәле, иҗаты, шәхесе. Беренче чор иҗатында гомумкешелек кыйммәтләре чагылу. Мәхәббәт, ата-ана һәм балалар мөнәсәбәтләрен иң изге, бөек хисләр төсендә җырлау. “Киләчәккә хатлар” поэмасы.

4

21

Ф.Әмирхан. “Шәфигулла агай”

2

22

К.Тинчуринның тормыш юлы. Драматургиясе, төп әсәрләре. “Американ”. К.Тинчурин иҗатының әһәмияте.

3

24

Ел буена үткәннәрне кабатлау. Йомгаклау

1

 

Барысы

68

 

                                                    Укучыларның әзерлек дәрәҗәсенә таләпләр

 

1. Әдәби-тарихи процессның төп закончалыкларын, этапларын, чор әдәбиятына зур өлеш керткән әдипләр иҗатын белү.

2. Мәктәп курсында өйрәнелгән әсәрләрне чорларның үсеш тәртибендә өзлексез барыш итеп күзаллау.

3. Әдәбият тарихы һәм теориясе буенча белемнәргә (тема, проблема, идея, пафос, образлар системасы, сюжет-композиция, телнең сәнгати сурәтләү чаралары, әдәби деталь) нигезләнеп, әдәби әсәрне анализлау һәм шәрехләү.

4. Әсәрне чорга хас әдәби юнәлеш белән бәйлелектә тикшерә һәм аңлата белү.

5. Классик әдипләребезнең тормыш һәм иҗат юлларының төп фактларын белү.

6. Әдәбият теориясенә караган иң әһәмиятле төшенчәләрне, аларның билгеләмәләрен белү (әдәби процесс, иҗат методы, сәнгатьчә алымнар-чаралар, анализ төрләре, язучының стиле, әдәбият һәм чор, шәхес һәм җәмгыять бәйләнешләре).

7. Татар әдәбиятында традицияләр һәм яңару процессы, жанрлар үсеше турында гомуми күзаллау булу.

8. Әдәби әсәрне иҗтимагый һәм мәдәни тормыш күренешләре белән бәйлелектә аңлау.

9. Өйрәнелгән әсәрләр буенча яки бирелгән тема буенча сочинение яза белү.

10. Тәкъдим ителгән яки укучы үзе сайлаган әсәрләрне (шигырь, проза) яттан сөйләү.

11. Язучыларның иҗатларын, әсәрләрен чагыштырып уртак һәм аермалы якларын аңлата, бәяли белү.

12. Татар һәм рус телендәге әсәрләргә телдән һәм язмача фикереңне белдерә, аларга бәя бирә алу.

13. Дәреслек белән эшләү, конспектлар төзү, белешмә әдәбияттан (төрле сүзлекләрдән, тәнкыйть материалларыннан, фәнни чыганаклардан һ.б.) файдалану күнекмәләре булу.

 

 

Просмотрено: 0%
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Просмотрено: 0%
Скачать материал
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Скачать материал "Программа родной язык, 3 класс"
Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Получите профессию

Секретарь-администратор

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Выбранный для просмотра документ 5 класс татар теле Хасаншина 2018.doc

       МБОУ «Гимназия №2»

 

«Каралды»

Методик берләшмә утырышында:   беркетмә №1          

«_28» август 2018 нчы ел

МБ җитәкчесе :

________  /З.Г.Галиева/                 

 «Килешенде»

Методик эшләр буенча директор урынбасары:

___________/Л.Д.Гатауллина/

 «_29_» август 2018 нчы ел.

 

 «Расланды»

Педагогик киңәшмә беркетмәсе белән: «29_» август 2018 нчы ел, беркетмә № 1

№ 301_  боерык белән гамәлгә кертелде,  «29»  август  2018 нчы ел

Директор: ________ /А.Г.Махмутов/

 

 

 

     

 

5 НЧЕ СЫЙНЫФ  ӨЧЕН  “ТУГАН (ТАТАР) ТЕЛ” ФӘНЕННӘН  

 ЭШ ПРОГРАММАСЫ

 

 

 

 

Төзеде: Исхакова Рима Мөхәррәм кызы,

югары категорияле татар теле һәм әдәбияты укытучысы.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Яр Чаллы шәһәре

 2018 нче ел

 

 

 

Календарь – тематик план, 5 класс

 

№

Өйрәнелә торган бүлек, дәрес темасы 

              Сәгать саны

     Үткәрү вакыты 

Укучыларның төп эшчәнлек төрләре

План.

вакыт

Фактик вакыт

 
  1.  

Тел – аралашу чарасы.  Миниатюр сочинение “Җәйнең бер көне”

1

 

 

Туган тел, аның аралашу коралы, тәрбия чарасы булуы турында әңгәмә. Җөмләләрне эзлекле рәвештә бәйләнешкә кертеп, җәйге хатирәләргә таянып,телдән һәм  язма сөйләм оештыру. Телнең аралашу чарасы булуы турында модель төзү

 

Башлангыч сыйныфларда үткәннәрне кабатлау - 5
  1.  

Башлангыч сыйныфларда үткәннәрне кабатлау . Фонетика бүлеге.

1

 

 

Аваз һәм хәреф төшенчәләрен аеру күнегүләре үтәү.Сузык һәм тартык авазларны аеру. Берничә аваз белдергән сузык аваз хәрефләрен әйтә алу
  1.  

 Ясалышы буенча сүз төрләрен кабатлау

1

 

 

Ясалышы буенча сүз төрләрен тану. Сүз ясагыч һәм төрләндергеч кушымчалы сүзләрне аеру. Сүз ясагыч кушымчалар ярдәмендә яңа сүзлзр ясау
  1.  

Лексикология бүлеген кабатлау

1

 

 

Бирем үтәү аша уку мәсьәләсен ачыклау. Туры һәм күчерелмә мәгънәле сүзләрне аеру. Синоним, омоним, антоним сүзләрне тану күнегүләре үтәү. Искергән сүзләрнең бүгенге телдәге вариантларын язу
  1.  

Кереш контроль эше: грамматик биремле диктант “Татарстан”

1

 

 

Орфографик нормаларны саклап, диктант язу һәм грамматик бирем үтәү
  1.  

Хаталарны төзәтү өстендә эш. Татар телендәге сүз төркемнәре. Исем. Ялгызлык һәм уртаклык исемнәр.

1

 

 

Орфографик  кагыйдәләрне искә төшереп, хаталарны төзәтү өстендә эшләү

Татар телендәге сүз төркемнәре турында гомуми төшенчә бирү, сүзләрнең аерым төркемнәргә берләшү үзенчәлекләре һәм сөйләм оештырудагы ролен ачыклау

 Предметларны һәм затларны белдерә торган сүзләр. Ялгызлык һәм уртаклык исемнәрне аеру күнегүләре

 

Морфология – 18 с
  1.  

Конкрет һәм абстракт мәгънәле исемнәр. Исемнәрнең берлек һәм күплек формасы

1

 

 

Конкрет һәм абстракт мәгънәле исемнәрне аера белү
  1.  

Исемнәрнең килеш белән төрләнеше.

 

1

 

 

Килешләр таблицасын тутыру. Исемнәрнең килешләрен дөрес билгеләү. Исемнәрне килешләрдә төрләндереп язу
  1.  

  Исем алмашлыклары. Аларның килешләрдә төрләнеше.

1

 

 

Бирем үтәү аша уку мәсьәләсен ачыклау. Сорауларга җавап рәвешендә алмашлыкның моделен төзү. Исем алмашлыкларын тану буенча күнегү үтәү

Исем (зат, сорау) алмашлыкларын килешләрдә төрләндерү. Исем алмашлыкларын төрле килешләргә куеп, җөмләләр уйлап язу
  1.  

 Изложение. “Песнәк белән Әнисә”

1

 

 

Сәнгатьле итеп укылган текстның төп фикерен аңлап,  эчтәлеге буенча гади план төзү, эзлекле сөйләү, план буенча язу
  1.  

Төрләнми торган сүз төркеме.   Саннарның төзелеш ягыннан төрләре.

1

 

 

Берәмлекләрне, дистәләрне белдергән саннарны тану. Саннарга дөрес сорау куя белү. Белгәннәрне гомумиләштереп, сан моделен тутырып бетерү. Тамыр, кушма, тезмә саннарны аеру
  1.  

Сөйләмдә сан алмашлыклары

1

 

 

Сан алмашлыкларының сорауларын әйтә белү.Саннарны сүзләр белән язу. Мәкальләргә тиешле саннарны өстәп язу
  1.  

Сыйфат һәм сыйфат алмашлыклары

1

 

 

Схемага таянып, сыйфат турында модель төзү. Сыйфат алмашлыкларын әйтә белү. Сыйфатлар кулланып, иҗади эш башкару
  1.  

Синоним һәм антоним сыйфатлар

1

 

 

Сыйфатларның синоним һәм антоним  парларын табып язу. Табышмакларга төшеп калган антоним сыйфатлар өстәп язу
  1.  

Контроль диктант “Көмеш елга”

1

 

 

Үтелгән темалар буенча диктант язу, грамматик бирем үтәү
  1.  

Хаталарны төзәтү өстендә эш. Фигыль. Фигыльләрнең барлык-юклык формасы

1

 

 

Үтелгән  кагыйдәләрне искә төшереп, хаталарны төзәтү өстендә эшләү

Фигыльләрне мәгънәләре ягыннан төркемли белү. Сораулар нигезендә фигыльнең моделен төзү. Фигыльләрнең башлангыч формасын билгеләү

Барлык һәм юклык формасындагы фигыльләрне аеру. Барлык формасындагы фигыльләрне юклык формасына куеп язу. Юклык формасындагы фигыльләрдә басымны билгеләү
  1.  

Боерык фигыль, аның барлык-юклык формасы

1

 

 

Бирем буенча уку мәсьәләсен ачыклау. Боерык фигыльнең мәгънә төсмерләрен билгеләү. Модельләштерү. Боерык фигыльне барлык һәм юклык формаларына куеп язу
  1.  

Шарт фигыль, аның барлык-юклык төре

1

 

 

Кушымчасына карап, шарт фигыльне тану. Шарт фигыльнең җөмләдәге вазифасын билгеләү. Белгәннәрне гомумиләштереп, шарт фигыльнең моделен төзү
  1.  

Хикәя фигыль, аның заман формалары

1

 

 

Хикәя фигыльнең заман формаларын аеру. Модельләштерү. Хикәя фигыльне барлык һәм юклык формаларына куеп язу
  1.  

Боерык, шарт, хикәя фигыльләргә басым төшү үзенчәлеге

1

 

 

Боерык, шарт, хикәя фигыльләрдә басымны билгеләү һәм дөрес итеп уку
  1.  

Төрләнми торган сүз төркеме. Рәвеш

1

 

 

Тексттан рәвешләрне табу, дөрес сорау кую, нәрсәне белдерүләрен аңлату. Сораулар нигезендә рәвешнең моделен төзү
  1.  

Антоним рәвешләр

1

 

 

Рәвешләрнең антонимнарын табу. Антоним рәвешләр белән җөмләләр уйлап язу
  1.  

Сөйләмдә рәвеш алмашлыклары

1

 

 

Тексттан рәвеш алмашлыкларын табу. Модельләштерү. Тиешле рәвеш алмашлыкларын өстәп, җөмләләрне тулыландыру
  1.  

Сүз төркемнәрен гомумиләштереп кабатлау

1

 

 

Модельгә таянып, уку мәсьәләсен билгеләү. Сүз төркемнәрен кабатлау күнегүләре үтәү

 

Синтаксис һәм пунктуация -12 с

  1.  

Синтаксис һәм пунктуация турында төшенчә. 

1

 

 

Модель нигезендә нәтиҗәләр ясап, уку мәсьәләсен ачыклау. Дәреслектәге белешмәдән файдаланып, җөмлә турында модель төзү. Җөмлә чикләрен дөрес билгеләп, тыныш билгеләрен кую. Сүзләрне үзара бәйләнешкә кертеп, җөмләләр төзү
  1.  

Әйтү максаты ягыннан җөмлә төрләре. Хикәя җөмлә .Сорау җөмлә

1

 

 

Әйтү максаты ягыннан җөмлә төрләрен атау. Интонация һәм тыныш билгелренә карап, җөмләнең әйтү максаты ягыннан төрен билгеләү. Бирелгән тема буенча, әйтү максаты ягыннан төрле җөмләләр кулланып, кечкенә текст уйлап язу

 Сорау җөмләләрне барлыкка китерүче грамматик чараларны әйтү. Сораулар нигезендә сорау җөмләнең моделен төзү. Хикәя җөмләләрне сорау җөмләләр итеп үзгәртеп язу
  1.  

Боерык җөмлә. Тойгылы җөмлә. 

 

1

 

 

Боерык җөмләләрнең мәгънә төсмерләрен билгеләү. Терәк сүзләрдән файдаланып, боерык җөмләләр уйлап язу.

 Тойгылы җөмләләр барлыкка килү шартларын әйтү. Модельләштерү. Тойгылы җөмләләр янында тыныш билгеләрен дөрес кую
  1.  

Интонация, аның өлешләре һәм тыныш билгеләре

1

 

 

Интонациянең язуда бирелешен аңлату. Әйтү максаты ягыннан интонациянең төрләрен билгеләү. Интонациянең өлешләрен билгеләү
  1.  

Контроль диктант “Тукран баласын коткару”.

1

 

 

Үтелгән темалар буенча диктант язу, грамматик бирем үтәү
  1.  

Хаталарны төзәтү өстендә эш. Җөмләнең баш кисәкләре. Җыйнак җөмлә

1

 

 

Орфографик  кагыйдәләрне искә төшереп, хаталарны төзәтү өстендә эшләү, иҗади эш башкару

Модельгә нигезләнеп, уку мәсьәләсен ачыклау. Җөмләнең баш кисәкләрен тану. Сорауларга җавап рәвешендә җөмләнең баш кисәкләре турында модель төзү. Модельгә таянып, ия белән хәбәргә билгеләмә бирү. Җыйнак җөмләләрне тану һәм тексттан аерып язу. Ия белән хәбәрнең белдерелү үзенчәлекләрен аңлату. Баш кисәкләрнең җөмләдәге урыннарын билгеләү
  1.  

Иярчен кисәкләр. Җәенке җөмлә.

1

 

 

Бирелгән модельне тулыландырып, уку мәсьәләсен билгеләү. Җөмләләрдә иярчен кисәкләрнең асларына сызу. Җыйнак җөмләләрне иярчен кисәкләр белән тулыландырып язу. Җәенке җөмләләрне җыйнакландыру
  1.  

Аергыч

1

 

 

Аергычларның белдерелү үзенчәлекләрен билгеләү. Аергычның моделен төзү. Билгеләмәсен чыгару, аны бер-береңә әйтү. Тексттан аергычларны табу
  1.  

Тәмамлык

1

 

 

Бирелгән сорауларга таянып, уку мәсьәләсен билгеләү. Тәмамлык моделен төзү. Модель буенча тәмамлыкка билгеләмә бирү. Тиешле шартлы билгесе белән тәмамлыкларның астына сызу
  1.  

Хәл

1

 

 

Бирелгән модельне тулыландырып, уку мәсьәләсен билгеләү. Хәлнең моделен төзү. Модель буенча  билгеләмә бирү. Тиешле шартлы билгесе белән хәлләрнең астына сызу. Схемалар буенча җөмләләр төзү
  1.  

Сүзтезмә

1

 

 

Сүзтезмә эчендәге сүзләрнең нинди бәйләнештә булуын ачыклау. Модельләштерү. Сүзтезмәдә ияртүче һәм иярүче сүзләрне билгеләү. Тестлы биремнәр үтәү. Ияртүче сүзгә карап, сүзтезмәнең төрен билгеләү
  1.  

Җөмләнең тиңдәш кисәкләре Тиңдәш кисәкләр янында тыныш билгеләре

1

 

 

Мисалларны җөмлә кисәкләре ягыннан тикшерү, кайсы җөмлә кисәкләренең тиңдәшләнүен билгеләү. Тиңдәш кисәкләр турында модель төзү. Тиңдәш кисәкләрне бәйләүче чараларны әйтү

 Тиңдәш кисәкләр янында тиешле тыныш билгеләрен кую. Модельләштерү. Тыныш билгесенең куелышын аңлата белү

 

Фонетика. Орфоэпия. Орфография. - 19
  1.  

Фонетика, орфоэпия , орфография турында төшенчә. Сөйләм органнары

1

 

 

Модельгә таянып, уку мәсьәләсен ачыклау.              Сү зләрне аваз һәм хәрефләргә таркатып язу. Сөйләм органнарын атау. Бирелгән авазлар кергән сүзләр уйлап язу
  1.  

Сузык һәм тартык авазлар Сузык һәм тартык авазлар таблицасы

1

 

 

Сузык һәм тартык авазларны аеру. Модельләштерү. Сүзләрне авазлар  сузык һәм тартык авазларга таркатып язу. Сузык һәм тартык авазлар турында иҗат эше башкару

Сузык һәм тартык авазлар таблицасы буенча күнегүләр үтәү
  1.  

Иҗек һәм басым. Дифтонглар

1

 

 

Сүзләрне иҗекләргә бүлеп язу, иҗекләрнең төрен атый белү. Иҗек калыпларына туры китереп, сүзләр уйлап язу. Сүзләргә басым кую үзенчәлекләрен белү

 Дифтонг төшенчәсен аңлата белү. Җөмләләрдә дифтонглы сүзләрне билгеләү. Сүзләр төрләнгәндә, дифтонглар составындагы авазларның ике иҗеккә бүленергә мөмкин булуын мисаллар өстендә дәлилләү
  1.  

Миниатюр изложение “Нинди әйбәт!”

1

 

 

Тыңланган текстны логик эзлеклелектә, аңлаешлы итеп, кыскартып язып бирү
  1.  

Сингармонизм законы турында төшенчә

1

 

 

“Татар теленең аңлатмалы сүзлеге”ннән сингармонизм сүзенең мәгънәсен язып алу. Сингармонизм төрләрен модельдә чагылдыру. Тексттан  рәт һәм ирен гармониясенә мисаллар сайлап язу
  1.  

Рәт гармониясе. Ирен гармониясе

1

 

 

Модель нигезендә уку мәсьәләсен билгеләү. Сүзләргә, рәт гармониясенә буйсынырлык итеп, кушымчалар ялгап язу. Рәт гармониясе сакланмаган сүзләрне тану

 Сүзләрне транскрипциядә язып, ирен гармониясен күзәтү. Әйтелеше ирен гармониясенә туры килгән сүзләрне тексттан табу. Тема буенча иҗади эш башкару
  1.  

[к], [г] һәм [қ],  [ғ] тартыклары

Аларның язуда бирелеше

1

 

 

Модельгә таянып, уку мәсьәләсен билгеләү.             К, г хәрефләренең ике авазга билге булып йөри алуын мисаллар өстендә дәлилләү. Модельләштерү.

К, г хәрефләре кергән сүзләрне транскрипциядә язу.  [қ],  [ғ] авазларының язуда бирелешен күзәтү күнегүләре башкару
  1.  

Сүзлек диктанты. [һ],  [х] тартыклары

 

1

 

 

Х, һ хәрефләре кергән сүзләрдән торган сүзлек диктанты язу. [һ],  [х] авазларының чагыштырма моделен төзү. [һ],  [х] авазлары кергән сүзләр белән җөмләләр уйлап язу
  1.  

 Иҗади биремле изложение “Яз билгеләре”

1

 

 

Сәнгатьле итеп укылган текстның төп фикерен аңлап,  эчтәлеге буенча изложение язу, өстәп, иҗади бирем үтәү
  1.  

 [н] һәм [ң] тартыклары

1

 

 

н һәм ң хәрефләре кергән сүзләрдән торган сүзлек диктанты язу. [н],  [ң] авазларының чагыштырма моделен төзү. [н],  [ң] авазлары кергән сүзләр белән җөмләләр уйлап язу
  1.  

[w] һәм [в] тартыклары

1

 

 

[w] һәм [в] тартыклары арасындагы охшашлык һәм аермаларны әйтү. Бирелгән модельне дөрес итеп уку. [w] һәм [в] тартыклары кергән сүзләрне ике баганага аерып язу
  1.  

Эш кәгазьләре: мәкалә язу

1

 

 

Эш кәгазьләре төшенчәсен аңлата алу. Мәкалә язу үзенчәлекләрен билгеләү. Мәкалә билгеләмәсен язып кую. Ирекле темага мәкалә язу
  1.  

Сөйләмдә авазлар үзгәреше

2

 

 

Аваз үзгәрешләреннән редукция, аккомодация, ассимиляция, диссимиляция, чиратлашу күренешләрен чагылдырган күнегүләр үтәү. Модельләштерү
  1.  

Е, ё, ю, я хәрефләренең дөрес язылышы

1

 

 

Е, ё, ю, я хәрефләренең нинди авазлар белдерүләрен мисаллар өстендә дәлилләү. Модельләштерү. Схемаларга туры килгән сүзләр уйлап язу
  1.  

ь һәм ъ хәрефләренең дөрес язылышы

1

 

 

ь һәм ъ хәрефләренең дөрес язылышын чагылдырган модель төзү. Кайсы кагыйдәгә туры килүеннән чыгып, сүзләрне таблицага урнаштыру. ь һәм ъ хәрефләре кергән кеше исемнәрен дөрес язу
  1.  

Күрмә диктант. Фонетика,орфоэпия һәм орфография бүлекләрен кабатлау

1

 

 

Төшереп калдырылган хәрефләрне куеп, сүзләрне күчереп язу. Фонетика,орфоэпия һәм орфография бүлекләрен кабатлау күнегүләре, тестлы бирем үтәү
  1.  

Сүзләргә фонетик анализ

1

 

 

Сүзләргә фонетик анализ ясау тәртибен белү һәм фонетик анализ ясау
  1.  

Контроль диктант “Урман чишмәсе’’

1

 

 

Үтелгән темалар буенча диктант язу, грамматик бирем үтәү
  1.  

Хаталарны төзәтү өстендә эш Лексикология һәм сөйләм культурасы турында төшенчә.

1

 

 

Орфографик  кагыйдәләрне искә төшереп, хаталарны төзәтү өстендә эшләү.

 Лексикология төшенчәсен аңлатып бирә алу. Сөйләм культурасы турындагы модельне дәвам итү

 

Лексикология һәм сөйләм культурасы – 12 с
  1.  

Сүзнең лексик мәгънәсе

 Бер һәм күп мәгънәле сүзләр

1

 

 

. Сүзләрнең мәгънәләрен аңлатмалы сүзлекләрдән табып язу

Бер һәм күп мәгънәле сүзләргә мисаллар китерү. Күп мәгънәле сүзләрнең мәгънәләрен аңлатмалы сүзлектән табып язу
  1.  

 Сүзләрнең туры һәм күчерелмә мәгънәсе

1

 

 

Бирем үтәү аша уку мәсьәләсен ачыклау. Сүзләрнең туры һәм күчерелмә мәгънәсе турында модель төзү. Бирелгән сыйфатлар белән туры һәм күчерелмә мәгънәдәге сүзтезмәләр уйлап язу
  1.  

Омонимнар

1

 

 

Омонимнарның 4 төрен аңлатып бирү. Модельләштерү. Бирелгән мисаллардагы омонимнарны 4 төркемгә бүлеп язу
  1.  

Синонимнар

1

 

 

Синонимик рәттән доминанта сүзне билгеләү. Бирелгән сүзләргә синонимик рәтләр төзү. Модельләштерү
  1.  

Антонимнар

1

 

 

Бирем үтәү аша уку мәсьәләсен ачыклау. Антонимнарга билгеләмә бирү. Бирелгән сүзләрнең антонимнарын язу. Даими һәм контекстуаль антонимнарга мисаллар китерү
  1.  

Фразеологик әйтелмәләр

1

 

 

Модельне дөрес итеп уку. Җөмлә эченнән фразеологик әйтелмәне аерып чыгару, аның мәгънәсен аңлату. Бирелгән сүзләрне фразеологик әйтелмәләр белән алмаштыру. Фразеологик әйтелмәләрне дәвам итеп язу. Фразеологик әйтелмәләрнең русча вариантларын табып язу. Тестлы биремнәр үтәү
  1.  

Татар теленең сүзлек составы. Төрки-татар сүзләре  һәм алынмалар

1

 

 

Татар теленең сүзлек составы барлыкка килү ысулларын билгеләү. Ике төркемгә бүленүен модельдә чагылдыру. Бирелгән сүзләрдән яңа сүзләр ясап язу

 Алынма сүзләрнең безнең телебезгә үтеп керү сәбәпләрен әйтү. Алынма сүзләрне генә сайлап диктант язу
  1.  

Татар теленең кулланылыш өлкәсе ягыннан сүзлек составы.

1

 

 

Татар теленең кулланылыш өлкәсе ягыннан сүзлек составы бүленешен аңлату. Гомумхалык сүзләре, диалекталь сүзләр, профессиональ сүзләр, атамалар (терминнар) Сүзләрне кулланылыш өлкәсе ягыннан төркемнәргә бүлеп урнаштыру. Модельләштерү

 
  1.  

Татар теленең кулланылыш дәрәҗәсе ягыннан сүзлек составы.Тарихи сүзләр һәм архаизмнар, неологизмнар. 

1

 

 

Татар теленең кулланылыш дәрәҗәсе ягыннан сүзлек составы турында әйтеп бирү. Искергән һәм яңа сүзләрнең башка атамаларын табу, модельдә күрсәтү. Архаизмнар һәм тарихи сүзләрне аеру. Архаизмнарның хәзерге телдәге синонимнарын язу
  1.  

Контроль диктант “Керпе һәм аның балалары”

1

 

 

Ел буена үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау буенча диктант язу, грамматик бирем үтәү
  1.  

Эш кәгазьләре: хат  язу Сүзлекләр. Алардан файдалану күнегүләре

1

 

 

“Татар теленең аңлатмалы сүзлеге”ннән хат сүзенең мәгънәсен язып алу. Хатларның төрләрен модель итеп тутыру. Бирелгән темаларның берсенә хат язу

Сүзлекләрнең ике төре һәм һәр төргә караган сүзлекләр турында модель төзү. Сүзлекләр белән  күнегүләр үтәү

67.              

Эш кәгазьләре: белешмә язу

1

 

 

“Татар теленең аңлатмалы сүзлеге”ннән белешмә сүзенең тиешле мәгънәсен язып алу. Белешмә язу планын төзү. Белешмә үрнәге язу

 

Ел буена үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау – 1 с
  1.  

Ел буена үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау.

1

 

 

 Белемеңне үзлегеңнән тикшерү күнегүләре үтәү. Иҗади эшләр (ребус, кроссворд һ.б.) тәкъдим итү

 

                                       

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Планлаштырылган нәтиҗәләр

 

Бүлек исеме

          Предмет нәтиҗәләре

            Метапредмет нәтиҗәләр

Шәхескә кагылышлы  нәтиҗәләр

      Укучы өйрәнәчәк           

Укучы өйрәнергә мөмкинлек алачак

Аралашу чарасы буларак тел

Телнең аралашу чарасы булуы турында төшенчә алу

Сүзләрне төгәл, урынлы һәм сәнгатьле куллану ягыннан, үзеңнең һәм башкаларның сөйләмен дөрес бәяли белү, үз сөйләмеңдәге хаталарны тану һәм төзәтү

Танып-белү күнекмәсе. 1.  Аңлап уку: үз эшчәнлеге максатларына туры килгән, соралган информацияне тексттан табу.  2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен    модель, схемаларны   куллана белү  

Регулятив күнекмә.   Эшчәнлектә   проблеманы аерып ала, аның чишелеш юлларын билгели бел.

 Коммуникатив күнекмә. Дәлилле итеп үз фикерен башкаларга җиткерә белү

Үз милләтеңә,үз телеңә хөрмәт тәрбияләү.  Татар теленең татар халкы өчен төп милли –мәдәни кыйммәт булуын, ана телендә шәхеснең әхлакый һәм рухи яктан формалашуындагы ролен аңлау ; уңышларыңа яки уңышсызлыкларыңа, аларның сәбәпләренә дөрес бәя бирү

Алдагы сыйныфларда үткәннәрне кабатлау

Фонетика, сүз ясалышы, лексикология бүлекләре буенча белемнәрне гомумиләштерү

Максатка ирешү юлларын мөстәкыйль планлаштыру,  танып белү һәм уку мәсьәләләрен чишүнең эффектив ысулларын аңлы рәвештә сайлап ала белү.

Танып-белү күнекмәсе.  1. Логик фикерләү, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау. 2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, символ, модель, схемаларны  үзгәртү һәм куллана белү.  3.  Аңлап уку: текстта тасвирланган вакыйга, күренеш, процесслар арасындагы  элемтәне билгеләү. 4. Сүзлекләр, башка эзләнү схемаларын актив куллана белү

Регулятив күнекмә. 1. Аерып алынган проблеманы мөстәкыйль хәл итү, рефлексия ясау. 2. Уку һәм танып-белү  гамәленең эффектив юлларын сайлап ала белү. 3.Уку мәсьәләләрен чишкәндә, үз мөмкинлекләреңә бәя бирә  белү

Коммуникатив күнекмә. 1. Дәлилле итеп үз фикерен башкаларга җиткерә белү, өлкәннәр һәм яшьтәшләре белән продуктив уртак гамәл оештыра белү

1.Кеше тормышында һәм җәмгыятьтә гаиләнең кирәклелеген  аңлау, гаилә әгъзаларына хөрмәт белән караш һәм кайгыртучан мөнәсәбәт. 2. Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. 3. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү

  Морфология

Исем сүз төркеме

Ялгызлык һәм уртаклык, абстракт һәм конкрет исемнәрне тану, аеру. Исемнәрне сан, килеш белән төрләндерә белү

 

Уку максатын мөстәкыйль формалаштыра белү, эшчәнлек алгоритмын мөстәкыйль төзү

Танып-белү   күнекмәсе. 1.  Аңлап уку: текст эчтәлегендә ориентлашу, текстның тулы мәгънәсен аңлау. 2.   Тема тирәсендәге төп билгеләрне аерып алу нигезендә билгеләмә формалаштыру. 3. Төрле мәгълүмат чаралары белән эшли, кирәкле мәгълүматны таба, анализлый һәм үз эшчәнлегендә куллана белү

 Регулятив күнекмә.  1. Үзеңнең чынбарлыкны үзгәртүгә юнәлтелгән адымыңны планлаштырылган нәтиҗәләр белән тиңләштерә белү, нәтиҗәгә ирешү процессында үз эшчәнлегеңә контроль ясый белү. 2. Педагог һәм яшьтәшләре белән бергә уку эшчәнлеген бәяләү һәм көтелгән нәтиҗәләрнең критерийларын билгели белү

 Коммуникатив күнекмә. 1. Үз хисләреңне, фикерләреңне әйтеп бирү, үз эшчәнлегеңне планлаштыру, регуляцияләү өчен кирәк булган тел чараларын аңлы рәвештә куллана белү. 2.  Дәлилле итеп үз фикерен башкаларга җиткерә белү, өлкәннәр һәм яшьтәшләре белән продуктив уртак гамәл оештыра белү; уку һәм танып-белү  процессында  позитив мөнәсәбәтләр булдыру

1. Җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен үзләштерү;  күршеңә ярдәм итүдә танып-белү инициативасы күрсәтү. 2. Үзеңне камилләштерү өстендә эшләүнең кирәклеген аңлау. 3. Әхлакый нормаларга ориентлашу

 

Алмашлык сүз төркеме

Алмашлык турында гомуми төшенчә бирә белү. Исем алмашлыкларын килешләрдә төрләндерү

 

Төркемдә яки парларда фикер алышканда, үз уеңны, хисләреңне белдерү өчен, төрле сөйләм чараларыннан файдалана белү

Танып-белү күнекмәсе.            

1.Алмашлыкларны тану;  төп билгеләрне аерып алу нигезендә билгеләмә формалаштыру. 3 . Төрле мәгълүмат чаралары белән эшли, кирәкле мәгълүматны таба, анализлый һәм үз эшчәнлегеңдә куллана белү

Регулятив күнекмә.  Уку мәсьәләләренең дөреслегенә, аны чишкәндәге үз мөмкинлекләреңә бәя бирә белү            

Коммуникатив күнекмә.  1. Укылган текстлар буенча сораулар бирә алу. 2.  Төркем алдына куелган мәсьәләне чишү  алдыннан тикшерү, кагыйдәләр, куелган сораулар турында бер фикергә килә белү

1. Тормышта үз урыныңны табарга омтылу. 2. Укуның мөһимлеген аңлау. 3. Үзеңдә милли гореф-гадәтләр турында караш булдыру

Сан сүз төркеме

 Тамыр, кушма, тезмә саннарны тексттан аера белү. Сан (сорау) алмашлыклары тәшенчәсен аңлата алу

 

Мәгълүмат җыю һәм эзләүдә инициативалы хезмәттәшлек оештыруга ирешү

Танып-белү күнекмәсе. Укучының үз эшчәнлеген мөстәкыйль  рәвештә  оештыра белүе, үзенең кызыксынучанлык өлкәсен билгеләве;  мөстәкыйль рәвештә теманы, куелган проблеманы ача белү, фикер йөртү

 Регулятив күнекмә. 1. Мөстәкыйль рәвештә уңышыңның яки уңышсызлыгыңның сәбәпләрен ачыклый белү. 2. Уңышсызлык ситуацияләреннән чыгу юлларын таба белү. 3. Чынбарлыкны үзгәртүгә юнәлтелгән адымнарның кайсылары, уку мәсьәләләрен чишкәндә, уңай продукт алуга китерүен үткәнгә карап (ретроспективно) билгеләү

Коммуникатив күнекмә.  1. Диалог барышында үз фикереңне дәлилләп бирә, партнер фикерен сорый  белү. 2. Диалог барышында карар кабул итә һәм аны әңгәмәдәшең белән яраштыра белү

1. Мәрхәмәтлелек, теләктәшлек, башкаларга ярдәм итү теләге хисләренә төшенү. Рухи матурлык хисләре булдыру.       2. Укуга карата теләк-омтылыш, җаваплы караш булдыру

Сыйфат сүз төркеме

Сыйфат турында төшенчә бирә белү. Сыйфат алмашлыкларын атый алу. Синоним һәм антоним сыйфатларга мисаллар китерү

Билгеле бер күрсәтмә нигезендә эшли белү: тәкъдим ителгән сораулар ярдәмендә сыйфат турында модель төзү

Танып-белү күнекмәсе.  1. Сүзлекләр, башка эзләнү схемаларын актив куллана белү. 2. Электрон эзләү системалары белән узара бәйләнеш булдыру  

Регулятив  күнекмә.  Үзконтроль нигезләрен яхшы белү,  уку һәм танып-белү процессында үзбәя, карар кабул итә белү

Коммуникатив күнекмә. 1. Үз фикереңне аргументлар китереп, әдәпле яклый белү. 2. Үз хаталарыңны лаеклы рәвештә таный белү һәм аны төзәтә белү

1. Халыкның тапкырлыгы, шат күңелле, оста телле булу кебек сыйфатларын үзеңдә булдыру.   2. Шәхеснең  әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү:

милли горурлык, гражданлык хисләре формалаштыру;

әхлак нормаларын, җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен үзләштерү

Фигыль сүз төркеме

Фигыль сүз төркеме турында гомуми төшенчә бирү, аның мәгънәләрен аеру. Фигыльнең башлангыч формасын билгеләү, барлык-юклык төрен, төркемчәләрен атау. Фигыльләрдә басымны дөрес билгеләү

Билгеле бер критерийлар нигезендә классификацияли белү: фигыльләрне мәгънәләре ягыннан төрле төркемнәргә аеру. Кирәкле билгеләрне аера белү максаты белән фигыльләрне чагыштыру

Танып-белү күнекмәсе. 1. Логик фикерләү,  дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясый белү.  2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, символ, модель, схемаларны  үзгәртү һәм куллана белү  3. Сүзлекләр, башка эзләнү схемаларын актив куллана белү

Регулятив күнекмә. 1.  Эшчәнлектә   проблеманың чишелеш юлларын билгеләү .  2. Мөстәкыйль рәвештә максатка ирешү юлларын, шулай ук альтернатив юлларын планлаштыра белү. 3.Үзгәреп торучы ситуацияләрдә үз гамәлләреңә төзәтмәләр кертә  белү.  4.Уку мәсьәләләренең дөреслегенә, аны  чишкәндәге  үз мөмкинлекләреңә бәя бирә  белү.  5. Уку һәм танып-белү процессында үзбәя, карар кабул итүне аңлы рәвештә сайлый белү 

 

1.  Үз гамәлләреңә аңлы һәм җаваплы караш  булдыру.  2. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер   булу һәм үзара аңлашуга ирешү. 3.Сәламәт һәм  куркынычсыз яшәү рәвеше кыйммәтләре булу

Рәвеш сүз төркеме

Рәвешнең грамматик билгеләрен атый белү. Антоним рәвешләрне аеру. Рәвеш алмашлыкларын тексттан табу

 

Тема буенча төп фикерне аерып бирә белү: рәвеш алмашлыкларының мәгънә төсмерләрен аерып әйтеп бирү

Танып-белү   күнекмәсе. 1.  Аңлап уку: үз эшчәнлеге максатларына туры килгән, соралган информацияне тексттан табу. 2. Текст эчтәлегендә ориентлашу, текстның тулы мәгънәсен аңлау. 3.   Тема тирәсендәге төп билгеләрне аерып алу нигезендә билгеләмә формалаштыру. 4. Төрле мәгълүмат чаралары белән эшли, кирәкле мәгълүматны таба, анализлый һәм үз эшчәнлегендә куллана белү

Регулятив  күнекмә.   Көтелгән нәтиҗәгә ирешә яки ирешә алмау сәбәпләрен аргументлаштырып, үз эшчәнлегеңә бәя бирү

Коммуникатив күнекмә.  Информацион һәм коммуникатив уку мәсьәләләрен чишү өчен,  компьютер технологияләрен куллана белү

1. Шәхеснең  әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү:

милли горурлык, гражданлык хисләре формалаштыру.               2. Үзеңдә мәрхәмәтлелек сыйфатлары булдыру. 3. Милли гореф-гадәт, йолаларны тану, хыял дөньяларын баету

 

Сүз төркемнәрен гомумиләштереп кабатлау

Сүз төркемнәрен таный һәм аера, аларга хас грамматик билгеләрне атый белү. Алган белемнәрне гомумиләштерү

Тема буенча фикер алышуда актив катнашу, үз фикереңне башкаларны ышандырырлык төпле дәлилләр белән җиткерә белү

Танып-белү күнекмәсе.  1. Сүзлекләр, башка эзләнү схемаларын актив куллана белү. 2. Электрон эзләү системалары белән узара бәйләнеш булдыру  

Регулятив  күнекмә.  Үзконтроль нигезләрен яхшы белү,  уку һәм танып-белү процессында үзбәя, карар кабул итә белү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Үз фикереңне аргументлар китереп, әдәпле яклый белү. 2. Үз хаталарыңны лаеклы рәвештә таный белү һәм аны төзәтә белү

1. Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш.    2. Җәмгыятькә файдалы булырга омтылу

Синтаксис һәм пунктуация

Синтаксис һәм пунктуация төшенчәләрен аңлату. Сүзтезмә һәм җөмләнең төп билгеләрен атау. Әйтү максаты ягыннан җөмлә төрләрен аеру. Интонация  өлешләрен һәм тыныш билгеләрен  саный алу. Җөмлә кисәкләрен тану, тиңдәш кисәкләр янында тыныш билгеләрен куя белү

Яңа төшенчәләрнең күләмен билгеләү, аларны модельләштерү. Уку эшчәнлеге максаты белән аның мотивы арасындагы бәйләнешне аңлау Төркемнәрдә оештырылган эшчәнлекнең уңай һәм үзеңә файдалы якларын ачыклау

Танып-белү күнекмәсе. 1. Логик фикерләү,  дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясый белү.  2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, символ, модель, схемаларны  үзгәртү һәм куллана белү  3. Сүзлекләр, башка эзләнү схемаларын актив куллана белү

Регулятив күнекмә. 1.  Эшчәнлектә   проблеманың чишелеш юлларын билгеләү .  2.Мөстәкыйль рәвештә максатка ирешү юлларын, шулай ук альтернатив юлларын планлаштыра белү. 3.Үзгәреп торучы ситуацияләрдә үз гамәлләреңә төзәтмәләр кертә  белү.  4.Уку мәсьәләләренең дөреслегенә, аны  чишкәндәге  үз мөмкинлекләреңә бәя бирә  белү.  5. Уку һәм танып-белү процессында үзбәя, карар кабул итүне аңлы рәвештә сайлый белү 

Коммуникатив күнекмә. 1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлекне оештыра белү.  2. Язма һәм телдән, монологик һәм диалогик,  контекст сөйләм төрләрен оста файдалана белү.  3.  Информацион-коммуникатив технологияләрне куллана белү

1. Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. 2. Башка кешеләр белән   диалог барышын оештыруга әзер булу. 3. Коллективта белем алуның уңай якларын аңлау

Фонетика, орфоэпия, орфография

Фонетика, орфоэпия, орфография  турында гомуми төшенчә бирү. Сөйләм органнарын атау. Сузык һәм тартык авазларны таблица нигезендә бәяли белү. Иҗек төрләрен һәм калыпларын саный алу. Басымны дөрес билгеләү. Дифтонгларны тану. Сингармонизм законы, аның төрләрен аеру. Сүзләрдә аваз үзгәрешләрен  аңлату. Алфавитны яттан белү. Сүзләргә фонетик анализ ясау

Мәгълүмат җыю һәм туплауда инициативалы хезмәттәшлек итү, төп һәм ярдәмче мәгълүматны билгели белү, аңа карата үз мөнәсәбәтеңне белдерү, аны дәлилләү Үз уңышларың һәм уңышсызлыкларыңның сәбәбен ачыклый белү

Танып-белү күнекмәсе. Төшенчәләрнең күләмен билгели, йомгаклый, сәбәп-нәтиҗә элемтәләрен урнаштыра, логик фикерләү, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясый белү 

Регулятив күнекмә.   Эшчәнлектә    проблеманы аерып алу, аның чишелеш юлларын билгеләү

Коммуникатив күнекмә. Яшьтәшләре  белән бердәм эшчәнлекне оештыру,  төркемгә берләшү, индивидуаль һәм төркемдә эшли белү. Дәлилле итеп үз фикерен башкаларга җиткерү

 

1.Туган телеңне, туган төбәгеңнең, милләтеңнең тарихын һәи мәдәни мирасын белү. 2.  Мораль  (әхлакый) проблемаларны чишүдә  үз гамәлләреңә аңлы һәм җаваплы караш формалаштыру. 3. Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер булу

Лексикология һәм сөйләм культурасы

Лексикология һәм сөйләм культурасы  төшенчәләрен аңлату. Сүзнең лексик мәгънәсен, бер һәм күп мәгънәле, туры һәм күчерелмә мәгънәле сүзләрне аеру. Омоним һәм аның төрләре, синоним, антоним сүзләр, фразеологик әйтемнәр, алынмалар турында аңлата белү. Кулланылыш ягыннан һәм кулланылыш дәрәҗәсе буенча татар теленең сүзлек составы төшенчәләрен аеру. Сүзлекләр һәм аларның төрләрен саный белү.  Сүзләргә лексик анализ   ясау   

Уку максатын мөстәкыйль билгеләү, уку һәм танып белү эшчәнлегендә яңа бурычлар кую. Гипотеза төзү, аны нигезләү. Фикер йөртүнең логик чылбырын язу. Төрле чыганаклардан танып-белү һәм коммуникатив ихтыяҗларны канәгатьләндерерлек мәгълүматлар табарга күнегү. Үзенчәлекле билгеләрне аеру максаты белән текстларны чагы-штыру, төшенчә итеп чыгару

Танып-белү күнекмәсе.  1. Логик фикерләү, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау. 2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, символ, модель, схемаларны  үзгәртү һәм куллана белү.  3.  Аңлап уку: текстта тасвирланган вакыйга, күренеш, процесслар арасындагы  элемтәне билгеләү. 4. Экологик фикерләүне танып-белү, социаль практикада куллана белү. 5. Сүзлекләр, башка эзләнү схемаларын актив куллана белү.

Регулятив күнекмә. 1. Аерып алынган проблеманы мөстәкыйль хәл итү, рефлексия ясау. 2. Уку һәм танып-белү  гамәленең эффектив юлларын сайлап ала белү. 3.Тәкъдим ителгән шартлар һәм таләпләр рамкасында чынбарлыкны үзгәртүгә юнәлтелгән адымыңның ысулларын билгеләү. 4.Уку мәсьәләләрен чишкәндә, үз мөмкинлекләреңә бәя бирә  белү.  5. Уку һәм танып-белү процессында үзбәя, карарны аңлы рәвештә сайлый белү

Коммуникатив күнекмә. 1. Дәлилле итеп үз фикерен башкаларга җиткерә белү, өлкәннәр һәм яшьтәшләре белән продуктив уртак гамәл оештыра белү. 2. Язма һәм телдән, монологик һәм диалогик , контекст сөйләм төрләрен оста файдалана белү.  3. Информацион-коммуникатив технологияләр өлкәсендә компетентлыкны үстерү

1. Җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен үзләштерү;  күршеңә ярдәм итүдә танып-белү инициативасы күрсәтү. 2. Үзеңне камилләштерү өстендә эшләүнең кирәклеген аңлау. 3. Әхлакый нормаларга ориентлашу

 

Ел буена үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау

 

Фонетика, орфоэпия, орфография, лексикология, синтаксис бүлекләрен гомумиләштереп кабатлау

Логик алымнардан чагыштыру, анализ, гомумиләштерү, нәтиҗә ясау күнекмәләрен  файдалана белү. Белемне системалаштыру өчен, схемалар, модельләр, таблицалар куллану

Танып-белү күнекмәсе. 1. Логик фикерләү,  дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясый белү.  2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, символ, модель, схемаларны  үзгәртү һәм куллана белү  3. Сүзлекләр, башка эзләнү схемаларын актив куллана белү

Регулятив күнекмә.  1. Үзеңнең чынбарлыкны үзгәртүгә юнәлтелгән адымыңны планлаштырылган нәтиҗәләр белән тиңләштерә белү, нәтиҗәгә ирешү процессында үз эшчәнлегеңә контроль ясый белү. 2. Педагог һәм яшьтәшләре белән бергә уку эшчәнлеген бәяләү һәм көтелгән нәтиҗәләрнең критерийларын билгели белү. 3. Үз эшчәнлеген бәяләү һәм көтелгән нәтиҗәләрнең критерийларын  билгеле бер системага салу

 Коммуникатив күнекмә. 1. Үз хисләреңне, фикерләреңне әйтеп бирү, үз эшчәнлегеңне планлаштыру, регуляцияләү өчен кирәк булган тел чараларын аңлы рәвештә куллана белү; язма һәм телдән, монологик һәм диалогик, контекст сөйләм төрләрен оста файдалана белү. 2 .  Дәлилле итеп үз фикерен башкаларга җиткерә белү, өлкәннәр һәм яшьтәшләре белән продуктив уртак гамәл оештыра белү; уку һәм танып-белү  процессында  позитив мөнәсәбәтләр булдыру

1.Рәсәй халыкларының һәм дөнья халыкларының  теленә, диненә, мәдәни мирасына хөрмәт белән карау. 2.  Кеше тормышында һәм җәмгыятьтә гаиләнең кирәклелеген  аңлау, гаилә әгъзаларына хөрмәт белән караш һәм кайгыртучан мөнәсәбәт

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5 нче сыйныф өчен татар теленнән календарь-тематик план (ФГОС)

 

             Бүлек исеме

                             Кыскача эчтәлек

 Сәгать саны

Аралашу чарасы буларак тел

Телнең аралашу чарасы булуы турында төшенчә

1

Алдагы сыйныфларда үткәннәрне кабатлау

Фонетика, сүз ясалышы, лексикология бүлекләре буенча белемнәрне гомумиләштерү

5

         

Морфология

18

  Исем сүз төркеме

Ялгызлык һәм уртаклык, абстракт һәм конкрет исемнәр. Исемнәрнең сан, килеш белән төрләнеше

4

Сан сүз төркеме

Саннарның төзелеше: тамыр, кушма, тезмә саннар. Сан (сорау)алмашлыклары турында гомуми төшенчә

2

Сыйфат сүз төркеме

Сыйфат турында төшенчә. Сыйфат алмашлыклары, синоним һәм антоним сыйфатлар

3

Фигыль сүз төркеме

Фигыль сүз төркеме турында гомуми төшенчә., аның мәгънәләре. Фигыльнең башлангыч формасы, барлык-юклык төре, төркемчәләре: боерык, шарт, хикәя фигыльләр. Фигыльләрдә басым

5

Рәвеш сүз төркеме

Рәвеш турында төшенчә . Антоним рәвешләр, рәвеш алмашлыклары

3

Сүз төркемнәрен гомумиләштереп кабатлау

Сүз төркемнәрен таный һәм аера, аларга хас грамматик билгеләрне атый белү.

1

Синтаксис һәм пунктуация

Синтаксис һәм пунктуация  турында төшенчә. Сүзтезмә, җөмлә. Әйтү максаты ягыннан җөмлә төрләре: хикәя, сорау, боерык, тойгылы җөмләләр. Интонация һәм тыныш билгеләре, җөмлә кисәкләре, тиңдәш кисәкләр, алар янында тыныш билгеләре.

12

Фонетика, орфоэпия, орфография

Фонетика, орфоэпия, орфография  турында гомуми төшенчә. Сөйләм органнары, сузык һәм тартык авазлар, иҗек, басым, дифтонглар, сингармонизм законы, аның төрләре: рәт гармониясе һәм ирен гармониясе. Сүзләрдә аваз үзгәрешләре: редукция, аккомодация, ассимиляция, диссимиляция, чиратлашу. Сузык һәм тартык аваз хәрефләре, алфавит. Сүзләргә фонетик анализ.

19

Лексикология һәм сөйләм культурасы

Лексикология һәм сөйләм культурасы  турында төшенчә. Сүзнең лексик мәгънәсе, бер һәм күп мәгънәле, туры һәм күчерелмә мәгънәле сүзләр, омоним һәм аның төрләре, синоним, антоним сүзләр, фразеологик әйтемнәр,алынмалар. Кулланылыш ягыннан һәм кулланылыш дәрәҗәсе буенча татар теленең сүзлек составы.  Сүзлекләр һәм аларның төрләре.   Сүзләргә лексик анализ      

12

Ел буена үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау

Фонетика, орфоэпия, орфография, лексикология, синтаксис бүлекләрен гомумиләштереп кабатлау

1

Барлыгы

 

68 сәгать

 

Просмотрено: 0%
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Просмотрено: 0%
Скачать материал
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Скачать материал "Программа родной язык, 3 класс"
Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Получите профессию

HR-менеджер

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Выбранный для просмотра документ 5 класс Әдәбият 2018.doc

       МБОУ «Гимназия №29»

 

«Каралды»

Методик берләшмә утырышында:   беркетмә №1          

«_28» август 2018 нчы ел

МБ җитәкчесе :

________  /З.Г.Галиева/                 

 «Килешенде»

Методик эшләр буенча директор урынбасары:

___________/Л.Д.Гатауллина/

 «_29_» август 2018 нчы ел.

 

 «Расланды»

Педагогик киңәшмә беркетмәсе белән: «29_» август 2018 нчы ел, беркетмә № 1

№ 301_  боерык белән гамәлгә кертелде,  «29»  август  2018 нчы ел

Директор: ________ /А.Г.Махмутов/

 

 

 

     

 

5 НЧЕ СЫЙНЫФ  ӨЧЕН  “ТУГАН (ТАТАР) ӘДӘБИЯТ” ФӘНЕННӘН  

 ЭШ ПРОГРАММАСЫ

 

 

 

 

Төзеде: Исхакова Рима Мөхәррәм кызы,

югары категорияле татар теле һәм әдәбияты укытучысы.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Яр Чаллы шәһәре

 2018 нче ел

 

5 нче сыйныфта татар әдәбиятының эчтәлеге.

Бүлекнең исеме

Кыскача эчтәлек

Сәг.

Халык авыз иҗаты

   Халыкның милли, рухи мәдәният хәзинәсе буларак халык иҗаты.

   Аның  сәнгать төрләре формалашуга йогынтысы. Халык иҗатының бер төре буларак халык авыз иҗаты.  Аның әсәрләрендә гомумкешелек хыяллары, идеалларының чагылуы. Халык авыз иҗатының матур әдәбият белән бәйләнешләре: уртаклыгы һәм үзенчәлекле аермалары.      Халык авыз иҗатының төп жанрлары, жанр сыйфатлары.

1 с.

Әкиятләр

Әкиятләр,  жанр төрләре, үзенчәлекле сыйфатлары.Әкиятләрнең эстетик кыйммәте. «Ак бүре» әкияте (кыскартып).“Үги кыз” әкияте. “Аю белән төлке”(мөстәкыйль уку өчен)

10 с.

Халык авыз иҗатында җыр жанры

Җырларны төркемләү. Татар халык җырларына хас үзенчәлекләр. Көй һәм сүз тәңгәллеге. “ Моң” төшенчәсе. Озын һәм кыска җырлар, такмаклар.

4с.

Халык авыз иҗатында кыска жанрлар

Мәкальләр һәм әйтемнәр, табышмаклар. Аларда мәгънә тирәнлеге  һәм аларның тел – бизәк, сөйләмнең тәэсирлеген көчәйтү чаралары булуы.    Мәзәкләр. Мәзәкләрдәге тапкырлык, юмор, кимчелекләрне тәнкыйтьләү, тирән мәгънә, хикмәтлелек. “Хуҗа Насретдин мәзәкләре”. 

4с.

Бәетләр

   Бәет жанры  турында мәгълүмат. Күпчелек очракта эчтәлекләре буенча тарихи вакыйгаларга һәм шәхесләргә, авыр заманага,  шәхси фаҗигаләргә һ.б. багышланулары. “Сак-Сок” бәете. Аның фантастик сюжетка корылган булуы.

3 с.

Риваятьләр һәм легендалар

Риваять һәм легенда жанрлары  турында мәгълүмат. Риваять, легендаларның аермалы һәм охшаш яклары. «Шәһәр ни өчен Казан дип аталган», “Янмый торган кыз”, “Иске Казан каласының корылуы”, “Әллүки” риваятьләре.   Халык авыз иҗатында образлар; әсәрләрдә дөньясурәте; табигать һәм кеше, яшәеш һәм кеше турында күзаллаулар. Халык авыз иҗаты поэтикасы, язма әдәбият үсешенә, әдәби телгә зур йогынтысы.          

8 с.

Әдәби әкиятләр

Халык  әкиятләре белән уртаклык, аерымлыклар. Г.Тукайның «Шүрәле» әкияте.  

Җ.Тәрҗемановның “Тукран малае Шуктуган” әкияте.  Ә. Фәйзинең “Аучы Мәргән белән Болан кыз” әкияте.   

Р.Батулланың “Курай уйный бер малай” әкияте.   Ф.Яруллинның  “Зәңгәр күлдә ай коена”, “Кояштагы тап” әкиятләре.   

17 с.

Әдәби жанр

Эчтәлек: вакыйга, күренеш, образлар.Кеше образлары: төп герой, ярдәмче герой, катнашучы геройлар,җыелма образлар. Хикәяләүче, автор позициясе.  Табигать образы,әйбер образы. Әдәби сөйләм: хикәяләү.

    Ф.Әмирханның ”Ай өстендә Зөһрә кыз”, “Нәҗип” хикәяләре.  

6 с.

Мәсәл жанры

Тереклек, җансыз предмет образлары ярдәмендә, читләтеп, кеше сыйфатларын, тормышын тасвирлау. Хикәяләп яки тезмә рәвештә язылу.   М.Гафуриның «Сарыкны кем ашаган?» мәсәле.     Г.Тукайның  “Ике сабан” мәсәле.    

4 с.

Шигърият

Шигырь төзелеше: үлчәм, ритм, рифма, тезмә, строфа.  Шигырьдә образлар, лирик герой. Г.Тукайның “Пар ат”, “Туган җиремә” шигырьләре.     Ш.Галиевнең «Һәркем әйтә дөресен» , “Тереклек суы”, “Курыкма, тимим!”, “Тарихтан сабак”, “Өйгә бирелгән эш”, “Онытылган…”шигырьләре.    

10 с.

Кабатлау

Ел буена үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау

1 с

 

Барысы

68 с.

 

 

 

 

5 нче сыйныфлар өчен Федераль дәүләт белем бирү стандартларына нигезләнгән календарь-тематик план.

Ф.Ә.Ганиева,  Л.Г.Сабирова, Әдәбият, 5 сыйныф,Казан: тат.кит.нәшр., 2014

№

Өйрәнелә торган бүлек, дәрес темасы ы

Сәг.

саны

Календарь вакыт

Укучыларның төп эшчәнлек төрләре

План.вакыт

5Б,5В

Фактик вакыт

5Б,5В

Халык авыз иҗаты -1 с

1

Халык авыз иҗаты

1

 

 

фольклор әсәрләренең жанрын һәм аларга хас үзенчәлекләрне таный алу;

Әкиятләр – 10 с

2

 

Әкиятнең үзенчәлекләре. “Ак бүре” әкияте

1

 

 

әкиятне аңлап, иҗади, сәнгатьле укый белү; укыганны телдән сурәтләп бирә алу; рольләргә кереп кабатлап бирү;

3

“Ак бүре” әкиятендә сурәтләнгән вакыйгалар.

1

 

 

әкиятне аңлап уку, эчтәлеген кабатлап сөйли, кирәк чакта тексттан өзекләр китерә алуга ирешү;

4

“Ак бүре” әкиятендә төп геройлар.

1

 

 

әкият геройларына бәя бирә белү;

5

“Ак бүре” әкияте – тылсымлы әкият.

1

 

 

әкиятләрнең төрләрен аера алу;

6

“Үги кыз” әкиятендә сурәтләнгән вакыйгалар.

1

 

 

әкиятләргә халык акылы, тапкырлы­гы, зирәклеге, батырлыгы салынуын аңлау, шул турыда уйларга өйрәнү;

7

“Үги кыз” әкиятендә төп геройлар.

1

 

 

әкият геройларына бәя бирә белү;

8

“Үги кыз” әкияте – тылсымлы әкият.

1

 

 

әкиятләрнең төрләрен аера алу;

9

Сыйныфтан тыш уку. “Аю белән төлке”, “Гөлчәчәк” әкиятләре.

1

 

 

әкиятне аңлап уку, эчтәлеген кабатлап сөйли, кирәк чакта тексттан өзекләр китерә алуга ирешү;

10

Әкият турында алган белемнәрне гомумиләштерү.

1

 

 

әкиятләргә халык акылы, тапкырлы­гы, зирәклеге, батырлыгы салынуын аңлау, шул турыда уйларга өйрәнү;

11

Инша язу “Әкият геройларының  көрәш максатлары һәм җиңүгә китергән сәбәпләр, шартлар  (өйрәнгән әсәрләр мисалында)”.

1

 

 

тормыштан алган фикер-карашларга, хис-кичерешләргә нигезләнеп, өйдә иҗади эш башкару.

Халык авыз иҗатында җыр жанры – 4 с

12

Җыр турында сыйләшү. “Кара урман”, “Гөлҗамал” җырлары.

1

 

 

татар халык җырларының төрләре турында мәгълүмат алу;

13

“Туган ил”, “Яшә, Республикам!”, “Ай былбылым” җырлары

1

 

 

татар музыкасының үзенчәлекләре белән танышу;

14

Кыска җырлар

1

 

 

татар музыкасының үзенчәлекләре белән танышу;

җыр текстларын яттан өйрәнү;

15

Тарихи җырлар.

1

 

 

“Әдәбият белеме сүзлеге”ннән файдаланып, җыр турында мәгълүмат туплау.

Халык авыз иҗатында кыска жанрлар – 4 с

16

Халык авыз иҗатында кыска жанрлар. Мәкальләр

1

 

 

мәкальләрнең  мәгънәсен аңлау;әһәмиятен, кыйммәтен, үзенчәлекләрен дәлилле итеп аңлата, исбатлый белү;

17

Әйтемнәр

1

 

 

әйтемнәрнең  мәгънәсен аңлау;әһәмиятен, кыйммәтен, үзенчәлекләрен дәлилле итеп аңлата, исбатлый белү;

18

Табышмаклар

1

 

 

табышмакларның  ни өчен кирәклегенә төшенү,  аларның зиһенне үстерүдә, белемнәрне арттырудагы ролен аңлау;

19

Мәзәкләр

1

 

 

мәзәкләрдә  халыкның тапкырлыгы, шат күңелле, оста булуына игътибар итү;“Хуҗа Насретдин мәзәкләре”н укып нәтиҗә ясый алу.

Бәетләр – 3 с

20

Бәетләр. “Сак-Сок” бәете.

1

 

 

бәет жанры  турында мәгълүмат алу; аңлап уку, эчтәлеген кабатлап сөйли белү;

21

“Сак-Сок” бәете.

1

 

 

Сак-Сок” бәетен сәнгатьлеуку; фантастик сюжетка корылган булуын исбатлау; төрле мәгълүмат чыганаклары (сүзлекләр, белешмәләр, энциклопедияләр, электрон чаралар) ярдәмендә бәет турында белешмә туплау;

22

“Сак-сок”бәетендә тасвирланган халык  акылы  һәм синең үз нәтиҗәләрең” дигән темага инша язу

1

 

 

Җөмләләрне эзлекле рәвештә бәйләнешкә кертеп бәеттә тасвирланган халык акылы турында язма сөйләм оештыру.

 

Риваятьләр һәм легендалар – 8 с

23

Риваятьләр һәм легендалар турында төшенчә

1

 

 

риваять жанры  турында мәгълүмат алу; аңлап уку, эчтәлеген кабатлап сөйли, кирәк чакта тексттан өзекләр китерә алуга ирешү;

24

“Янмый торган кыз” риваяте

1

 

 

риваять һәм легендаларның аермалы һәм охшаш якларын күрсәтә алу.

25

”Иске Казан каласының корылуы” риваяте

1

 

 

риваять жанры  турында мәгълүмат алу; аңлап уку, эчтәлеген кабатлап сөйли, кирәк чакта тексттан өзекләр китерә алуга ирешү;

26

”Шәһәр нигә Казан дип аталган” риваяте

1

 

 

риваять жанры  турында мәгълүмат алу; аңлап уку, эчтәлеген кабатлап сөйли, кирәк чакта тексттан өзекләр китерә алуга ирешү;

27

“Әллүки” риваяте

1

 

 

 

риваять һәм легендаларның аермалы һәм охшаш якларын күрсәтә алу.

28

”Зөһрә кыз”,”Кеше гомере ничек корылган” легендалары

1

 

 

легенда жанры  турында мәгълүмат алу; аңлап уку, эчтәлеген кабатлап сөйли, кирәк чакта тексттан өзекләр китерә алуга ирешү;риваять һәм легендаларның аермалы һәм охшаш якларын күрсәтә алу.

29-30

Практик дәрес. Халык авыз иҗатында образлар

2

 

 

образ (сурәт) турында мәгълүмат алу;хикәяләү һәи шигъри сөйләмгә корылган жанрларны атый алу;төрле халыклар иҗатындагы уртаклыкларны күрсәтә алу,  мисаллар китерү.

Әдәби әкиятләр – 17 с

31

Г.Тукайның тормышы һәм иҗаты. “Шүрәле” әкияте

1

 

 

укылганның эчтәлеген тулысынча, кыскача, сайлап һәм иҗади сөйли алу; сөйләгәндә тасвирлама, фикер йөртү элементларын файдалана, цитаталар китерә белү;

32

Г.Тукайның “Шүрәле” әкиятенең әһәмияте

1

 

 

әдәби әкият геройларын кылган гамәлләре, портретлары буенча характерлау һәм бәяләмә бирә алу, аларның уртак

һәм үзләренә генә хас булган сыйфатларын билгеләү;

33

Җ.Тәрҗемановныңтормышы һәм иҗаты. “Тукран малае Шуктуган” әкияте.       

1

 

 

укылганның эчтәлеген тулысынча, кыскача, сайлап һәм иҗади сөйли алу; сөйләгәндә тасвирлама, фикер йөртү элементларын файдалана, цитаталар китерә белү;

34

Җ.Тәрҗемановның“Тукран малае Шуктуган” әкиятендә сурәтләнгән вакыйгалар.

1

 

 

проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба белү;  әсәрләрне үзара чагыштыру, уртак һәм аермалы якларны таба белү;

35

Җ.Тәрҗемановның“Тукран малае Шуктуган” әкиятендә төп геройлар

1

 

 

әдәби әкият геройларын кылган гамәлләре, портретлары буенча характерлау һәм бәяләмә бирә алу, аларның уртак

һәм үзләренә генә хас булган сыйфатларын билгеләү;

36

Җ.Тәрҗемановның“Тукран малае Шуктуган” әкиятенең әһәмияте.

1

 

 

проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба белү;  әсәрләрне үзара чагыштыру, уртак һәм аермалы якларны таба белү;

37

Әхмәт Фәйзинең тормышы һәм иҗаты. “Аучы мәргән белән Болан кыз” әкияте. 

1

 

 

әдәби әкият геройларын кылган гамәлләре, портретлары буенча характерлау һәм бәяләмә бирә алу, аларның уртак

һәм үзләренә генә хас булган сыйфатларын билгеләү;

38

Әхмәт Фәйзинең “Аучы мәргән белән Болан кыз” әкиятендәге төп вакыйгалар.

1

 

 

укылганның эчтәлеген тулысынча, кыскача, сайлап һәм иҗади сөйли алу; сөйләгәндә тасвирлама, фикер йөртү элементларын файдалана, цитаталар китерә белү;

39

Сыйныфтан тыш уку.Ләбиб Лерон. Шаян хикәяләр, шигырьләр, әкиятләр.

1

 

 

проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба белү;  әсәрләрне үзара чагыштыру, уртак һәм аермалы якларны таба белү;

40

Әхмәт Фәйзинең “Аучы мәргән белән Болан кыз” әкиятендәге төп геройлар.

1

 

 

әдәби әкият геройларын кылган гамәлләре, портретлары буенча характерлау һәм бәяләмә бирә алу, аларның уртак

һәм үзләренә генә хас булган сыйфатларын билгеләү;

41

Рабит Батулланың тормышы һәм иҗаты. “Курай уйный бер малай” әкияте

1

 

 

проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба белү;  әсәрләрне үзара чагыштыру, уртак һәм аермалы якларны таба белү;

42

Рабит Батулланың “Курай уйный бер малай” әкиятендә кеше һәм табигать образлары.

1

 

 

әдәби әкият геройларын кылган гамәлләре, портретлары буенча характерлау һәм бәяләмә бирә алу, аларның уртак

һәм үзләренә генә хас булган сыйфатларын билгеләү;

43

Рабит Батулланың “Курай уйный бер малай” әкиятенең әһәмияте.

1

 

 

 

проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба белү;  әсәрләрне үзара чагыштыру, уртак һәм аермалы якларны таба белү;

44

Фәнис Яруллинның тормышы һәм иҗаты. “Зәңгәр күлдә ай коена” әкияте

1

 

 

укылганның эчтәлеген тулысынча, кыскача, сайлап һәм иҗади сөйли алу; сөйләгәндә тасвирлама, фикер йөртү элементларын файдалана, цитаталар китерә белү;

45

Фәнис Яруллинның  “Зәңгәр күлдә ай коена” әкиятендәге төп геройлар.

1

 

 

әдәби әкият геройларын кылган гамәлләре, портретлары буенча характерлау һәм бәяләмә бирә алу, аларның уртак

һәм үзләренә генә хас булган сыйфатларын билгеләү;

46

Фәнис Яруллинның”Кояштагы  тап”әкияте               

1

 

 

укылганның эчтәлеген тулысынча, кыскача, сайлап һәм иҗади сөйли алу; сөйләгәндә тасвирлама, фикер йөртү элементларын файдалана, цитаталар китерә белү;

47

“Әдәби әкиятләрдә табигать һәм кеше образларына салынган фикерләр, нәтиҗәләр  (өйрәнгән әсәрләр мисалында)” дигән темага сочинение язу

1

 

 

әдәби әкиятләрбуенча сочинение язу;

Әдәби жанр – 6 с

48

Хикәя жанры. Ф.Әмирханның тормышы һәм иҗаты

1

 

 

хронология төзү;хикәя жанрындагы әдәби әсәрне аңлап һәм иҗади, сәнгатьлеукый белү;

49

Ф.Әмирханның “Ай өстендә Зөһрә кыз” әкияте.

1

 

 

хикәя жанрындагы әдәби әсәрне аңлап һәм иҗади, сәнгатьлеукый белү; укыганны телдән сурәтләп бирә алу; рольләргә кереп кабатлап бирү; план төзү;

50

Ф.Әмирханның “Нәҗип” хикәясе.

1

 

 

әдәби әсәрнең сюжетын, анда сурәтләнгән вакыйгаларны, характерларны аңлатып бирә, бәяли алу; төрле мәгълүмат чыганаклары (сүзлекләр, белешмәләр, энциклопедияләр, электрон чаралар) белән максатчан эшли белү;

51

Ф.Әмирханның “Нәҗип” хикәясендә сурәтләнгән вакыйгалар

1

 

 

өйрәнелгән әсәргә дәлилле рәвештә  үз мөнәсәбәтеңне белдерү;әдәби текстның мәгънәви өлешләрен аерып чыгарып, укыган буенча план төзү,

52

Ф.Әмирханның “Нәҗип” хикәясендәге төп образлар

1

 

 

проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба алу; геройларга характеристика бирү,махсус сурәтләү чараларының ролен билгеләү

53

Сыйныфтан тыш уку.Фаил Шәфигуллинның “Ак мөгез”хикәясе.

1

 

 

хикәя жанрындагы әдәби әсәрне аңлап һәм иҗади, сәнгатьлеукый белү; укыганны телдән сурәтләп бирә алу; рольләргә кереп кабатлап бирү; план төзү;

Мәсәл жанры – 4 с

54

Мәсәл жанры.  Мәҗит Гафуриның “Сарыкны кем ашаган?” мәсәле.                 

1

 

 

 

мәсәлләрне укып, читләтеп әйтүне таба алу, нәтиҗә ясый белү;

55

Габдулла Тукайның “Ике сабан” мәсәле.  

1

 

 

 

рус һәм татар телендәге мәсәлләрдә уртак һәм милли үзенчәлекләрне билгеләү, әхлакый кыйммәтләрнең чагылышын чагыштырып бәяләү.

56-57

Практик дәрес. Сәнгать төре буларак матур әдәбият

2

 

 

әсәрнең сәнгать күренеше икәнлеген аңлата алу;чәчмә һәм тезмә әсәрләр турында   фикерли алу; аларның уртак һәм аермалы якларын күрсәтә белү;әдәби әсәрнең халык иҗаты белән уртаклыгын табу;татар, рус (яки башка халыкларның) әдәбиятларында бер төрдәге темага корылган әсәрләрне чагыштыру,милли үзенчәлекләрен ачыкларга тырышу.

Шигърият – 10 с

58

Г.Тукай шигырьләре. “Пар ат” шигыре

1

 

 

шигырьләрне иҗади, сәнгатьле укый белү; укыганны телдән сурәтләп бирә алу;

59

Г.Тукайның “Пар ат” шигырендәге төп фикер

1

 

 

проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба белү;шигырь төзелешенә караган терминнарны аңлау, аерып күрсәтә алу. 

60

Г.Тукайның “Туган җиремә” шигыре

1

 

 

шигырьләрне иҗади, сәнгатьле укый белү; укыганны телдән сурәтләп бирә алу;

61-62

”Минем туган җирем” (Г.Тукай  һәм башка язучыларның әсәрләрен файда- ланып, һәркем  үз образын иҗат итә) дигән темага сочинение язу

2

 

 

әдәби әсәрләр буенча сочинение язу;

63

Ш.Галиевнең тормышы һәм иҗаты. “Тереклек суы” шигыре

1

 

 

шагыйрьнең тормыш һәм иҗат юлларыннан төп фактларны белү; хронология төзү;

64

Ш.Галиевнең “Курыкма, тимим”, “Тарихтан сабак” шигырьләре

1

 

 

шигырьләрне иҗади, сәнгатьле укый белү; укыганны телдән сурәтләп бирә алу;

65

Ш.Галиевнең “Өйгә бирелгән эш”, “Онытылган...” шигырьләре

1

 

 

проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба белү; шигырь төзелешенә караган терминнарны аңлау, аерып күрсәтә алу. 

66

Ш.Галиевнең “Һәркем әйтә дөресен”, “Хәлим, Сәлим, Мәсәлим” шигырьләре

1

 

 

шигырьләрне иҗади, сәнгатьле укый белү; укыганны телдән сурәтләп бирә алу;

67

Сыйныфтан тыш уку. Вакытлы  матбугат басмалары.

1

 

 

вакытлы матбугат басмалары белән танышу;

 

Ел буена үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау – 1 с

 

68

Ел буена үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау.

1

 

 

сорауларга җавап бирү, тестлар эшләү.

 

5 нче класста татар телен өйрәнү буенча көтелгән нәтиҗәләр.

 Ф.Ә.Ганиева,  Л.Г.Сабирова, Әдәбият, 5 сыйныф,Казан: тат.кит.нәшр., 2014

 

Бүлек исеме

Предмет нәтиҗәләре

Метапредмет нәтиҗәләре

Шәхси нәтиҗәләр

Укучы өйрәнә

Укучы өйрәнергә мөмкинчелек ала

Халык авыз иҗаты

һәр жанрга хас үзенчәлекләрне үзләштерү һәм, чагыштырып карап, уртаклык-аермаларын ачыклау;нәтиҗәләр чы­гара, материалны гомумиләштерә белү, үз хисләреңне сүзләр ярдәмендә аңлата алу һәм бер үк вакытта башкалар белән бергәләп эшләү күнекмәләренә ия булу;өйрәнелгән әсәрләрне шәрехли белү; материалны төркемли, гомумиләштерә белү,

үзешчәнлекне оештыра белү; башкаларның фикерен тыңлап, уртак фикергә килү, нәтиҗә ясый алу;әсәрләрне шә­рехли белүгә ирешү; геройларның, әхлакый идеалларның ох­шаш һәм аермалы якларын билгеләү күнекмәсенә ия булу; төрле чыганаклардан мәгълүматлар таба белү;

Танып-белү күнекмәсе. 1. Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау күнекмәләре.

2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен модельләрне үзгәртү һәм куллана белү күнекмәсе.

3. Аңлап уку.

Регулятив күнекмә.  1. Теләсә нинди эшчәнлектә иң беренче проблеманы аерып ала, рефлексия ясый.

2.Максатка ирешү юлларын укытучы ярдәмендә планлаштыра белү.

3. Нәтиҗәгә ирешү процессында үз эшчәнлегеңә контроль ясый белү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлектә катнаша, яшьтәшләре белән төркемгә берләшә, индивидуаль һәм төркемдә эшли белү күнекмәсе булдыру.

Укучының башкаларны кабул итүе, аңлавы, фикерләрен җиткерә алуы, үз уңышларыңның сәбәпләре турында фикер йөртү.  Үзмаксат кую, үз мөмкинлекләреңне белү-белмәү чикләрен чамалау.Үз мил ләтеңә,үз телеңә хөрмәт тәрбияләү.  Татар теленең татар халкы өчен төп милли –мәдәни кыйммәт булуын,ана телендәге әсәрләрнең шәхеснең әхлакый һәм рухи яктан формалашуындагы ролен аңлау.Әдәбиятны теләп, яратып укуга омтылу

Әкиятләр

укылганның эчтәлеген тулысынча,кыскача, сайлап һәм иҗади сөйли алу; әкиятләрнең төрләрен аера алу; тылсым элементларын күрсәтә белү; укыган әкият белән чагышты­рып, укучыларның нәтиҗә ясаулары; әкиятләрнеңуртаклыгын, аермаларын аңлатулары; эчтәлеге ягыннан әкиятләрне аерып, ни өчен шул төргә каравын аңлату;

халыкның үткән тормышын, киләчәк турындагы хыял һәм омтылышларын чагылдыра торган, реаль һәм фантастик алымнар белән сурәтләнгән кешеләр, хайваннар, мифик образлар аша күрсәтелгән халык авыз иҗаты әсәренең әкият булуын үзләштерү.

 

Танып-белү күнекмәсе. 1. Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау күнекмәләре.

2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, модельләрне үзгәртү һәм куллана белү күнекмәсе.

Регулятив күнекмә.  1. Теләсә нинди эшчәнлектә иң беренче проблеманы аерып ала, рефлексия ясый. 2.Максатка ирешү юлларын укытучы ярдәмендә планлаштыра белү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлектә катнашу, яшьтәшләре белән төркемгә берләшу, индивидуаль һәм төркемдә эшли белү күнекмәсе булдыру.

Үзеңдә горурлык һәм гражданлык хисләре булдыру.Үзмаксат кую, үз мөмкинлекләреңне белү-белмәү чикләрен чамалау.

Укуга җаваплы караш, хезмәткә хөрмәтле караш формалаштыру, социаль кирәкле хезмәттә катнашу. Кеше тормышында һәм җәмгыятьтә гаиләнең кирәклелеген  аңлау. Гомумкешелек нормаларын белү, җәмгыятьтә үзеңне тоту кагыйдәләрен һәм формаларын үзләштерү.

Халык авыз иҗатында җыр жанры

җырда халыкның милли характеры, рухи сыйфатлары чагылуын; лирик хиснең кичерешләр байлы­гы булуын; җыр текстларының төзелешен, көй белән гармоник тәңгәллеген үзләштерү, моңлы көйләрне таный алу; өйрәнелгән әсәрләрне шәрехли белү; материалны төркемли, гомумиләштерә белү,

 

төрле чыганаклар белән эшли белү: аларны таба, мөстәкыйль рәвештә куллана, төр­кемли, чагыштыра, анализлый һәм бәяли алу; сүз сәнгатен халыкның яшәү рәвешен, рухи кыйммәтләрен саклап калган һәм бер­кетә килгән хәзинә буларак кабул итү;

Танып-белү күнекмәсе. 1. Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау күнекмәләре

2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, модельләрне  үзгәртү һәм куллана белү күнекмәсе.

3. Аңлап уку.

Регулятив күнекмә.  1. Теләсә нинди эшчәнлектә иң беренче проблеманы аерып ала, рефлексия ясый. 2.Максатка ирешү юлларын укытучы ярдәмендә планлаштыра белү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлектә катнаша, яшьтәшләре белән төркемгә берләшә, индивидуаль һәм төркемдә эшли белү күнекмәсе булдыру.

Үз милләтеңне, Ватаныңны ярату.Җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен  үзләштерү;

күршеңә ярдәм итүдә танып-белү инициативасы күрсәтү.

Үзеңне милләтеңнең вәкиле итеп тану; туган телеңне , туган төбәгеңнең, милләтеңнең тарихын һәи мәдәни мирасын белү. Кеше тормышында һәм җәмгыятьтә гаиләнең кирәклелеген  аңлау, гаилә әгъзаларына хөрмәт белән караш һәм кайгыртучан мөнәсәбәт.

Халык авыз иҗатында кыска жанрлар

кыска жанрларны аера, таный белү; аларның җанлы сөйләмдә һәм әдәби әсәрләрдә актив кулланы­луын, иҗат ителеп торуларын аңлау; мәкаль, табышмак, мәзәк­ләрдә фикер үткенлеге, тапкырлык, образлылыкның жанр сый­фатлары икәнлеген күрсәтә алу.

 

нәтиҗәләр чыгара, мате­риалны гомумиләштерә белү, үз хисләреңне сүзләр ярдәмен­дә аңлата алу һәм бер үк вакытта башкалар белән бергәләп эшләүкүнекмәләренә ия булу; әхлак нормаларын, җәмгыятьтә яшәү кагый­дәләрен үзләштерү.

Танып-белү күнекмәсе. 1. Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау күнекмәләре.

3. Сүзлекләрне актив куллана белү сәләтен үстерү.

Регулятив күнекмә.  1. Теләсә нинди эшчәнлектә иң беренче проблеманы аерып ала, рефлексия ясый. 2.Максатка ирешү юлларын укытучы ярдәмендә планлаштыра белү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Үз хисләреңне, фикерләреңне бирү, үз эшчәнлегеңне планлаштыру; язма һәм телдән сөйләм төрләрен оста файдалана белү. 3. Информацион-коммуникатив технологияләр өлкәсендә компетентлыкны формалаштыру һәм үстерү.

Үзаң үсешенә ирешү, милләтне, Ватанны ярату.Укучының башкаларны кабул итүе, аңлавы, фикерләрен җиткерә алуы. 

Үзмаксат кую, үз мөмкинлекләреңне белү-белмәү чикләрен чамалау.

Эшчәнлек стилен формалаштыру.

Шәхеснең әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү:

милли горурлык, гражданлык хисләре формалаштыру;

Бәетләр

бәетләрнең үзенчәлекләрен (иҗти­магый вакыйгаларга багышлап, халык тормышының тарихын ча­гылдырулары; алардагы горурлык, ватан кадерен белү хисе; шәхси язмышларга багышланганнарында фаҗигале язмышлар кузгаткан әрнү, югалту сагышы; көндәлек вакыйгалар турындагы бәетләрдә юмор яки сатира алымнарын куллану) аңлата белү.

өйрәнелгән әсәрләрне шә­рехли белүгә ирешү; геройларның, әхлакый идеалларның ох­шаш һәм аермалы якларын билгеләү күнекмәсенә ия булу; төрле чыганаклардан мәгълүматлар таба белү; милли әдәбияттагы рухи-әхлакый кыйммәтләрне күңел аша узды­рып кабул итәргә өйрәнү;

Танып-белү күнекмәсе. 1. Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау күнекмәләре.

2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, символ, модельләрне  үзгәртү һәм куллана белү күнекмәсе.

Регулятив күнекмә.  1. Теләсә нинди эшчәнлектә иң беренче проблеманы аерып ала, аның чишелеш юлларын билгели, рефлексия ясый. 2.Максатка ирешү юлларын укытучы ярдәмендә планлаштыра белү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Үз хисләреңне, фикерләреңне бирү, үз эшчәнлегеңне планлаштыру; язма һәм телдән, монологик һәм контекст сөйләм төрләрен оста файдалана белү. 3. Информацион-коммуникатив технологияләр өлкәсендә компетентлыкны формалаштыру һәм үстерү.

Үзаңны үстерү, милләтне, Ватанны ярату, үзеңдә горурлык һәм гражданлык хисләре булдыру.Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү.Әйләнә-тирәдәге чынбарлык, социаль шәхес кыйммәтләренә, бердәм башкарыла торган эшчәнлеккә уңай караш тудыру.

Риваятьләр һәм легендалар

риваятьләр һәм легендаларның үзен­чәлекләрен — татар халкының борынгы чорларда ук үз тарихы белән кызыксынуын, дөнья, табигать һәм кешелек турында фи­кер йөртү дәрәҗәсен чагылдыруын үзләштерү; риваять, легендаларда халыкның дөньяга карашы чагылыш табуын, аларның реальлеккә нигезләнүен аңлата алу.

әйләнә-тирәдәге тормыш­ны мөстәкыйль бәяли белү; төрле чыганаклардан мәгълүматлар таба белү; әдәбиятны теләп, яратып укуга омтылу; әдәби текстны эстетик яктан бәяли белү; сүз сәнгатен халыкның яшәү рәвешен, рухи кыйммәтләрен саклап калган хәзинә буларак кабул итү;

Регулятив күнекмә.  1.Максатка ирешү юлларын укытучы ярдәмендә планлаштыра белү.

2. Уку мәсьәләләренең дөреслегенә, аны чишкәндәге үз мөмкинлекләреңә бәя бирә белү.

Танып-белү күнекмәсе. 1. Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау күнекмәләре. 2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, символ, модель, схемаларны  үзгәртү һәм куллана белү күнекмәсе.

Коммуникатив күнекмә. 1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлекне оештыра, яшьтәшләре белән төркемгә берләшә, индивидуаль һәм төркемдә эшли белү күнекмәсе булдыру. 2. Үз хисләреңне, фикерләреңне бирү, үз эшчәнлегеңне планлаштыру; язма һәм телдән, монологик һәм контекст сөйләм төрләрен оста файдалана белү.

Укуга һәм хезмәткә уңай мөнәсәбәттә булу. Үзеңдә җаваплылык хисе булдыру.Шәхесара һәм мәдәниятара аралашуда  татар теленә карата ихтирамлы караш булдыру һәм аны яхшы өйрәнү теләге тудыру; аралашу компетенциясе – барлык сөйләм эшчәнлеге төрләренә ия булу, урта сыйныф укучыларына хас булган кызыксыну даирәсенә, психологик һәм төрле аралашу ситуацияләренә бәйле рәвештә туган телдә аралаша белү.

Әдәби әкиятләр

укылган әсәрләрнең эчтәлеген эзлекле итеп сөйли белү; автор позициясен — төп фикер, мәгънәләрне таба, аңлата алу; автор сөйләмен, әдәби алым, сурәтләү чарала­рын күрсәтә белү; әсәрне эчтәлеккә тәңгәл килгән инто­нация белән уку; табигать образларында кешеләргә хас сый­фатлар сурәтләнгән урыннарны табып укый һәм, төп фикер-нәтиҗәләрне гомумиләштереп, аңлату.

соклану, гаҗәпләнү, иркәләнү, үпкәләү, ачулану-ризасызлык белдерү, уйлану-борчылу, шатлану, канә­гатьлек белдерү өлкән кеше яки балага хас хис-кичерешләрнең яңгырашы икәнен сүзләрдә күреп, кычкырып укыганда ишетеп кабул итәргә өйрәнү;тормышта конфликтлар килеп чыккан очракта, каршылыкны чишү юлларын табу;

Танып-белү күнекмәсе. 1. Экологик фикерләүне формалаштыру һәм үстерү, аны танып-белү, коммуникатив, социаль практикада һәм профессиональ ориентациядә куллана белү.  2.  Хәбәрлек сүзләрне тану;  төп билгеләрне аерып алу нигезендә кагыйдә формалаштыру. 3 . Төрле мәгълүмат чаралары белән эшли, кирәкле мәгълүматны таба, анализлый һәм үз эшчәнлегендә куллана белү.

Регулятив күнекмә.  1. Уку мәсьәләләренең дөреслегенә, аны чишкәндәге үз мөмкинлекләреңә бәя бирә белү.

Коммуникатив күнекмә.  1. Укылган текстлар буенча сораулар бирә алу. 2. Бирелгән текстларның дәвамын үзлектән сөйләп карау, фикер әйтү, автор фикере белән чагыштыру; бердәм эшчәнлектә мөмкин булган рольләрне билгели белү.

Укуга һәм хезмәткә уңай мөнә­сәбәттә булу. Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү. Үзеңдә җаваплылык хисе булдыру. Шәхеснең әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү:

милли горурлык, гражданлык хисләре формалаштыру;

әхлак нормаларын үзләштерү.

Әдәби жанр

Ф. Әмирханның татар әдәбиятына нигез салучыларның берсе, Тукайның замандашы, якын дусты булуын истә калдыру; әсәрләренең үзенчәлекләрен: теленең сурәт­ләү чараларына бай, матур булуын, геройларының кичерешләрен укучы да танып бәяләрлек итеп тасвирлавын; «Зөһрә кыз» хи­кәясендә халык иҗатын сәнгать дәрәҗәсенә күтәреп кую осталыгын аңлау;

сүз сәнгатен халыкның яшәү рәвешен, рухи кыйммәтләрен саклап калган һәм бер­кетә килгән хәзинә буларак кабул итү; әйләнә-тирәдәге тормыш­ны мөстәкыйль бәяли белү; әхлак нормаларын үзләштерү, җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен үтәү.

 

Танып-белү күнекмәсе.  1. Сүзлекләр, башка эзләнү схемаларын актив куллана белү. 2. Электрон эзләү системалары белән узара бәйләнеш булдыру.  

Регулятив  күнекмә.  1. Үзконтроль нигезләрен яхшы белү,  уку һәм танып-белү процессында үзбәя, карар кабул итә белү. 2. Нәтиҗәгә ирешү процессында үз эшчәнлегеңә контроль ясый белү, тәкъдим ителгән шартлар һәм таләпләр рамкасында чынбарлыкны үзгәртүгә юнәлтелгән адымыңның ысулларын билгеләү, үзгәреп торучы ситуацияләрдә үз гамәлләреңә төзәтмәләр кертү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Аралашу бурычларын билгели белү һәм аңа туры килгән сөйләм чараларын сайлап ала белү. 2. Үз фикереңне аргументлар китереп, әдәпле яклый белү.

Укуга һәм хезмәткә уңай мөнә­сәбәттә булу. Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү.. Шәхеснең әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү:

милли горурлык, гражданлык хисләре формалаштыру;

әхлак нормаларын үзләштерү.

Мәсәл жанры

мәсәлнең аерым бер әдәби жанр икә­нен, эпик төргә караганлыгын һәм үзенчәлекле сыйфатларын, язы­лу формаларын хәтердә калдыру; укыган ике мәсәлнең эчтәлеген сөйли алу; төп сыйфатларына карап, мәсәлне таный белү; өйрәнелгән әсәрләрне шәрехли белү; материалны төркемли, гомумиләштерә белү,

мәсьәләне аңлый, гипотеза куя, үз хисләреңне сүзләр ярдәмендә аңлата алу; үз караш­ларыңны раслый һәм дәлилли, әдәбият белеме төшенчәләренә мөрәҗәгать итә белү; милли әдәбияттагы рухи-әхлакый кыйммәтләрне күңелдән уздырып кабул итү;

Танып-белү күнекмәсе.   1. Укучының үз эшчәнлеген мөстәкыйль  рәвештә  оештыра белүе, бәяләве, үзенең кызыксынучанлык өлкәсен билгеләве;  мөстәкыйль рәвештә теманы, куелган проблеманы ача белү, фикер йөртү.

Регулятив күнекмә. 1. Чынбарлыкны үзгәртүгә юнәлтелгән адымнарның кайсылары уку мәсьәләләрен чишкәндә уңай продукт алуга китерүен үткәнгә карап (ретроспективно) билгеләү.

Коммуникатив күнекмә.  1. Диалог барышында үз фикереңне дәлилләп бирә, партнер фикерен сорый  белү. 2.Аралашу бурычларын билгели белү һәм аңа туры килгән сөйләм чараларын сайлап ала белү. 3. Үз фикереңне аргументлар китереп, әдәпле яклый белү.

Шәхеснең  әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү:

милли горурлык, гражданлык хисләре формалаштыру. Укуга һәм хезмәткә уңай мөнә­сәбәттә булу. Үзаңны үстерү, милләтне, Ватанны ярату, үзеңдә горурлык һәм гражданлык хисләре булдыру.Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш.

 

Шигърият

шигырьдә тасвирланган хис-кичерешләрне атый алу; текстларны сәнгатьле итеп яттан сөйли белү; ши­гырь төзелешенә караган терминнарны аңлау, аерып күрсәтә алу; әдәби алымнарны табып, шулар нигезендә фәлсәфи фикерне ачыклау күнекмәсенә ия булу; язу һәм сөйләм осталы­гына ирешү,әдәби текстны эстетик бөтенлекле, шул ук вакытта тел-сурәтләү алымнарының, әһәмиятен аңлап бәяләү;

өйрәнелгән әсәрләрне шә­рехли белүгә ирешү; лирик геройларның, әхлакый идеалларның ох­шаш һәм аермалы якларын билгеләү күнекмәсенә ия булу; төрле чыганаклардан мәгълүматлар таба белү; милли әдәбияттагы рухи-әхлакый кыйммәтләрне күңел аша узды­рып кабул итәргә өйрәнү;

 

Танып-белү   күнекмәсе. 1.  Аңлап уку.Үз эшчәнлеге максатларына туры килгән,соралган информацияне тексттан табу. 2. Текст эчтәлегендә ориентлашу,текстның тулы мәгънәсен аңлау. 3. Тема тирәсендәге төп билгеләрне аерып алу нигезендә кагыйдә формалаштыру. 4. Төрле мәгълүмат чаралары белән эшли, кирәкле мәгълүматны таба, анализлый һәм үз эшчәнлегендә куллана белү.

Регулятив  күнекмә.  1. Көтелгән нәтиҗәгә ирешә яки ирешә алмау сәбәпләрен аргументлаштырып, үз эшчәнлегеңә бәя бирү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Информацион һәм коммуникатив уку мәсьәләләрен чишү өчен  компьютер технологияләрен куллана белү. 2.Аралашу бурычларын билгели белү һәм аңа туры килгән сөйләм чараларын сайлап ала белү. 3. Үз фикереңне аргументлар китереп, әдәпле яклый белү.

Шәхеснең  әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү:

милли горурлык, гражданлык хисләре формалаштыру;

әхлак нормаларын, җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен үзләштерү. Укуга һәм хезмәткә уңай мөнә­сәбәттә булу. Үзаңны үстерү, милләтне, Ватанны ярату, үзеңдә горурлык һәм гражданлык хисләре булдыру.Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш.

 

Просмотрено: 0%
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Просмотрено: 0%
Скачать материал
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Скачать материал "Программа родной язык, 3 класс"
Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Получите профессию

Няня

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Выбранный для просмотра документ 6 кл татар теле Хасаншина.doc

Уку предметының эчтәлеге

Бүлек исеме

Кыскача эчтәлек

Сәгать саны

Татар әдәби теле һәм сөйләм культурасы

Татар әдәби теле һәм сөйләм культурасы турында төшенчә

1с

Алдагы сыйныфларда үткәннәрне кабатлау

Җөмләнең баш һәм иярчен кисәкләре , аларның белдерелүе. Ясалышы ягыннан сүз төрләре

3с

          Морфология

Татар телендәге сүз төркемнәре турында гомуми төшенчә, сүзләрнең аерым төркемнәргә берләшү үзенчәлекләре һәм сөйләм оештырудагы роле

64 с

  Исем сүз төркеме

Ялгызлык һәм уртаклык исемнәр. Исемнәрнең ясалышы һәм язылышы: тамыр, ясалма, кушма, парлы, тезмә, кыскартылма исемнәр. Баш килештәге исемнәр, аларның белдерелүе, җөмләдәге функциясе. Иялек килешендәге исемнәр, аларның тартымлы исемнәр белән мөнәсәбәте, җөмләдәге функциясе. Төшем килешендәге исемнәр, аларның җөмләдәге функциясе. Юнәлеш һәм чыгыш, урын-вакыт килешендәге исемнәр, аларның җөмләдәге функциясе. Исемнәрнең тартым белән белән төрләнеше. Тартымлы исемнәрнең килеш белән төрләнеше. Антоним һәм синоним исемнәр. Исемнәрне гомумиләштереп кабатлау. Исемнәргә морфологик анализ ясау.

9

Сыйфат сүз төркеме

Сыйфат турында гомуми төшенчә. Сыйфатларның ясалышы һәм язылышы: тамыр, ясалма,кушма, парлы, тезмә сыйфатлар. Сыйфат ясагыч кушымчалар. Сыйфат дәрәҗәләре . Антоним һәм синоним сыйфатлар. Сыйфатларның җөмләдә кулланылышы. Сыйфатларга морфологик анализ. Сыйфатларны гомумиләштереп кабатлау.

6

Сан сүз төркеме

Сан сүз төркеме турында гомуми төшенчә. Берәмлекләрне һәм дистәләрне белдерүче саннар, саннарның язуда цифр яки сүз белән белдерелүе, гарәп һәм рим цифрларының язылышы. Саннарның ясалышы һәм язылышы: тамыр, кушма, парлы, тезмә саннар. Сан төркемчәләре. Микъдар саннары. Тәртип һәм бүлем саннары. Чама һәм җыю саннары. Саннарның җөмләдә кулланылышы. Саннарга морфологик анализ. Саннарны гомумиләштереп кабатлау.

7

Рәвеш сүз төркеме

Рәвеш турында төшенчә . Рәвешләрнең ясалышы һәм язылышы:тамыр, ясалма, кушма, парлы, тезмә рәвешләр. Рәвеш төркемчәләре. Саф рәвешләр, аларның җөмләдәге функциясе. Охшату-чагыштыру рәвешләре, аларның җөмләдәге функциясе. Күләм-чама рәвешләре, аларның җөмләдәге функциясе. Вакыт һәм урын рәвешләре, аларның җөмләдәге функциясе . Сәбәп һәм максат рәвешләре, аларның җөмләдәге функциясе. Рәвешләрне гомумиләштереп кабатлау. Рәвешкә морфологик анализ.

8

Алмашлык сүз төркеме

Алмашлык сүз төркеме турында гомуми төшенчә. Алмашлыкларның мәгънәләре буенча төркемчәләре. Зат (исем) алмашлыклары, аларның җөмләдәге функциясе. Күрсәтү (сыйфат һәм рәвеш) алмашлыклары: тамыр һәм ясалма төрләре, аларның җөмләдәге функциясе. Сорау һәм тартым алмашлыклары, аларның җөмләдәге функциясе. Билгеләү һәм билгесезлек алмашлыклары, аларның җөмләдәге функциясе. Юклык алмашлыклары, язылышы, басым төшү үзенчәлеге, җөмләдәге функцияләре. Алмашлыкларның җөмләдә кулланылышы. Алмашлыкларны гомумиләштереп кабатлау. Алмашлыкларга морфологик анализ

6

Фигыль сүз төркеме

Фигыль сүз төркеме турында гомуми төшенчә. Фигыльләрнең сөйләмдәге роле. Омоним, синоним һәм антоним фигыльләр. Фигыльләрнең ясалыш ягыннан төрләре. Фигыльнең башлангыч формасы (нигезе), барлык-юклык төре, басым төшү үзенчәлеге. Фигыль юнәлешләре. Затланышлы фигыльләр: боерык, теләк, шарт, хикәя фигыльләр, аларның ясалышы, барлык һәм юклык төре, зат-сан белән төрләнеше, язылышы, басым төшү үзенчәлеге, җөмләдә кулланылышы. Хикәя фигыльләрнең заман белән төрләнеше . Затланышсыз фигыльләр: сыйфат фигыль, хәл фигыль, исем фигыль, инфинитив. Сыйфат фигыльнең ясалышы, барлык һәм юклык төре, язылышы, җөмләдә кулланылышы. Сыйфат фигыльнең заман формалары. Хәл фигыльнең ясалышы, барлык һәм юклык төре, язылышы, җөмләдә кулланылышы. Исем фигыльнең ясалышы, барлык һәм юклык төре, язылышы, җөмләдә кулланылышы. Исем фигыльнең исемгә әйләнүе. Инфинитивның ясалышы, барлык һәм юклык төре, язылышы, җөмләдә кулланылышы. Фигыльләрдә дәрәҗә категориясе. Ярдәмче фигыльләр. Мөстәкыйль фигыльләрнең ярдәмче фигыль ролендә килүе. Фигыльләрне гомумиләштереп кабатлау. Фигыльгә морфологик анализ

16

Ияртем сүз төркеме

Ияртемнәр турында гомуми төшенчә, аларның сөйләмдәге роле. Ияртемнәр нигезендә ясалган исемнәр һәм фигыльләр

1

Хәбәрлек сүзләр

Хәбәрлек сүзләр турында гомуми төшенчә, аларның сөйләмдәге роле, төп үзенчәлекләре

1

Бәйлек һәм бәйлек сүзләр

Бәйлек һәм бәйлек сүзләрнең телдән һәм язма сөйләмдә сүзләр, җөмләләр арасындагы бәйләнешне һәм мәгънә мөнәсәбәтен оештырудагы роле. Кайсы килешне таләп итүләреннән чыгып, бәйлекләрнең төркемчәләре, мәгънәләре, язылышы. Синоним бәйлекләр. Бәйлекләргә морфологик анализ.

2

Теркәгечләр

Теркәгечләр турында гомуми төшенчә. Тезүче һәм ияртүче теркәгечләр, аларның сөйләм оештырудагы роле. Синоним теркәгечләр – 1сәгать. Теркәгечләрнең язылышы. Теркәгечләргә морфологик анализ

2

Кисәкчәләр

Кисәкчәләр турында гомуми төшенчә. Кисәкчәләрнең төркемчәләре

2

Ымлыклар

Ымлыклар турында гомуми төшенчә. Ымлыкларның мәгънәсе һәм төзелеше буенча төркемчәләре, сөйләмдә кулланылу үзенчәлекләре һәм дөрес язылышы. Ымлыкларга морфологик анализ

1

Модаль сүзләр

Модаль сүзләр турында гомуми төшенчә. Модаль сүзләрнең мәгънә буенча төркемчәләре, сөйләмдәге роле һәм дөрес язылышы

2

Морфология бүлеге буенча үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау

 

1

 

 

68 с

 

 

Предмет буенча планлаштырылган (көтелгән) нәтиҗәләр

 

Бүлек исеме

            Предмет нәтиҗәләре

Метапредмет нәтиҗәләр

Шәхескә бәйле        нәтиҗәләр

Укучы өйрәнәчәк

Укучы өйрәнергә мөмкинлек алачак

Татар әдәби теле һәм сөйләм культурасы

 

Татар әдәби теле һәм сөйләм культурасы  төшенчәләрен аңлата алу, дәреслектәге материалны гомумиләштерә белү, сөйләмә һәм язма телнең төп нормаларын үтәү, сөйләм культурасын камилләштерү.

Төркем эчендә әңгәмәгә катнашу, тема буенча үз фикереңне формалаштыру һәм аны төпле дәлилләр белән башкаларга җиткерә белү.

Танып-белү күнекмәсе. 1.  Аңлап уку ( текстта тасвирланган вакыйга, күренеш, процесслар арасындагы  элемтәне билгеләү).  2 . Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен    модель, схемаларны   куллана белү.  

Регулятив күнекмә.  1.   Эшчәнлектә   проблеманы аерып ала, аның чишелеш юлларын билгели белү.

 Коммуникатив күнекмә. 1.Дәлилле итеп үз фикерен башкаларга җиткерә белү. 

1. Татар халкының    теленә, диненә, мәдәни мирасына хөрмәт белән карау. 2. Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер   булу һәм үзара аңлашуга ирешү.

Алдагы сыйныфларда үткәннәрне кабатлау

Җөмләнең баш һәм иярчен кисәкләрен аерып алу, аларның белдерелү үзенчәлекләрен әйтә белү. Ясалышы ягыннан сүз төрләрен аеру.

Уку максатын мөстәкыйль формалаштыра белү, максатка ирешү юлларын билгеләү, эшчәнлек алгоритмын мөстәкыйль төзү.

Танып-белү күнекмәсе. 1.Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, сәбәп-нәтиҗә элемтәләрен урнаштыра, логик фикерләү, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясый белү.   

Регулятив күнекмә. 1.   Эшчәнлектә    проблеманы аерып ала, аның чишелеш юлларын билгеләү.  

Коммуникатив. 1.  Яшьтәшләре  белән бердәм эшчәнлекне оештыра,  төркемгә берләшә, индивидуаль һәм төркемдә эшли белү. Дәлилле итеп үз фикерен башкаларга җиткерә белү.  

 

Үз милләтеңә,үз телеңә хөрмәт тәрбияләү.  Татар теленең татар халкы өчен төп милли –мәдәни кыйммәт булуын, ана телендә шәхеснең әхлакый һәм рухи яктан формалашуындагы ролен аңлау ;уңышларыңа яки уңышсызлыкларыңа, аларның сәбәпләренә дөрес бәя бирү.

Морфология. Исем сүз төркеме

Ялгызлык һәм уртаклык исемнәрне аеру. Исемнәрнең ясалышы буенча төрен билгеләү һәм язылышын аңлата белү. Килешләрне тану, аларның белдерелүен, җөмләдәге функциясен ачыклау. Исемнәрне тартым белән белән төрләндерү. Исемнәргә антоним һәм синоним парлар табу. Исемнәргә морфологик анализ ясау.

Төркемдә яки парларда фикер алышканда, үз уеңны, хисләреңне белдерү өчен, төрле сөйләм чараларыннан файдалана белү, эшчәнлегеңне планлаштыру һәм, ситуациягә карап, аны регуляцияләү, көйләү.

Танып-белү күнекмәсе. 1.  Сәбәп-нәтиҗә элемтәләрен урнаштыру. 2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, символ, модель, схемаларны  үзгәртү һәм куллана белү.  3. Текстның тулы мәгънәсен аңлау   уку. 4. Экологик фикерләүне танып-белү, социаль практикада куллана белү . 5. Сүзлекләр, башка эзләнү схемаларын актив куллана белү .

Регулятив күнекмә.

1.Уку һәм танып-белү  гамәленең эффектив юлларын сайлап ала белү   2.Нәтиҗәгә ирешү процессында үз эшчәнлегеңә контроль ясый белү . 3.Уку мәсьәләләрен  чишкәндә  үз мөмкинлекләреңә бәя бирә белү. 4.  Уку һәм танып-белү процессында үзбәя, карар кабул итүне аңлы рәвештә сайлый белү.

Коммуникатив күнекмә. 1.Яшьтәшләре белән төркемгә берләшү, индивидуаль һәм төркемдә эшли белү күнекмәсе булдыру. 2. Регуляцияләү өчен кирәк булган тел чараларын аңлы рәвештә куллана белү. 3. Информацион-коммуникатив технологияләр өлкәсендә компетентлы булу.

1.Үзеңне милләтеңнең вәкиле итеп тану. 2. Кеше тормышында һәм җәмгыятьтә гаиләнең кирәклеген  аңлау, гаилә әгъзаларына хөрмәт һәм кайгыртучан мөнәсәбәт. 3..Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү.

4. .Әйләнә-тирә дөньяны эстетик, эмоциональ кыйммәт аша күзаллау.

Сыйфат сүз төркеме

 Сыйфатларның ясалышын һәм язылышын аңлата белү. Сыйфат ясагыч кушымчалар белән сыйфатлар ясау. Сыйфат дәрәҗәләрен, антоним һәм синоним сыйфатларны аеру. Сыйфатларга морфологик анализ ясау.

 

Максатка ирешү юлларын мөстәкыйль планлаштыру,  танып белү һәм уку мәсьәләләрен чишүнең эффектив ысулларын аңлы рәвештә сайлап ала белү. 

Танып-белү күнекмәсе.

1. Логик фикерләү, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау. 2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, символ, модель, схемаларны  үзгәртү һәм куллана белү.  3.  Аңлап уку: текстта тасвирланган вакыйга, күренеш, процесслар арасындагы  элемтәне билгеләү. 4. Экологик фикерләүне танып-белү, социаль практикада куллана белү. 5. Сүзлекләр, башка эзләнү схемаларын актив куллана белү.

Регулятив күнекмә.

1. Аерып алынган проблеманы мөстәкыйль хәл итү, рефлексия ясау. 2. Уку һәм танып-белү  гамәленең эффектив юлларын сайлап ала белү.

3.Тәкъдим ителгән шартлар һәм таләпләр рамкасында чынбарлыкны үзгәртүгә юнәлтелгән адымыңның ысулларын билгеләү. 4.Уку мәсьәләләрен чишкәндә үз мөмкинлекләреңә бәя бирә  белү.  5. Уку һәм танып-белү процессында үзбәя, карарны аңлы рәвештә сайлый белү.

Коммуникатив күнекмә.

1. Дәлилле итеп үз фикерен башкаларга җиткерә белү, өлкәннәр һәм яшьтәшләре белән продуктив уртак гамәл оештыра белү. 2. Язма һәм телдән, монологик һәм контекст сөйләм төрләрен оста файдалана белү.  3. Информацион-коммуникатив технологияләр өлкәсендә компетентлыкны үстерү.

1.Туган телеңне , туган төбәгеңнең, милләтеңнең тарихын һәи мәдәни мирасын белү.  2.  Мораль  (әхлакый) проблемаларны чишүдә  үз гамәлләреңә аңлы һәм җаваплы караш формалаштыру. 3..Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер булу.

Сан сүз төркеме

Берәмлекләрне һәм дистәләрне белдерүче саннарны тану, саннарның язуда цифр яки сүз белән белдерелүен, гарәп һәм рим цифрларының язылышын белү. Саннарның ясалышын һәм язылышын үзләштерү. Сан төркемчәләрен аеру. Саннарга морфологик анализ ясау.

Сүзләрне төгәл, урынлы һәм сәнгатьле куллану ягыннан, үзеңнең һәм башкаларның сөйләмен дөрес бәяли белү, үз сөйләмеңдәге хаталарны тану һәм төзәтү.

Танып-белү күнекмәсе.

1. Логик фикерләү,  дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясый белү.  2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, символ, модель, схемаларны  үзгәртү һәм куллана белү  3. Сүзлекләр, башка эзләнү схемаларын актив куллана белү .

Регулятив күнекмә.  

1.   Эшчәнлектә   проблеманы аерып алу, аның чишелеш юлларын билгеләү .  2.Мөстәкыйль рәвештә максатка ирешү юлларын, шулай ук альтернатив юлларын планлаштыра белү. 3.Үзгәреп торучы ситуацияләрдә үз гамәлләреңә төзәтмәләр кертә  белү.  4.Уку мәсьәләләренең дөреслегенә, аны чишкәндәге үз мөмкинлекләреңә бәя бирә  белү.  5. Уку һәм танып-белү процессында үзбәя, карар кабул итүне аңлы рәвештә сайлый белү  

Коммуникатив күнекмә.

1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлекне оештыра белү.  2. Язма һәм телдән, монологик һәм контекст сөйләм төрләрен оста файдалана белү.  3.  Информацион-коммуникатив технологияләрне куллана белү.

1. .Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән   диалог барышын оештыруга әзер булу.

 

Рәвеш сүз төркеме

Рәвешләрнең ясалышын һәм язылышын аңлату. Орфографик сүзлекләрдән урынлы һәм тиз файдалану.  Рәвеш төркемчәләрен тану. Рәвешкә морфологик анализ ясау.

 

Мәгълүмат җыю һәм туплауда инициативалы хезмәттәшлек итү, төп һәм ярдәмче мәгълүматны билгели белү, алган белемнәрне структуралаштыру.

Танып-белү күнекмәсе.

1. Логик фикерләү,  дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясый белү.  2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, символ, модель, схемаларны  үзгәртү һәм куллана белү  3. Сүзлекләр, башка эзләнү схемаларын актив куллана белү .

Регулятив күнекмә.  

1.   Эшчәнлектә   проблеманы аерып алу, аның чишелеш юлларын билгеләү .  2.Мөстәкыйль рәвештә максатка ирешү юлларын, шулай ук альтернатив юлларын планлаштыра белү. 3.Үзгәреп торучы ситуацияләрдә үз гамәлләреңә төзәтмәләр кертә  белү.  4.Уку мәсьәләләренең дөреслегенә, аны чишкәндәге үз мөмкинлекләреңә бәя бирә  белү.  5. Уку һәм танып-белү процессында үзбәя, карар кабул итүне аңлы рәвештә сайлый белү 

Коммуникатив күнекмә.

1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлекне оештыра белү.  2. Язма һәм телдән, монологик һәм контекст сөйләм төрләрен оста файдалана белү.  3.  Информацион-коммуникатив технологияләрне куллана белү.

1.Җәмгыятьнең гуманистик, демократик, традицион кыймәтләрен күңелең белән кабул итү. 2. Үз гамәлләреңә аңлы һәм җаваплы караш  булдыру.  3. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер   булу һәм үзара аңлашуга ирешү. 4.  .Сәламәт һәм  куркынычсыз яшәү рәвеше кыйммәтләре булу . 8. Кеше матурлыгын аңлау  аша, үз илеңнең мәдәният тарихына хөрмәт булдыру.

Алмашлык сүз төркеме

Алмашлыкларның мәгънәләре буенча төркемчәләрен әйтә белү, җөмләдәге функцияләрен билгеләү. Алмашлыкларга морфологик анализ ясау. Мәгълүмати чыганаклар белән эшләү күнекмәсен камилләштерү.

Уку максатын мөстәкыйль билгеләү, уку һәм танып белү эшчәнлегендә яңа бурычлар кую. Гипотеза төзү, аны нигезләү. Фикер йөртүнең логик чылбырын язу.

Танып-белү күнекмәсе.

1. Логик фикерләү,  дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясый белү.  2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, символ, модель, схемаларны  үзгәртү һәм куллана белү  3. Сүзлекләр, башка эзләнү схемаларын актив куллана белү .

Регулятив күнекмә.  

1.   Эшчәнлектә   проблеманы аерып алу, аның чишелеш юлларын билгеләү .  2.Мөстәкыйль рәвештә максатка ирешү юлларын, шулай ук альтернатив юлларын планлаштыра белү. 3.Үзгәреп торучы ситуацияләрдә үз гамәлләреңә төзәтмәләр кертә  белү.  4.Уку мәсьәләләренең дөреслегенә, аны чишкәндәге үз мөмкинлекләреңә бәя бирә  белү.  5. Уку һәм танып-белү процессында үзбәя, карар кабул итүне аңлы рәвештә сайлый белү 

Коммуникатив күнекмә.

1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлекне оештыра белү.  2. Язма һәм телдән, монологик һәм контекст сөйләм төрләрен оста файдалана белү.  3.  Информацион-коммуникатив технологияләрне куллана белү.

1.Рәсәй халыкларының һәм дөнья халыкларының  теленә, диненә, мәдәни мирасына хөрмәт белән карау. 2.  Кеше тормышында һәм җәмгыятьтә гаиләнең кирәклелеген  аңлау, гаилә әгъзаларына хөрмәт белән караш һәм кайгыртучан мөнәсәбәт. 4.   Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү.

 

Фигыль сүз төркеме

Фигыльләрнең сөйләмдәге ролен билгеләү. Фигыльләрнең ясалыш ягыннан төрләрен аеру. Фигыльне төрле юнәлешләргә куя белү. Затланышлы һәм затланышсыз фигыльләрнең үзенчәлекләрен әйтү. Ярдәмче фигыльләр, мөстәкыйль фигыльләрнең ярдәмче фигыль ролендә килүен танып белү. Фигыльгә морфологик анализ ясау.

Төгәл шартлар нигезендә чишелешнең эффектив алымнарын сайлап алу. Тема буенча фикер алышуда актив катнашу, үз фикереңне башкаларны ышандырырлык төпле дәлилләр белән җиткерә белү.

Танып-белү күнекмәсе.

1. Логик фикерләү,  дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясый белү.  2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, символ, модель, схемаларны  үзгәртү һәм куллана белү  3. Сүзлекләр, башка эзләнү схемаларын актив куллана белү .

Регулятив күнекмә.  

1.   Эшчәнлектә   проблеманың чишелеш юлларын билгеләү .  2.Мөстәкыйль рәвештә максатка ирешү юлларын, шулай ук альтернатив юлларын планлаштыра белү. 3.Үзгәреп торучы ситуацияләрдә үз гамәлләреңә төзәтмәләр кертә  белү.  4.Уку мәсьәләләренең дөреслегенә, аны  чишкәндәге  үз мөмкинлекләреңә бәя бирә  белү.  5. Уку һәм танып-белү процессында үзбәя, карар кабул итүне аңлы рәвештә сайлый белү 

Коммуникатив күнекмә.

1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлекне оештыра белү.  2. Язма һәм телдән, монологик һәм контекст сөйләм төрләрен оста файдалана белү.  3.  Информацион-коммуникатив технологияләрне куллана белү.

 

1.   Кеше тормышында һәм җәмгыятьтә гаиләнең кирәклелеген  аңлау, гаилә әгъзаларына хөрмәт белән караш һәм кайгыртучан мөнәсәбәт. 2. Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. 3. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү. 4. Шәхесара  мөнәсәбәтләрдә отышлы икеяклы хезмәттәшлек алымнарын булдыру; үзеңдә лидерлык сыйфатларын тормышка ашыру ысулларын формалаштыру.

Ияртем сүз төркеме

Ияртемнәрнең сөйләмдәге ролен ачыклау. Аваз һәм образ ияртемнәрен аеру. Ияртемнәр нигезендә ясалган исемнәр һәм фигыльләрне тану һәм аларны сөйләмдә урынлы куллана белү.

 

Модельгә таянып, билгеләмә чыгару. Тексттан  таныш төшенчәләрне аерып язу

 

 

Танып-белү   күнекмәсе. 1.  Аңлап уку.   Үз эшчәнлеге максатларына туры килгән,соралган информацияне тексттан табу. 2. Текст эчтәлегендә ориентлашу,текстның тулы мәгънәсен аңлау. 3.   Тема тирәсендәге төп билгеләрне аерып алу нигезендә кагыйдә формалаштыру. 4. Төрле мәгълүмат чаралары белән эшли, кирәкле мәгълүматны таба, анализлый һәм үз эшчәнлегендә куллана белү.

 Регулятив күнекмә.  1. Үзеңнең чынбарлыкны үзгәртүгә юнәлтелгән адымыңны планлаштырылган нәтиҗәләр белән тиңләштерә белү, нәтиҗәгә ирешү процессында үз эшчәнлегеңә контроль ясый белү. 2. Педагог һәм яшьтәшләре белән бергә уку эшчәнлеген бәяләү һәм көтелгән нәтиҗәләрнең критерийларын билгели белү. 3. Үз эшчәнлеген бәяләү һәм көтелгән нәтиҗәләрнең критерийларын  билгеле бер системага салу.

            Коммуникатив күнекмә. 1. Үз хисләреңне, фикерлә реңне әйтеп бирү, үз эшчәнлегеңне планлаштыру, регуля цияләү өчен кирәк булган тел чараларын аңлы рәвештә куллана белү; язма һәм телдән, монологик һәм контекст сөйләм төрләрен оста файдалана белү. 2. Дәлилле итеп үз фикерен башкаларга җиткерә белү, өлкәннәр һәм яшьтәшләре белән продуктив уртак гамәл оештыра белү;              уку һәм танып-белү  процессында  позитив мөнәсәбәтләр булдыру.

Җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен үзләштерү;

күршеңә ярдәм итүдә танып-белү инициативасы күрсәтү.

 

Хәбәрлек сүзләр

Хәбәрлек сүзләрне тану һәм аларның сөйләмдәге ролен, төп үзенчәлекләрен аңлата белү. Хәбәрлек сүзләргә морфологик анализ ясау.

Яңа төшенчәләрнең күләмен билгеләү, аларны модельләштерү. Уку эшчәнлеге максаты белән аның мотивы арасындагы бәйләнешне аңлау.

Танып-белү күнекмәсе. 1. Экологик фикерләүне формалаштыру һәм үстерү, аны танып-белү, коммуникатив, социаль практикада һәм профессиональ ориентациядә куллана белү.  2.  Хәбәрлек сүзләрне тану;  төп билгеләрне аерып алу нигезендә кагыйдә формалаштыру. 3 . Төрле мәгълүмат чаралары белән эшли, кирәкле мәгълүматны таба, анализлый һәм үз эшчәнлегендә куллана белү.

Регулятив күнекмә.  1. Уку мәсьәләләренең дөреслегенә, аны чишкәндәге үз мөмкинлекләреңә бәя бирә белү.              

Коммуникатив күнекмә.  1. Укылган текстлар буенча сораулар бирә алу. 2. Бирелгән текстларның дәвамын үзлектән сөйләп карау, фикер әйтү, автор фикере белән чагыштыру; бердәм эшчәнлектә мөмкин булган рольләрне билгели белү. 3. Төркем алдына куелган мәсьәләне чишү  алдыннан тикшерү, кагыйдәләре, куелган сораулар турында бер фикергә килә белү.

Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү.

Бәйлек һәм бәйлек сүзләр

Бәйлек һәм бәйлек сүзләрнең телдән һәм язма сөйләмдә сүзләр, җөмләләр арасындагы бәйләнешне һәм мәгънә мөнәсәбәтен оештырудагы ролен билгеләү. Бәйлекләрнең төркемчәләрен, мәгънәләрен, язылышын үзлштерү.  Бәйлекләргә морфологик анализ ясау.

Мәгълүмат җыю һәм туплауда инициативалы хезмәттәшлек итү, төп һәм ярдәмче мәгълүматны билгели белү, алган белемнәрне структуралаштыру.

Танып-белү күнекмәсе.  1. Сүзлекләр, башка эзләнү схемаларын актив куллана белү. 2. Электрон эзләү системалары белән узара бәйләнеш булдыру.   

Регулятив  күнекмә.  1. Үзконтроль нигезләрен яхшы белү,  уку һәм танып-белү процессында үзбәя, карар кабул итә белү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Аралашу  бурычларын билгели белү һәм аңа туры килгән сөйләм чараларын сайлап ала белү. 2. Үз фикереңне аргументлар китереп, әдәпле яклый белү. 3. Үз хаталарыңны лаеклы рәвештә таный белү һәм аны төзәтә белү.

Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү.

Теркәгечләр

 Тезүче һәм ияртүче теркәгечләр, аларның сөйләм оештырудагы ролен ачыклау.  Теркәгечләрнең язылышын үзләштерү. Теркәгечләргә морфологик анализ ясау.

Дәреслек материалын  тиз һәм урынлы файдалану,

чагыштыра, гомумиләштерә белү. Фикер йөртүнең логик чылбырын язу.

Танып-белү күнекмәсе.   1. Укучының үз эшчәнлеген мөстәкыйль  рәвештә  оештыра белүе, бәяләве, үзенең кызыксынучанлык өлкәсен билгеләве;  мөстәкыйль рәвештә теманы, куелган проблеманы ача белү, фикер йөртү.

 Регулятив күнекмә. 1. Мөстәкыйль рәвештә уңышыңның яки уңышсызлыгыңның сәбәпләрен ачыклый белү. 2. Уңышсызлык ситуацияләреннән чыгу юлларын таба белү. 3. Чынбарлыкны үзгәртүгә юнәлтелгән адымнарның кайсылары уку мәсьәләләрен чишкәндә уңай продукт алуга китерүен үткәнгә карап (ретроспективно) билгеләү.

Коммуникатив күнекмә.  1. Диалог барышында үз фикереңне дәлилләп бирә, партнер фикерен сорый  белү. 2. Диалог барышында карар кабул итә һәм аны әңгәмәдәшең белән яраштыра белү.

Шәхеснең  әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү:

милли горурлык, гражданлык хисләре формалаштыру.

 

Кисәкчәләр

Кисәкчәләрнең төркемчәләрен аеру, аларны сөйләмдә урынлы файдалана белү. Кисәкчәләргә морфологик анализ ясау.

Сүзләрне төгәл, урынлы һәм сәнгатьле куллану ягыннан, үзеңнең һәм башкаларның сөйләмен дөрес бәяли белү, үз сөйләмеңдәге хаталарны тану һәм төзәтү.

Танып-белү   күнекмәсе. 1.  Аңлап уку.   Үз эшчәнлеге максатларына туры килгән,соралган информацияне тексттан табу. 2. Текст эчтәлегендә ориентлашу,текстның тулы мәгънәсен аңлау. 3.   Тема тирәсендәге төп билгеләрне аерып алу нигезендә кагыйдә формалаштыру. 4. Төрле мәгълүмат чаралары белән эшли, кирәкле мәгълүматны таба, анализлый һәм үз эшчәнлегендә куллана белү.

Регулятив  күнекмә.  1. Көтелгән нәтиҗәгә ирешә яки ирешә алмау сәбәпләрен аргументлаштырып, үз эшчәнлегеңә бәя бирү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Информацион һәм коммуникатив уку мәсьәләләрен чишү өчен  компьютер технологияләрен куллана белү.

Шәхеснең  әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү:

милли горурлык, гражданлык хисләре формалаштыру;

әхлак нормаларын, җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен үзләштерү.

 

Ымлыклар

 Ымлыкларның мәгънәсе һәм төзелеше буенча төркемчәләрен аеру, сөйләмдә кулланылу үзенчәлекләрен һәм дөрес язылышын үзләштерү. Ымлыкларга морфологик анализ ясау.

Күмәк фикер алышуга кушыла алу. Кирәкле мәгълүматны аерып алу, төп һәм ярдәмче мәгълүматны билгели белү.

Танып-белү күнекмәсе. 1. Тема буенча төп билгеләрне аерып алу нигезендә кагыйдә формалаштыру. 2. Төрле мәгълүмат чаралары белән эшли, кирәкле мәгълүматны таба, анализлый һәм үз эшчәнлегендә куллана белү.

Регулятив күнекмә. 1. Эмоциональ киеренкелекне, арыганлыкны йомшарту, активлаштыру  эффектына ирешүне регуляцияләү алымнарын демонстрацияли белү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Язма һәм телдән, монологик һәм контекст сөйләм төрләрен оста файдалана белү. 2. Үз фикерләрен телдән һәм язмача җиткерә белү,  башкаларны тыңлый,  киңәш бирә белү. 3. Үзең алган белем күнекмәләрен тормышның төрле шартларында куллана белергә өйрәнү. 4.  Информацион-коммуникатив технологияләр өлкәсендә компетентлылыкны профессиональ ориентациядә куллана белү күнекмәсен   формалаштыру һәм үстерү.   

Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү.

Модаль сүзләр

Модаль сүзләрнең мәгънә буенча төркемчәләрен, сөйләмдәге ролен һәм дөрес язылышын үзләштерү.

Объектларны классификацияләү, чагыштыру өчен критерийлар сайлау һәм нәтиҗәләр чыгара белү.

Танып-белү күнекмәсе.  1. Сүзлекләр, башка эзләнү схемаларын актив куллана белү. 2. Электрон эзләү системалары белән узара бәйләнеш булдыру.  

Регулятив  күнекмә.  1. Үзконтроль нигезләрен яхшы белү,  уку һәм танып-белү процессында үзбәя, карар кабул итә белү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Үз фикереңне аргументлар китереп, әдәпле яклый белү. 2. Үз хаталарыңны лаеклы рәвештә таный белү һәм аны төзәтә белү.

Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү.

 

 

 

 

 

6 нчы сыйныфлар өчен Федераль дәүләт белем бирү стандартларына нигезләнгән календарь-тематик план.

Р.Г.Хасаншина, татар теле, 6 класс, Казан: Тат.кит.нәшр., 2014

 

№

Өйрәнелә торган бүлек, дәрес темасы

Сәг. саны

Календарь вакыт

Укучыларның төп эшчәнлек төрләре

План.вакыт

Фактик вакыт

 
  1.  

Татар әдәби теле һәм сөйләм культурасы турында әңгәмә

 

1

 

 

Туган тел, аның аралашу коралы, тәрбия чарасы булуы турында әңгәмә. Җөмләләрне эзлекле рәвештә бәйләнешкә кертеп, җәйге хатирәләргә таянып, язма сөйләм оештыру.

 

Алдагы сыйныфларда үткәннәрне кабатлау

 

 
  1.  

Җөмләнең баш һәм иярчен кисәкләре

 

1

 

 

Җөмлә кисәкләрен искә төшерү, баш  кисәкләрне дөрес таба белү һәм билгеләп күрсәтү. Җөмлә кисәкләрен искә төшерү, баш һәм иярчен кисәкләрне дөрес таба белү һәм билгеләп күрсәтү.
  1.  

Ясалышы ягыннан сүз төрләре

 

1

 

 

Ясалышы ягыннан сүз төрләрен аерып. мисаллар китерү. Сүзләрне морфемик яктан тикшерү.
  1.  

Кереш контроль эш. Контроль диктант «Тукай турында истәлекләр»

1

 

 

Грамматик яктан дөрес язуны тикшерү максатыннан диктант язу.

 

Морфология. Сүз төркемнәре.  Мөстәкыйль сүз төркемнәре

 
  1.  

Татар телендәге сүз төркемнәре турында гомуми төшенчә. Исем сүз төркеме. Ялгызлык һәм уртаклык исемнәр

1

 

 

Грамматик күнегүләр үтәп, сүз төркеме буларак исем, аның сорауларын, мәгънәсен, ике төркемчәсе булуын үзләштерү. Ялгызлык һәм уртаклык исемнәргә аеру.

  1.  

Исемнәрнең ясалышы һәм язылышы.

1

 

 

Исемнәрнең ясалышы һәм язылышы: тамыр, ясалма, кушма, парлы, тезмә, кыскартылма исемнәр. Сүз ясагыч кушымчалар ялгау юлы белән исемнәр ясалышы .Исемнәрнең ясалыш төрләрен аеру, исем ясагыч кушымчаларны тану
  1.  

Сүзләрне кушу ярдә­мендә исемнәр ясалышы

1

 

 

Сүзләрне кушу ярдә­мендә исемнәр ясалышына күнегүләр эшләү.

 
  1.  

Исемнәрнең килеш белән төрләнеше. Баш һәм иялек  килешендәге исемнәр, аларның белдерелүе, җөмләдәге функциясе

1

 

 

Исемнәрне килешләрдә төрләндереп, шушы грамматик категориянең үзенчәлекләрен барлау, җөмләләр төзегәндә исемнәрне дөрес формаларда куллану. Баш килешнең кушымчасы юклыгын истә калдыру. Исемнәрне килеш белән төрләндерү. Иялек килешендәге исемнәрнең –ның, -нең кушымчалы булуын истә калдыру.
  1.  

Төшем килешендәге исемнәр, аларның җөмләдәге функциясе

1

 

 

Исемнәрне килеш белән төрләндерү. Төшем  килешендәге исемнәрнең –ны, -не кушымчалы булуын истә калдыру.
  1.  

Юнәлеш һәм чыгыш, урын-вакыт килешендәге исемнәр, аларның җөмләдәге функциясе

1

 

 

Исемнәрне килеш белән төрләндерү. Юнәлеш, чыгыш, урын-вакыт килешендәге исемнәрне аера белү. Җөмләләр төзегәндә исемнәрне дөрес формаларда куллану.
  1.  

 Изложение язу “Урманны сакларга кирәк”

1

 

 

Тыңланган текстны логик эзлеклелектә, аңлаешлы итеп, кыскартып язып бирү.
  1.  

Исемнәрнең тартым белән төрләнеше. Тартымлы исем­нәрнең килеш белән төрләнеше

1

 

 

Исемнәрне тартым белән төрләндереп, шушы грамматик категориянең үзенчәлекләрен билгеләү.

Тартымлы исемнәрне килешләрдә төрләндерү, тартымсыз исемнәрнең килеш белән төрләнешендәге аерманы табу.
  1.  

Синоним һәм антоним исемнәр

 

1

 

 

Лексикология бүлеге буенча алган белемнәргә таянып, исемнәрнең синоним һәм антоним вариантларын табу һәм сөйләмдә куллану.
  1.  

Сыйфат турында гомуми төшенчә . Сыйфатларның ясалышы һәм язылышы

1

 

 

Сыйфатның морфологик-синтаксик билгеләрен күзәтү. Модель төзү. Сыйфатларның  ясалышын тикшерү. Сыйфатларның нинди ысул белән ясалуын әйтә белү.

 

 
  1.  

Сыйфат ясагыч кушымчалар

1

 

 

Сүзнең мәгънәле кисәкләрен искә төшерү. Сыйфатларның ясалыш төрләрен аеру, сыйфат ясагыч кушымчаларны тану. Сыйфатларны морфологик күзлектән чыгып тикшерү.

 
  1.  

Контроль диктант «Авылым табигате»

1

 

 

Сыйфат сүз төркеменә карата  диктант язу. Өйрәнелгән кагыйдәләрне кулланып, грамоталы итеп язу.  
  1.  

Хаталарны төзәтү өстендә эш. Сыйфат дәрәҗәләре

1

 

 

Орфографик, пунктуацион кагыйдәләрне искә төшереп, хаталар өстендә эш эшләү .Сыйфат дәрәҗәләре ясалганда кушымчаларның, кисәкчәләрнең язылу үзенчәлекләрен ачыклау..
  1.  

Синоним һәм антоним сыйфатлар

 

1

 

 

Синоним һәм антоним сүзләрне искә төшерү. Синоним һәм антоним сыйфатларны аеру, җөмләдә дөрес куллану, тулы морфологик анализ ясау.
  1.  

К.Максимовның «Натюрморт» картинасы буенча тасвирлама сочинение

1

 

 

Тасвирлау характерындагы сочинение язу.

Картинаның эчтәлеге буенча фикер алышуда катнашу, рәссам иҗаты турында интернеттан мәгълүмат табу, сүзлек өстендә эшләү.
  1.  

Сан сүз төркеме турында гомуми төшенчә. Гарәп  һәм рим цифрлары

1

 

 

Гарәп  һәм рим цифрларының язылышы күзәтү, дөрес итеп укырга һәм язарга өйрәнү. Модельләштерү.
  1.  

Саннарның ясалышы һәм язылышы: тамыр, кушма, парлы, тезмә саннар

1

 

 

Ясалышлары буенча саннарның тамыр, кушма, парлы, тезмә төрләре булуын белү. Аларның дөрес язарга өйрүнү.
  1.  

Сан төркемчәләре. Микъдар саны

 

1

 

 

Сан төркемчәләренең асылын тикшерү.   Белдергән мәгънә төсмерләренә һәм формаларына карап, саннарның биш (төп, тәртип, бүлем, чама, җыю) төркемгә бүленүен ачыклау.

Микъдар саннарын укырга һәм грамоталы итеп язарга өйрәнү.
  1.  

Тәртип һәм бүлем саннары

 

1

 

 

Тәртип саннарын укый һәм грамоталы итеп яза белү. Төп санга -нчы, -иче, -ынчы, -енче кушымчаларын дөрес итеп ялгарга өйрәнү.  Төп санга -ар, -әр, -шар, -шәр кушымчалары ялгап, бүлем саннары ясау.  Бүлем саннарын дөрес итеп укуһәм яза белү, тексттан табу.Тәртип һәм бүлем саннарын  кулланып, җөмләләр төзү.  Модельләштерү.
  1.  

Чама һәм җыю саннары

 

1

 

 

Төп санга -лап, -ләп, -ларча, -ләрчә, -нарча, -нәрчә кушымчалары ялгап, чама саннарын ясау. Җыю санын төп санга -әу, -ау кушымчалары ялгап ясау.

Җыю саннарын дөрес итеп уку һәм яза белү, тексттан табу, җөмләләр төзү. Эш кәгазьләре: акт язу
  1.  

Саннарның җөмләдә кулланылышы

 

1

 

 

Сан төркемчәләренең ясалышын һәм дөрес язылышын билгеләү, язмада дөрес куллану.
  1.  

Грамматик биремле диктант “Сарымсак”.

1

 

 

Саннарның дөрес язылышына карата диктант язу.

 
  1.  

Хаталарны төзәтү өстендә эш. Рәвеш турында төшенчә

 

1

 

 

Орфографик, пунктуацион кагыйдәләрне искә төшереп, хаталар өстендә эш эшләү. Сыйфат сүз төркеме белән чагыштырып, рәвешнең үзенчәлекле якларын билгеләү, рәвешне җөмләдә тану. Рәвешнең морфологик-синтаксик билгеләрен өйрәнү.  Модельләштерү.
  1.  

Рәвешләрнең ясалышы һәм язылышы:тамыр, ясалма, кушма, парлы, тезмә рәвешләр

1

 

 

Рәвеш төркемчәләренең ясалышын һәм дөрес язылышын билгеләү, язмада дөрес куллану.

  1.  

Изложение “Ике йөрәкле кеше”

1

 

 

Сәнгатьле итеп укылган текстның төп фикерен аңлап,  эчтәлеге буенча гади план төзү, эзлекле сөйләү, план буенча язу.

  1.  

Рәвеш төркемчәләре. Саф рәвешләр. Охшату-чагыштыру рәвешләре.

1

 

 

Рәвешләрнең мәгънә төркемчәләрен билгеләү күнегүләре эшләү. аларның җөмләдәге функциясен ачыклау
  1.  

Хаталарны төзәтү өстендә эш. Күләм-чама рәвешләре, аларның җөмләдәге функциясе

1

 

 

Орфографик, пунктуацион кагыйдәләрне искә төшереп, хаталар өстендә эш эшләү. Күләм-чама рәвешләрен тексттан табу, мәгънәсен аңлату, җөмләләр төзү.
  1.  

Вакыт һәм урын рәвешләре, аларның җөмләдәге функциясе

1

 

 

Урын  һәм урын  рәвешләрен тексттан табу, мәгънәсен аңлату, сораулар кую, җөмләләр төзү.

  1.  

Сәбәп һәм максат рәвешләре, аларның җөмләдәге функциясе

1

 

 

Сәбәп-максат  рәвешләрен тексттан табу, мәгънәсен аңлату, сораулар кую, җөмләләр төзү, тәрҗемә итү.
  1.  

Рәвешләрне гомумиләштереп кабатлау. Рәвешкә  морфологик, фонетик анализ

1

 

 

Рәвеш сүз төркемен тану, төркемчәләрен билгеләү, сөйләмдә мәгънәсен аңлап, дөрес куллану. Рәвешләргә тулы морфологик, фонетик  анализ ясау.
  1.  

Алмашлык сүз төркеме турында гомуми төшенчә

1

 

 

Алмашлыкларны тексттан табу, тәрҗемә итү. Алмашлыкларның нинди ысул белән ясалуын әйтү,   морфемаларга таркату. Модельләштерү.
  1.  

Алмашлыкларның мәгънәләре буенча төркемчәләре. Зат алмашлыклары, аларның җөмләдәге функциясе

1

 

 

Грамматик биремнәр ярдәмендә алмашлык сүз төркеменең кайсы сүз төркемнәрен алмаштырып килә алу мөмкинлекләрен барлау. Зат алмашлыкларын билгеләү. Зат алмашлыкларын килеш белән дөрес төрләндерү.
  1.  

Күрсәтү (сыйфат һәм рәвеш) алмашлыклары: тамыр һәм ясалма төрләре.

1

 

 

Күрсәтү алмашлыкларын тану, мәгънәләрен ачыклау.  

  1.  

Сорау һәм тартым алмашлыклары.

1

 

 

Сорау алмашлыкларын дөрес куллану.Тартым сыйфатлары белән чагыштырып, тартым алмашлыкларының охшаш һәм аермалы якларын билгеләү. Диалог төзү: “Чын дус нинди була?”
  1.  

Билгеләү һәм билгесезлек алмашлыклары.

1

 

 

Билгеләү  һәм билгесезлек алмашлыкларын үзләштерү, сөйләмдә дөрес куллану.
  1.  

 Юклык алмашлыклары, язылышы, басым төшү үзенчәлеге.

1

 

 

Юклык алмашлыкларын үзләштерү, дөрес язу, урынлы куллану. Хәтер диктанты. Эш кәгазьләре: расписка язу
  1.  

Фигыль сүз төркеме турында гомуми төшенчә

1

 

 

Таблица ярдәмендә затланышлы һәм затланышсыз фигыльләр белән танышу, исемнәрен истә калдыру. . Фигыльләрнең сөйләмдәге роле. Омоним, синоним һәм антоним фигыльләрне аера белү.
  1.  

Фигыльнең ясалышы ягыннан төрләре

 

1

 

 

Фигыльләрнең  ясалышын тикшерү.

Сүзнең мәгънәле кисәкләрен искә төшерү. Фигыльләрнең ясалыш төрләрен аеру, фигыль ясагыч кушымчаларны тану. Фигыльләрне морфологик күзлектән чыгып тикшерү.
  1.  

Фигыльнең башлангыч формасы (нигезе), барлык-юклык төре, басым төшү үзенчәлеге

1

 

 

Орфографик, пунктуацион кагыйдәләрне искә төшереп, хаталар өстендә эш эшләү. Фигыльнең башлангыч формасын (боерык фигыльләрне) табу. барлык-юклык төрләрен дөрес итеп билгеләү.   Боерык фигыльне зат-сан белән төрләндереп, бу сүз төркеменең 1 нче затта кулланылмау үзенчәлеген табу,  басымны дөрес итеп куярга өйрәнү.
  1.  

Фигыль юнәлешләре

 

1

 

 

Фигыль юнәлешләренең грамматик күрсәткечләрен һәм мәгънәсен үзләштерү. Фигыль юнәлешләрен аера белү. Фигыльләрне төрле юнәлешләргә кую, җөмләдә урынлы куллану.

  1.  

Затланышлы фигыльләр: боерык, теләк,   хикәя фигыльләр

1

 

 

боерык, теләк,   хикәя фигыльләр, аларның ясалышы, барлык һәм юклык төре, зат-сан белән төрләнеше, язылышы, басым төшү үзенчәлеге, җөмләдә кулланылышы .Зат-сан категориясен үзләштерү. Фигыльләрне схематик рәвештә затланышлы һәм затланышсыз төркемнәргә бүлү, зат алмашлыкларын искә төшерү. Фигыльләрне дөрес итеп зат-сан белән төрләндерү.
  1.  

Затланышлы фигыльләр.   Шарт  фигыль

1

 

 

Шарт фигыль ясалышын үзләштерү. Шарт фигыльне тану, грамматик үзенчәлекләрен күрсәтү, җөмләдә дөрес куллану, зат-сан белән төрләндерү.
  1.  

Хикәя фигыльләрнең заман белән төрләнеше

1

 

 

Грамматик биремнәр ярдәмендә хәзерге , үткән, киләчәк заман хикәя фигыль формасының ясалышын өйрәнү. Хәзерге, үткән, киләчәк  заман хикәя фигыль төркемчәләрен аеру, мәгънәләрен ачыклау, җөмләдә дөрес куллану, зат-сан белән төрләндерү.  
  1.  

Затланышсыз фигыльләр.

1

 

 

Сыйфат  фигыль, хәл фигыль, исем фигыль, инфинитив. Сыйфат фигыльнең ясалышы, барлык һәм юклык төре, язылышы, җөмләдә кулланылышы. Затланышлы  фигыль буенча алган белемнәргә таянып, затланышсыз фигыльләрнең үзенчәлекләрен табу.  .

  1.  

Сыйфат фигыльнең заман формалары

 

1

 

 

Сыйфат фигыльнең   хикәя фигыль белән уртаклыгын табу.   Үткән, хәзерге, киләчәк заман сыйфат фигыльнең ясалыш үзенчәлекләрен билгеләү, кушымчаларны аеру, җөмләдә урынлы куллану, тексттан сыйфат фигыльләрне табу. 

  1.  

Туган як табигате турында сочинение-хикәя  язу “Кышкы маҗара”.

1

 

 

Теманы дөрес ачып, эзлекле рәвештә сочинение язу.

 
  1.  

Хәл фигыль

1

 

 

  Хәл фигыльнең ясалышы, барлык һәм юклык төре, язылышы, җөмләдә кулланылышы .Хәл фигыльнең ясалыш үзенчәлекләрен, төрләрен билгеләү, җөмләдә урынлы куллану, тексттан хәл фигыльләрне табу.

  1.  

Исем фигыль. Исем фигыльнең исемгә әйләнүе

1

 

 

Исем фигыльнең ясалышы, барлык һәм юклык төре, язылышы, җөмләдә кулланылышы .Исем фигыльләрнең исем һәм фигыль билгеләрен табу, төрләндерү. Исем фигыльләрнең исемгә әйләнү очракларын ачыклау, җөмләдә дөрес куллану, морфологик анализ ясау.
  1.  

Контроль диктант “Төн күгәрчене”

1

 

 

Затланышсыз фигыльләрнең дөрес язылышына диктант.
  1.  

Хаталарны төзәтү өстендә эш. Инфинитив.

1

 

 

Орфографик, пунктуацион кагыйдәләрне искә төшереп, хаталар өстендә эш эшләү. Инфинитив ясалышын һәм җөмләдә кулланылышын ачыклау, кушымчаларының дөрес язылышын билгеләү. Үрнәк буенча инфинитивка морфологик анализ ясау.
  1.  

Фигыльләрдә дәрәҗә категориясе

1

 

 

Фигыль дәрәҗәләренең сөйләм төзүдәге ролен билгеләү. Фигыльләрнең җөмләдәге вазифаларын тикшерү, грамматик үзенчәлекләрен исәпкә алып, сөйләмдә урынлы куллану.
  1.  

Ярдәмче фигыльләр.

 

1

 

 

  Ярдәмче фигыльләрне тану, сөйләмдә дөрес куллану. Ярдәмче фигыль ролендә йөрүче мөстәкыйль фигыльләрнең мәгънә үзгәрешен ачыклау. Мөстәкыйль фигыльләрне тану, сөйләмдә дөрес куллану

  1.  

Ияртемнәр. Ияртемнәр нигезендә ясалган исемнәр һәм фигыльләр

1

 

 

“Фигыль” сүз төркеменә караган  кагыйдәләрне искә төшереп, хаталар өстендә эш эшләү. Аваз ияртемнәре сүз төркемен тану, сөйләмдә мәгънәсен аңлап, дөрес куллану. Аваз ияртемнәренә тулы морфологик анализ ясау.
  1.  

Хәбәрлек сүзләр

1

 

 

Хәбәрлек сүзләрне тану, сөйләмдә мәгънәсен аңлап, дөрес куллану. Хәбәрлек сүзләргә тулы морфологик анализ ясау.

 

Бәйләгеч сүз төркемнәре

 

 
  1.  

Бәйлек һәм бәйлек сүзләр. Синоним бәйлекләр. Бәйлекләрнең  төркемчәләре

1

 

 

Татар телендәге бәйлекләрне тану, алар белән дөрес итеп җөмләләр төзү. Бәйлек төркемчәләрен үзләштерү, грамматик функцияләрен аңлап, аларны сөйләмдә куллану
  1.  

Сайланма диктант. Бәйлек сүзләр. Бәйлекләргә морфологик анализ

1

 

 

Сайланма диктант язу. Бәйлек сүзләрнең ясалышын ачыклау, җөмләдә тану һәм урынлы куллану.
  1.  

Теркәгечләр турында гомуми төшенчә. Тезүче һәм ияртүче теркәгечләр.

1

 

 

Теркәгечләрнең үзенчәлекле якларын табу, бәйлекләрдән аермалылыгын, төрләрен билгеләү. Теркәгеч төркемчәләрен барлау, аларны сөйләмгә кертү.
  1.  

  Изложение “Чын дус”

 

1

 

 

Сәнгатьле итеп укылган текстның төп фикерен аңлап,  эчтәлеге буенча гади план төзү, эзлекле сөйләү, план буенча язу.

 

Модаль сүз төркемнәре

 
  1.  

Кисәкчәләр турында гомуми төшенчә. Кисәкчәләрнең төркемчәләре

1

 

 

 Кисәкчәләрнең мәгънәләрен ачыклау өстендә эшләү.Кисәкчәләрнең төркемчәләрен үзләштерү, мәгънә төсмере ягыннан аеру.
  1.  

Кисәкчәләрнең дөрес язылышы

1

 

 

Кисәкчәләрнең дөрес язылышы буенча кагыйдәләр үзләштерү, язмада куллану.
  1.  

Ымлыклар турында гомуми төшенчә. Ымлыкларга морфологик анализ

1

 

 

  Ымлыклар турында төшенчә бирү, аларны барлау, сөйләмгә кертү. Ымлыкларның дөрес язылышларын аңлату.
  1.  

Модаль сүзләр турында гомуми төшенчә. Модаль сүзләрнең мәгънә буенча төркемчәләре

1

 

 

Модаль  сүзләр турында төшенчә бирү, аларны барлау, сөйләмгә кертү.
  1.  

Контроль диктант “Аккош”

 

1

 

 

  Сүз  төркемнәренә карата  диктант язу. Өйрәнелгән кагыйдәләрне кулланып, грамоталы итеп язу.  
  1.  

Хаталарны төзәтү өстендә эш

Ел буена үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау

1

 

 

Орфографик, пунктуацион кагыйдәләрне искә төшереп, хаталар өстендә эш эшләү. Алган белемнәрне сөйләмдә куллану, телдән һәм язмача җөмләләр төзү өстендә эшләү. Ел буена алган белемнәрне бер системага салып кабатлау.

 

Просмотрено: 0%
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Просмотрено: 0%
Скачать материал
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Скачать материал "Программа родной язык, 3 класс"
Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Получите профессию

Бухгалтер

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Выбранный для просмотра документ 6 класс Әдәбият 2018.doc

 

6 класста татар телен өйрәнү буенча көтелгән нәтиҗәләр.

 

Бүлек исеме

Предмет нәтиҗәләре

Метапредмет нәтиҗәләре

Шәхси нәтиҗәләр

Укучы өйрәнә

Укучы өйрәнергә мөмкинчелек ала

Халык  авыз иҗаты. Мифлар.

халык авыз иҗаты белән матур әдәбиятның бәйләнешләрен - уртаклыгын һәм аермаларын  күрә,  мисаллар белән дәлилләп  аңлата белергә, образлар системасын,  характерларны анализлый,  аңлата һәм бәя  бирергә, укыганны телдән сурәтләп бирергә; план төзергә

Татар әдәбиятының халык һәм милләт язмышында уйна­ган ролен ачыкларга, халык авыз иҗаты әсәрләренең татар әдәбияты формалашудагы ролен аңларга.

 

Танып-белү күнекмәсе. 1. Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау күнекмәләре.

2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен модельләрне үзгәртү һәм куллана белү күнекмәсе.

3. Аңлап уку.

4. Сүзлекләрне актив куллана белү сәләтен үстерү.

Регулятив күнекмә.  1. Теләсә нинди эшчәнлектә иң беренче проблеманы аерып ала, рефлексия ясый.

2.Максатка ирешү юлларын укытучы ярдәмендә планлаштыра белү.

3. Нәтиҗәгә ирешү процессында үз эшчәнлегеңә контроль ясый белү.

4. Үзконтроль нигезләрен яхшы белү, уку һәм танып-белү процессында үзбәя.

Коммуникатив күнекмә. 1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлектә катнаша, яшьтәшләре белән төркемгә берләшә, индивидуаль һәм төркемдә эшли белү күнекмәсе булдыру.

1. Укучының башкаларны кабул итүе, аңлавы, фикерләрен җиткерә алуы, үз уңышларыңның (уңышсызлыкларыңның) сәбәпләре турында фикер йөртү. 

2. Үзмаксат кую, үз мөмкинлекләреңне белү-белмәү чикләрен чамалау.

3.Үз милләтеңә,үз телеңә хөрмәт тәрбияләү.  Татар теленең татар халкы өчен төп милли –мәдәни кыйммәт булуын,ана телендә шәхеснең әхлакый һәм рухи яктан формалашуындагы ролен аңлау.

 

Әдәби

төрләр,   жанрлар

әдәби текстны укый һәм эчтәлеген кабатлап сөйли, анализлый белергә;

сайлап алып (яки тәкъдим ителгән) язучының тормыш юлы, иҗаты турында сөйли һәм  иҗат иткән чоры  белән  бәйли белергә; образлар системасын,  характерларны анализлый,  аңлата һәм бәя  бирә алырга

 

проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба белергә; әдәби әсәргә, аның өлешләренә, язучы иҗатына карата аңлатмалар, бәя бирергә.

 

Танып-белү күнекмәсе. 1. Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау күнекмәләре.

2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, модельләрне үзгәртү һәм куллана белү күнекмәсе.

Регулятив күнекмә.  1. Теләсә нинди эшчәнлектә иң беренче проблеманы аерып ала, рефлексия ясый. 2.Максатка ирешү юлларын укытучы ярдәмендә планлаштыра белү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлектә катнашу, яшьтәшләре белән төркемгә берләшу, индивидуаль һәм төркемдә эшли белү күнекмәсе булдыру.

2. Үз хисләреңне, фикерләреңне бирү, үз эшчәнлегеңне планлаштыру; язма һәм телдән сөйләм төрләрен оста файдалана белү. 3. Информацион-коммуникатив технологияләр өлкәсендә компетентлыкны формалаштыру.

1. Үзмаксат кую, үз мөмкинлекләреңне белү-белмәү чикләрен чамалау.

2.Укуга җаваплы караш, хезмәткә хөрмәтле караш формалаштыру, социаль кирәкле хезмәттә катнашу. Кеше тормышында һәм җәмгыятьтә гаиләнең кирәклелеген  аңлау, гаилә әгъзаларына хөрмәт белән караш һәм кайгыртучан мөнәсәбәт.

3.Гомумкешелек нормаларын белү, җәмгыятьтә үзеңне тоту кагыйдәләрен һәм формаларын үзләштерү. 4. Татар теленең байлыгын, матурлыгын аңлау; сөйләмне камилләштерүгә омтылу.

 

Эпик төрнең жанрлары

язучының тормыш юлы, иҗаты турында сөйли һәм  иҗат иткән чоры  белән  бәйли белергә; әдәби  әсәрнең эчтәлегенә һәм формасына караган төшенчәләрне үзләштереп, әсәрләрне анализлаганда аларны куллана белергә; әдәби әсәрнең сюжет элементларын билгели белергә; конфликтының  чишелешен ачыклап, автор ниятен аңлата белергә;образлар системасын,  аңлата һәм бәя  бирә алырга

проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба белергә; төрле мәгълүмат чыганаклары (сүзлекләр, белешмәләр, энциклопедияләр, электрон чаралар) белән максатчан эшли белергә; вакытлы матбугат материалларына мөрәҗәгать итә алырга.

 

 

Танып-белү күнекмәсе. 1. Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау күнекмәләре

2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, модельләрне  үзгәртү һәм куллана белү күнекмәсе.

3. Аңлап уку.

Регулятив күнекмә.  1. Теләсә нинди эшчәнлектә иң беренче проблеманы аерып ала, рефлексия ясый. 2.Максатка ирешү юлларын укытучы ярдәмендә планлаштыра белү.

3. Нәтиҗәгә ирешү процессында үз эшчәнлегеңә контроль ясый белү.

4. Үзконтроль нигезләрен яхшы белү, уку һәм танып-белү процессында үзбәя.

Коммуникатив күнекмә. 1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлектә катнаша, яшьтәшләре белән төркемгә берләшә, индивидуаль һәм төркемдә эшли белү күнекмәсе булдыру.

2. Үз хисләреңне, фикерләреңне бирү, үз эшчәнлегеңне планлаштыру; язма һәм телдән сөйләм төрләрен оста файдалана белү.

1. Үзмаксат кую, үз мөмкинлекләреңне белү-белмәү чикләрен чамалау.

2. Җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен үзләштерү;

күршеңә ярдәм итүдә танып-белү инициативасы күрсәтү.

3.Үзеңне милләтеңнең вәкиле итеп тану; туган телеңне , туган төбәгеңнең, милләтеңнең тарихын һәи мәдәни мирасын белү.

4. Кеше тормышында һәм җәмгыятьтә гаиләнең кирәклелеген  аңлау, гаилә әгъзаларына хөрмәт белән караш һәм кайгыртучан мөнәсәбәт.

Әдәби әсәр

 

язучының тормыш юлы, иҗаты турында сөйли һәм  иҗат иткән чоры  белән  бәйли белергә; әдәби  әсәрнең эчтәлегенә һәм формасына караган төшенчәләрне үзләштереп, әсәрләрне анализлаганда аларны куллана белергә; әдәби әсәрнең сюжет элементларын билгели белергә;

-          милли әдәбияттагы рухи-әхлакый кыйммәтләрне күңелдән уздырып кабул итәргә;

әдәби әсәрнең образлы табигате хакында гомуми мәгълүмати күзаллау булдырырга 

Танып-белү күнекмәсе. 1. Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау күнекмәләре.

2.  Аңлап уку.

3. Сүзлекләрне актив куллана белү сәләтен үстерү.

Регулятив күнекмә.  1. Теләсә нинди эшчәнлектә иң беренче проблеманы аерып ала, рефлексия ясый. 2.Максатка ирешү юлларын укытучы ярдәмендә планлаштыра белү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Үз хисләреңне, фикерләреңне бирү, үз эшчәнлегеңне планлаштыру; язма һәм телдән сөйләм төрләрен оста файдалана белү. 3. Информацион-коммуникатив технологияләр өлкәсендә компетентлыкны формалаштыру һәм үстерү.

1. Укучының башкаларны кабул итүе, аңлавы, фикерләрен җиткерә алуы. 

2. Үзмаксат кую, үз мөмкинлекләреңне белү-белмәү чикләрен чамалау.

3. Эшчәнлек стилен формалаштыру.

4. Шәхеснең әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү:

миллигорурлык, гражданлыкхисләреформалаштыру;

 

Лирик төр, үзенчәлекләре

телнең сурәтләү чараларын, аларның әсәр эчтәлеген ачкандагы ролен ачыкларга;әдәби әсәрне анализлаганда, гади әдәби терминология кулланырга;лирик төрдәге әсәрләрнеанализларга, аларның билгеле бер жанрга каравын белергә

Әдәби әсәрне, язучы иҗатын мөмкин кадәр мөстәкыйль анализларга, чор белән бәйләү өчен кирәкле булган тарихи, сәяси һ.б. мәгълүматлар алырга;телнең төрле сәнгатьле уку, сурәтләү чараларының әһәмиятен аңларга

Танып-белү күнекмәсе. 1. Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау күнекмәләре.

2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, символ, модельләрне  үзгәртү һәм куллана белү күнекмәсе.

Регулятив күнекмә.  1. Теләсә нинди эшчәнлектә иң беренче проблеманы аерып ала, аның чишелеш юлларын билгели, рефлексия ясый. 2.Максатка ирешү юлларын укытучы ярдәмендә планлаштыра белү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Үз хисләреңне, фикерләреңне бирү, үз эшчәнлегеңне планлаштыру; язма һәм телдән, монологик һәм контекст сөйләм төрләрен оста файдалана белү. 3. Информацион-коммуникатив технологияләр өлкәсендә компетентлыкны формалаштыру һәм үстерү.

1. Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү.2. Әйләнә-тирәдәге чынбарлык, социаль шәхес кыйммәтләренә, бердәм башкарыла торган эшчәнлеккә уңай караш тудыру. Башка шәхеснең кыйммәтләренә хөрмәт. 3.Татар теленең эстетик кыйммәтен аңлау, сөйләмнең сәнгатьлелеген тою.

Шигъри образлар

шигъри текстларны һәм чәчмә әсәрдән өзекләрне яттан сөйләргә; язучының тормыш юлы, иҗаты турында сөйли һәм  иҗат иткән чоры  белән  бәйли белергә;лирик төрдәге әсәрләрне анализларга, аларның билгеле бер жанрга каравын белергә

Әдәбиятның образлы дөньясын сүз сәнгате күренеше буларак аңларга, әдәби әсәрләрнең эстетик ягын кабул итәргә, әсәрләрдән рухи азык табарга; әдәби әсәргә, аның өлешләренә, язучы иҗатына карата аңлатмалар, бәя бирергә.

 

Танып-белү күнекмәсе. 1. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, символ, модель, схемаларны  үзгәртү һәм куллана белү күнекмәсе.  3. Аңлап уку.

Регулятив күнекмә.  1. Теләсә нинди эшчәнлектә иң беренче проблеманы аерып ала, аның чишелеш юлларын билгели, рефлексия ясый. 2.Максатка ирешү юлларын укытучы ярдәмендә планлаштыра белү.

3. Нәтиҗәгә ирешү процессында үз эшчәнлегеңә контроль ясый белү, тәкъдим ителгән шартлар һәм таләпләр рамкасында чынбарлыкны үзгәртүгә юнәлтелгән адымыңның ысулларын билгеләү, үзгәреп торучы ситуацияләрдә үз гамәлләреңә төзәтмәләр кертә белү.

5. Сүзлекләрне актив куллана белү сәләтен үстерү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлектә катнаша, яшьтәшләре белән төркемгә берләшә, индивидуаль һәм төркемдә эшли белү күнекмәсе булдыру.

1Үзмаксат кую, үз мөмкинлекләреңне белү-белмәү чикләрен чамалау, үзбәягә сәләтле булу.

2. Шәхеснең әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү:

миллигорурлык, гражданлыкхисләреформалаштыру;

әхлакнормаларын, җәмгыятьтәяшәүкагыйдәләрен үзләштерү.

3.Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү.

 

 

Әдәби төр һәм жанрлар

әдәби текстны укый һәм эчтәлеген кабатлап сөйли, аңлата алырга, язучының тормыш юлы, иҗаты турында сөйләргә;әдәби әсәрнең төрен, жанрын билгеләргә һәм фикерне исбатларга.

 

Төрле фикер алышуларда катнашырга, үз фикереңне белдереп,аны  тормыш һәм укылган китап белешмәләре белән дәлилләргә

Регулятив күнекмә.  1.Максатка ирешү юлларын укытучы ярдәмендә планлаштыра белү.

2. Уку мәсьәләләренең дөреслегенә, аны чишкәндәге үз мөмкинлекләреңә бәя бирә белү.

Танып-белү күнекмәсе. 1. Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау күнекмәләре. 2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, символ, модель, схемаларны  үзгәртү һәм куллана белү күнекмәсе.

Коммуникатив күнекмә. 1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлекне оештыра, яшьтәшләре белән төркемгә берләшә, индивидуаль һәм төркемдә эшли белү күнекмәсе булдыру. 2. Үз хисләреңне, фикерләреңне бирү, үз эшчәнлегеңне планлаштыру; язма һәм телдән, монологик һәм контекст сөйләм төрләрен оста файдалана белү.

1.Шәхесара һәм мәдәниятара аралашуда  татар теленә карата ихтирамлы караш булдыру һәм аны яхшы өйрәнү теләге тудыру; аралашу компетенциясе – барлык сөйләм эшчәнлеге төрләренә ия булу, урта сыйныф укучыларына хас булган кызыксыну даирәсенә, психологик һәм төрле аралашу ситуацияләренә бәйле рәвештә туган телдә аралаша белү, дәресләрдә үзләштергән белем һәм күнекмәләрдән нәтиҗәле итеп файдалану;

Г.Тукай иҗаты

шигъри текстларны һәм чәчмә әсәрдән өзекләрне яттан сөйләргә; язучының тормыш юлы, иҗаты турында сөйли һәм  иҗат иткән чоры  белән  бәйли белергә;әдәби  әсәрнең эчтәлегенә һәм формасына караган төшенчәләрне үзләштереп, әсәрләрне анализлаганда аларны куллана белергә;  

Яңа төшенчәләрнең күләмен билгеләргә, аларны модельләштерергә. Уку эшчәнлеге максаты белән аның мотивы арасындагы бәйләнешне аңларга.

Танып-белү күнекмәсе. 1. Экологик фикерләүне формалаштыру һәм үстерү, аны танып-белү, коммуникатив, социаль практикада һәм профессиональ ориентациядә куллана белү.  2.  Хәбәрлек сүзләрне тану;  төп билгеләрне аерып алу нигезендә кагыйдә формалаштыру. 3 . Төрле мәгълүмат чаралары белән эшли, кирәкле мәгълүматны таба, анализлый һәм үз эшчәнлегендә куллана белү.

Регулятив күнекмә.  1. Уку мәсьәләләренең дөреслегенә, аны чишкәндәге үз мөмкинлекләреңә бәя бирә белү.

Коммуникатив күнекмә.  1. Укылган текстлар буенча сораулар бирә алу. 2. Бирелгән текстларның дәвамын үзлектән сөйләп карау, фикер әйтү, автор фикере белән чагыштыру; бердәм эшчәнлектә мөмкин булган рольләрне билгели белү.

Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү.

Лирик герой

Лирик төрнең нинди фикер, хис белдерү үзенчәлегеннән чыгып, үз эчендә жанрларга бүленүен өйрәнгән әсәрләр мисалында аңлатырга; әдәби әсәрнең төрен, жанрын билгеләргә һәм фикерне исбатларга.

Мәгълүмат җыю һәм туплауда инициативалы хезмәттәшлек итәргә, төп һәм ярдәмче мәгълүматны билгели белергә, алган белемнәрне структуралаштырырга.

Танып-белү күнекмәсе.  1. Сүзлекләр, башка эзләнү схемаларын актив куллана белү. 2. Электрон эзләү системалары белән узара бәйләнеш булдыру.  

Регулятив  күнекмә.  1. Үзконтроль нигезләрен яхшы белү,  уку һәм танып-белү процессында үзбәя, карар кабул итә белү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Аралашу бурычларын билгели белү һәм аңа туры килгән сөйләм чараларын сайлап ала белү. 2. Үз фикереңне аргументлар китереп, әдәпле яклый белү. 3. Үз хаталарыңны лаеклы рәвештә таный белү һәм аны төзәтә белү.

Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү.

Әдәби иҗат. Сәнгать  алымнары.

әдәби әсәрне сюжет–композиция, образлар бирелеше, тел–стиль ягыннан анализларга; үзенчәлекләрен билгеләргә; әсәрләрне үзара чагыштырырга, уртак һәм аермалы якларны таба белергә; язучыларның иҗатларын, әсәрләрен чагыштырып уртак һәм аермалы якларын аңлата, бәяли белергә.

дәреслек материалын  тиз һәм урынлы файдаланырга,

чагыштыра, гомумиләштерә белергә. Фикер йөртүнең логик чылбырын язарга.

Танып-белү күнекмәсе.   1. Укучының үз эшчәнлеген мөстәкыйль  рәвештә  оештыра белүе, бәяләве, үзенең кызыксынучанлык өлкәсен билгеләве;  мөстәкыйль рәвештә теманы, куелган проблеманы ача белү, фикер йөртү.

Регулятив күнекмә. 1. Мөстәкыйль рәвештә уңышыңның яки уңышсызлыгыңның сәбәпләрен ачыклый белү. 2. Уңышсызлык ситуацияләреннән чыгу юлларын таба белү. 3. Чынбарлыкны үзгәртүгә юнәлтелгән адымнарның кайсылары уку мәсьәләләрен чишкәндә уңай продукт алуга китерүен үткәнгә карап (ретроспективно) билгеләү.

Коммуникатив күнекмә.  1. Диалог барышында үз фикереңне дәлилләп бирә, партнер фикерен сорый  белү.

Шәхеснең  әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү:

милли горурлык, гражданлык хисләре формалаштыру.

 

Балалар әдәбияты.

шигъри текстларны һәм чәчмә әсәрдән өзекләрне яттан сөйләргә; язучының тормыш юлы, иҗаты турында сөйли белергә; әдәби  әсәрнең эчтәлегенә һәм формасына караган төшенчәләрне үзләштереп, әсәрләрне анализлаганда аларны куллана белергә;  

Аралашу    мәсьәләсен тормышка  ашыру максатында,  үз фикереңне белдерергә, үз эшчәнлегеңне оештыру өчен, сөйләмнең төрле чараларыннан  нәтиҗәле файдалана белергә

Танып-белү   күнекмәсе. 1.  Аңлап уку.Үз эшчәнлеге максатларына туры килгән,соралган информацияне тексттан табу. 2. Текст эчтәлегендә ориентлашу,текстның тулы мәгънәсен аңлау. 3. Тема тирәсендәге төп билгеләрне аерып алу нигезендә кагыйдә формалаштыру. 4. Төрле мәгълүмат чаралары белән эшли, кирәкле мәгълүматны таба, анализлый һәм үз эшчәнлегендә куллана белү.

Регулятив  күнекмә.  1. Көтелгән нәтиҗәгә ирешә яки ирешә алмау сәбәпләрен аргументлаштырып, үз эшчәнлегеңә бәя бирү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Информацион һәм коммуникатив уку мәсьәләләрен чишү өчен  компьютер технологияләрен куллана белү.

Шәхеснең  әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү:

милли горурлык, гражданлык хисләре формалаштыру;

әхлак нормаларын, җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен үзләштерү.

 

Баллада жанры

телнең сурәтләү чараларын, аларның әсәр эчтәлеген ачкандагы ролен ачыкларга;әдәби әсәрне анализлаганда, гади әдәби терминология кулланырга;лирик төрдәге әсәрләрнеанализларга, аларның билгеле бер жанрга каравын белергә

Күмәк фикер алышуга кушыла алырга. Кирәкле мәгълүматны аерып алып, төп һәм ярдәмче мәгълүматны билгели белергә.

Танып-белү күнекмәсе. 1. Тема буенча төп билгеләрне аерып алу нигезендә кагыйдә формалаштыру. 2. Төрле мәгълүмат чаралары белән эшли, кирәкле мәгълүматны таба, анализлый һәм үз эшчәнлегендә куллана белү.

Регулятив күнекмә. 1. Эмоциональ киеренкелекне, арыганлыкны йомшарту, активлаштыру  эффектына ирешүне регуляцияләү алымнарын демонстрацияли белү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Язма һәм телдән, монологик һәм контекст сөйләм төрләрен оста файдалана белү. 2. Үз фикерләрен телдән һәм язмача җиткерә белү,  башкаларны тыңлый,  киңәш бирә белү. 3. Үзең алган белем күнекмәләрен тормышның төрле шартларында куллана белергә өйрәнү.

Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү.

Эпик төр жанры

  роман

әдәби әсәрне сюжет–композиция, образлар бирелеше, тел–стиль ягыннан анализларга; үзенчәлекләрен билгеләргә; әсәрләрне үзара чагыштырырга, уртак һәм аермалы якларны таба белергә; язучыларның әсәрләрен чагыштырып уртак һәм аермалы якларын аңлата, бәяли белергә.

Объектларны классификацияләү, чагыштыру өчен критерийлар сайларга һәм нәтиҗәләр чыгара белергә.

Танып-белү күнекмәсе.  1. Сүзлекләр, башка эзләнү схемаларын актив куллана белү. 2. Электрон эзләү системалары белән узара бәйләнеш булдыру.  

Регулятив  күнекмә.  1. Үзконтроль нигезләрен яхшы белү,  уку һәм танып-белү процессында үзбәя, карар кабул итә белү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Үз фикереңне аргументлар китереп, әдәпле яклый белү. 2. Үз хаталарыңны лаеклы рәвештә таный белү һәм аны төзәтә белү.

Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6 нчы сыйныфта татар әдәбиятының эчтәлеге.

 

Барлыгы – 70 сәгать

Әдәбият өйрәнү – 58 сәгать

Бәйләнешле сөйләм үстерү – 8 сәгать

Дәрестән тыш уку – 4 сәгать

Бүлекнең исеме

Кыскача эчтәлек

Сәг.

Халык  авыз иҗаты. Мифлар.

Дөньяны үзләштерүнең беренче баскычы буларак мифология .Мифларда борынгы чор халыкларының табигать законнарын  аңларга - күзалларга омтылулары. Дөнья халыклары иҗат иткән  һәм татар халык мифлары арасында уртаклык -аерымлыклар.”Алып  кешеләр”,  ”Җил иясе җил чыгара”мифларында чынбарлыкны  хыял ярдәмендә аңлатырга омтылу.

3 с.

Әдәби

төрләр,   жанрлар

Әдәби әсәрләрнең өч төргә бүленүе.Тормыш-чынбарлыкны  чагылдыруда һәрберсенең  үзенчәлекле алымнары, тасвирлау чаралары  булу. Эпик һәм лирик төрләрнең  сурәтләү материалын сайлап алу үзенчәлекләре. Бу ике төрнең үз эчендә жанрларга бүленеше.  К.Насыйриның тормышы, иҗаты, мәгърифәтче әшчәнлеге белән таныштыру. ”Әбүгалисина”әсәрен уку, анализлау.

7 с.

Эпик төрнең жанрлары

Г.Ибраһимовның тормышы һәм иҗаты белән таныштыру  “Алмачуар” хикәясен укып өйрәнү. Хикәяләү үзенчә леген:  эпиклык (чор, урын, кешеләр язмышы) белән  лириклыкның (Закирның бик көчле теләге, хылы, эчке хис-кичерешләре, табигать күренешләре, Алмачуар образы)  үзара аерылгысыз үрелеп тасвирлануда икәнлегенә анализ ясап бару.

5с.

Әдәбиәсәр

 

Гали Рәхимнең  иҗаты турында кыскача мәгълүмат бирү.”Яз әкиятләре” хикәясе  мисалында күчерелмә мәгънә, аллегория, символлар турындасөйләшү. Образлардагы яшерелгән мәгънәне - контекстны ачыклау

3 с.

Лирик төр, үзенчәлекләре

Дәрдмәнднең тормышы, иҗаты  һәм әдәбиятта үзенчәлекле урыны турында кыскача белешмә. Исеме, тәхәллүсе. Күңелендәге катлаулы, каршылыклы хис-кичерешләре. Махсус тел-сурәтләү чаралары: эпитет, метафора, чагыштыру.

2с.

Шигъриобразлар

С.Рәмиевнең тормышы, иҗаты турында кыскача мәгълүмат; шигырьләрдәге төп фикер, хис-кичерешләр һәм аларның күтәренке хис-пафос белән яңгыравы. Ике шагыйрьнең әсәрләрен чагыштыру.

2с.

Әдәби төр һәм жанрлар

Драма төренең үзенчәлекләре. Барлык сәнгать төрләрен дә берләштергән театр сәнгатенең нигезен тәшкил итүе. Театр һәм драматургия бердәмлеге. Г.Камалның театр, драматургия тарихында урыны роле.”Беренче театр”да көлүне тудырган сәбәпләр: махсус уйлап табылган ситуация, характерлы персонажлар, диалоглар. Әсәргә анализ: конфликтлар, сюжет хәрәкәте, төп геройлар, ярдәмче персонажлар.

4с.

Г.Тукай иҗаты

Г.Тукайның тормышы, иҗаты, татар әдәби-ятында тоткан урыны турында белгәннәрне искә төшерү. Татар әдәбиятында беренче автобиографик әсәр булган “Исемдә калганнар”ның язылу тарихы. Балачак кичерешләрен тудырган сәбәпләр. Хикәяләү үзенчәлеге, хикәяләүче образы.

6 с.

Лирик герой

Лирик төрнең нинди фикер, хис белдерү үзенчәлегеннән чыгып, үз эчендә жанрларга бүленүен өйрәнгән әсәрләр мисалында аңлату. Лирика төшенчәсен ныгыту. Һ.Такташ шигырьләрен укып өйрәнү; алардагы лирик герой образын ачыклау. Шуңа бәйләп, Такташ турында сөйләшү, шәхесен чоры белән бәйләү.

6с.

Әдәби иҗат. Сәнгать алымнары.

Халык авыз иҗаты һәм матур әдәбиятның уртаклык -аерымлыкларын искә төшерү. Автор хикәяләвенә, персонажлар сөйләменә, деталь образларга, сурәтләү чараларының төгәллегенә игътибар итеп,  И.Газиның ”Кояш артыннан киткән тургай”,   Р.Батулланың  “Имче”,”Көчек”,”Чагыр”,  Ф.Яруллинның “Ак төнбоек” хикәяләрен укып өйрәнү.

15 с.

Балалар әдәбияты.

Р.Миңнуллин иҗаты, әдәбияттагы урыны, дәрәҗәле исемнәре турында мәгълүмат. Шигырьләрен укып анализлау. Лирик герой образын һәм әсәр героен аерырга күнегү. “Энекәш кирәк миңа”, “Әни, мин көчек күрдем”,”Шундый минем туган ягым”,”Кайтыйк ла үзебезгә!” шигырьләрендә образлар байлыгы, геройлар төрлелеге.

5 с.

Баллада жанры

Балладаның үзенчәлекләрен: конкрет вакыйганы, геройларны сурәтләве - эпик төр сыйфаты; гадәттән тыш, тылысымга якын хәлләр, көчле соклану, горурлану хисләре;капма каршы кую алымы, символик образлар, арттыру-көчәйтү алымнары -  лирик төргә хас сыйфатларны  һәр әсәрдә табып күрсәтә бару. М.Җәлил “Сандугач һәм чишмә”,  И.Юзеев”Бакчачы туры нда баллада”,”Йолдыз кашка турында баллада” әсәрләре.

5 с.

Эпик төр жанры

  роман

Хикәя һәм повесть жанрлары белән чагыштырып, романның сыйфатлары, уртаклык һәм аермалары турында сөйләшү. Өйрәнгән әсәрләр мисалында эпик төргә йомгак ясау.  Ә.Фәйзи иҗаты турында белешмә бирү.”Тукай” романының язылу тарихы. Әсәрне укып анализлау. “Исемдә калганнар” белән чагыштырып, Ә.Фәйзинең үз Тукаен иҗат иткәнлеге, автор нияте,  фантазиясе турында сөйләшү.

5 с.

 

Барысы

68 с.

 

 

 

 

 

 

6 нчы сыйныфлар өчен Федераль дәүләт белем бирү стандартларына нигезләнгән календарь-тематик план.

Ф.А.Ганиева,  М.Д., Гарифуллина, Әдәбият, 6 сыйныф,Казан: тат.кит.нәшр., 2014

№

Өйрәнелә торган бүлек, дәрес темасы ы

Сәг.

саны

Календарь вакыт

Укучыларның төп эшчәнлек төрләре

План.вакыт

Фактик вакыт

Халык авыз иҗаты. Мифлар. -3 с

1

Халык авыз иҗаты.

1

 

 

Сорауларга тулы һәм төгәл җаваплар бирергә күнегү.  Әңгәмә кора белү.

 

2

 

Мифология.  “Алып кешеләр”.”Зур кешеләр” мифлары.

1

 

 

Мифларны уку,

эчтәлеген сөйләргә өйрәнү; нинди күренеш тасвирланганын аңлата алу.Сорауарга тулы һәм төгәл җаваплар бирергә күнегү.  Әңгәмә кора белү.

3

” Җил иясе җил чыгара” мифы.

1

 

 

Мифны уку,

эчтәлеген сөйләргә өйрәнү; нинди күренеш тасвирланганын аңлата алу

Әдәби төрләр,   жанрлар – 7 с

4

Практик дәрес. Тема:  Әдәби әсәр: эчтәлек һәм форма.

1

 

 

Эчтәлек һәм форма. Образлар системасы, әдәби алымнар, тел-сурәтләү чаралары турында аңлату.Сорауарга тулы һәм төгәл җаваплар бирергә күнегү.  Әңгәмә кора белү.

5

Практик дәрес.Әдәби әсәрнең төп элементлары.Ә.Еникинең “Бала” хикәясенә анализ.

1

 

 

Матур әдәбият һәм башка сәнгать төрләре арасында образ иҗат итү үзенчәлеген билгеләү. Хикәягә анализ ясау.

6

К.Насыйриның тормышы һәм иҗаты.

1

 

 

Хронология төзү. Әңгәмә кора белү.

7

К.Насыйриның «Әбүгалисина» повесте.Әсәрдә тасвирланган вакыйгалар, күренешләр

1

 

 

«Әбүгалисина»повестен уку, план төзү.Эпик төр жанры  буларак  хикәя белән уртаклыгын, аермасын табу. Хикәя белән чагыштырып, повесть жанрынаера белү.

8

К.Насыйриның «Әбүгалисина» повесте.Төп геройлар, ярдәмче персонажлар, җыелма образлар. 

1

 

 

“Әбүгалисина”әсәрен уку;эчтәлен эзлекле итеп сөйләргә, геройлар

га  характеристика бирергә өйрәнү.  Хикәя белән чагыштырып, повесть жанрынаера белү.

9

К.Насыйриның «Әбүгалисина» повесте. Хикәяләүче автор образы;  автор позициясе.   

1

 

 

“Әбүгалисина”әсәрен уку;эчтәлен эзлекле итеп сөйләргә, хикәяләүче автор образын табарга, автор позициясен билгеләргәөйрәнү.

10

БСҮ. Инша“Әбүгалисина белән Әбелхарис язмышыннан мин нинди нәтиҗәләр ясадым?”

1

 

 

Җөмләләрне эзлекле рәвештә бәйләнешкә кертеп, Әбүгалисина белән Әбелхарис язмышына үз мөнәсәбәтләре турында язма сөйләм оештыру.

Эпик төрнең жанрлары – 5с

11

Г.Ибраһимовныңтормышы һәм иҗаты.

1

 

 

Хронология төзү. Әңгәмә кора белү.

12

Г.Ибраһимовның «Алмачуар» хикәясе.Конфликтка бәйле сюжет элементлары.

1

 

 

“Алмачуар”хикәясендә нинди вакыйгалар тасвирланганын аерып алып сөйләргә өйрәнү. Кемнәр, нинди хәлләр каршы куелганын ачыклап, конфликтны табарга өйрәнү.

13

Г.Ибраһимовның «Алмачуар» хикәясендә сурәтләнгән чор картинасы.

1

 

 

“Алмачуар”хикәясендә нинди вакыйгалар тасвирланганын аерып алып сөйләргә өйрәнү, шул мисалда сюжетны танырга өйрәнү.

14

Г.Ибраһимовның «Алмачуар» хикәясендә әдәби алымнар: кабатлау, янәшәлек, каршы кую.

1

 

 

Кемнәр, нинди хәлләр каршы куелганын ачыклап, конфликтны табарга өйрәнү.

15

Г.Ибраһимовның «Алмачуар» хикәясендә тасвирланган вакыйгаларда, геройлар язмышында һәм әсәрнең исемендә автор идеалының чагылуы.

1

 

 

«Алмачуар» әсәрен уку;эчтәлен эзлекле итеп сөйләргә, хикәяләүче автор образын табарга, автор позициясен билгеләргәөйрәнү.

Әдәби әсәр- 3 с

16

Г.Рәхимнеңтормышы һәм иҗаты.«Яз әкиятләре» хикәясе.

1

 

 

Гали Рәхимнең  иҗаты турында кыскача мәгълүматны хронологиягә салу. «Яз әкиятләре» хикәясен уку, сөйләү.

17

Г.Рәхимнең «Яз әкиятләре» хикәясендә эчтәлек: вакыйга, күренеш, яшерен эчтәлек, контекст.  

1

 

 

”Яз әкиятләре” хикәясе  мисалында күчерелмә мәгънә, аллегория, символлар турындасөйләшү. Образлардагы яшерелгән мәгънәне - контекстны ачыклау.

18

БСҮ. Инша. Табигать образларында кеше характерының  сыйфатлары (Г.Рәхимнең “Яз әкиятләре”,  мәсәлләр һәм балладалар мисалында).

1

 

 

Җөмләләрне эзлекле рәвештә бәйләнешкә кертеп, табигать образларында кеше характерының  сыйфатлары чагылу турында язма сөйләм оештыру.Табигать  образларында кеше сыйфатларын тасвирлау –әдәбиалым икәнен истә калдыру.

Лирик төр, үзенчәлекләре – 2 с

19

Дәрдемәнднең тормышы һәм замандаш   шагыйрьләр арасында үзенчәлекле урын алган фәлсәфи лирикасы. «Видагъ» шигыре.

1

 

 

Дәрдмәнтнең тормышы, иҗаты  һәм әдәбиятта үзенчәлекле урыны турында кыскача белешмәне хронологиягә салу. Әңгәмә кора белү.

20

Дәрдемәнднең “Каләмгә хитаб” шигыре. Хис-кичерешләрен,  уй- фикерләрен  чагылдырган  образлар, сурәтләүләр.

1

 

 

5-сыйныфта өйрәнгән шигырь төзелешен искә төшереп, укыган нарны анализлау.

Тел-сурәтләү чараларын табу.

Шигъри образлар – 2с

21

С Рәмиевнең тормышы һәм иҗаты. «Уку» шигыре. Лирик герой  образы.  

1

 

 

С.Рәмиевнең тормышы, иҗаты турында кыскача мәгълүматны хронологиягә салу.Шигырьдәге төп фикер, хис-кичерешләр һәм аларның күтәренке хис-пафос белән яңгыравын ачыклау.

22

С Рәмиевнең “Авыл”шигыре. Табигатьне  тасвирлавында  романтик күтәренкелек.

1

 

 

“Авыл”шигырендә тасвирланган хис-кичерешләрне аңлап, тәңгәл интонация белән  уку

Әдәби төр һәм жанрлар – 4 с

23

Г.Камалның тормышы һәм иҗаты. Г.Камалның «Беренче театр»комедиясе.

1

 

 

Г.Камалның тормышы, иҗаты турында хронология төзү. Г.Камалның театр, драматургия тарихында урыны, роле турында сөйли белү.

24

Г.Камалның «Беренче театр» комедиясе. Көлке  ситуациягә корылган вакыйга.

1

 

 

”Беренче театр”әсәренең эчтәлеген эзлекле итеп сөйләү.”Беренче театр”да көлүне тудырган сәбәпләрне табу (махсус уйлап табылган ситуация, характерлы персонажлар, диалоглар).

 

25

Г.Камалның «Беренче театр» комедиясе. Әсәрнең төп һәм ярдәмче геройлары.

1

 

 

Әсәргә анализ ясау: конфликтлар, сюжет хәрәкәте, төп геройлар, ярдәмче персонажлар.

 

26

Г.Камал ның «Беренче театр» комедиясенең әһәмияте.

1

 

 

Караган спектакльләрне искә төшереп, комедияне таныйбелү.

Г.Тукай иҗаты – 6 с

27

Г.Тукайныңтормышы һәм иҗаты.

1

 

 

Г.Тукайныңтормышы, иҗаты турында хронология төзү, татар әдәбиятында тоткан урыны турында белгәннәрне искә төшерү. Г.Тукай турында белгәннәрне искә төшерү, шигырьләрен яттан сөйләү.

28

Г.Тукайның «Исемдә калганнар» әсәре.Татар әдәбиятында беренче автобиографик әсәр булуы, язылу тарихы

1

 

 

Татар әдәбиятында беренче автобиографик әсәр булган “Исемдә калганнар”ның язылу тарихын ачыклау.

 

29

Г.Тукайның «Исемдә калганнар» әсәрендәГ.Тукайның  кешеләргә, үз язмышына, яшәгән чорына мөнәсәбәте чагылу.

1

 

 

Сорауларга тулы

җаваплар бирергә,

әңгәмә корырга күнегү

30

Г.Тукайның «Исемдә калганнар» әсәрендә образлар.

1

 

 

«Исемдә калганнар» әсәрендә хикәяләү үзенчәлеген, хикәяләүче образын аңлату.

31

«Исемдә калганнар» әсәрендә Г.Тукайныңтормыш юлының иҗаты белән аерылгысыз бәйләнеше.

1

 

 

«Исемдә калганнар» әсәрендә балачак кичерешләрен тудырган сәбәпләрне билгеләү.

32

БСҮ. Инша. Габдулла Тукай образын гәүдәләндергән  сәнгать әсәрләре.

1

 

 

Җөмләләрне эзлекле рәвештә бәйләнешкә кертеп, Габдулла Тукай образын гәүдәләндергән  сәнгать әсәрләретурында язма сөйләм оештыру.

Лирик герой – 6с

33-34

Практик дәрес. Лирик әсәрне анализлау. Жанрлар: пейзаж лирикасы; табигать образлары. 

2

 

 

Лирика төшенчәсен ачыклау.  Лирик төрнең нинди фикер, хис белдерү үзенчәлегеннән чыгып, үз эчендә жанрларга бүленүен өйрәнгән әсәрләр мисалында аңлату.

35

Һ.Такташның  тормышы һәм иҗаты.

1

 

 

Һ.Такташның  тормышы, иҗаты турында хронология төзү, татар әдәбиятында тоткан урыны турында белгәннәрне искә төшерү.

36

Һ.Такташның  “Урман” шигырендә  лирик герой, образлар системасы,  сурәтләү чаралары.

1

 

 

Һ.Такташның  “Урман” шигыренукып өйрәнү, андагы лирик герой образын ачыклау. Шуңа бәйләп, Такташ турында сөйләшү, шәхесен чоры белән бәйләү.

37

Һ.Такташның “Пи-би-бип” шигырендә  лирик герой, образлар системасы,  сурәтләү чаралары.

1

 

 

Һ.Такташның “Пи-би-бип” шигырен укып өйрәнү, андагы лирик герой образын ачыклау.

38

Һ.Такташның ”Болай гади җыр гына” шигырендә  лирик герой, образлар системасы,  сурәтләү чаралары.

1

 

 

Шигъри образларны таный һәм аларда белдерелгән мәгънәне,

хис -кичерешләрне

аңлата белү. Дөрес

интонация белән

укырга күнегү.

 

Әдәби иҗат. Сәнгать алымнары. – 15с

39

И.Газиның  тормышы һәм иҗаты.

1

 

 

И.Газиның  тормышы, иҗаты турында кыскача мәгълүматны хронологиягә салу.

40

И.Газиның  «Кояш артыннан киткән тургай” хикәясе.  Сурәтләү обьекты, хикәяләүче образы, сурәтләү алымнары.

1

 

 

И.Газиның  «Кояш артыннан киткән тургай” хикәясенең эчтәлеген һәм формасын ачыклау,конфликт,аның сәбәбен ачыклау,чишелешенә бәйләп әсәрнең  идея, проблемасын  билгеләү

41

И.Газиның  «Кояш артыннан киткән тургай” хикәясендә сурәтләү алымнары.

1

 

 

Автор хикәяләвенә, персонаж-

лар сөйләменә, деталь образларга, сурәтләү чараларының төгәллегенә игътибар итеп хикәяне укып өйрәнү.

 

42

БСҮ. И.Газиның  «Кояш артыннан киткән тургай” хикәясе. Яттан сөйләү.

1

 

 

И.Газиның  «Кояш артыннан киткән тургай” хикәясенең өзеген яттан сөйләү.

43

Дәрестән тыш уку.  И.Гази. “Өч Мәхмүт” хикәясе.

1

 

 

Автор хикәяләвенә, персонаж-

лар сөйләменә, деталь образларга, сурәтләү чараларының төгәллегенә игътибар итеп хикәяне укып өйрәнү.

44

Р.Батулланың  тормышы һәм иҗаты.«Имче»хикәясе.

1

 

 

Автор хикәяләвенә, персонаж-

лар сөйләменә, деталь образларга, сурәтләү чараларының төгәллегенә игътибар итеп хикәяне укып өйрәнү.

45

Р.Батулланың   “Көчек”хикәясе.

1

 

 

Автор хикәяләвенә, персонаж-

лар сөйләменә, деталь образларга, сурәтләү чараларының төгәллегенә игътибар итеп хикәяне укып өйрәнү.

46

Р.Батулланың ”Чагыр”хикәясе.

1

 

 

Автор хикәяләвенә, персонаж-

лар сөйләменә, деталь образларга, сурәтләү чараларының төгәллегенә игътибар итеп хикәяне укып өйрәнү.

47

Тукайның балачагы турында  автор уйланмалары,  күзаллавы.

1

 

 

Тукайның балачагы турында  автор уйланмаларын,  күзаллавын ачыклау. Сорауларга тулы җаваплар бирергә,әңгәмә корырга күнегү

48

Дәрестән тыш уку. М.Җәлил. “Ана бәйрәме” шигыре.

1

 

 

М.Җәлилнең тормышы, иҗаты турында кыскача мәгълүматны хронологиягә салу. “Ана бәйрәме” шигырен анализлау.

49

Ф.Яруллинның тормышы һәм иҗаты. “Ак төнбоек” хикәясе. Вакыйга, геройлар.

1

 

 

Ф.Яруллинның тормышы, иҗаты турында кыскача мәгълүматны хронологиягә салу.“Ак төнбоек” хикәясенең эчтәлеген сөйләргә өйрәнү; нинди күренеш тасвирланганын аңлату.

50

Ф.Яруллинның “Ак төнбоек” хикәясе.  Конфликт һәм сюжет  этаплары.

1

 

 

Хикәяләрнең эчтәлеген һәм формасын ачыклау: конфликт,аның сәбәбе,чишелешенә бәйләп әсәрнең  идея, проблемасын  билгеләү

51

Ф.Яруллинның “Ак төнбоек” хикәясе.Хикәяләү алымнары.    

1

 

 

Образлар системасы, әдәби алымнар, тел-сурәтләү чаралары турында аңлату.  Сорауарга тулы һәм төгәл җаваплар бирергә күнегү. 

 

52

БСҮ.Ф.Яруллинның “Бер өмет” шигырен яттан сөйләү.

1

 

 

Ф.Яруллинның “Бер өмет” шигырен сәнгатьле итеп яттан сөйләү. Әңгәмә кора белү.

53

Дәрестән тыш уку. Ф.Яруллин. “Урман әкияте” хикәясе.

1

 

 

Ф.Яруллин. “Урман әкияте” хикәясенавтор хикәяләвенә, персонажлар сөйләменә, деталь- образларга, сурәтләү чараларының төгәллегенә игътибар итеп укып өйрәнү.

Балалар әдәбияты – 5 с

54

Р.Миңнуллинның  тормышы һәм иҗаты.

1

 

 

Р.Миңнуллинның  тормышы, иҗаты турында хронология төзү, татар әдәбиятында тоткан урыны турында белгәннәрне искә төшерү, дәрәҗәле исемнәре турында мәгъ-лүмат бирү.

55

Р.Миңнуллинның  ”Энекәш кирәк миңа!” “Әни, мин көчек күрдем”  шигырьләре.  Балачакны   гәүдәләндергән  образлар.  

1

 

 

Шигырьләрнең ге-ойлары турында фикер алышу; балачакка гына хас сыйфатларны табу, үзең белән чагыштыру.

56

Р.Миңнуллинның    “Шундый минем туган ягым”, “Кайтыйк ла үзебезгә!”  шигырьләре. Әсәр геройлары һәм лирик герой образы, аларның хис-кичерешләре.  

1

 

 

Шигырьләрен укып анализлау. Лирик герой образын һәм әсәр героен аеру. Иҗади уку күнекмәләрен үстерү.

 

57

 Р.Миңнуллинның  “Шундый минем туган ягым”шигырен яттан сөйләү.

1

 

 

Р.Миңнуллинның  “Шундый минем туган ягым”шигырен сәнгатьле итеп яттан сөйләү. Әңгәмә кора белү.

58

 Инша.  Мин кемнәрдән үрнәк алам?

1

 

 

Җөмләләрне эзлекле рәвештә бәйләнешкә кертеп, үрнәк булырдай шәхесләр турында язма сөйләм оештыру.

Баллада жанры – 5 с

59

Лиро-эпик жанр – баллада.  Образлар системасы. Символ һәм аллегория алымнары.

1

 

 

Балладаның үзенчәлекләрен: конкрет вакыйганы, геройларны сурәтләве - эпик төр сыйфаты; гадәттән тыш, тылсымга якын хәлләр, көчле соклану, горурлану хисләре;капма каршы кую алымы, символик образлар, арттыру-көчәйтү алымнары -  лирик төргә хас сыйфатларны аңлату.

60

М.Җәлилнең «Сандугач һәм чишмә» балладасы.Әсәрнең төзелеше, геройлары.

1

 

 

Эпик һәм лирик төрләрнең үзенчә- лекләрен искә төшереп кабатлау; М.Җәлилнең «Сандугач һәм чишмә» балладасының эчәлеген әсәрдәге кичерешләр яңгы-рашында сөйләү.

61

Илдар Юзеев. “Бакчачы турында баллада”  Фантастик вакыйгаларда һәм символик образларда реальлекне тасвирлау.

1

 

 

Балладаның үзенчәлекләрен: конкрет вакыйганы, геройларны сурәтләү, гадәттән тыш, тылсымга якын хәлләр, көчле соклану, капма каршы кую алымы, символик образлар, арттыру-көчәйтү алымнарынаңлату һәм Илдар Юзеевның “Бакчачы турында баллада”сында табып күрсәтү.

62

Илдар Юзеев.“Йолдыз кашка турында  баллада”.  Фантастик вакыйгаларда һәм символик образларда реальлекне тасвирлау.

1

 

 

Илдар Юзеевнең “Бакчачы турында баллада”сында төп образларны, төп мәгънәләрне табу, аңлату.

63

Илдар Юзеевнең “Йолдыз кашка турында  баллада” әсәрендә батырлык темасы.

1

 

 

Илдар Юзеевның “Йолдыз кашка турында  баллада”сының эчәлеген әсәрдәге кичерешләр яңгы-рашында сөйләү.

Эпик төр жанры роман – 5с

64

Ә.Фәйзинең тормышы һәм иҗаты.

1

 

 

Ә.Фәйзинең тормышы, иҗаты турында хронология төзү, татар әдәбиятында тоткан урыны турында белгәннәрне искә төшерү.

65

Эпик төр жанры – роман.Ә.Фәйзинең “Тукай” романы. Сюжет һәм композиция  үзенчәлеге.

1

 

 

Хикәя һәм повесть жанрлары белән чагыштырып, романның сыйфатлары, уртаклык һәм аермалары турында сөйләү. ”Тукай” романының язылу тарихын аңлату.Зур күләмле әсәрнең, эпизодларын  хәтердә калдырып, эчтәлеген сөйләү.

66

Ә.Фәйзи “Тукай” романында катлаулы, каршылыклы тормыш күренешләре.

1

 

 

Ә.Фәйзи “Тукай” романының эчтәлеген сөйләргә өйрәнү; нинди күренеш тасвирланганын аңлату. Әсәрне укып анализлау. “Исемдә калганнар” белән чагыштырып, Ә.Фәйзинең үз Тукаен иҗат иткәнлеге, автор нияте,  фантазиясе турында сөйләшү.

67

Ә.Фәйзи “Тукай” романында төп геройлар.

1

 

 

Тукай тормышы ның вакыйгаларга,

яшәгән шартларга, янәшәсендәге шәхесләргә бәйле булуын аңлату; характеры чыныга баруын дәлилләү.

68

Ә.Фәйзи “Тукай” романының әһәмияте.

1

 

 

 “Исемдә калганнар” әсәре  һәм Г. Тукайның тулы биографиясе белән бәйләп  нәтиҗәләр ясау. 

 

 

 

Просмотрено: 0%
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Просмотрено: 0%
Скачать материал
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Скачать материал "Программа родной язык, 3 класс"
Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Получите профессию

Копирайтер

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Выбранный для просмотра документ 7 класс татар теле Хасаншина 2018.doc

7 нче татар сыйныфы өчен татар теленнән календарь-тематик план (ФГОС)

 

        №

          Бүлекчә, тема исемнәре

Сәгать саны

     Үткәрү вакыты

Уку эшчәнлегенең төп    төрләре

План

Факт

 

 

 

 

 

 

 

 

Морфология буенча үткәннәрне тирәнәйтеп кабатлау –2  с
  1.  

 Мөстәкыйль сүз төркемнәре һәм хәбәрлек сүзләр

1

 

 

Сүз төркемнәрен классификацияләү үзенчәлеген аңлата алу.

 Мөстәкыйль сүз төркемнәрен һәм хәбәрлек сүзләрне саный белү

 
  1.  

Модаль һәм бәйләгеч сүз төркемнәре

1

 

 

Модаль һәм бәйләгеч сүз төркемнәрен аера алу.

Өстәмә мәгълүмат белән эшләү, төп һәм ярдәмче мәгълүматны билгели белү, алган белемнәрне структуралаштыру

 

 

Морфемика (сүз төзелеше) һәм сүз ясалышы  -4 с

 
  1.  

Сүзнең мәгънәле кисәкләре

1

 

 

Сүзнең мәгънәле кисәкләрен: тамыр, нигез һәм кушымчаларны аеру. Төркемдә яки парларда фикер алышканда, үз уеңны, хисләреңне белдерү өчен, төрле сөйләм чараларыннан файдалана белү
  1.  

Кушымчалар һәм аларның төрләре. Тамыр  һәм ясалма сүзләр

 

1

 

 

Кушымчаларның төрләрен дөрес әйтү һәм шартлы билгеләрен аера белү. Үз эшчәнлегеңне планлаштыру һәм, ситуациягә карап, аны регуляцияләү, көйләү. Тамыр һәм ясалма нигезне аеру.  Ясалышы буенча сүзләрнең төрләрен белү.   Тест биремнәре үтәү.Татар һәм рус телләрендәге сүз төзелешенең аермалы якларын билгеләү
  1.  

Старт контроль эше: грамматик биремле диктант «Лагерьда сабантуй»

1

 

 

Грамматик яктан дөрес язуны тикшерү максатыннан диктант язу
  1.  

Хаталарны төзәтү өстендә эш. Татар телендә сүз ясалышы ысуллары

1

 

 

Татар телендә сүз ясалышы ысулларын атый алу. Этимология төшенчәсен аңлату.Тема буенча тест биремнәре үтәү

 

 

 Гади җөмлә синтаксисы – 14 с
  1.  

Синтаксиска кереш.

Төп синтаксик берәмлекләр

1

 

 

Төп синтаксик берәмлекләрне белү. Төп синтаксик берәмлекләр моделен төзи алу
  1.  

Сүзтезмә турында гомуми төшенчә. Сүзтезмәләрне тикшерү

 

1

 

 

Сүзтезмәләрнең төрләрен аеру күнегүләре үтәү һәм моделен төзи белү .Сүзтезмәләрне тикшерү тәртибен үзләштерү. Сүзтезмә һәм тезмә сүз төшенчәләрен аера белү. Фразеологик әйтемнәрне  ирекле сүзтезмәләр белән алмаштыру күнегүләре эшләү
  1.  

Фикер йөртү тибындагы сочинение «Хезмәт иясе – хөрмәт иясе»

1

 

 

Теманы дөрес ачып, эзлекле рәвештә сочинение язу

 
  1.  

Әйтү максаты ягыннан җөмлә төрләре. Хикәя җөмлә. Сорау җөмлә

 

1

 

 

 

Дәреслектәге белешмәдән файдаланып, җөмлә турында модель төзү. Сүзләр җыелмасыннан җөмләләр төзеп язу. Әйтү максаты ягыннан җөмлә төрләрен саный алу. Бирелгән сораулар нигезендә әйтү максаты буенча җөмлә төрләрен моделен төзү. Сорау җөмләне белдерүче чараларны атый алу һәм шулар нигезендә җөмләләр уйлап язу. Сорау җөмлә турында модель төзү

 
  1.  

Изложение «Шомырт нигә елый?»

 

2

 

 

Тыңланган текстны логик эзлеклелектә, аңлаешлы итеп, кыскартып язып бирү
  1.  

Боерык җөмлә. Тойгылы җөмлә

 

 

1

 

 

Модель нигезендә уку мәсьәләсен куя белү. Боерык җөмлә һәм аның хәбәренең белдерелү чараларын модельдә күрсәтү. Тойгылы җөмләләрне формалаштыручы чараларны аеру күнегүләре үтәү. Тема буенча фикер алышуда актив катнашу, үз фикереңне башкаларны ышандырырлык төпле дәлилләр белән җиткерә белү
  1.  

Җөмләдә сүзләр бәйләнеше. Тезүле бәйләнеш

 

1

 

 

Җөмләдә сүзләр бәйләнешенең ике төрен аеру. Бирелгән модельне дәвам итә алу. Тезүле бәйләнешнең нинди грамматик чаралар ярдәмендә формалашуын аңлата белү

  1.  

Ияртүле бәйләнеш

 

 

1

 

 

Ияртүле бәйләнештәге сүзләр арасында урнашкан хәбәрлекле, ачыклаулы, аныклаулы мөнәсәбәтне күнегү өстендә аңлату. Бәйләүче чаралары төрле булырлык итеп, ияртүле бәйләнешкә кергән сүзләргә  мисаллар язу
  1.  

Контроль диктант “Март”

 

1

 

 

Үтелгән темаларга карата  диктант язу. Өйрәнелгән кагыйдәләргә таянып, грамоталы итеп язу  
  1.  

Хаталарны төзәтү өстендә эш . Җөмләдә сүз тәртибе турында гомуми төшенчә

 

1

 

 

Орфографик, пунктуацион кагыйдәләрне искә төшереп, хаталарны төзәтү өстендә эшләү

 Сүзләрнең уңай һәм кире тәртибен белү. Сүзләрне уңай тәртипкә китереп, җөмләләр төзү күнегүләре үтәү
  1.  

Мәкалә язу: «Мәктәбем тормышыннан»

1

 

 

Эш кәгазьләреннән мәкалә язу. Мәкалә язу үзенчәлекләрен сакларга омтылу
  1.  

Җөмләдә сүзләрнең уңай һәм кире тәртибе

1

 

 

Сүз тәртибенең һәр ике төре турында модель төзү. Инверсия күренешенә мисаллар уйлап язу
  1.  

Логик басым

1

 

 

Логик басымны дөрес билгеләү. Логик басым төрле сүзләргә төшәрлек итеп, җөмләдәге сүз тәртибен үзгәртеп яза алу. Модельләштерү
  1.  

Контроль эш: тест № 1

 

1

 

 

 

 

Өйрәнелгән кагыйдәләрне кулланып, үтелгән темалар буенча тест биремнәре үтәү

 

Ике составлы җөмләләр – 26 с.
  1.  

Ике составлы җөмлә турында төшенчә. Җыйнак һәм җәенке җөмләләр

1

 

 

Ике составлы җөмлә төшенчәсен аңлату. Җыйнак һәм җәенке җөмләләрне аеру. Әдәби әсәрләрдән темага туры килгән мисалларны

сайлап алу
  1.  

Җөмләнең баш кисәкләре . Ия һәм аның белдерелүе

 

1

 

 

Баш кисәкләрне һәм аларның белдерелү үзенчәлекләрен аңлата алу. Җөмләнең баш кисәкләре турында модель төзү

Гади һәм тезмә ияне тану.

Иянең белдерелү үзенчәлекләрен чагылдырган тест биремнәре үтәү. Модельгә таянып, билгеләмә чыгару
  1.  

Хәбәр һәм аның белдерелүе. Гади хәбәр. Кушма хәбәр

 

1

 

 

Гади хәбәрне тану. Хәбәр турында гомумиләштерелгән модель төзү. Схемалар буенча хәбәрнең төрлечә белдерелүенә җөмләләр уйлап язу

Кушма хәбәрне тексттан танып аера белү, аның ясалу үзенчәлеген аңлату. Үз эшчәнлегеңә бәя бирү, мөстәкыйль карар кабул итә белүгә ирешү

 
  1.  

Ия белән хәбәр арасына сызык кую очраклары

 

1

 

 

Ия белән хәбәр арасына сызык кую очракларын белү.

Тема буенча тест биремнәре үтәү
  1.  

Искәртмәле диктант «Мәкальләр»

 

 

 

Өйрәнгән кагыйдәләргә таянып, ия белән хәбәр арасына сызык кую очракларын чагылдырган диктант язу
  1.  

Хаталарны төзәтү өстендә эш. Җөмләнең иярчен кисәкләре. Аергыч һәм аның белдерелүе

1

 

 

Җөмләнең иярчен кисәкләрен  тексттан таба белү. Алар турында гомумиләштерелгән модель төзү, тест биремнәре үтәү

Аергычның белдерелү үзенчәлекләрен әйтә белү. Модельләштерү. Модель буенча билгеләмә чыгару, аны бер-береңә әйтеп карау
  1.  

Аергычның аерылмышы белән бәйләнеше

1

 

 

Аергычны аерылмышына  бәйләүче грамматик чараларны әйтә белү. Тексттан мисаллар сайлап алу
  1.  

Иҗади биремле изложение «Коткарды

 

1

 

 

Сәнгатьле итеп укылган текстның төп фикерен аңлап,  эчтәлеге буенча индивидуаль план төзү, эзлекле сөйләү, план буенча язу. Тасвирлау элементлары өстәү
  1.  

Тәмамлык һәм аның белдерелүе. Туры һәм кыек тәмамлыклар

1

 

 

Тәмамлыкның белдерелү үзенчәлекләрен әйтә белү. Модельләштерү. Модель буенча билгеләмә чыгару, аны бер-береңә һәм үз-үзеңә әйтеп карау

Белдерелү үзенчәлегенә таянып, туры һәм кыек тәмамлыкларны аеру.

  1.  

Эш кәгазьләре: гариза язу

 

1

 

 

Гариза язу тәртибен ятлау һәм билгеләнгән форма нигезендә гариза язу. Эш кәгазьләре турында кроссворд төзү
  1.  

Аныклагыч.Аныклагычлар янында тыныш билгеләре

 

1

 

 

Бирелгән сораулар нигезендә аныклагыч турында модель төзү. Аныклагыч һәм аныкланмышның шартлы билгесен белү

Аныклагычлар янында тыныш билгеләре моделен төзү, тыныш билгеләренең куелу үзенчәлеген аңлата белү
  1.  

Контроль диктант «Мәхәббәт сагышы»

1

 

 

Үтелгән темаларга карата  диктант язу. Өйрәнелгән кагыйдәләргә таянып, грамматик биремнәр үтәү  
  1.  

Хаталарны төзәтү өстендә эш.  Хәл  һәм аның төрләре

1

 

 

Орфографик, пунктуацион кагыйдәләрне искә төшереп, хаталарны төзәтү өстендә эшләү

Модель нигезендә уку мәсьәләсен мөстәкыйль билгели алу. Модельләштерү. Тема буенча тест биремнәре үтәү
  1.  

Урын хәле

1

 

 

Урын хәлләрен тану, белдерелү үзенчәлеген аңлату. Урын хәле турында модель төзү, шуның нигезендә билгеләмә чыгару
  1.  

Вакыт хәле

 

1

 

 

Вакыт  хәлләрен тану, белдерелү үзенчәлеген аңлату. Вакыт хәле турында модель төзү, шуның нигезендә билгеләмә чыгару, аны бер-береңә әйтеп карау. Тест биремнәре үтәү
  1.  

Сәбәп хәле

 

1

 

 

 

 

 

Сәбәп  хәлләрен тану, белдерелү үзенчәлеген аңлату. Сәбәп  хәле турында модель төзү, шуның нигезендә билгеләмә чыгару, аны бер-береңә һәм үз-үзеңә әйтеп карау
  1.  

Максат хәле

 

1

 

 

Максат хәлләрен тану, белдерелү үзенчәлеген аңлату. Максат хәле турында модель төзү, шуның нигезендә билгеләмә чыгару, аны бер-береңә әйтеп карау. Максат хәлен сәбәп хәленнән аеру ысулын әйтеп бирү
  1.  

Рәвеш хәле

 

1

 

 

Рәвеш  хәлләрен тану, белдерелү үзенчәлеген аңлату. Рәвеш  хәле турында модель төзү, шуның нигезендә билгеләмә чыгару, аны бер-береңә әйтеп карау
  1.  

Күләм хәле

 

1

 

 

Күләм хәлләрен тану, белдерелү үзенчәлеген аңлату. Күләм хәле турында модель төзү, шуның нигезендә билгеләмә чыгару, аны бер-береңә әйтеп карау. Тестлы биремнәр үтәү
  1.  

Шарт хәле

Кире хәл

 

1

 

 

Шарт  хәлләрен тану, белдерелү үзенчәлеген аңлату. Шарт  хәле турында модель төзү, шуның нигезендә билгеләмә чыгару, аны бер-береңә әйтеп карау. Шарт хәлләре кулланып, иҗат эше башкару

 Модель буенча уку мәсьәләсен билгеләү. Кире хәлләрне тану, белдерелү үзенчәлеген аңлату. Кире  хәл турында модель төзү, шуның нигезендә билгеләмә чыгару, аны бер-береңә әйтеп карау
  1.  

Контроль изложение «Табылдык»

1

 

 

Текстка якын итеп, логик эзлеклелектә грамоталы язу
  1.  

Изложениене бергәләп тикшерү һәм хаталарны төзәтү өстендә эш

1

 

 

Сөйләм төзелеше буенча, орфографик һәм пунктуацион хаталарны төзәтү, текст буенча иҗади бирем үтәү
  1.  

Аерымланган вакыт һәм аерымланган рәвеш хәлләре

 

1

 

 

Аерымланган вакыт һәм аерымланган рәвеш хәлләре кергән мисалларны аеру. Аларның белдерелү үзенчәлекләрен әйтү.

Модельләштерү.

  1.  

Аерымланган сәбәп һәм аерымланган максат хәлләре

1

 

 

Аерымланган сәбәп һәм аерымланган максат хәлләрен тану, аларны аеру үзенчәлеген әйтү
  1.  

Аерымланган шарт һәм аерымланган  кире хәлләр

1

 

 

Аерымланган шарт хәлләре һәм аерымланган кире хәлләре булган җөмләләрне аерып язу, белдерелү үзенчәлекләрен күрсәтү. Аерымланган шарт һәм аерымланган кире хәлләре булган мәкальләр сайлап язу
  1.  

Грамматик биремле диктант «Яз авазы»

1

 

 

Үтелгән темаларга карата  диктант язу. Өйрәнелгән кагыйдәләргә таянып, грамматик биремнәр үтәү  

 

Җөмләнең модаль кисәкләре – 5 с
  1.  

Эндәш сүзләр һәм алар янында тыныш билгеләре

 

1

 

 

Эндәш сүзләрне тану. Аларның җөмләдәге урыннарын билгеләү. Модельләштерү. Модель нигезендә билгеләмә чыгару

Эндәш сүзләр  янында тыныш билгеләрен дөрес кую. Исемнәре эндәш сүзләр белән белдерелгән  әдәби әсәрләр исемлеге төзү
  1.  

Кереш сүзләр . Кереш сүзләр янында тыныш билгеләре

 

1

 

 

Модель буенча уку мәсьәләсен кую. Кереш сүзләрне тану. Кереш сүзләре булган җөмләләр сайлап язу

Кереш сүзләр янында тыныш билгеләрен дөрес кую. Мәгънә ягыннан туры килгән кереш сүзләрне сайлап, җөмләләрне тулыландыру
  1.  

Контроль диктант «Болытлар сәяхәте»

1

 

 

Үтелгән темаларга карата  диктант язу. Өйрәнелгән кагыйдәләргә таянып, грамматик биремүтәү  
  1.  

Хаталарны төзәтү өстендә эш . Кереш җөмләләр һәм алар янында тыныш билгеләре

1

 

 

Модаль кисәкләр темасына кагылышлы кагыйдәләрне хәтердә яңартып, хаталарны төзәтү өстендә эшләү. Модаль кисәкләр кулланып, иҗади эш башкару

Кереш җөмләләр янында тыныш билгеләре куелу очракларын аңлата алу. Кереш җөмләләр янында тыныш билгеләре турында модель төзү
  1.  

Җөмлә башында әйе, юк сүзләре, алар янында тыныш билгеләре

1

 

 

Җөмлә башындагы әйе, юк сүзләре янында тыныш билгеләрен кую.

Төрле чыганаклардан танып-белү һәм коммуникатив  ихтыяҗларны канәгатьләндерерлек мәгълүматлар табу

 

Җөмләнең тиңдәш кисәкләре – 5 сәг
  1.  

Җөмләнең тиңдәш кисәкләре

турында гомуми төшенчә

1

 

 

Тиңдәш кисәкләр төшенчәсен аңлата белү. Сораулар нигезендә тиңдәш кисәкләрнең моделен төзү
  1.  

Тиңдәш кисәкләрне бәйләүче  чаралар.

1

 

 

Тиңдәш кисәкләрне бәйләүче чараларны атау. Тиңдәш кисәкләре булган җөмләләрне бәйләүче чараларга карап төркемләү
  1.  

Тиңдәш кисәкләр янында тыныш билгеләре

Тиңдәш кисәкләр янында гомумиләштерүче сүзләр

 

1

 

 

Тиңдәш кисәкләр янында тыныш билгеләрен дөрес кую.

Модельләштерү. Тема буенча тестлы биремнәр үтәү

Тиңдәш кисәкләр янында гомумиләштерүче сүзләрне тану. Бирелгән сораулар нигезендә гомумиләштерүче сүзләр турында модель төзү. “Сабантуй”журналы сайтыннан гомумиләштерүче сүзләре булган мисаллар сайлап язу
  1.  

Миниатюр сочинение «Язгы өмәдә»

1

 

 

Тиңдәш кисәкләр янында гомумиләштерүче сүзләр кулланып, иҗади эш башкару
  1.  

Контроль эш : тест № 2

 

1

 

 

Өйрәнелгән кагыйдәләрне кулланып, үтелгән темалар буенча тест биремнәре үтәү

 

Тулы һәм ким җөмләләр. Раслау һәм инкарь җөмләләр  – 2 сәг
  1.  

Тулы һәм ким җөмләләр турында төшенчә

 Ким җөмләләрнең сөйләмдә кулланылышы

 

1

 

 

Тулы һәм ким җөмләләрне аеру. Модельләштерү. Модель нигезендә тулы һәм ким җөмләләрнең билгеләмәләрен чыгару, аларны бер-береңә, үз-үзеңә әйтеп карау

Бирелгән модельдән файдаланып, уку мәсьәләсен ачыклау. Ким җөмләләрнең сөйләмдә кулланылышын аңлата белү. Ким җөмләләр кулланып, диалог төзү
  1.  

Раслау һәм инкарь җөмләләр

 

1

 

 

Тексттан раслау һәм инкарь җөмләләргә мисаллар табып язу. Инкарь чараларын әйтә белү. Модельләштерү

 

Бер составлы җөмләләр – 8 сәг

 
  1.  

Бер составлы җөмләләр турында төшенчә

1

 

 

Бер составлы җөмләләрне тану. Бирелгән модельне тулыландыру. Әдәби әсәрләрдән бер составлы җөмләләр язып алу. Үз фикереңне дәлили белү
  1.  

Бер составлы исем җөмлә Бер составлы фигыль җөмлә

 

 

1

 

 

Бер составлы исем җөмләнең белдерелү үзенчәлеген аңлату. Сорауларга җавап рәвешендә модель төзү. Бер составлы исем җөмләләрне сайлап язу

Бирелгән модельне тулыландырып, уку мәсьәләсен билгеләү. Бер составлы фигыль җөмләнең төрләрен аеру. Модельләштерү. Сөйләмдә бер составлы җөмләләрнең кулланылыш  үзенчәлекләрен билгеләү
  1.  

Җөмләнең төрле урыннарында килгән ымлыклар һәм ияртемнәр

1

 

 

Җөмләнең төрле урыннарында килгән ымлыклар һәм ияртемнәрне тану, алар кергән мисалларны ике төркемгә аерып язу
  1.  

Ымлыклар янында тыныш билгеләре

1

 

 

Ымлыклар  янында тыныш билгеләрен дөрес кую. Җөмләләрне тиешле ымлыклар белән тулыландыра белү

  1.  

Ияртемнәр янында

тыныш билгеләре

1

 

 

Ияртемнәр янында тыныш билгеләрен дөрес кую. Тыныш билгеләре куелу-куелмауга карап, мисалларны ике төркегә аерып язу
  1.  

 Контроль изложение «Сирень һәм роза»

1

 

 

Сәнгатьле итеп укылган текстның төп фикерен аңлап,  эчтәлеге буенча гади план төзү, эзлекле сөйләү, план буенча язу
  1.  

Хаталарны төзәтү өстендә эш

1

 

 

Сөйләм төзелеше буенча, орфографик һәм пунктуацион хаталарны төзәтү, текст буенча иҗади бирем үтәү
  1.  

Контроль диктант Сәбәп”

1

 

 

  Гади җөмлә синтаксисын кабатлау буенча диктант язу. Грамматик бирем үтәү

 

Гади җөмлә синтаксисын гомумиләштереп кабатлау – 2 сәг
  1.  

 Гади җөмлә синтаксисын гомумиләштереп кабатлау

1

 

 

Җөмлә кисәкләрен гомумиләштереп кабатлау максатыннан  күнегүләр эшләү. Җөмләләргә синтаксик анализ ясау
  1.  

 Гади җөмлә синтаксисын гомумиләштереп кабатлау

1

 

 

Җөмлә кисәкләрен гомумиләштереп кабатлау максатыннан  күнегүләр эшләү. Җөмләләргә синтаксик анализ ясау

 

 

 

 

 

 

Предмет буенча планлаштырылган (көтелгән) нәтиҗәләр

 

Бүлек исеме

            Предмет нәтиҗәләре

 Метапредмет нәтиҗәләр

Шәхескә бәйле        нәтиҗәләр

Укучы өйрәнәчәк

Укучы өйрәнергә мөмкинлек алачак

Телнең кеше тормышында һәм җәмгыятьтә тоткан урыны

 

Телнең кеше тормышында һәм җәмгыятьтә тоткан урынын билгеләү. Кардәш һәм кардәш булмаган телләрне әйтә белү. Татарлар яши торган төбәкләрне атый алу

Телнең кеше тормышында һәм җәмгыятьтә тоткан урыны турында теләсә нинди жанрдагы иҗат эше башкару

 

Танып-белү күнекмәсе.       1. Аңлап уку.  Текстның төп идеясен билгеләү.  2. Уку һәм танып-белү  гамәленең эффектив юлларын сайлап ала белү 

Регулятив күнекмә.   Эшчәнлектә   проблеманы аерып ала, аның чишелеш юлларын билгели белү

 Коммуникатив күнекмә. Информацион-коммуникатив технологияләр өлкәсендә компетентлыкны үстерү  

1.Туган телеңне, туган төбәгеңнең, милләтеңнең тарихын һәи мәдәни мирасын белү. 2.  Мораль  (әхлакый) проблемаларны чишүдә  үз гамәлләреңә аңлы һәм җаваплы караш формалаштыру. 3. Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер булу

Морфология буенча үткәннәрне тирәнәйтеп кабатлау

 

Сүз төркемнәрен классификацияләү үзенчәлеген аңлата алу.

 Мөстәкыйль, модаль, бәйләгеч сүз төркемнәрен  һәм хәбәрлек сүзләрне саный белү

 

Өстәмә мәгълүмат белән эшләү, төп һәм ярдәмче мәгълүматны билгели белү, алган белемнәрне структуралаштыру

 

Танып-белү күнекмәсе. Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, сәбәп-нәтиҗә элемтәләрен урнаштыра, логик фикерләү, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясый белү 

Регулятив күнекмә.   Эшчәнлектә    проблеманы аерып алу, аның чишелеш юлларын билгеләү

Коммуникатив күнекмә. Яшьтәшләре  белән бердәм эшчәнлекне оештыру,  төркемгә берләшү, индивидуаль һәм төркемдә эшли белү. Дәлилле итеп үз фикерен башкаларга җиткерү

1. Җәмгыятьнең гуманистик, демократик, традицион кыймәтләрен күңелең белән кабул итү. 2. Үз гамәлләреңә аңлы һәм җаваплы караш  булдыру.  3. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер   булу һәм үзара аңлашуга ирешү. 4.  .Сәламәт һәм  куркынычсыз яшәү рәвеше кыйммәтләре булу . 8. Кеше матурлыгын аңлау  аша, үз илеңнең мәдәният тарихына хөрмәт булдыру

Морфемика (сүз төзелеше) һәм ясалышы

Сүзнең мәгънәле кисәкләрен: тамыр һәм кушымчаларны аеру. Кушымчаларның төрләрен дөрес әйтү. Тамыр һәм ясалма  нигезне аеру.  Ясалышы буенча сүзләрнең төрләрен белү.  Татар һәм рус телләрендәге сүз төзелешенең аермалы якларын билгеләү. Этимология төшенчәсен аңлату. Сүзләрне төзелеше һәм ясалышы ягыннан тикшерү. Татар телендә сүз ясалышы ысулларын атый алу

Төркемдә яки парларда фикер алышканда, үз уеңны, хисләреңне белдерү өчен, төрле сөйләм чараларыннан файдалана белү, эшчәнлегеңне планлаштыру һәм, ситуациягә карап, аны  регуляцияләү, көйләү

Танып-белү күнекмәсе. Укучының үз эшчәнлеген мөстәкыйль  рәвештә  оештыра белүе, бәяләве, үзенең кызыксынучанлык өлкәсен билгеләве;  мөстәкыйль рәвештә теманы, куелган проблеманы ача белү, фикер йөртү

 Регулятив күнекмә. 1. Мөстәкыйль рәвештә уңышыңның яки уңышсызлыгыңның сәбәпләрен ачыклый белү. 2. Уңышсызлык ситуацияләреннән чыгу юлларын таба белү. 3. Чынбарлыкны үзгәртүгә юнәлтелгән адымнарның кайсылары, уку мәсьәләләрен чишкәндә, уңай продукт алуга китерүен үткәнгә карап (ретроспективно) билгеләү.

Коммуникатив күнекмә.  1. Диалог барышында үз фикереңне дәлилләп бирә, партнер фикерен сорый  белү. 2. Диалог барышында карар кабул итә һәм аны әңгәмәдәшең белән яраштыра белү

1. Мәрхәмәтлелек, теләктәшлек, башкаларга ярдәм итү теләге хисләренә төшенү. Рухи матурлык хисләре булдыру.       2. Укуга карата теләк-омтылыш, җаваплы караш булдыру. 3. Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү

  Гади җөмлә синтаксисы Синтаксиска кереш. Төп синтаксик берәмлекләр. Җөмләдә сүзләр бәйләнеше. Җөмләдә сүз тәртибе.

Логик басым

Төп синтаксик берәмлекләрне белү. Сүзтезмәләрнең төрләрен аеру. Сүзтезмәләрне тикшерү.

 Әйтү максаты ягыннан җөмлә төрләрен саный алу.

Җөмләдә сүзләр бәйләнешенең ике төрен аеру. Ияртүле бәйләнештәге сүзләр арасында урнашкан хәбәрлекле, ачыклаулы, аныклаулы мөнәсәбәтне аңлату. Сүзләрнең уңай һәм кире тәртибен белү.

Логик басымны дөрес билгеләү

Төгәл шартлар нигезендә чишелешнең эффектив алымнарын сайлап алу. Тема буенча фикер алышуда актив катнашу, үз фикереңне башкаларны ышандырырлык төпле дәлилләр белән җиткерә белү

Танып-белү күнекмәсе.  1. Сүзлекләр, башка эзләнү схемаларын актив куллана белү. 2. Электрон эзләү системалары белән узара бәйләнеш булдыру  

Регулятив  күнекмә.  Үзконтроль нигезләрен яхшы белү,  уку һәм танып-белү процессында үзбәя, карар кабул итә белү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Үз фикереңне аргументлар китереп, әдәпле яклый белү. 2. Үз хаталарыңны лаеклы рәвештә таный белү һәм аны төзәтә белү

1. Халыкның тапкырлыгы, шат күңелле, оста телле булу кебек сыйфатларын үзеңдә булдыру.   2. Шәхеснең  әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү:

милли горурлык, гражданлык хисләре формалаштыру;

әхлак нормаларын, җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен үзләштерү

 

Ике составлы җөмләләр

 

Ике составлы җөмлә төшенчәсен аңлату. Җыйнак һәм җәенке җөмләләрне аеру. Гади һәм тезмә ия, гади һәм кушма хәбәрне тану.

Ия белән хәбәр арасына сызык кую очракларын белү.

Җөмләнең иярчен кисәкләрен: аергыч, тәмамлык, аныклагыч, хәлне  тексттан таба белү.

Аерымланган хәлләр төшенчәсен аңлата алу.  Аерымланган хәлләр янында тыныш билгеләрен дөрес кую.

Аныклагычларның аерымлануын һәм алар янында тыныш билгеләрен аңлата белү

Фикерне куелган сорау логикасында үстерә белү.

Әдәби әсәрләрдән темага туры килгән мисалларны

сайлап алу, җавабыңны дәлилли белү.

Үз эшчәнлегеңә бәя бирү, мөстәкыйль карар кабул итә белүгә ирешү

 

Танып-белү күнекмәсе. 1. Тема буенча төп билгеләрне аерып алу нигезендә кагыйдә формалаштыру. 2. Төрле мәгълүмат чаралары белән эшли, кирәкле мәгълүматны таба, анализлый һәм үз эшчәнлегендә куллана белү

Регулятив күнекмә.                 1.Эмоциональ киеренкелекне, арыганлыкны йомшарту, активлаштыру  эффектына ирешүне регуляцияләү алымнарын демонстрацияли белү

Коммуникатив күнекмә. 1. Язма һәм телдән, монологик һәм диалогик,  контекст сөйләм төрләрен оста файдалана белү. 2. Үз фикерләрен телдән һәм язмача җиткерә белү,  башкаларны тыңлый,  киңәш бирә белү. 3. Үзең алган белем күнекмәләрен тормышның төрле шартларында куллана белергә өйрәнү.

1. Җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен үзләштерү;  күршеңә ярдәм итүдә танып-белү инициативасы күрсәтү. 2. Үзеңне камилләштерү өстендә эшләүнең кирәклеген аңлау. 3. Әхлакый нормаларга ориентлашу

 

Җөмләнең модаль кисәкләре

Эндәш сүзләр  янында тыныш билгеләрен дөрес кую.

Кереш сүзләрне тану, алар янында тыныш билгеләрен куя белү. Кереш җөмләләр янында тыныш билгеләре куелу очракларын аңлата алу. Җөмлә башындагы әйе, юк сүзләре янында тыныш билгеләрен кую

Төрле чыганаклардан танып-белү һәм коммуникатив их-тыяҗларны канәгатьләндерерлек мәгълүматлар табарга күнегү

Танып-белү күнекмәсе. Укучының үз эшчәнлеген мөстәкыйль  рәвештә  оештыра белүе, бәяләве, үзенең кызыксынучанлык өлкәсен билгеләве;  мөстәкыйль рәвештә теманы, куелган проблеманы ача белү, фикер йөртү

 Регулятив күнекмә. 1. Мөстәкыйль рәвештә уңышыңның яки уңышсызлыгыңның сәбәпләрен ачыклый белү. 2. Уңышсызлык ситуацияләреннән чыгу юлларын таба белү. 3. Чынбарлыкны үзгәртүгә юнәлтелгән адымнарның кайсылары, уку мәсьәләләрен чишкәндә, уңай продукт алуга китерүен үткәнгә карап (ретроспективно) билгеләү.

Коммуникатив күнекмә.  1. Диалог барышында үз фикереңне дәлилләп бирә, партнер фикерен сорый  белү. 2. Диалог барышында карар кабул итә һәм аны әңгәмәдәшең белән яраштыра белү

1.Кеше тормышында һәм җәмгыятьтә гаиләнең кирәклелеген  аңлау, гаилә әгъзаларына хөрмәт белән караш һәм кайгыртучан мөнәсәбәт. 2. Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. 3. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү. 4. Шәхесара  мөнәсәбәтләрдә отышлы икеяклы хезмәттәшлек алымнарын булдыру; үзеңдә лидерлык сыйфатларын тормышка ашыру ысулларын формалаштыру

Җөмләнең тиңдәш кисәкләре

Тиңдәш кисәкләр төшенчәсен аңлата белү.

Тиңдәш кисәкләрне бәйләүче чараларны атау.

Тиңдәш кисәкләр янында тыныш билгеләрен дөрес кую.

Тиңдәш кисәкләр янында гомумиләштерүче сүзләрне тану

 

Уку максатын мөстәкыйль билгеләү, уку һәм танып белү эшчәнлегендә яңа бурычлар кую. Гипотеза төзү, аны нигезләү. Фикер йөртүнең логик чылбырын язу

Танып-белү күнекмәсе.  1. Логик фикерләү,  дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясый белү.  2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, символ, модель, схемаларны  үзгәртү һәм куллана белү  3. Сүзлекләр, башка эзләнү схемаларын актив куллана белү

Регулятив күнекмә.  1.   Эшчәнлектә   проблеманы аерып алу, аның чишелеш юлларын билгеләү .  2.Мөстәкыйль рәвештә максатка ирешү юлларын, шулай ук альтернатив юлларын планлаштыра белү. 3.Үзгәреп торучы ситуацияләрдә үз гамәлләреңә төзәтмәләр кертә  белү.  4.Уку мәсьәләләренең дөреслегенә, аны чишкәндәге үз мөмкинлекләреңә бәя бирә  белү.  5. Уку һәм танып-белү процессында үзбәя, карар кабул итүне аңлы рәвештә сайлый белү 

Коммуникатив күнекмә. 1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлекне оештыра белү.  2. Язма һәм телдән, монологик һәм диалогик,  контекст сөйләм төрләрен оста файдалана белү.  3.  Информацион-коммуникатив технологияләрне куллана белү

1.Үзеңне милләтеңнең бер вәкиле итеп тану. 2. Кеше тормышында һәм җәмгыятьтә гаиләнең кирәклеген  аңлау, гаилә әгъзаларына хөрмәт һәм кайгыртучан мөнәсәбәт. 3. Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү. 4. Әйләнә-тирә дөньяны эстетик, эмоциональ кыйммәт аша күзаллау

Тулы һәм ким, раслау һәм инкарь җөмләләр

Тулы һәм ким җөмләләрне аеру. Ким җөмләләрнең сөйләмдә кулланылышын аңлата белү.

 Тексттан раслау һәм инкарь җөмләләргә мисаллар табып язу

Яңа төшенчәләрнең күләмен билгеләү, аларны модельләштерү. Уку эшчәнлеге максаты белән аның мотивы арасындагы бәйләнешне аңлау

Танып-белү күнекмәсе. Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, сәбәп-нәтиҗә элемтәләрен урнаштыра, логик фикерләү, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясый белү 

Регулятив күнекмә.   Эшчәнлектә    проблеманы аерып алу, аның чишелеш юлларын билгеләү

Коммуникатив күнекмә. Яшьтәшләре  белән бердәм эшчәнлекне оештыру,  төркемгә берләшү, индивидуаль һәм төркемдә эшли белү. Дәлилле итеп үз фикерен башкаларга җиткерү

 

 

Бер составлы җөмләләр

Бер составлы җөмләләрне тану. Бер составлы исем җөмләнең белдерелү үзенчәлеген атау. Бер составлы фигыль җөмләнең төрләрен аеру. Сөйләмдә бер составлы җөмләләрнең кулланылыш  үзенчәлекләрен билгеләү

Уку мәсьәләсен аңлау һәм үтәү, билгеле бер күрсәтмә нигезендә эшли белү, логик фикерләүне үстерү, үз карашларыңны раслау һәм дәлилләү

Танып-белү күнекмәсе. 1. Логик фикерләү,  дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясый белү.  2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, символ, модель, схемаларны  үзгәртү һәм куллана белү  3. Сүзлекләр, башка эзләнү схемаларын актив куллана белү .

Регулятив күнекмә.            1.  Эшчәнлектә   проблеманы аерып алу, аның чишелеш юлларын билгеләү. 2. Мөстәкыйль рәвештә максатка ирешү юлларын, шулай ук альтернатив юлларын планлаштыра белү. 3.Үзгәреп торучы ситуацияләрдә үз гамәлләреңә төзәтмәләр кертә  белү. 4. Уку мәсьәләләренең дөреслегенә, аны чишкәндәге үз мөмкинлекләреңә бәя бирә  белү.  5. Уку һәм танып-белү процессында үзбәя, карар кабул итүне аңлы рәвештә сайлый белү 

Коммуникатив күнекмә. 1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлекне оештыра белү.  2. Язма һәм телдән, монологик һәм диалогик,  контекст сөйләм төрләрен оста файдалана белү.  3.  Информацион-коммуникатив технологияләрне куллана белү

1.Рәсәй халыкларының һәм дөнья халыкларының  теленә, диненә, мәдәни мирасына хөрмәт белән карау. 2.  Кеше тормышында һәм җәмгыятьтә гаиләнең кирәклелеген  аңлау, гаилә әгъзаларына хөрмәт белән караш һәм кайгыртучан мөнәсәбәт. 4.   Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү

 

Җөмләнең төрле урыннарында килгән ымлыклар һәм ияртемнәр

Җөмләнең төрле урыннарында килгән ымлыклар һәм ияртемнәрне тану. Ымлыклар һәм ияртемнәр янында тыныш билгеләрен дөрес кую

Сүзләрне төгәл, урынлы һәм сәнгатьле куллану ягыннан, үзеңнең һәм башкаларның сөйләмен дөрес бәяли белү, үз сөйләмеңдәге хаталарны тану һәм төзәтү

Танып-белү күнекмәсе.  1. Сүзлекләр, башка эзләнү схемаларын актив куллана белү. 2. Электрон эзләү системалары белән узара бәйләнеш булдыру  

Регулятив  күнекмә.  Үзконтроль нигезләрен яхшы белү,  уку һәм танып-белү процессында үзбәя, карар кабул итә белү.

Коммуникатив күнекмә.     1. Аралашу  бурычларын билгели белү һәм аңа туры килгән сөйләм чараларын сайлап ала белү. 2. Үз фикереңне аргументлар китереп, әдәпле яклый белү. 3. Үз хаталарыңны лаеклы рәвештә таный белү һәм аны төзәтә белү

1. Шәхеснең  әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү:

милли горурлык, гражданлык хисләре формалаштыру.               2. Үзеңдә мәрхәмәтлелек сыйфатлары булдыру. 3. Милли гореф-гадәт, йолаларны тану, хыял дөньяларын баету

 

Гади җөмлә синтаксисын гомумиләштереп кабатлау

Гади җөмлә синтаксисына караган төшенчәләрне аңлата белү. Җөмләләргә синтаксик анализ ясау

Объектларны классификацияләү, чагыштыру өчен критерийлар сайлау һәм нәтиҗәләр чыгара белү

Танып-белү   күнекмәсе. 1.  Аңлап уку.   Үз эшчәнлеге максатларына туры килгән,соралган информацияне тексттан табу. 2. Текст эчтәлегендә ориентлашу, текстның тулы мәгънәсен аңлау. 3.   Тема тирәсендәге төп билгеләрне аерып алу нигезендә кагыйдә формалаштыру. 4. Төрле мәгълүмат чаралары белән эшли, кирәкле мәгълүматны таба, анализлый һәм үз эшчәнлегендә куллана белү

Регулятив  күнекмә.   Көтелгән нәтиҗәгә ирешә яки ирешә алмау сәбәпләрен аргументлаштырып, үз эшчәнлегеңә бәя бирү

Коммуникатив күнекмә.  Информацион һәм коммуникатив уку мәсьәләләрен чишү өчен,  компьютер технологияләрен куллана белү

1. Тормышта үз урыныңны табарга омтылу. 2. Укуның мөһимлеген аңлау. 3. Үзеңдә милли гореф-гадәтләр турында караш булдыру

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Уку предметының эчтәлеге

                Бүлек исеме

                             Кыскача эчтәлек

 Сәгать саны

Морфология буенча үткәннәрне тирәнәйтеп кабатлау

 

Сүз төркемнәрен классификацияләү үзенчәлеген гомумиләштереп кабатлау.

Сүз төркемнәре турында белемнәрне тирәнәйтү

 

2

 Морфемика (сүз төзелеше) һәм ясалышы

Сүз төзелеше һәм ясалышы турында гомуми төшенчә. Сүзнең мәгънәле кисәкләре: тамыр һәм кушымча. Тамырдаш сүзләр. Кушымчалар ярдәмендә яңа сүзләр ясалу Аларның сүз төркемнәрен ясаудагы роле. Кушымчалар һәм аларның төрләре: сүз ясагыч, мөнәсәбәт белдерүче кушымчалар. Тамыр һәм ясалма нигез. Ясалышы буенча тамыр һәм ясалма сүзләр. Кушма сүзләр һәм аларның төрләре: саф кушма, тезмә, парлы сүзләр. Татар һәм рус телләрендәге сүз төзелешенең аермалы яклары. Этимология турында төшенчә. Сүзләрне төзелеше һәм ясалышы ягыннан тикшерү. Татар телендә сүз ясалышы ысуллары

4

  Гади җөмлә синтаксисы

 

63

Синтаксиска кереш. Төп синтаксик берәмлекләр. Җөмләдә сүзләр бәйләнеше. Җөмләдә сүз тәртибе.

Логик басым

 

Синтаксиска кереш. Төп синтаксик берәмлекләр.

Сүзтезмә турында гомуми төшенчә. Кайсы сүзнең ияртүче булуына карап, сүзтезмәләрнең төрләре . Алардагы бәйләүче чаралар. Сүзтезмәләрне тикшерү тәртибе.

Җөмлә турында гомуми төшенчә. Әйтү максаты ягыннан җөмлә төрләре: хикәя җөмлә, сорау җөмлә,боерык җөмлә. Тойгылы җөмлә: тойгылы хикәя җөмлә, тойгылы сорау җөмлә, тойгылы боерык җөмлә.

Җөмләдә сүзләр бәйләнеше. Тезүле бәйләнеш: тиңдәш кисәкләр арасындагы теркәгечле һәм теркәгечсез бәйләнеш.

Ияртүле бәйләнеш: иярүче һәм ияртүче сүз, аларның шартлы билгесе; ияртүле бәйләнештәге сүзләр арасында урнашкан хәбәрлекле, ачыклаулы, аныклаулы мөнәсәбәт.

Җөмләдә сүз тәртибе турында гомуми төшенчә. Сүзләрнең уңай һәм кире тәртибе.

Логик басым

 

14

Ике составлы җөмләләр

 

Ике составлы җөмлә турында гомуми төшенчә. Җыйнак һәм җәенке җөмләләр. Җөмләнең баш кисәкләре (искә төшерү). Ия һәм аның белдерелүе. Гади ия һәм тезмә ия. Хәбәр һәм аның белдерелүе. Гади һәм кушма хәбәр.

Ия белән хәбәрнең җөмләдәге урыннары.

Ия белән хәбәр арасына сызык кую очраклары.

Җөмләнең иярчен кисәкләре.

Аергыч һәм аның белдерелүе. Аергычның аерылмышы белән бәйләнеше.

Тәмамлык һәм аның белдерелүе. Туры һәм кыек тәмамлыклар.

Аныклагыч турында гомуми төшенчә. Аныклагычлар янында тыныш билгеләре.

Хәл һәм аның төрләре: урын, вакыт, сәбәп, максат, рәвеш, күләм, шарт һәм кире хәлләр, аларның белдерелүе, җөмләдәге урыннары.

Иярчен кисәкләрне гомумиләштереп кабатлау.

Аерымланган хәлләр турында гомуми төшенчә.  Аерымланган хәлләр янында тыныш билгеләре.

Аныклагычларның аерымлануы һәм алар янында тыныш билгеләре.

Җөмлә кисәкләрен гомумиләштереп кабатлау

26

Җөмләнең модаль кисәкләре

Эндәш сүзләр һәм алар янында тыныш билгеләре.

Кереш сүзләр, алар янында тыныш билгеләре. Кереш җөмләләр һәм алар янында тыныш билгеләре. Җөмлә башында әйе, юк сүзләре һәм алар янында тыныш билгеләре

5

Җөмләнең тиңдәш кисәкләре

Тиңдәш кисәкләр турында гомуми төшенчә.

Тиңдәш кисәкләрне бәйләүче чаралар.

Тиңдәш кисәкләр янында тыныш билгеләре.

Тиңдәш кисәкләр янында гомумиләштерүче сүзләр.

Тиңдәш кисәкләрне гомумиләштереп кабатлау

5

Тулы һәм ким, раслау һәм инкарь җөмләләр

Тулы һәм ким җөмләләр турында төшенчә. Ким җөмләләрнең сөйләмдә кулланылышы.

Раслау һәм инкарь җөмләләр

2

Бер составлы җөмләләр

Бер составлы җөмләләр турында төшенчә. Бер составлы исем җөмлә. Бер составлы фигыль җөмлә, аның төрләре: билгеле үтәүчеле, билгесез үтәүчеле, гомуми үтәүчеле, үтәүчесез фигыль җөмләләр. Сөйләмдә бер составлы җөмләләрнең кулланылыш  үзенчәлекләре

8

Гади җөмлә синтаксисын гомумиләштереп кабатлау

Гади җөмлә синтаксисын гомумиләштереп кабатлау. Җөмләләргә синтаксик анализ ясау

2

 

Барлыгы

68 сәгать

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Просмотрено: 0%
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Просмотрено: 0%
Скачать материал
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Скачать материал "Программа родной язык, 3 класс"
Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Получите профессию

Копирайтер

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Выбранный для просмотра документ 7 класс Әдәбият 2018.doc

7 нче сыйныфлар өчен календарь-тематик план.

Д.М.Абдуллина,  Л.К.Хисмәтова, Ф.Х. Җәүһәрова Әдәбият, 7 сыйныф, Казан: тат.кит.нәшр., 2014

 

№

Өйрәнелә торган бүлек, дәрес темасы ы

Сәг.

саны

Календарь вакыт

Укучыларның төп эшчәнлек төрләре

План.вакыт

Фактик вакыт

Сәнгать төре буларак әдәбият- 4 с

1

Сәнгать төре буларак әдәбият

1

 

 

укылган текстның эчтәлеген кабатлап сөйли һәм аңлата алу; проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба белү; төп билгеләмәләрне язып бару;

2

Халык авыз иҗаты.«Идегәй» дастаны

1

 

 

фольклор әсәрләренең жанрын һәм аларга хас үзенчәлек­ләрне таба белү;

 

3

«Идегәй» дастанындагы образлар.

1

 

 

укылган текстның эчтәлеген кабатлап сөйли һәм аңлата алу; проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба белү;

4

«Идегәй» дастанының әһәмияте.

 

1

 

 

фикер­не раслау өчен,әсәрдән дәлилләр таба алу

ХХ гасыр башында сүз сәнгате-11 с

5

XX га­сыр башы әдә­бияты

 

1

 

 

укылган текстның эчтәлеген кабатлап сөйли һәмаңлата алу; проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба белү; план-конспект төзү

6

Г.Тукайның тормышы һәм иҗаты.«Милләтә», “Милли моңнар”шигырьләре

1

 

 

әдәби текстны уку, эчтәлеген кабатлап сөйли һәм аңлата

алу;

7

Г.Тукайның “Өзелгән өмид”, “Шагыйрь”шигырьләре

1

 

 

шигъри текстны яттан сөйләү;

проблемалы сорауларга

мөстәкыйль рәвештә җавап таба

белү;

8

Г.Тукайның “Театр” шигыре

1

 

 

 әсәрдә кулланылган сурәтләү

алымнарын аера белү; фикерне раслау өчен,әсәрдән дәлилләр таба алу

9

“Минем милләтем – минем горурлыгым” дигән темага сочинение язу.

1

 

 

иҗади эшчәнлек: әсәрләрне аңлы һәм сәнгатьле укып, укыганны телдән сурәтләп бирә алу; укыган әсәр эчтәлеге катламнарына бәйле фикерләрне язмача бәян итү, әдәби әсәрне тормыштан алган хис-кичерешләр белән бәйләп, сочинение язу

10

Н.Думавиның тормышы һәм иҗаты. “Яшь ана” хикәясе.

1

 

 

әдәби текст­ны уку һәм эчтәлеген ка­батлап сөйли, аңлата алу; язучының тормыш юлы, иҗаты ту­рында сөйләү; укыган әсәр эчтәлеге катламнарына бәйле терәк схема, план төзи белү;

11

Н.Думавиның “Яшь ана” хикәясендәге төп образлар

1

 

 

хикәя жанры үзенчәлек­ләрен, әсәрдә кулланыл­ган сурәтләү алымнарын, кеше образла­рын (төп ге­рой, ярдәмче герой, катна­шучы герой­лар, җыелма образлар) күрә һәм аера белү

12

Н.Думавиның “Яшь ана” хикәясендә хронотоп

1

 

 

проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба, жанр үзенчәлек­ләрен билгели белү;

13

Ш.Камалның тормышы һәм иҗаты. “Акчарлаклар” повесте.

1

 

 

Н.Думавиның тормыш юлы буенча хронология төзү; әдәби текстны уку, эчтәлеген кабатлап сөйли һәм аңлата

алу;

14

Ш.Камалның “Акчарлаклар” повестенда жанр үзенчәлекләренең чагылышы

1

 

 

проблемалысорауларгамөстәкыйльрәвештәҗаваптаба, жанрүзенчәлек­ләрен билгелибелү;

15

Ш.Камалның “Акчарлаклар” повестенда төп образлар.

1

 

 

әдәбиәсәрдәге об­разлылык,образ, символ,деталь, алле­гория, таби­гать образы,әйбер образы,пейзаж, пор­трет һ. б. ныкүрә һәм аерабелү

1920-1930 еллар әдәбияты -14 с

16

1920-1930 еллар әдәбияты.

1

 

 

укылган текстның эчтәлеген кабатлап сөйли һәм аңлата алу; проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба белү; план-конспект төзү

17

Һ.Такташның тормыш юлы һәм иҗаты. “Мокамай” поэмасы.

1

 

 

әдәби текстны уку һәм эчтәлеген кабатлап сөйли, аңлата алу;

18

Һ.Такташның “Мокамай” поэмасында лирик герой хисе.

1

 

 

шигъри текстны яттан сөйләү; сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба белү;

19

Һ.Такташның “Мокамай” поэмасының сәнгатьчә эшләнеше

1

 

 

әсәрне сюжет-композиция, образлар, тел-стиль  ягыннан анализлау,  әсәрдә кулланылган сурәтләү алымнарын аера белү; фикерне раслау өчен, әсәрдән мисаллар алу;

20

Г.Исхакыйныңтормыш юлы һәм иҗаты. «Җан Баевич» комедиясе

1

 

 

Г.Исхакыйның тормыш юлы буенча хронология төзү;

21

Г.Исхакыйның  «Җан Баевич» комедиясендә сурәтләнгән вакыйгалар

1

 

 

комедия жанрын һәм аңа хас үзенчәлекләрне тану; әдәби текстны уку, эчтәлеген кабатлап сөйли һәм аңлата алу;

22

Г.Исхакыйның  «Җан Баевич» комедиясендәге образлар

1

 

 

әсәрне сюжет-композиция, образлар, тел-стиль  ягыннан анализлау, 

23

Г.Исхакыйның  «Җан Баевич» комедиясенең сәнгатьчә эшләнеше

1

 

 

әсәрдә кулланылган сурәтләү алымнарын аера белү; фикерне раслау өчен, әсәрдән мисаллар алу;

24

Сыйныфтан тыш уку. Г.Исхакыйның «Кәҗүл читек» хикәясе

1

 

 

әсәрнең эчтәлеге белән танышу, жанр үзенчәлекләрен искә төшерү, анализ алымнарын кабатлау

25

Г.Ибраһимовның тормыш юлы һәм иҗаты. “Кызыл чәчәкләр” повесте

1

 

 

әдәби текстны уку һәм эчтәлеген кабатлап сөйли, аңлата алу; укыган әсәр эчтәлеге буенча терәк схема, план төзи белү;

26

Ибраһимовның “Кызыл чәчәкләр” повестенең сюжеты

1

 

 

проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба, жанр үзенчәлек­ләрен билгели белү;

27

Ибраһимовның “Кызыл чәчәкләр” повестендагы образлар

1

 

 

әдәби әсәрдәге образ, символ, деталь, аллегория, эчтәлекне (вакыйга, күренеш, яшерен эчтәлек, контекст, тема, проблема, идея, пафос һ.б.) күрә, аера белү

28

Ибраһимовның “Кызыл чәчәкләр” повестенең сәнгатьчә эшләнеше

1

 

 

әсәрдә кулланылган сурәтләү алымнарын аера белү; фикерне раслау өчен, әсәрдән мисаллар алу;

29

“Чын дус-сыналган дус“, “Кеше үзе яши торган чорны сайлап ала алмый“, “Кеше булу кыен түгел, кешелекле булу кыен“ темаларына сочинение язу

1

 

 

төрле жанрдагы әдәби әсәрләрне аңлы һәм сәнгатьле укып, укыганны телдән сурәтләп бирә алу; укыган катламнарына бәйле фикерләрне язмача бәян итеп, әсәрләрне тормыштан алган фикерләр, хис-кичерешләр белән бәйләп, сочинение язу

ХХ гасырның икенче яртысында татар әдәбияты – 39 с

30

ХХ гасырның икенче яртысында татар әдәбияты

1

 

 

укылган текстның эчтәлеген кабатлап сөйли һәм аңлата алу; проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба белү; план-конспект төзү

31

С.Хәкимнең тормыш юлы һәм иҗаты. «Әнкәй» шигыре

1

 

 

әдәби текстны уку һәм эчтәлеген кабатлап сөйли, аңлата алу;

32

С.Хәкимнең «Бу кырлар, бу үзәннәрдә...» шигыре

1

 

 

шигъри текстны яттан сөйләү, эзләнү эшчәнлеге: проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба белү, әсәрдә кулланылган сурәтләү алымнарын аера белү; фикерне раслау өчен, әсәрдән мисаллар алу;

33

Сыйныфтан тыш уку. С.Хәкимнең “Дәверләр капкасы” поэмасы

1

 

 

поэманың эчтәлеге белән танышу, проблемалы сорауларга җавап табу; әсәрдә кулланылган сурәтләү алымнарын аера белү; фикерне раслау өчен, әсәрдән дәлилләр таба алу

34

Ә.Еникинең тормыш юлы һәм иҗаты. «Әйтелмәгән васыять» хикәясе.

1

 

 

Ә.Еникинең тормыш юлы һәм иҗаты буенча хронология төзү, әдәби текстны уку һәм эчтәлеген кабатлап сөйли, аңлата алу; укыган әсәр эчтәлеге буенча терәк схема, план төзи белү;

35

Ә.Еникинең «Әйтелмәгән васыять» хикәясенең сюжеты

1

 

 

әсәрне сюжет-композиция, образлар, тел-стиль  ягыннан анализлау,  әсәр композициясе үзенчәлекләрен күрә, аера белү

36

Ә.Еникинең «Әйтелмәгән васыять» хикәясендәге төп образлар

1

 

 

әсәрдә кулланыл­ган сурәтләү алымнарын, кеше образла­рын (төп ге­рой, ярдәмче герой, катна­шучы герой­лар, җыелма образлар) күрә һәм аера белү

37

Ә.Еникинең «Әйтелмәгән васыять» хикәясендә хикәяләүче,  автор образы, автор позициясе

1

 

 

эзләнү эшчәнлеге: проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба белү, әсәрдә кулланылган сурәтләү алымнарын аера белү; фикерне раслау өчен, әсәрдән мисаллар алу;

38

Ш.Хөсәеновның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү. «Әни килде» драмасы.

1

 

 

Ш.Хөсәеновның тормыш юлы һәм иҗаты буенча хронология төзү; драма әсәрен аңлы һәм сәнгатьле укый белү, укыганны телдән сурәтләп бирә алу

39

Ш.Хөсәеновның «Әни килде» драмасында әдәби алымнар

1

 

 

Драма жанры үзенчәлекләрен тану, үзенчәлекләрен таба белү; фикерне раслау өчен, әсәрдән мисаллар табу;

40

Ш.Хөсәеновның «Әни килде» драмасында образлар

1

 

 

әсәрдә кулланыл­ган сурәтләү алымнарын, кеше образла­рын (төп ге­рой, ярдәмче герой, катна­шучы герой­лар, җыелма образлар) күрә һәм аера белү

41

Ш.Хөсәеновның «Әни килде» драмасында сәнгати алымнар

1

 

 

әсәрдә кулланылган сурәтләү алымнарын аера белү; фикерне раслау өчен, әсәрдән мисаллар алу;

42

“Әнием-бәгърем“ темасына сочинение язу

1

 

 

төрле жанрдагы әдәби әсәрләрне аңлы һәм сәнгатьле укып, укыганны телдән сурәтләп бирә алу; укыган катламнарына бәйле фикерләрне язмача бәян итеп, әсәрләрне тормыштан алган фикерләр, хис-кичерешләр белән бәйләп, сочинение язу

43

Г. Сабитовныңтормыш юлы һәм иҗаты. «Тәүге соклану» хикәясе

1

 

 

Г.Сабитовның тормыш юлы һәм иҗаты буенча хронология төзү; әсәрне аңлы һәм сәнгатьле укый белү, укыганны телдән сурәтләп бирә алу, укыган әсәр эчтәлеге буенча терәк схема, план төзи белү;

44

Г. Сабитовның «Тәүге соклану» хикәясенең композициясе: әсәр кору алымнары

1

 

 

проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба белү, әсәр композициясен – әсәр кору үзенчәлекләрен  күрә, аера белү

45

Г. Сабитовның Ярсулы яз” хикәясендә сурәтләнгән дөнья.

1

 

 

әсәрне сюжет-композиция, образлар, тел-стиль  ягыннан анализлау

46

М.Мәһдиевнеңтормыш юлы һәм иҗаты.  «Без кырык беренче ел балалары» повесте.

1

 

 

М.Мәһдиевнең тормыш юлы һәм иҗаты буенча хронология төзү; әсәрне аңлы һәм сәнгатьле укый белү, укыганны телдән сурәтләп бирә алу, укыган әсәр эчтәлеге буенча терәк схема, план төзи белү;

47

М.Мәһдиевнең «Без кырык беренче ел балалары» повестенда хикәяләүче,  автор образы, автор позициясе.

1

 

 

проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба белү, әсәр композициясен – әсәр кору үзенчәлекләрен  күрә, аера белү

48

М.Мәһдиевнең «Без кырык беренче ел балалары» повесте. Әсәрнең геройлары. Сәнгати алымнар һәм стиль.

1

 

 

әсәрне сюжет-композиция, образлар, тел-стиль  ягыннан анализлау

49

М.Мәһдиевнең «Без кырык беренче ел балалары» повестенда әдәби алымнар: кабатлау, янәшәлек, каршы кую.

1

 

 

әсәрдә кулланылган әдәби алымнарны аера белү; фикерне раслау өчен, әсәрдән мисаллар алу;

50

М.Мәһдиевнең «Без кырык беренче ел балалары» повестенда әдәби алымнар:  үткәнгә әйләнеп кайту (ретроспекция)

1

 

 

әсәрдә кулланылган әдәби алымнарны аера белү; фикерне раслау өчен, әсәрдән мисаллар алу;

51

М.Галиевның тормышы һәм иҗаты. “Уйна әле” хикәясе.

1

 

 

әсәрне аңлы һәм сәнгатьле укый белү, укыганны телдән сурәтләп бирә алу, проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба белү,

53

М.Галиевның “Уйна әле” хикәясендә образлылык. Чәчмә сөйләм үзенчәлекләре

1

 

 

композиция: әсәр кору алымнарын  күрә, аера белү; сюжет элементларын дөрес билгеләү

54

 “Шинельле һәм шинельсез солдатлар“ темасына сочинение язу

1

 

 

Иҗади эшчәнлек: төрле жанрдагы әдәби әсәрләрне аңлы һәм сәнгатьле укып, укыганны телдән сурәтләп бирә алу; укыган әсәр эчтәлеге катламнарына бәйле фикерләрне язмача бәян итү, әдәби әсәрне тормыштан алган фикерләр, хис-кичерешләр белән бәйләп, сочинение язу

55

Сыйныфтан тыш уку. “Күп укыган – күп белә“ (хәзерге чор әдәбияты белән танышу)

1

 

 

Дәрес-конференция. Хәзерге чорда язылган әдәби әсәрләр буенча ясалган эзләнү эшләрен яклау; жанр үзенчәлекләрен искә төшерү, анализ алымнарын кабатлау

56

Г.Гыйльмановның тормыш юлы һәм иҗаты.  «Язмышның туган көне» хикәясе.

1

 

 

Г.Гыйльмановның тормыш юлы һәм иҗаты буенча хронология төзү; әсәрне аңлы һәм сәнгатьле укый белү, укыганны телдән сурәтләп бирә алу, укыган әсәр эчтәлеге буенча терәк схема, план төзи белү;

57

Г.Гыйльмановның «Язмышның туган көне» хикәясендә эчтәлек: вакыйга, күренеш, яшерен эчтәлек, контекст.

1

 

 

проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба белү, вакыйга, күренеш, яшерен эчтәлек, контекстны аңлата белү

58

Г.Гыйльмановның «Язмышның туган көне» хикәясендә конфликт, сюжет, сюжет элементлары

1

 

 

конфликт, сюжет һәм аның элементларын күрә, аера белү

59

З.Хәкимнең тормыш юлы һәм иҗаты. «Сәер кыз» драмасы.

1

 

 

драма әсәрләрен аңлы һәм сәнгатьле укый белү, укыганны телдән сурәтләп бирә алу,

60

З.Хәкимнең «Сәер кыз» драмасында драма жанрына хас үзенчәлекләр

1

 

 

Драма жанрын һәм аңа хас үзенчәлекләрне тану; әдәби әсәр төрләрен, жанрларын таный, аера, аларга хас үзенчәлекләрне, сәнгати алымнарны таба белү; фикерне раслау өчен, әсәрдән дәлилләр табу;

61

З.Хәкимнең «Сәер кыз» драмасында  сәнгати алымнар һәм стиль

1

 

 

әсәрне сюжет-композиция, образлар, тел-стиль  ягыннан анализлау

6562

Р.Харисның тормыш юлы һәм иҗаты. «Сабантуй» поэмасы.

1

 

 

әсәрне аңлы һәм сәнгатьле укый белү, укыганны телдән сурәтләп бирә алу, укыган әсәр эчтәлеге буенча терәк схема, план төзи белү;

63

Р.Харисның «Сабантуй» поэмасында лирик һәм эпик төр сыйфатларының чагылышы

1

 

 

проблемалы сорауларга мөстәкыйль рәвештә җавап таба белү, композиция: тышкы һәм эчке корылыш элементларын  күрә, аера белү;

64

Р.Харисның «Сабантуй» поэмасында милли бәйрәмнәр, гореф-гадәтләр

1

 

 

милли бәйрәмнәр, гореф-гадәтләртурында фикер алышу

65

Сыйныфтан тыш уку. Вакытлы матбугатка күзәтү ясау

1

 

 

Вакытлы матбугатка күзәтү ясау, басмалар, алардагы язмалар белән танышу, жанрларны искә төшерү

66

Р. Фәйзуллинның тормыш юлы һәм иҗаты.“Биеклек” шигыре. “Туган тел турында бер шигырь” әсәре

1

 

 

Әдәби текстны укый һәм эчтәлеген кабатлап сөйли, аңлата алу;

67

Р. Фәйзуллинның “Туган тел турында бер шигырь” әсәре

1

 

 

Әдәби текстны укый һәм эчтәлеген кабатлап сөйли, аңлата алу

68

Үзебез шигырь язабыз. Иҗади эш.

 

1

 

 

Эшчәнлекне проектлаштыру

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7 нче класста әдәбиятны өйрәнү буенча көтелгән нәтиҗәләр.

 

Бүлек исеме

Предмет нәтиҗәләре

Метапредмет нәтиҗәләре

Шәхси нәтиҗәләр

Укучы өйрәнә

Укучы өйрәнергә мөмкинчелек ала

Сәнгать төре буларак әдәбият

Әдәбиятның тормышны сурәтләүдә нинди сәнгать чараларына мөрәҗәгать итүен күзәтеп, образлы фикерләү мөмкинлеген арттыру; тарихи дастан “Идегәй”не өйрәнү, образлар системасын анализлау; 

әйләнә-тирәдәге тормыш­ны мөстәкыйль бәяли белү; төрле чыганаклардан мәгълүматлар таба белү; сүз сәнгатен халыкның яшәү рәвешен, рухи кыйммәтләрен саклап калган һәм бер­кетә килгән хәзинә буларак кабул итү;

Танып-белү күнекмәсе. 1. Сәнгать турында гомуми күзаллау булдыру, сүз сәнгате буларак, әдәбиятның үзенчәлекләрен билгеләү, сүз сәнгатенә нигезләнгән башка сәнгать төрләре белән бәйләнешен ачыклау.2. Дастан жанры турында мәгълүматны үзләштерү, аның югары идеялелеген, сәнгати камиллеген бәяләү.

Регулятив күнекмә.  1. Теләсә нинди эшчәнлектә иң беренче проблеманы аерып ала, аның чишелеш юлларын билгели, рефлексия ясый. Коммуникатив күнекмә. 1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлектә катнаша, яшьтәшләре белән төркемгә берләшә, индивидуаль һәм төркемдә эшли белү күнекмәсе булдыру.

Әдәбиятның кеше тормышындагы ролен билгеләү. Дастан геройларыың гамәлләренә бәя бирү аша әхлак сыйфатларына ия булу.  Үзеңдә җаваплылык хисе булдыру.Үзмаксат кую, үз мөмкинлекләреңне белү-белмәү чикләрен чамалау, үзбәягә сәләтле булу.Милли горурлык, гражданлык хисләре формалаштыру.

 

 

ХХ гасыр башында сүз сәнгате

ХХ гасыр башыәдбоиятының

үзенчәлек­ләрен билгеләү һәм әдәби үсештә гаять бай дәвер булуын тану;

шигырьләрьдә

автор позициясен ачыклау һәм гражданык лирикасының сыйфатларын барлау. Н. Думави иҗаты һәм «Яшь ана» хикәясе­нең әдәби кыйммәтен ачыклау. Әдәбиятта «Акчарлак­лар» по­вестеның урынын билгеләү.

өйрәнелгән әсәрләрне мөстәкыйль шә­рехли белүгә ирешү; әйләнә-тирәдәге тормыш­ны мөстәкыйль бәяли белү; әхлак нормаларын, җәмгыятьтә яшәү кагый­дәләрен үзләштерү; үз фикереңне дәлилли, кирәксә- үзгәртә-төгәлли, нәтиҗәләр чыгарабелү,

Танып-белү күнекмәсе. XX  гасыр әдәбиятынилдәге сәяси-тарихи вакыйгалар белән бәйләп өйрәнү. Г.Тукайныүз чорының иҗтимагый җирлегендә күзаллау, чор һәм шагыйрьнең аерылгысыз булуын аңлау. Фикерләрне эзлекле рәвештә, мисаллар белән дәлилләп, язмача форма­лаштыру. Хикәя жан­рына бәя бирү алымнарын үзләштерү. Чагыштыра, анализ ясый белүгә ирешү; сөйләм телен үстерү..

Регулятив күнекмә.  1.Максатка ирешү юлларын укытучы ярдәмендә планлаштыра белү.

2. Уку мәсьәләләренең дөреслегенә, аны чишкәндәге үз мөмкинлекләреңә бәя бирә белү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлекне оештыра, яшьтәшләре белән төркемгә берләшә, индивидуаль һәм төркемдә эшли белү күнекмәсе булдыру. 2. Үз хисләреңне, фикерләреңне бирү, үз эшчәнлегеңне планлаштыру; язма һәм телдән, монологик һәм контекст сөйләм төрләрен оста файдалана белү.

Үз халкың­ны н тарихы.

мәдәнияте, әдәбияты

белән горур­лану хисләре булдыру Милли хиснең эчтәлеген аңлау, милләткә мәхәббәт хисенең тирәнлеген, милләткә  хезмәт итүнең бөеклегенә төшенү. Милли тойгыларнынасылынаңлауга ирешү. Әсәр герой­лары үрнәгендә үзеңдә уңай сыйфатлар булдыру. Янәшәдәге кешеләргә игътибар­лылык,дусларга карата хөрмәт хисе булдыру, һөнәр турында җитди караш формалаш­тыру

1920-1930 еллар әдәбияты.

1920-1930 еллар әдәбиятының үзенчәлекләрен билгеләү.“Мокамай»

поэмасына хас әдәби

алымнар;образлылык,

әсәрнең төзелешенә

төшенү. «Җан Баевич» комедиясенең

сәнгатьчә эшләнешен

ачыклау, геройларын

бәяләү.Г Исхакыйның «Кәҗүл читек» хикәясен өйрәнү, төп образларга бәя бирү.Г.Ибраһимовныңтормыш юлы һәм

иҗаты буенча

белемнәрне ныгыту,

«Кызыл чәчәкләр»

әсәрен өйрәнү.

мәсьәләне аңлый, гипотеза куя, үз хисләреңне сүзләр ярдәмендә аңлата алу; үз караш­ларыңны раслый һәм дәлилли, әдәбият белеме төшенчәләренә мөрәҗәгать итә белү; милли әдәбияттагы рухи-әхлакый кыйммәтләрне күңелдән уздырып кабул итү;

Танып-белү күнекмәсе1.1920-1930 еллар әдәбиятын

илдәге сәяси-тарихи вакыйгалар белән бәйләп

өйрәнү.2Лирик геройның хисләрен, әсәрнеңобразлар

системасын ачу, үз фикереңне дәлилләр белән ныгыту

3Әдәбиәсәр белән тормышны чагыштыра, нәтиҗәләр

ясый белү күнекмәләрен булдыру.

Регулятив күнекмә.  1. Уку мәсьәләләренең дөреслегенә, аны чишкәндәге үз мөмкинлекләреңә бәя бирә белү.

Коммуникатив күнекмә.  1. Укылган текстлар буенча сораулар бирә алу. 2. Бирелгән текстларның дәвамын үзлектән сөйләп карау, фикер әйтү, автор фикере белән чагыштыру; бердәм эшчәнлектә мөмкин булган рольләрне билгели белү. 3.Укыган әсәр

эчтәлеге катламнарына бәйле фикерләрне телдән җиткерү.Сәнгатьле уку, логик фикерләү, уйлау сәләтен, уку активлыгын, диалогик һәм монологик

сөйләмне үстерү. Укыган әсәрләр эчтәлегенә нигезләнеп, фикерләрне язмача җиткерү.

 

Әдәбиятның халык тарихыннан

аергысыз булуы аша заман

героеның сыйфатларын билгеләү.Дустыңа тугрылыклылык сыйфатына ия булу.Әсәргә салынган идеянең

кыйммәтен кабул итү аша үз-үзеңне тәрбияләү.Әсәрдә

гореф-гадәтләрнең һәм йолаларның бирелеше һәм аларга карата ихтирам хисләре булдыру. Дустанәһәм үзара

хезмәттәшлек сыйфатларына ия

булу.Кешелеклелек сыйфаты-

ның асылын аңлауга ирешү.

Укуга һәм хезмәткә уңай мөнә­сәбәттә булу. Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, хөрмәтле һәм игелекле караш.

ХХ гасырның икенче яртысында татар әдәбияты

ХХ икенче яртысында татар әдәбияты­ның

үзенчәлек­ләрен билгеләү. С. Хәким­,Ә.Еники,М.Мәһдиев, З.Хәким,Ш Хөсәенов,Р. Харис­,М. Гали­ев, Г. Гыйльманов, Г. Сабитов­ның тор­мышы һәм иҗаты турында мәгълүмат алу. Әсәрдә булгансурәтләү алымна­рын, әсәр композициясе үзенчәлекләрен күрә һәм аера белү.Хәзерге чорда язылган әдәби әсәр­ләр буенча ясалган эзләнү эш­ләрен як­лау; жанр үзенчәлек­ләрен искә төшерү, анализ алымнарын кабатлау. Хикәя, драма жанры­на хас үзенчәлек­ләрне күрә, аера белү, әсәрнең тема, про­блема, идеясен билгели белү.

ХХ гасырның икенчеяртысында татар әдәбиятын илдәге сәяси-тарихи вакыйгалар белән бәйләп өйрәнү; сүз сәнгатен халыкның яшәү рәвешен, рухи кыйммәтләрен саклап калган һәм бер­кетә килгән хәзинә буларак кабул итү; әйләнә-тирәдәге тормыш­ны мөстәкыйль бәяли белү; әхлак нормаларын үзләштерү, җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен үтәү.

Әсәрләрнең эчтәлеген үзләштерү аша сәнгатьчәэшләнешүзенчәлегенаңлау.

Танып-белү күнекмәсе.  Сәнгатьле сөйләм һәм лирик әсәргә анализ ясау күнекмәләрен үстерү. Проблемалы сорауларгаҗавап табу,дәлилләркитереп, үзфикереңнераслау. Анализ ясау күнекмәләрен үстерү. Укыган әсәрнең эчтәлегенә бәйлефикерләрне язмача бирү, әдәби әсәрне тормыштан алган фикер-карашлар, хис-кичерешләр белән бәйләү. Анализлау, нәтиҗә ясый белү, җаваплылыкны дәлилләп күрсәтә белү күнекмәсен үстерү. Әдәби әсәр­ләр нигезендә тарихтан белемнәрне ныгыту.Бер темага караган мате­риалны җыеп эшкәртү һәм киң аудиториягә җиткерү. Лиро-эпик әсәрләрне анализлау һәм сәнгатьле сөйләмкүнекмәләрен үстерү.

Регулятив  күнекмә.  1. Үзконтроль нигезләрен яхшы белү,  уку һәм танып-белү процессында үзбәя, карар кабул итә белү. 2. Нәтиҗәгә ирешү процессында үз эшчәнлегеңә контроль ясый белү, тәкъдим ителгән шартлар һәм таләпләр рамкасында чынбарлыкны үзгәртүгә юнәлтелгән адымыңның ысулларын билгеләү, үзгәреп торучы ситуацияләрдә үз гамәлләреңә төзәтмәләр кертә белү. 3. Сүзлекләрне актив куллана белү сәләтен үстерү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Аралашу бурычларын билгели белү һәм аңа туры килгән сөйләм чараларын сайлап ала белү. 2. Үз фикереңне аргументлар китереп, әдәпле яклый белү. 3. Үз хаталарыңны лаеклы рәвештә таный белү һәм аны төзәтә белү.

 

Үз илең,халкыңбеләнгорурланухисләренә иябулу. “Әйтелмәгән васыять” әсәреүрнәгендәөлкән буынга ихтирамлы булу.«Әни килде» драмасы мисалында гомумкешелек сыйфатларына ия булу.Әниләргә мәхәббәт һәм хөрмәт булдыру. Туган җиргә, туган телгә, милләткә мәхәббәт хисләренә, бер-береңә карата игътибар­лылык, мәрхәмәт­лелек сый­фатларына ия булу. Азатлык өчен көрәш­кән сугыш­чыларга их­тирам хисе булдыру. Илебез халыкларының фашистларга каршы ба­тырларча көрәш алып барулары турында фи­кер алышу, истәлекләр белән уртак­лашып, Вата­ныбыз тари­хына сакчыл караш бул­дыру.Әсәр ге­ройлары үрнәгендә үзеңдә уңай сыйфатлар булдыру. Рухи байлыкның зур бәхетбулуынаңлау. Әсәрләр нигезендә әхлаксыйфатлары һәм гореф-гадәтләргә ихтирам булдыру, патриотик тәрбия алу.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7 нче сыйныфта татар әдәбиятының эчтәлеге.

 

Бүлекнең исеме

Кыскача эчтәлек

Сәг.

Сәнгать төре буларак әдәбият

Әдәбиятның башка сәнгать төрләре арасында урыны. Сүз сәнгатендә  тормыш моделен төзү үзенчәлекләре. Тормышны һәм кешенең бай рухи дөньясын танып–белү чарасы буларак әдәбият. Аның әхлакый һәм эстетик яктан кешегә йогынтысы.Халык авыз иҗаты.Дастан жанрына хас сыйфатлар, аның төркемчәләре. Тарихи дастан буларак «Идегәй» дастаны (өзекләр).

4 с.

ХХ гасыр башында сүз сәнгате

ХХ гасыр башында сүз сәнгатенең шәрык һәм рус-Европа әдәби-фәлсәфи, мәдәни казанышларын үзләштерүе. Милләт проблемасының үзәккә куелуы, язучыларның әхлакый, фәлсәфи һәм әдәби–эстетик эзләнүләре, тәҗрибәләр. Яңа тип геройлар мәйданга чыгу.

Г.Тукайтормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.«Милләтә», “Милли моңнар”, “Өзелгән өмид”, “Шагыйрь”, “Театр” шигырьләре. Гражданлык лирикасы,  автор позициясе төшенчәләре

Н.Думавиныңтормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү..«Яшь ана» хикәясе.Әсәрдә хикәя жанры үзенчәлекләренең чагылышы.Әдәби әсәрдәге образлылык. Кеше образлары: төп герой, ярдәмче герой, катнашучы геройлар, җыелма образлар. 

Ш.Камалның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.«Акчарлаклар» повесте (өзекләр). Әсәрдә жанр үзенчәлекләренең чагылышы. Әдәби әсәрдәге образлылык. Образ, символ, деталь, аллегория. Табигать образы, әйбер образы. Пейзаж, портрет. Психологизм.Әдәби әсәрдә урын һәм вакыт образы(хронотоп

11с.

1920-1930 еллар әдәбияты.

Әдәби барышка тәэсир иткән тарихи сәбәпләр. Аларның әдәбиятны каршылыклы үсешкә китерүе. Әдәби әсәрләр төрлелек: милли традицияләрне дәвам иттерүче һәм яңа идеология кысаларында иҗат ителгән әсәрләр.

Һ.Такташның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү. “Мокамай” поэмасы. Лиро-эпик жанр -  поэма. Лирик һәм эпик төр сыйфатларының поэма жанрында чагылышы. Персонаж, характер. Композиция: тышкы һәм эчке корылыш. Әсәрдә сурәтләнгән дөнья. Әдәби әсәрдә урын һәм вакыт.Текст: эпиграф, багышлау.

Г.Исхакыйныңтормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.«Җан Баевич» комедиясе. Драма төренең комедия  жанры турында белгәннәрне тулыландыру. Әдәби алымнар: кабатлау, янәшәлек, каршы кую, үткәнгә әйләнеп кайту (ретроспекция).

Г.Ибраһимовның тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү“Кызыл чәчәкләр” повесте.Эпик жанрлар турындагы белемнәрне киңәйтү. Әдәби әсәрдәге образлылык. Образ, символ, деталь, аллегория. Эчтәлек: вакыйга, күренеш, яшерен эчтәлек, контекст. Тема, проблема, идея, пафос. Идеал.  Чәчмә сөйләм үзенчәлекләре.

14 с.

ХХ гасырның икенче яртысында татар әдәбияты

ХХ гасырның икенче яртысында татар әдәбиятының милли нигезләргә кайтуы, аның тарихи сәбәпләре.Әдәбиятның яңалыкка омтылышы: яңа иҗади агымнарга, жанр формаларына, темаларга мөрәҗәгать итү, әдәби герой мәсьәләсендә эзләнүләр.

С.Хәкимнең тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.«Әнкәй», «Бу кырлар, бу үзәннәрдә...» шигырьләре. Лирик жанр - күңел лирикасы. Тел–стиль чаралары (лексик, стилистик, фонетик чаралар һәм троплар). Тезмә сөйләм үзенчәлекләре.

Ә.Еникинеңтормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү. «Әйтелмәгән васыять» хикәясе.Әдәби әсәрдәге образлылык. Образ, символ, деталь, аллегория. Кеше образлары: төп герой, ярдәмче геройлар, җыелма образлар. Персонаж, характер, тип. Хикәяләүче,  автор образы, автор позициясе.

Ш.Хөсәеновныңтормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү. «Әни килде» драмасы. Драма төренең драма жанрына хас үзенчәлекләр. Тема, проблема, идея, пафос. Идеал. Әдәби иҗат. Сәнгати алымнар һәм стиль. Әдәби алымнар: кабатлау, янәшәлек, каршы кую, үткәнгә әйләнеп кайту (ретроспекция).

Г. Сабитовныңтормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү. «Тәүге соклану», “Ярсулы яз” хикәяләре. Композиция: әсәр кору алымнары. Тема, проблема, идея, пафос. Идеал. Әсәрдә сурәтләнгән дөнья.

М.Мәһдиевнеңтормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.  «Без кырык беренче ел балалары» повесте. Хикәяләүче,  автор образы, автор позициясе. Әсәрнең геройлары. Сәнгати алымнар һәм стиль. Әдәби алымнар: кабатлау, янәшәлек, каршы кую, үткәнгә әйләнеп кайту (ретроспекция).

М.Галиевның тормыш юлына кыскача күзәтү. “Уйна әле” хикәясе. Эпик жанрлар турындагы белемнәрне киңәйтү. Әдәби әсәрдәге образлылык. Тема, проблема, идея. Чәчмә сөйләм үзенчәлекләре.

Г.Гыйльмановныңтормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү.  «Язмышның туган көне» хикәясе. Эчтәлек: вакыйга, күренеш, яшерен эчтәлек, контекст. Конфликт, сюжет, сюжет элементлары.

З.Хәкимнең тормыш юлы һәм иҗатына кыскача күзәтү. «Сәер кыз» драмасы. Драма төренең драма жанрына хас үзенчәлекләре. Тема, проблема, идея. Идеал. Сәнгати алымнар һәм стиль.

Р.Харисның тормыш юлына кыскача күзәтү. «Сабантуй» поэмасы. Лиро-эпик жанр -  поэма. Лирик һәм эпик төр сыйфатларының поэма жанрында чагылышы. Персонаж, характер. Композиция: тышкы һәм эчке корылыш. Милли бәйрәмнәр, гореф-гадәтләр.

Р. Фәйзуллинның тормыш юлына кыскача күзәтү. “Биеклек”, “Туган тел турында бер шигырь” әсәрләре, лирик жанрларны тану күнекмәсен үстерү, лирик герой сыйфатларын билгеләү.

39с.

 

Барысы

68 с.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Просмотрено: 0%
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Просмотрено: 0%
Скачать материал
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Скачать материал "Программа родной язык, 3 класс"
Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Получите профессию

Экскурсовод (гид)

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Выбранный для просмотра документ 8 класс Әдәбият 2018.doc

 

8 нче сыйныфлар өчен календарь-тематик план.

Ф.Ә.Ганиева,  Ч.Р.Рамазанова, Әдәбият, 8 сыйныф, Казан: тат.кит.нәшр., 2015

 

№

Өйрәнелә торган бүлек, дәрес темасы ы

Сәг.

саны

Календарь вакыт

Укучыларның төп эшчәнлек төрләре

План.вакыт

Фактик вакыт

Сәнгать төре буларак әдәбият – 1с

1

Сәнгать төре буларак әдәбият

1

 

 

Сорауларга тулы һәм төгәл җаваплар бирергә күнегү.  Әңгәмә кора белү.

 

Урта гасырлар әдәбияты. Казан ханлыгы чоры – 2 с

2

 

Казан ханлыгы чорына кыскача тарихи, мәдәни, әдәби күзәтү. Мөхәммәдьярның тормыш юлы турында мәгълүмат.

1

 

 

Казан ханлыгы чорына кыскача тарихи, мәдәни, әдәби күзәтү ясау.

3

Мөхәммәдьярның  «Нәсыйхәт» шигыре.

1

 

 

Урта гасырлар әдәбиятында романтик мотивлар һәм үгет–нәсыйхәтчелекне аңлату.

XIX гасыр әдәбияты. Мәгърифәтчелек әдәбияты – 4 с

4

Чорга кыскача тарихи күзәтү. Татарларда мәгърифәтчелек хәрәкәте.

1

 

 

Чорга кыскача тарихи күзәтү ясау. Татарларда мәгърифәтчелек хәрәкәтен аңлату.

5-6

Муса Акъегетзадәнең «Хисаметдин менла» повесте.

2

 

 

Мәгърифәтчелек әдәбиятында төп тема -  аң-белем, әхлак, тәрбия, һөнәрле булу, төп каршылык – искелек һәм яңалык көрәше булуын ачыклау.

7

Төп образларгша характеристика язу.

1

 

 

Җөмләләрне эзлекле рәвештә бәйләнешкә кертеп, Хисаметдин менла һәм Хәнифә язмышына үз мөнәсәбәтләре турында язма сөйләм оештыру.

XX гасыр башы әдәбиятының үзенчәлеге - 1 с

8

XX гасыр башы әдәбиятының үзенчәлеге.

1

 

 

ХХ гасыр башында сүз сәнгатенең шәрык һәм рус-Европа әдәби-фәлсәфи, мәдәни казанышларын үзләштерүен ачыклау.

XX гасыр башы әдәбиятында дини-суфичыл әсәрләр-4 с

9

М.Гафуриның тормышы һәм иҗаты. «Нәсыйхәт» шигыре.

1

 

 

М.Гафуриның башлангыч чор иҗатында дидиктика -  үгет-нәсыйхәт бирүнең өстенлек алуын аңлату. М.Гафури иҗатында Урта гасыр татар әдәбиятыннан килгән традицияләрнең дәвам ителүен ачыклау.

10

Г.Тукайның тормышы һәм иҗаты. Г.Тукайның «Дустларга бер сүз», «Мәхәббәт»,  «Бер татар шагыйренең сүзләре» шигырьләре.

1

 

 

Шагыйрь иҗатында күтәрелгән төп мотивлар: уку-гыйлем –татар халкының наданлыгы, артталыгы өчен борчылу, бу хәлдән чыгу юллары турында уйлану; мәхәббәт – эчкерсез саф мәхәббәткә, аның кодрәтенә, хатын-кыз гүзәллегенә дан җырлау икәнлеген ачыклау.

11

Г.Тукай иҗатында дин фәлсәфәсе.

1

 

 

Шагыйрь иҗатында күтәрелгән дин фәлсәфәсен өйрәнү.

12

 Г.Тукай иҗаты буенча инша язарга әзерләнү.

1

 

 

Җөмләләрне эзлекле рәвештә бәйләнешкә кертеп, Г.Тукай турында язма сөйләм оештыру.

XX гасыр башы әдәбиятында психологизм – 2 с

13

Күңел газаплары аша рухи үсешкә.

1

 

 

«Буранда» хикәясендә авторның төп максаты – Мостафаның кичерешләрен аңлату икәнлеген ачыклау.

14

Ялгышлар гомерлек күңел газабына сала

1

 

 

Әдәби төр, жанрын билгеләү. Образлар системасын ачыклау.

XX гасыр башы әдәбиятында сызлану фәлсәфәсе – 5 с

15

Матурлык, бәхет, мәхәббәт, яшьлек – барысы да вакытлыча гына

1

 

 

Матурлык, Яшьлек, Мәхәббәт, Бәхетнең вакытлы булуы аша тормышның мәгънәсе юклыкка төшенү. 

16

“Бер хәрабәдә...” хикәясенең сәнгатьчә эшәләнеше.

1

 

 

Әдәби төр, жанрын билгеләү. Образлар системасын ачыклау. Төп образларга бәя бирү.

17

 “Бер хәрабәдә...” хикәясенә бәяләмә язу.

1

 

 

“Бер хәрабәдә...” хикәясенә бәяләмә язу.

18

К.Тинчуринның тормышы һәм иҗаты. “Искәндәр” хикәясе.

1

 

 

30 нчы еллар әдәбиятында көрәш романтикасын сурәтләү икәнлеген ачыклау.

19

К.Тинчуринның “Хәкимҗан агай” хикәясе.

1

 

 

Тормышны матурлап, шартлылык кануннарына буйсындырып тасвирлау үзенчәлекләрен ачу.

XX гасыр башы әдәбиятында мәхәббәт фәлсәфәсе – 4 с

20

Фәтхи Борнашның тормышы һәм иҗаты. «Таһир-Зөһрә» трагедиясе.

1

 

 

Драма төренә анализ ясау үзенчәлекләрен искә төшерү. Конфликтын билгеләү.

21

Фәтхи Борнашның «Таһир-Зөһрә» трагедиясендә сурәтләнгән вакыйгалар.

1

 

 

Шигырь белән язылган трагедиянең дастан сюжетына нигезләнгән булуын дәлилләү.

22

Фәтхи Борнашның «Таһир-Зөһрә» трагедиясендә мәхәббәт һәм мәкер, гаделлек һәм явызлык көрәше проблемалары.

1

 

 

Дөнья әдәбиятында киң таралган мәхәббәт һәм мәкер, гаделлек һәм явызлык көрәшенең бирелешен ачыклау.

23

Фәтхи Борнашның «Таһир-Зөһрә» трагедиясендә конфликт.

1

 

 

Трагедиянең пафосын (трагик пафос), язучы стилен билгеләү

20-30 нчы еллар әдәбиятында мәхәббәт фәлсәфәсе һәм яңа тормыш өчен көрәш романтикасы – 12 с

24

К.Тинчурин – драматург.

1

 

 

Язучы иҗаты буенча хронология булдыру.

25

К.Тинчуринның “Сүнгән йолдызлар” әсәрендә эчке һәм тышкы конфликтлар.

1

 

 

Драма әсәрләренә анализ ясау үзенчәлекләрен кабатлау. Фаҗигале драма жанрында язылган әсәрнең сюжет-композициясен ачыклау.

26

К.Тинчуринның “Сүнгән йолдызлар” әсәрендә бәхет темасы.

1

 

 

Кеше бәхете темасының бирелеше, драманың проблема, идеясен билгеләү.

27

К.Тинчуринның “Сүнгән йолдызлар” әсәренең сәнгатьчә эшләнеше.

1

 

 

Төп образларга характеристика бирү, сәнгатьчә эшләнешен өйрәнү.

28

 К.Тинчурин иҗаты буенча сочинение язарга әзерләнү.

1

 

 

Җөмләләрне эзлекле рәвештә бәйләнешкә кертеп, К.Тинчурин иҗаты буенча  язма сөйләм оештыру.

29

Һ.Такташның тормышы һәм иҗаты. “Алсу” поэмасы.

1

 

 

Үз чорының кичерешләрен, каршылыкларын чагылдырган иң популяр, танылган шагыйрь, прозаик, драматург буларак тормышы, иҗаты белән танышу.

30

Һ.Такташның “Алсу” поэмасында яңа тормыш төзү романтикасы.

1

 

 

«Алсу» поэмасында яшьлекнең, көрәш романтикасының сурәтләнешен күзәтү.

31

Гадел Кутуйның тормышы һәм иҗаты. «Тапшырылмаган хатлар» повесте.

1

 

 

Язучы иҗаты буенча хронология булдыру.

32

Гадел Кутуйның «Тапшырылмаган хатлар» повестенда конфликт

1

 

 

Мәхәббәт, гаилә кору темасын ачу. Конфликтның кемнәр арасында баруы, сәбәпләре, чишелеше ягыннан әсәрне анализлау.

33

Гадел Кутуйның «Тапшырылмаган хатлар» повестенең сюжет-композиция үзенчәлекләре.

1

 

 

Төп конфликтның эчке конфликт булуына басым ясау. 

34

Гадел Кутуйның «Тапшырылмаган хатлар» повестенең стиль үзенчәлекләре.

1

 

 

Галиянең хатларны үзе өчен язуын ачыклау. Сюжет этапларын ачу.

35

Г.Кутуй иҗаты буенча сочинение язарга әзерләнү.

 

 

 

 

Җөмләләрне эзлекле рәвештә бәйләнешкә кертеп, Г.Кутуй иҗаты буенча  язма сөйләм оештыру.

Бөек Ватан сугышы чоры әдәбияты – 4 с

36

Бөек Ватан сугышы чоры әдәбияты

1

 

 

Бөек Ватан сугышы чоры әдәбияты үзенчәлекләре белән танышу.

 

37

Фатих Кәримнең тормышы һәм иҗаты.  «Сөйләр сүзләр бик күп алар», «Ант», «Ватаным өчен» шигырьләре.

1

 

 

Ф.Кәрим иҗаты буенча хронология төзү

38

Фатих Кәримнең«Сибәли дә сибәли»,«Теләк»,  «Бездә яздыр» шигырьләре.

1

 

 

Сугыш чорында шагыйрь иҗатының поэма һәм баллада жанрында иң югары ноктага җитүен ачыклау.

39

Фатих Кәримнең «Газиз әнкәй» шигыре, «Кыңгыраулы яшел гармун» поэмасы.

1

 

 

Ф.Кәрим шигырьләрендә сугыш фаҗигасен табигать күренешләре, тел-сурәтләү чарасы сынландыру, әдәби алым кабатлау аша тасвирлау икәнлеген аңлату.

60-80 нче еллар әдәбияты - 29

40

Гомәр Бәшировның тормышы һәм иҗаты. «Туган ягым – яшел бишек» автобиографик  повесте.

1

 

 

Г.Бәширов иҗаты буенча хронология төзү.

41

Гомәр Бәшировның «Туган ягым – яшел бишек» повестенда халык тормышының бирелеше.

1

 

 

Повестьта халык тормышының тулы бер панорамасы чагылганлыгын билгеләп күрсәтү.

42

Г.Бәширов  - портрет, табигать бизәкләре, характер остасы

1

 

 

Сурәтләнгән геройларның, вакыйга-күренешләрнең тормышчан булуы, шулар аша әдип татар авылының үткәнен һәм бүгенгесен, борынгыдан килгән гореф-гадәтләрен, йолаларын, халыкның күңел байлыгын, гомумән, милли сыйфатларын тасвирлавын аңлату.

43

Г.Бәширов иҗаты һәм «Туган ягым – яшел бишек» повестеның татар әдәбиятында тоткан урыны.

 

 

 

Әсәрне анализлау аша анда туган ил, халкың белән горурлану хисе тасвирлануын, повесть укучыларда хезмәткә, туган җиргә мәхәббәт тәрбияли икәнен ачыклау.

44

“Татар әдәбиятында туган як темасы” дигән темага сочинение язарга әзерләнү.

1

 

 

Җөмләләрне эзлекле рәвештә бәйләнешкә кертеп,  татар әдәбиятында туган як темасының бирелеше турында  язма сөйләм оештыру.

45

Аяз Гыйләҗевнең тормышы һәм иҗаты.

1

 

 

Аяз Гыйләҗев иҗаты буенча хронология төзү.

46

Аяз Гыйләҗевнең “Язгы кәрваннар” әсәрендә хикәяләү, сурәтләү, бәяләү катламнары.

1

 

 

Әсәрдәге хикәяләү, сурәтләү, бәяләү катламнарын ачыклау.

47

Аяз Гыйләҗевнең “Язгы кәрваннар” әсәрендә төп образлар.

1

 

 

Төп образларга бәя бирү.

48

Аяз Гыйләҗевнең “Язгы кәрваннар” әсәрендә кулланылган тел-стиль чаралары.

1

 

 

Аяз Гыйләҗевнең “Язгы кәрваннар” әсәрендә кулланылган тел-стиль чараларын ачыклау.

49

М.Юнысның тормышы һәм иҗаты. “Биектә калу”  (“Шәмдәлләрдә генә утлар яна”)  повесте

1

 

 

Әдәби әсәрдәге образлылык: әдәби деталь, җыелма һәм символик образларның әсәр эчтәлеген ачудагы әһәмиятен билгеләү.

50

М.Юнысның “Биектә калу”  (“Шәмдәлләрдә генә утлар яна”)  повесте хикәяләү, сурәтләү, бәяләү катламнары.

1

 

 

Әсәрдәге хикәяләү, сурәтләү, бәяләү катламнарын ачыклау.

51

М.Юнысның “Биектә калу”  (“Шәмдәлләрдә генә утлар яна”)  повестенда төп образлар.

1

 

 

Төп образларга бәя бирү.

52

М.Юнысның “Биектә калу”  (“Шәмдәлләрдә генә утлар яна”)  повестенда эчтәлек һәм форма, сәнгать алымнары.

1

 

 

Повестьны эчтәлек һәм форма ягыннан анализлаганда, хронотоп, архетипны ачыклау.

53

Равил Фәйзуллинның тормышы һәм иҗаты. «Җаныңның ваклыгын сылтама заманга…», “Вакыт”  шигырьләре.

 

1

 

 

Равил Фәйзуллин иҗаты буенча хронология төзү. Лирик әсәрләргә анализ ясау үзенчәлекләрен кабатлау.

54

Равил Фәйзуллинның «Аккошлар», «Мин сиңа йомшак таң җиле…» “Якты моң”  һәм кыска шигырьләре.

1

 

 

Равил Фәйзуллинның яңача ритмика, рифма, образларсистемасытудыруын ачыклау.

55

Равил Фәйзуллин иҗаты буенча сочинение язарга әзерләнү.

1

 

 

Җөмләләрне эзлекле рәвештә бәйләнешкә кертеп,  Р.Фәйзуллин иҗаты буенча язма сөйләм оештыру.

56

Туфан Миңнуллинның тормыш юлы һәм иҗаты. «Әлдермтөп образлар.ештән Әлмәндәр»  моңсу комедиясе.

1

 

 

Туфан Миңнуллин иҗаты буенча хронология төзү.

57

Туфан Миңнуллинның «Әлдермештән Әлмәндәр»  комедиясендә эчке һәм тышкы конфликтлар.

1

 

 

Туфан Миңнуллинның «Әлдермештән Әлмәндәр»  комедиясендә эчке һәм тышкы конфликтларны табу.

58

Туфан Миңнуллинның «Әлдермештән Әлмәндәр»  комедиясендә төп образлар.

1

 

 

Әлмәндәр образының бирелешен, аның замандаш сыйфатларын туплаган, халыкчан образ-характер булуын аңлату.

59

Туфан Миңнуллинның «Әлдермештән Әлмәндәр»  комедиясендә шартлылык һәм символлар.

1

 

 

Реаль тормыш картиналарының шартлылык һәм символлар белән тыгыз кушылып китүен, шуның белән авторның әсәрдәге төп идеяне тулырак ачуга ирешүен күзәтү.

60

Фәнис Яруллинның тормышы һәм иҗаты. «Җилкәннәр җилдә сынала» повесте.

1

 

 

Фәнис Яруллин иҗаты буенча хронология төзү.

61

Фәнис Яруллинның «Җилкәннәр җилдә сынала» повестенда кешене данлау, зурлау темасының бирелеше.

1

 

 

«Җилкәннәрҗилдәсынала» повестеныңавтобиографик повесть булуын дәлилләп аңлату.

62

Фәнис Яруллинның «Җилкәннәр җилдә сынала» повестенда тема, проблема, идея, пафос.

1

 

 

Фәнис Яруллинның «Җилкәннәр җилдә сынала» повестенда кешене данлау, зурлау темасының бирелешен ачыклау.

63

Бәяләмә язарга әзерләнү.

1

 

 

Әсәр буенча бәяләмә язарга әзерләнү. Бәяләмә язу үзенчәлекләрен искә төшерү.

64

Мөдәррис Әгъләмовның тормышы һәм иҗаты.  «Каеннар булсаң иде», «Учак урыннары» шигырьләре.

1

 

 

Мөдәррис Әгъләмов иҗаты буенча хронология төзү.

65

Мөдәррис Әгъләмовның “Җил дә җил”, “Без”, “Сабантуй”  шигырьләре.

1

 

 

Шигырьләрдә кешене данлау, зурлау темасының бирелешен күзәтү.

66

Татар әдәбиятында шагыйрәләр иҗаты

 

1

 

 

Сүзлек өстендә эш. Әсәрләрне актер укуында тыңлау. Өлешләргә бүлү. сорауларга җавап. Лирик геройның кичерешләрен аңлату. Язучыларның мәхәббәт турындагы фикерләрен уку. Л.Шагыйрьҗан, Э.Мөэминова, Н.Сафина, Р.Вәлиева, Б.Рәхимова, Э.Шәрифуллина, А.Минһаҗева.   Шагыйрәләр иҗатын өйрәнеп, проектлар яклау дәресе

67

Мәдинә Мәликова “Чәчкә балы”

1

 

 

Әсәрне уку, сорау­ларга җавап бирү, укылган буенча фикер алышу.

68

Йомгаклау дәресе.

1

 

 

Ел буена үткәннәргә йомгак ясау.

 

 

8 нче класста татар әдәбиятын  өйрәнү буенча көтелгән нәтиҗәләр.

 

Бүлек исеме

Предмет нәтиҗәләре

Метапредмет нәтиҗәләре

Шәхси нәтиҗәләр

Укучы өйрәнә

Укучы өйрәнергә мөмкинчелек ала

Сәнгать төре буларак әдәбият

нәтиҗәләр чы­гара, материалны гомумиләштерә белү, үз хисләреңне сүзләр ярдәмендә аңлата алу һәм бер үк вакытта башкалар белән бергәләп эшләү күнекмәләренә ия булу; узган сыйныфларда өйрәнгән әсәрләр мисалын­да XX гасыр башы татар әдәбиятының сүз сәнгате буларак үзенчәлекләрен билгели алу.

милли әдәбияттагы рухи-әхлакый кыйммәтләрне күңел аша уздырып кабул итәр­гә өйрәнү; өйрәнелгән әсәрләрне шә­рехли белүгә ирешү; геройларның, әхлакый идеалларның ох­шаш һәм аермалы якларын билгеләү күнекмәсенә ия булу; төрле чыганаклардан мәгълүматлар таба белү;

Танып-белү күнекмәсе. 1. Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау күнекмәләре.

2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен модельләрне үзгәртү һәм куллана белү күнекмәсе.

3. Аңлап уку.

Регулятив күнекмә.  1. Теләсә нинди эшчәнлектә иң беренче проблеманы аерып ала, рефлексия ясый.

2.Максатка ирешү юлларын укытучы ярдәмендә планлаштыра белү.

3. Нәтиҗәгә ирешү процессында үз эшчәнлегеңә контроль ясый белү.

4. Үзконтроль нигезләрен яхшы белү, уку һәм танып-белү процессында үзбәя.

Коммуникатив күнекмә. 1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлектә катнаша, яшьтәшләре белән төркемгә берләшә, индивидуаль һәм төркемдә эшли белү күнекмәсе булдыру.

Укучының башкаларны кабул итүе, аңлавы, фикерләрен җиткерә алуы, үз уңышларыңның (уңышсызлыкларыңның) сәбәпләре турында фикер йөртү.  Үзмаксат кую, үз мөмкинлекләреңне белү-белмәү чикләрен чамалау.Үз милләтеңә,үз телеңә хөрмәт тәрбияләү.  Татар теленең татар халкы өчен төп милли –мәдәни кыйммәт булуын,ана телендә шәхеснең әхлакый һәм рухи яктан формалашуындагы ролен аңлау.Әдәбиятны теләп, яратып укуга омтылу

Урта гасырлар әдәбияты. Казан ханлыгы чоры

«Нәсыйхәт» шигырен­дәге дини-суфичыл фикерләрне билгели алу, автор позиция­сен ачыклау һәм аңа үз мөнәсәбәтеңне булдыру күнекмәсенә ия булу; әдәби текстны тел-сурәтләү алымнарының, образ-лылыкның үзенчәлекләрен һәм әһәмиятен аңлап бәяли белү;

төрле чыганаклар белән эшли белү: аларны таба, мөстәкыйль рәвештә куллана, төр­кемли, чагыштыра, анализлый һәм бәяли алу;сүз сәнгатен халыкның яшәү рәвешен, рухи кыйммәтләрен саклап калган һәм бер­кетә килгән хәзинә буларак кабул итү;

Танып-белү күнекмәсе. 1. Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау күнекмәләре.

2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, модельләрне үзгәртү һәм куллана белү күнекмәсе.

Регулятив күнекмә.  1. Теләсә нинди эшчәнлектә иң беренче проблеманы аерып ала, рефлексия ясый. 2.Максатка ирешү юлларын укытучы ярдәмендә планлаштыра белү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлектә катнашу, яшьтәшләре белән төркемгә берләшу, индивидуаль һәм төркемдә эшли белү күнекмәсе булдыру.

Үзеңдә горурлык һәм гражданлык хисләре булдыру.Үзмаксат кую, үз мөмкинлекләреңне белү-белмәү чикләрен чамалау.

Укуга җаваплы караш, хезмәткә хөрмәтле караш формалаштыру, социаль кирәкле хезмәттә катнашу. Кеше тормышында һәм җәмгыятьтә гаиләнең кирәклелеген  аңлау. Гомумкешелек нормаларын белү, җәмгыятьтә үзеңне тоту кагыйдәләрен һәм формаларын үзләштерү.

XIX гасыр әдәбияты. Мәгърифәтчелек әдәбияты

укыган әдәби әсәрнең эчтәлеген, темасын, проблемасын, идеясен билгели, герой­ларын һәм әдәби дөньясын бәяли алу, аның нинди төр һәм жанрга каравын аеру; автор позициясен ачыклый алу һәм аңа үз мөнәсәбәтеңне булдыру күнекмәсенә ия булу; мәгърифәт­челек әдәбияты үрнәге буларак, стиль үзенчәлекләрен күр­сәтә белү;

өйрәнелгән әсәрләрне шә­рехли белүгә ирешү; геройларның, әхлакый идеалларның ох­шаш һәм аермалы якларын билгеләү күнекмәсенә ия булу; төрле чыганаклардан мәгълүматлар таба белү; милли әдәбияттагы рухи-әхлакый кыйммәтләрне күңел аша узды­рып кабул итәргә өйрәнү;

 

Танып-белү күнекмәсе. 1. Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау күнекмәләре

2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, модельләрне  үзгәртү һәм куллана белү күнекмәсе.

3. Аңлап уку.

Регулятив күнекмә.  1. Теләсә нинди эшчәнлектә иң беренче проблеманы аерып ала, рефлексия ясый. 2.Максатка ирешү юлларын укытучы ярдәмендә планлаштыра белү.

3. Нәтиҗәгә ирешү процессында үз эшчәнлегеңә контроль ясый белү.

4. Үзконтроль нигезләрен яхшы белү, уку һәм танып-белү процессында үзбәя.

Коммуникатив күнекмә. 1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлектә катнаша, яшьтәшләре белән төркемгә берләшә, индивидуаль һәм төркемдә эшли белү күнекмәсе булдыру.

Үз милләтеңне, Ватаныңны ярату.Үзмаксат кую, үз мөмкинлекләреңне белү-белмәү чикләрен чамалау.Җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен үзләштерү;

күршеңә ярдәм итүдә танып-белү инициативасы күрсәтү.

Үзеңне милләтеңнең вәкиле итеп тану; туган телеңне , туган төбәгеңнең, милләтеңнең тарихын һәи мәдәни мирасын белү. Кеше тормышында һәм җәмгыятьтә гаиләнең кирәклелеген  аңлау, гаилә әгъзаларына хөрмәт белән караш һәм кайгыртучан мөнәсәбәт.

XX гасыр башы әдәбиятының үзенчәлеге.

сөйләм осталыгына ире­шү, мәсьәләне аңлый, гипотеза куя, материалны төркемли, үз фикереңне дәлилли, кирәк икән - үзгәртә-төгәлләштерә, нәтиҗәләр чыгара, материалны гомумиләштерә белү, үз хис­ләреңне сүзләр ярдәмендә^аңлата алу; «импрессионизм алы­мы», «сызлану фәлсәфәсе» төшенчәләрен үзләштерү;

төрле чыганаклар белән эшли белү: аларны таба, мөстәкыйль рәвештә куллана, төр­кемли, чагыштыра, анализлый һәм бәяли алу; сүз сәнгатен халыкның яшәү рәвешен, рухи кыйммәтләрен саклап калган һәм бер­кетә килгән хәзинә буларак кабул итү;

Танып-белү күнекмәсе. 1. Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау күнекмәләре.

2.  Аңлап уку.

3. Сүзлекләрне актив куллана белү сәләтен үстерү.

Регулятив күнекмә.  1. Теләсә нинди эшчәнлектә иң беренче проблеманы аерып ала, рефлексия ясый. 2.Максатка ирешү юлларын укытучы ярдәмендә планлаштыра белү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Үз хисләреңне, фикерләреңне бирү, үз эшчәнлегеңне планлаштыру; язма һәм телдән сөйләм төрләрен оста файдалана белү. 3. Информацион-коммуникатив технологияләр өлкәсендә компетентлыкны формалаштыру һәм үстерү.

Үзаң үсешенә ирешү, милләтне, Ватанны ярату.Укучының башкаларны кабул итүе, аңлавы, фикерләрен җиткерә алуы. 

Үзмаксат кую, үз мөмкинлекләреңне белү-белмәү чикләрен чамалау.

Эшчәнлек стилен формалаштыру.

Шәхеснең әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү:

милли горурлык, гражданлык хисләре формалаштыру;

 

XX гасыр башы әдәбиятында дини-суфичыл әсәрләр

Мөхәммәдьяр һәм М. Гафуриның Нәсыйхәт әсәрләрен чагыштыру  аша, әдәбиятта традиция һәм яңалык турында нәтиҗә ясауга ирешү; Мөхәммәдьяр һәм М. Гафуриның Нәсыйхәт әсәрләрен һәм Г. Тукайның дини темага язылган шигырьләрен чагыштыру аша, әдәбиятта традиционлык турында нәтиҗә ясый белү;

нәтиҗәләр чыгара, мате­риалны гомумиләштерә белү, үз хисләреңне сүзләр ярдәмен­дә аңлата алу һәм бер үк вакытта башкалар белән бергәләп эшләү күнекмәләренә ия булу;әхлак нормаларын, җәмгыятьтә яшәү кагый­дәләрен үзләштерү.

Танып-белү күнекмәсе. 1. Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау күнекмәләре.

2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, символ, модельләрне  үзгәртү һәм куллана белү күнекмәсе.

Регулятив күнекмә.  1. Теләсә нинди эшчәнлектә иң беренче проблеманы аерып ала, аның чишелеш юлларын билгели, рефлексия ясый. 2.Максатка ирешү юлларын укытучы ярдәмендә планлаштыра белү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Үз хисләреңне, фикерләреңне бирү, үз эшчәнлегеңне планлаштыру; язма һәм телдән, монологик һәм контекст сөйләм төрләрен оста файдалана белү. 3. Информацион-коммуникатив технологияләр өлкәсендә компетентлыкны формалаштыру һәм үстерү.

Үзаңны үстерү, милләтне, Ватанны ярату, үзеңдә горурлык һәм гражданлык хисләре булдыру.Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү.Әйләнә-тирәдәге чынбарлык, социаль шәхес кыйммәтләренә, бердәм башкарыла торган эшчәнлеккә уңай караш тудыру. Башка шәхеснең кыйммәтләренә хөрмәт.

XX гасыр башы әдәбиятында психологизм

материалны төркемли, үз фикереңне дәлилли, нәтиҗәләр чыгара, өйрәнелгән әсәрләрне шә­рехли белүгә ирешү; геройларның, әхлакый идеалларның ох­шаш һәм аермалы якларын билгеләү күнекмәсенә ия булу; материалны гомумиләштерә белү, әдәби алымнарны табып, шулар нигезендә фәлсәфи фикерне ачыклау күнекмәсенә ия булу; язу һәм сөйләм осталы­гына ирешү,

әйләнә-тирәдәге тормыш­ны мөстәкыйль бәяли белү; төрле чыганаклардан мәгълүматлар таба белү; әдәбиятны теләп, яратып укуга омтылу; әдәби текстны эстетик яктан бәяли белү;сүз сәнгатен халыкның яшәү рәвешен, рухи кыйммәтләрен саклап калган һәм бер­кетә килгән хәзинә буларак кабул итү;

Танып-белү күнекмәсе. 1. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, символ, модель, схемаларны  үзгәртү һәм куллана белү күнекмәсе.  3. Аңлап уку.

Регулятив күнекмә.  1. Теләсә нинди эшчәнлектә иң беренче проблеманы аерып ала, аның чишелеш юлларын билгели, рефлексия ясый. 2.Максатка ирешү юлларын укытучы ярдәмендә планлаштыра белү.

3. Нәтиҗәгә ирешү процессында үз эшчәнлегеңә контроль ясый белү, тәкъдим ителгән шартлар һәм таләпләр рамкасында чынбарлыкны үзгәртүгә юнәлтелгән адымыңның ысулларын билгеләү, үзгәреп торучы ситуацияләрдә үз гамәлләреңә төзәтмәләр кертә белү.

5. Сүзлекләрне актив куллана белү сәләтен үстерү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлектә катнаша, яшьтәшләре белән төркемгә берләшә, индивидуаль һәм төркемдә эшли белү күнекмәсе булдыру.

Үзеңдә җаваплылык хисе булдыру.Үзмаксат кую, үз мөмкинлекләреңне белү-белмәү чикләрен чамалау, үзбәягә сәләтле булу.

 Шәхеснең әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү:

миллигорурлык, гражданлыкхисләреформалаштыру;

әхлакнормаларын, җәмгыятьтәяшәүкагыйдәләренүзләштерү.

Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү.

XX гасыр башы әдәбиятында сызлану фәлсәфәсе

хикәянең эчтәлеген, темасын, проблемасын, идеясен билгели, геройларын һәм әдәби дөнья­сын бәяли алу, автор позициясен ачыклый алу һәм аңа үз мөнәсәбәтеңне булдыру күнекмәсенә ия булу; әдәби текстны эстетик бөтенлекле, шул ук вакытта тел-сурәтләү алымнарының, әһәмиятен аңлап бәяли белү;

өйрәнелгән әсәрләрне мөстәкыйль шә­рехли белүгә ирешү; әйләнә-тирәдәге тормыш­ны мөстәкыйль бәяли белү; әхлак нормаларын, җәмгыятьтә яшәү кагый­дәләрен үзләштерү; үз фикереңне дәлилли, кирәксә- үзгәртә-төгәлли, нәтиҗәләр чыгара белү,

Регулятив күнекмә.  1.Максатка ирешү юлларын укытучы ярдәмендә планлаштыра белү.

2. Уку мәсьәләләренең дөреслегенә, аны чишкәндәге үз мөмкинлекләреңә бәя бирә белү.

Танып-белү күнекмәсе. 1. Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау күнекмәләре. 2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, символ, модель, схемаларны  үзгәртү һәм куллана белү күнекмәсе.

Коммуникатив күнекмә. 1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлекне оештыра, яшьтәшләре белән төркемгә берләшә, индивидуаль һәм төркемдә эшли белү күнекмәсе булдыру. 2. Үз хисләреңне, фикерләреңне бирү, үз эшчәнлегеңне планлаштыру; язма һәм телдән, монологик һәм контекст сөйләм төрләрен оста файдалана белү.

Укуга һәм хезмәткә уңай мөнәсәбәттә булу.Үзеңдә җаваплылык хисе булдыру.Шәхесара һәм мәдәниятара аралашуда  татар теленә карата ихтирамлы караш булдыру һәм аны яхшы өйрәнү теләге тудыру; аралашу компетенциясе – барлык сөйләм эшчәнлеге төрләренә ия булу, урта сыйныф укучыларына хас булган кызыксыну даирәсенә, психологик һәм төрле аралашу ситуацияләренә бәйле рәвештә туган телдә аралаша белү.

XX гасыр башы әдәбиятында мәхәббәт фәлсәфәсе

әдәби әсәрне аңлап уку, мөстәкыйль үзләштерү күнекмәләренә ия булу; трагедиянең эчтәлеген, темасын, проблемасын, идеясен билгели, геройла­рын һәм әдәби дөньясын бәяли алу, әсәрнең кайсы төр һәм жанрга каравын аера белү;

өйрәнелгән әсәрләрне шәрехли белү; материалны төркемли, гомумиләштерә белү,

мәсьәләне аңлый, гипотеза куя, үз хисләреңне сүзләр ярдәмендә аңлата алу; үз караш­ларыңны раслый һәм дәлилли, әдәбият белеме төшенчәләренә мөрәҗәгать итә белү;милли әдәбияттагы рухи-әхлакый кыйммәтләрне күңелдән уздырып кабул итү;

Танып-белү күнекмәсе. 1. Экологик фикерләүне формалаштыру һәм үстерү, аны танып-белү, коммуникатив, социаль практикада һәм профессиональ ориентациядә куллана белү.  2.  Хәбәрлек сүзләрне тану;  төп билгеләрне аерып алу нигезендә кагыйдә формалаштыру. 3 . Төрле мәгълүмат чаралары белән эшли, кирәкле мәгълүматны таба, анализлый һәм үз эшчәнлегендә куллана белү.

Регулятив күнекмә.  1. Уку мәсьәләләренең дөреслегенә, аны чишкәндәге үз мөмкинлекләреңә бәя бирә белү.

Коммуникатив күнекмә.  1. Укылган текстлар буенча сораулар бирә алу. 2. Бирелгән текстларның дәвамын үзлектән сөйләп карау, фикер әйтү, автор фикере белән чагыштыру; бердәм эшчәнлектә мөмкин булган рольләрне билгели белү.

Укуга һәм хезмәткә уңай мөнә­сәбәттә булу.Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү.Үзеңдә җаваплылык хисе булдыру. Шәхеснең әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү:

милли горурлык, гражданлык хисләре формалаштыру;

әхлак нормаларын үзләштерү.

 

20-30 нчы еллар әдәбиятында мәхәббәт фәлсәфәсе һәм яңа тормыш өчен көрәш романтикасы

укыган әдәби әсәрнең эчтәлеген, темасын, проблемасын, идеясен билгели, герой­ларын һәм әдәби дөньясын бәяли алу, аның кайсы төр һәм жанрга каравын аеру; автор позициясен ачыклый алу һәм аңа үз мөнәсәбәтеңне булдыру күнекмәсенә ия булу; әдәби текстны тел-сурәтләү алымнарының үзенчәлекләрен, әһәмиятен аңлап бәяли белү;

сүз сәнгатен халыкның яшәү рәвешен, рухи кыйммәтләрен саклап калган һәм бер­кетә килгән хәзинә буларак кабул итү;әйләнә-тирәдәге тормыш­ны мөстәкыйль бәяли белү; әхлак нормаларын үзләштерү, җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен үтәү.

 

Танып-белү күнекмәсе.  1. Сүзлекләр, башка эзләнү схемаларын актив куллана белү. 2. Электрон эзләү системалары белән узара бәйләнеш булдыру.  

Регулятив  күнекмә.  1. Үзконтроль нигезләрен яхшы белү,  уку һәм танып-белү процессында үзбәя, карар кабул итә белү.2. Нәтиҗәгә ирешү процессында үз эшчәнлегеңә контроль ясый белү, тәкъдим ителгән шартлар һәм таләпләр рамкасында чынбарлыкны үзгәртүгә юнәлтелгән адымыңның ысулларын билгеләү, үзгәреп торучы ситуацияләрдә үз гамәлләреңә төзәтмәләр кертә белү.

3. Сүзлекләрне актив куллана белү сәләтен үстерү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Аралашу бурычларын билгели белү һәм аңа туры килгән сөйләм чараларын сайлап ала белү. 2. Үз фикереңне аргументлар китереп, әдәпле яклый белү. 3. Үз хаталарыңны лаеклы рәвештә таный белү һәм аны төзәтә белү.

 

Укуга һәм хезмәткә уңай мөнә­сәбәттә булу.Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә, гражданлык позициясенә (карашына) карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү.

Бөек Ватан сугышы чоры әдәбияты

шигырьләрне тиешле ин­тонация, пафос белән, логик басымнарны шигырьдәге мәгъ­нәләргә туры килерлек итеп куеп, тиешле урында паузалар ясап укуга ирешү; образларны күрсәтеп, алар арасындагы бәйләнешләрне аңлата алу; фикер һәм хис тәңгәллеген, су­рәтләү чараларын анализлый белү.

 

Бөек Ватан сугышының максатларын, характерын һәм анда катнашкан халыкларның сугышка мөнәсәбәтен истә тотып, Бөек Җиңүнең кыйммәтен бәяли алу; Бөек Ватан сугышы чорында иҗат ителгән әдә­биятның үзенчәлекләрен күрсәтә белү

Танып-белү күнекмәсе.   1. Укучының үз эшчәнлеген мөстәкыйль  рәвештә  оештыра белүе, бәяләве, үзенең кызыксынучанлык өлкәсен билгеләве;  мөстәкыйль рәвештә теманы, куелган проблеманы ача белү, фикер йөртү.

Регулятив күнекмә. 1. Мөстәкыйль рәвештә уңышыңның яки уңышсызлыгыңның сәбәпләрен ачыклый белү. 2. Уңышсызлык ситуацияләреннән чыгу юлларын таба белү. 3. Чынбарлыкны үзгәртүгә юнәлтелгән адымнарның кайсылары уку мәсьәләләрен чишкәндә уңай продукт алуга китерүен үткәнгә карап (ретроспективно) билгеләү.

Коммуникатив күнекмә.  1. Диалог барышында үз фикереңне дәлилләп бирә, партнер фикерен сорый  белү. 2.Аралашу бурычларын билгели белү һәм аңа туры килгән сөйләм чараларын сайлап ала белү. 3. Үз фикереңне аргументлар китереп, әдәпле яклый белү.

Шәхеснең  әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү:

милли горурлык, гражданлык хисләре формалаштыру.Укуга һәм хезмәткә уңай мөнә­сәбәттә булу.Үзаңны үстерү, милләтне, Ватанны ярату, үзеңдә горурлык һәм гражданлык хисләре булдыру.Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш.

 

60-80 нче еллар әдәбияты

әсәрнең язылу вакытына игътибар итеп, сугыш чоры тудырган авырлык, фаҗигаләр һәм аларның сәбәпләре турында аңлата белү; әсәрнең исеменә салынган күчерелмә мәгънәне вакыйгалар белән бәйлитабигать белән тәңгәл килгән матурлыкны - әсәрнең поэтикасын, сәнгатьлелек ча­раларын анализлый белү.

өйрәнелгән әсәрләрне шә­рехли белүгә ирешү; геройларның, әхлакый идеалларның ох­шаш һәм аермалы якларын билгеләү күнекмәсенә ия булу; төрле чыганаклардан мәгълүматлар таба белү; әдәбиятны теләп, яратып укуга омтылу

Танып-белү   күнекмәсе. 1.  Аңлап уку.Үз эшчәнлеге максатларына туры килгән,соралган информацияне тексттан табу. 2. Текст эчтәлегендә ориентлашу,текстның тулы мәгънәсен аңлау. 3. Тема тирәсендәге төп билгеләрне аерып алу нигезендә кагыйдә формалаштыру. 4. Төрле мәгълүмат чаралары белән эшли, кирәкле мәгълүматны таба, анализлый һәм үз эшчәнлегендә куллана белү.

Регулятив  күнекмә.  1. Көтелгән нәтиҗәгә ирешә яки ирешә алмау сәбәпләрен аргументлаштырып, үз эшчәнлегеңә бәя бирү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Информацион һәм коммуникатив уку мәсьәләләрен чишү өчен  компьютер технологияләрен куллана белү.2.Аралашу бурычларын билгели белү һәм аңа туры килгән сөйләм чараларын сайлап ала белү. 3. Үз фикереңне аргументлар китереп, әдәпле яклый белү.

Шәхеснең  әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү:

милли горурлык, гражданлык хисләре формалаштыру;

әхлак нормаларын, җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен үзләштерү.Укуга һәм хезмәткә уңай мөнә­сәбәттә булу.Үзаңны үстерү, милләтне, Ватанны ярату, үзеңдә горурлык һәм гражданлык хисләре булдыру.Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш.

 

 

 

 

 

 

 

8 нче сыйныфта татар әдәбиятының эчтәлеге.

 

Бүлекнең исеме

Кыскача эчтәлек

Сәг.

Сәнгать төре буларак әдәбият

Әдәбиятның башка сәнгать төрләре арасында урыны. Сүз сәнгатендә  тормыш моделен төзү үзенчәлекләре. Тормышны һәм кешенең бай рухи дөньясын танып–белү чарасы буларак әдәбият. Аның әхлакый һәм эстетик яктан кешегә йогынтысы.

1 с.

Урта гасырлар әдәбияты. Казан ханлыгы чоры

Казан ханлыгы чорына кыскача тарихи, мәдәни, әдәби күзәтү. Мөхәммәдьярның тормыш юлы турында мәгълүмат. «Нәсыйхәт» шигыре. Борынгы һәм урта гасырлар татар әдәбиятының шәрык әдәбиятына йөз тотып үсү-үзгәрүе, ислам идеологиясенә, фәлсәфәсенә нигезләнүе. Тотрыклы мотивлар: мәрхәмәтлелек, игелекле исем–ат, әхлаклылык, камил инсан һ.б. Урта гасырлар әдәбиятында романтик мотивлар. Үгет–нәсыйхәтчелек. Символик образлар.

2с.

XIX гасыр әдәбияты. Мәгърифәтчелек әдәбияты

Чорга кыскача тарихи күзәтү. Татарларда мәгърифәтчелек хәрәкәте. Муса Акъегетзадәнең «Хисаметдин менла» повесте. Язучының тормыш юлы турында мәгълүмат бирү. Әдәбиятта яңа төр һәм жанрларның аерымлануы. Повесть жанры. Әсәрнең сюжеты, тема, проблема, идеясе. Мәгърифәтчелек әдәбиятында төп тема -  аң-белем, әхлак, тәрбия, һөнәрле булу, төп каршылык – искелек һәм яңалык көрәше. Мәгърифәтле шәхеснең сурәтләнеше: укымышлы, һөнәрле булу, дини кануннарны, Коръәнне яхшы белү. Хатын-кыз азатлыгының алгы планга куелуы.

4 с.

XX гасыр башы әдәбиятының үзенчәлеге.

Чорга кыскача тарихи күзәтү. ХХ гасыр башында сүз сәнгатенең шәрык һәм рус-Европа әдәби-фәлсәфи, мәдәни казанышларын үзләштерүе. Милләт проблемасының үзәккә куелуы, язучыларның әхлакый, фәлсәфи һәм әдәби–эстетик эзләнүләре, тәҗрибәләр. Яңа тип геройлар мәйданга чыгу.

1с.

XX гасыр башы әдәбиятында дини-суфичыл әсәрләр

М.Гафуриның «Нәсыйхәт» шигыре. Язучының тормыш юлы турында мәгълүмат бирү. Әдәбиятта үгет-нәсыйхәт бирү. М.Гафуриның башлангыч чор иҗатында дидиктика -  үгет-нәсыйхәт бирүнең өстенлек алуы.  Үгет-нәсыйхәт бирүнең төп мотивы – кешене әхлаклы, аң-белемле итү. Лирик герой ихлас, гадел, ярдәмчел булырга, дөнья малына, аның ләззәтләренә кызыкмаска чакыра. М.Гафури иҗатында Урта гасыр татар әдәбиятыннан килгән традицияләрнең дәвам ителүе. Ритм, рифма, строфа үзенчәлекләре. Габдулла Тукайның «Дустларга бер сүз», «Мәхәббәт»,  «Бер татар шагыйренең сүзләре» шигырьләре. Тормыш юлын, иҗатын искә төшерү, өстәмә мәгълүмат бирү.  Шагыйрь иҗатының чорларга бүленеше, һәр чорга хас сыйфатлар. Лирик төр, лирик жанр үзенчәлекләре. Лирик герой образы. Шагыйрь иҗатында күтәрелгән төп мотивлар: уку-гыйлем –татар халкының наданлыгы, артталыгы өчен борчылу, бу хәлдән чыгу юллары турында уйлану; мәхәббәт – эчкерсез саф мәхәббәткә, аның кодрәтенә, хатын-кыз гүзәллегенә дан җырлау; шагыйрь – шагыйрьлек эше милли азатлык өчен көрәш идеясе белән үрелү. Тел-сурәтләү чаралары. Ритм һәм рифма, тезмә, строфа.Гражданлык лирикасы

4 с.

XX гасыр башы әдәбиятында психологизм

Шәриф Камалның «Буранда» хикәясе. Язучының тормыш юлын искә төшерү. «Буранда» хикәясендә авторның төп максаты – Мостафаның кичерешләрен аңлату. Ананың хәсрәтле тормышы, төп геройның үкенү сәбәпләре икесенә карата да кызгану хисләре уята. Буран образы – адаштыра торган табигать күренеше генә түгел, Мостафаның әнисенә булган мөнәсәбәтендә зур ялгышуы, адашуы, хәзерге хисләре, күңел халәте. Әсәрнең фаҗигале тәмамлануы, аеруча үкенеч белән тасвирлануы хикәяне онытылмаслык итеп истә калдыра. Әдәби төр, жанрын билгеләү. Образлар системасы: кеше, табигать яки әйбер, ясалма образлар. Кеше образлары: төп геройлар, ярдәмче геройлар, катнашучы геройлар, аталучы геройлар һәм җыелма образлар. Әдәби алымнар: кабатлау, янәшәлек, каршы кую, үткәнгә әйләнеп кайту.Троплар. Әсәрнең пафосы – сентименталь пафос. Язучы стиле. Әдәбиятта нәфис-бизәкле стиль.

2с.

XX гасыр башы әдәбиятында сызлану фәлсәфәсе

Фатих Әмирханның «Бер хәрабәдә» хикәясе. Язучының тормыш юлын искә төшерү. Хикәядә авыр, кайгылы хәлләрнең сурәтләнүе. Матурлык, Яшьлек, Мәхәббәт, Бәхетнең вакытлы булуы аша тормышның мәгънәсе юклыкка төшенү.  Әсәрнең эчке катламын музыка аша бирү:  Сөләйман карт елавы, капка, кыңгырау, бакча, сандугач тавышы, гитараның моңлы уйнавы, карчыкның йөткерүе карга каңгылдавы. Әдәби төр, жанрын билгеләү. Образлар системасы: кеше, табигать яки әйбер, ясалма образлар. Кеше образлары: төп геройлар, ярдәмче геройлар, катнашучы геройлар, аталучы геройлар һәм җыелма образлар. Әдәби алымнар: кабатлау, янәшәлек, каршы кую, үткәнгә әйләнеп кайту.Троплар. Әсәрнең пафосы (сентименталь пафос), фәлсәфи фикерләр белән баетылуы. Язучы стиле: хикәя тормыш –яшәешкә ләгънәт укый, экзистенциализм фәлсәфәсен белдерә.

5 с.

XX гасыр башы әдәбиятында мәхәббәт фәлсәфәсе

Фәтхи Борнашның «Таһир-Зөһрә» трагедиясе. Язучының тормыш юлы белән танышу. «Таһир-Зөһрә» трагедиясен уку. Драма төренә анализ ясау үзенчәлекләрен искә төшерү. Конфликтын билгеләү. Шигырь белән язылган, дастан сюжетына нигезләнгән булуы, дөнья әдәбиятында киң таралган мәхәббәт һәм мәкер, гаделлек һәм явызлык көрәше. Трагедиянең пафосын (трагик пафос), язучы стилен билгеләү – әдәбиятта нәфис-бизәкле стиль.

4 с.

20-30 нчы еллар әдәбиятында мәхәббәт фәлсәфәсе һәм яңа тормыш өчен көрәш романтикасы

Кәрим Тинчуринның «Сүнгән йолдызлар» драмасы. Әдипнең тормыш юлы турында мәгълүмат бирү. Драма әсәрләренә анализ ясау үзенчәлекләре. Фаҗигале драма жанрында язылган әсәрнең сюжет-композициясен ачыклау. Кеше бәхете темасының бирелеше, драманың проблема, идеясен билгеләү . Төп образларга характеристика бирү, сәнгатьчә эшләнешен өйрәнү. Портрет. Психологизм . Язучы стиле -  фаҗигале.

30 нчы еллар әдәбиятында көрәш романтикасын сурәтләү. Тормышны матурлап, шартлылык кануннарына буйсындырып тасвирлау. Заманга хас яңа герой эзләү. Әдәби барыш: чор әдәбияты. Һади Такташның «Алсу» поэмасы. Үз чорының кичерешләрен, каршылыкларын чагылдырган иң популяр, танылган шагыйрь, прозаик, драматург буларак тормышы, иҗаты белән таныштыру. «Алсу» поэмасында яшьлекнең, көрәш романтикасының сурәтләнеше. Әдәби төр һәм жанрлар. Лиро-эпик жанр – поэма. Әдәби әсәрдәге образлылык. Образ, символ, деталь. Кеше образлары: төп герой, ярдәмче герой, катнашучы геройлар, җыелма образлар. Характер. Лирик герой, лирик “мин”, автор образы, автор позициясе.  Әдәби әсәр. Эчтәлек һәм форма. Тема, проблема, идея, пафос. Идеал. Әсәрдә сурәтләнгән дөнья. Пейзаж, портрет. Әдәби иҗат. Сәнгати алымнар һәм стиль. Әдәби алымнар: кабатлау, янәшәлек, каршы кую. Тел–стиль чаралары (лексик, стилистик, фонетик чаралар һәм троплар). Тезмә һәм чәчмә сөйләм үзенчәлекләре. Ритм һәм рифма, тезмә, строфа.

Гадел Кутуйның «Тапшырылмаган хатлар» повесте. Язучының тормыш юлы турында мәгълүмат бирү. Конфликт, сюжет, сюжет элементлары. Композиция: тышкы һәм эчке корылыш. Тема, проблема, идея, пафос. Идеал.  Психологизм.

Мәхәббәт, гаилә кору темасын ачу. Конфликтның кемнәр арасында баруы, сәбәпләре, чишелеше ягыннан әсәрне анализлау. Төп конфликтның эчке конфликт булуына басым ясау.  Галиянең хатларны үзе өчен язуын ачыклау. Сюжет этапларыначу. Эпистоляр повесть жанры.

12 с.

Бөек Ватан сугышы чоры әдәбияты

Фатих Кәримнең «Сибәли дә сибәли», «Ант», «Ватаным өчен», «Теләк», «Сөйләр сүзләр бик күп алар», «Бездә яздыр», «Газиз әнкәй» шигырьләре. Тормыш юлы турында мәгълүмат. Иҗатының чорларга бүленеше. Сугыш чоры иҗатының үзенчәлекләре: җиңүгә ышаныч белән илен сакларга ант итү; лирик геройның рухи дөньясы баю; яшәү һәм үлү турында фәлсәфи уйлануы; фашизмга нәфрәт хисләре; туган ягын, якыннарын сагыну. Гражданлык лирикасы, күңел лирикасы.Сугыш чорында шагыйрь иҗатының поэма һәм баллада жанрында иң югары ноктага җитүе. «Кыңгыраулы яшел гармун» поэмасында сугышчының күңел дөньясы, хис-кичерешләрен лирик планда сурәтләү. «Сибәли дә сибәли» шигырендә сугыш фаҗигасен табигать күренешләре, тел-сурәтләү чарасы сынландыру, әдәби алым кабатлау аша тасвирлау.

4 с.

60-80 нче еллар әдәбияты

ХХ гасырның икенче яртысында татар әдәбиятының милли нигезләргә кайтуы. Шушы чорда яңа жанрларның, тема-мотивлар, әдәби формаларның аваз салуы. Әдәбиятның яңалыкка омтылышы: яңа иҗади агымнарга, жанр формаларына, темаларга мөрәҗәгать итү, әдәби герой мәсьәләсендә эзләнүләр. Азатлык, шәхес иреге, фикер хөрлеге мәсьәләләренең куелышы

Гомәр Бәшировның «Туган ягым – яшел бишек» автобиографик  повесте. (кыскартып). Язучының тормыш юлы турында мәгълүмат бирү. Повестьта халык тормышының тулы бер панорамасы чагылу. Әсәрдә туган ил, халкың белән горурлану хисе тасвирлана, повесть укучыларда хезмәткә, туган җиргә мәхәббәт тәрбияли. Сурәтләнгән геройларның, вакыйга-күренешләрнең тормышчан булуы, шулар аша әдип татар авылының үткәнен һәм бүгенгесен, борынгыдан килгән гореф-гадәтләрен, йолаларын, халыкның күңел байлыгын, гомумән, милли сыйфатларын тасвирлый. Г.Бәширов  - портрет, табигатьбизәкләре, характер остасы; Гумәробразының бирелеше. Тел–стиль чаралары (лексик, стилистик, фонетик чаралар һәм троплар). Әдәби сөйләм: хикәяләү, сөйләшү (диалог), сөйләү (монолог). Чәчмә сөйләм үзенчәлекләре. Язучы стиле.

Аяз Гыйләҗевнең “Язгы кәрваннар” повестеЯзучының тормыш юлы турында мәгълүмат бирү. Повесть жанры. Хикәяләү, сурәтләү, бәяләү катламнары. Әдәби әсәрдәге образлылык: әдәби деталь, җыелма һәм символик образларның әсәр эчтәлеген ачудагы әһәмияте. Повестьны эчтәлек һәм форма ягыннан анализлаганда, хронотоп, архетипны ачыклау. Тел-стиль чаралары. Әсәр исеменең эчке һәм тышкы мәгънәгә ия булуы. Заманга тәнкыйди бәя. Язучы стиленең үзенчәлекләре. 

Миргазиян Юныс “Биектә калу”  (“Шәмдәлләрдә генә утлар яна”)  повесте Язучының тормыш юлы турында мәгълүмат бирү. Повесть жанры. Хикәяләү, сурәтләү, бәяләү катламнары. Әдәби әсәрдәге образлылык: әдәби деталь, җыелма һәм символик образларның әсәр эчтәлеген ачудагы әһәмияте. Повестьны эчтәлек һәм форма ягыннан анализлаганда, хронотоп, архетипны ачыклау. Тел-стиль чаралары. Әсәр исеменең эчке һәм тышкы мәгънәгә ия булуы. Заманга тәнкыйди бәя. Язучы стиленең үзенчәлекләре.  Сөйләм үстерү  Әдәби әсәргә бәя

Равил Фәйзуллинның «Җаныңның ваклыгын сылтама заманга…», «Аккошлар», «Мин сиңа йомшак таң җиле…»“Вакыт”, “Якты моң”,  һәм кыска шигырьләре.

Шагыйрьнең тормыш юлы турында мәгълүмат бирү.  Иҗатка 60 нчыеллардакилүе, яңача ритмика, рифма, образларсистемасытудыруы. Р.Фәйзуллинкыскаформаларгамөрәҗәгатьитә, аларда метафора алгыплангачыга. Лирик әсәрләргә анализ ясауүзенчәлекләре. Табигыйхис-кичерешләрчагылыштапканшигырьләренең җырларбулыпкитүе. Фәлсәфи лирика.

Туфан Миңнуллинның «Әлдермештән Әлмәндәр»  моңсу комедиясе. Әдипнең тормыш юлы турында мәгълүмат бирү. Драма әсәрләренә анализ ясау үзенчәлекләре. Каршылыкның төрләре: төп сюжет сызыгында тышкы каршылык Әлмәндәр һәм Әҗәл арасында,  эчке каршылык Әҗәл күңелендә; ярдәмче сюжет сызыкларында тышкы каршылык Әлмәндәр белән Өммия, Әлмәндәр белән Искәндәр арасында формалаша. Төп сюжет сызыгындагы эчке каршылыкның төп каршылык булуы. Әсәрнең фәлсәфи фикерләр белән баетылуы. Әлмәндәр образының бирелеше, аның замандаш сыйфатларын туплаган, халыкчан образ-характер булуы. Комедиянең тел-сурәтләү чараларына, кинаяле тезмәләргә байлыгы. Реаль тормыш картиналарының шартлылык һәм символлар белән тыгыз кушылып китүе, шуның белән әсәрдәге төп идеяне тулырак ачуга ирешү.

Фәнис Яруллинның «Җилкәннәр җилдә сынала» повесте. Әдипнең тормышы, иҗаты турында мәгълүмат бирү. «Җилкәннәрҗилдәсынала» повестеның–автобиографик повесть булуы. Кешенеданлау, зурлаутемасыныңбирелеше. Тема, проблема, идея, пафос. Идеал. Язучы стиле.

Мөдәррис Әгъләмовның «Каеннар булсаң иде», «Учак урыннары» шигырьләре. Шагыйрьнең тормыш юлы, иҗаты белән таныштыру. Классик шигырьгә йөз тотып иҗат итүе. Кешене данлау, зурлау темасының бирелеше. Лирик әсәрләргә анализ ясау үзенчәлекләре. Лирик жанрлар: гражданлык лирикасы, күңел лирикасы. Әдәби алымнар: кабатлау, янәшәлек, каршы кую, үткәнгә әйләнеп кайту (ретроспекция). Шигырь төзелеше. Язучы стиле: экзистенциаль башлангыч.

29 с.

 

Барысы

68 с.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Просмотрено: 0%
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Просмотрено: 0%
Скачать материал
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Скачать материал "Программа родной язык, 3 класс"
Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Получите профессию

Няня

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Выбранный для просмотра документ 8 нче сыйныф татар теле.doc

8 нче сыйныфта татар теленең  кыскача эчтәлеге.

Бүлекнең исеме

Кыскача эчтәлек

Сәг.

 Тел һәм тел гыйлеме.

Тел турында белгәннәрен искә төшерү. Татар теленең җәмгыятьтәге роле турында фикер алышу.

1с.

 Үткәннәрне тирәнәйтеп кабатлау.

Түбән сыйныфларда өйрәнгәннәрне кабатлау һәм ныгыту: фонетика, орфоэпия, графика, орфография, лексикология, фразеология, морфология. Гади җөмлә төрләре; җөмлә кисәкләре, алар арасындагы теезүле һәм ияртүле бәйләнешләр, җөмләдәге урыны; җөмләдәге тыныш билгеләре, җөмләләргә җөмлә кисәкләре һәм сүз төркемнәре ягыннан анализ ясау.Гади җөмлә төрләре; җөмлә кисәкләре, алар арасындагы теезүле һәм ияртүле бәйләнешләр, җөмләдәге урыны; җөмләдәге тыныш билгеләре, җөмләләргә җөмлә кисәкләре һәм сүз төркемнәре ягыннан анализ ясау.

1 с.

Тел һәм сөйләм

Күнегүләр эшләп, диалог һәм монологларда, цитаталарда тыныш билгеләренең дөрес куелышын үзләштерү. Биремнәр буенча индивидуаль эш. Текстлардагы җөмләләрне укып, туры сөйләм өлешләрен сиземли алу. Күнегүләр эшләп, туры һәм кыек сөйләмне аера өйрәнү. Әдәби әсәрләрдән цитаталар сайлап алу.

5 с

 Туры һәм кыек сөйләм

Сөйләмнең ике төрле: теллән һәм язма рәвештә булуы. Сөйләмне башкаручының сөйләүче яки автор дип аталуы. Үзгәртелмичә кулланылган чит сөйләм­нең туры сөйләм дип, ә үзгәртелеп кулланылган чит сөйләмнең кыек сөйләм дип аталуы. Язма әсәрләрдән алынган туры сөйләмнең цитата дип аталуы. Туры сөйләмнең куштырнаклар эченә алынуы. Туры сөйләм янында тыныш билгеләре куюның өч төргә бүленүе. Ике яки берничә кешенең үзара сөйләшүе диалог дип аталу. Аерым кешеләрнең диалогэчендәге сүзләренең  реплика дип йөртелүе.Ике яки берничә кешенең үзара сөйләшүе диалог дип аталу. Аерым кешеләрнең диалогэчендәге сүзләренең  реплика дип йөртелүе.    Монолог.

7с.

Кушма җөмлә

Берничә гади җөмләдән торган җөмләнең кушма җөмлә дип аталуы. Үзара тезү юлы белән бәйләнгән җөмләләрдән торган кушма җөмләнең тезмә кушма җөмлә дип аталуы.Гади җөмләләре үзара тезүче теркәгечләр ярдәмендә бәйләнгән кушма җөмләнең теркәгечле тезмә кушма жөмло дип, ә гади җөмләләрне үзара бәйләүдә теркәгечләр катнашмаса, андый кушма җомләнең теркәгечсез тезмә кушма җөмлә дип аталуыҮзара ияртү юлы белән бәйләнгән җөмләләрдән торган җөмләнең иярченле кушма җөмлә дип аталуы.Иярченле кушма җөмләләр­нең мәгънәләре ягыннан алты төргә бүленүе, ә төзелешләре буенча аналитик һәм синтетик төрләргә бүленүе.

32с.

 Катлаулы төзелмә

Икедән артык җөмләдән торган кушма җөмләләрнең катлаулы төзелмә дип йөртелүләре. Катлаулы кушма җөмләләргә күп иярченле кушма җөмләләр, катнаш кушма җөмләләр һәм теземнең керүе. Гади җөмлә­ләрнең үзара ияртү юлы белән генә бәйләнгән катлау­лы төзелмәнең күп иярченле кушма җөмлә дип аталуы.Катлаулы кушма җөмлә составындагы җөмләләр арасында тезүле бәйләнеш булганда, күп тезмәле катлаулы кушма җөмлә дип аталуы.Ике җөмләнең бер баш җөмләгә ияреп килеп, һәм ул җөмләләрнең икесе дә мәгънәләре буенча ике төргә караса, андый җөмләләрнең тиңдәш иярүле күп иярченле кушма җөмлә дип аталулары.Ике җөмләнең бер баш җөмләгә ияреп килеп, һәм ул җөмләләрнең икесе дә мәгънәләре буенча бер төргә караса, андый җөмләләрнең тиңдәш түгел иярүле күп иярченле кушма җөмлә дип аталулары.Ике җөмләнең бер баш җөмләгә бер-бер артлы ияреп килүләренең бер-бер артлы иярүле күп иярченле кушма җөмлә дип аталулары.Күп иярченле кушма җөмләдә җөмләләр үзара тиң­дәш иярү, тиңдәш түгел иярү, бер-бер артлы иярү юлы белән (кимендә ике төрле бәйләнеш) бәйләнсәләр, мондый җөмләләрнең берничә төр иярүле күп иярченле кушма җөмлә дип аталулары.Гади җөмләләре үзара тезү юлы белән дә, ияртү юлы белән дә бәйләнгән катлаулы төзелмәләрнең катнаш кушма жөмлә дип аталулары.Тиңдәш кисәкләре яки тиңдәш җөмләләре күп булу аркасында бик нык җәенкеләңдерелгән гади яки кушма җөмләләрнең тезем дип аталулары.

21с.

Үткәннәрне кабатлау.

Кушма җөмләләргә һәм катлаулы төзелмәләргә синтаксик анализ ясый белү күнекмәләрен камилләштерү.Кушма җөмлә синтаксисы, туры сөйләм турында белемнәрен ныгыту. Кабатлау.

1 с.

 

Барысы

68 с.

8 нче сыйныфлар өчен Федераль дәүләт белем бирү стандартларына нигезләнгән календарь-тематик план.

М.З.Зәкиев, татар теле, 8 класс, Казан: Тат.кит.нәшрияты.

№

Өйрәнелә торган бүлек, дәрес темасы ы

Сәг.

саны

Календарь вакыт

Укучыларның төп эшчәнлек төрләре

План.вакыт

Фактик вакыт

 
  1.  

Тел һәм тел гыйлеме. Телнең кеше тормышында һәм җәмгыятьтә тоткан урыны.

1

 

 

Туган тел турында сөйләшү. Татар теленең җәмгыятьтәге роле турында фикер алышу.
  1.  

Үткәннәрне искә төшерү. Җөмлә кисәкләрен кабатлау.

1

 

 

 
  1.  

Тел һәм сөйләм. Сөйләмиятнең төрләре (сөйләү, тыңлау, язу, уку). Сөйләмнең төрләре (сөйләмә, язма, диологик сөйләм, монологик сөйләм)

1

 

 

 
  1.  

Кереш контроль диктант “Туган җир”

1

 

 

Грамматик яктан дөрес язуны тикшерү максатыннан диктант язу.
  1.  

Хаталарны бетерү өстендә эш. Диалогта һәм монологта репликаларның язмада бирелеше, тыныш билгеләре.

1

 

 

Орфографик, пунктуацион кагыйдәләрне искә төшереп, хаталарны бетерү өстендә эшләү. Биремнәр буенча индивидуаль эш.
  1.  

Диалог һәм монологларда, цитаталарда тыныш билгеләре.

1

 

 

Күнегүләр эшләп, диалог һәм монологларда, цитаталарда тыныш билгеләренең дөрес куелышын үзләштерү. Биремнәр буенча индивидуаль эш.
  1.  

Диалог һәм монологларда, цитаталарда тыныш билгеләре.

1

 

 

Текстлардагы җөмләләрне укып, туры сөйләм өлешләрен сиземли алу. Күнегүләр эшләп, туры һәм кыек сөйләмне аера өйрәнү. Әдәби әсәрләрдән цитаталар сайлап алу.
  1.  

Туры һәм кыек сөйләм  . Туры сөйләм янында тыныш билгеләре

1

 

 

Туры сөйләм янында тиешле тыныш билгеләрен куя белү максатыннан күнегүләр башкару. Кешеләрнең эчке кичереш-хисләренә нигезләнеп, бер вакыйганы сөйләү һәм язу.
  1.  

Искәртмәле диктант “Гөмбәдә”

 

 

1

 

 

Туры сөйләм янында тыныш билгеләрен дөрес куюны тикшерү максатыннан диктант язу.
  1.  

Хаталарны бетерү өстендә эш. Монологик сөйләмдә туры сөйләмне кыек сөйләмгә әйләндерү

1

 

 

Орфографик, пунктуацион кагыйдәләрне искә төшереп, хаталарны бетерү өстендә эшләү. Монологик сөйләмдә туры сөйләмне кыек сөйләмгә әйләндерү.
  1.  

Монологик сөйләмдә туры сөйләмне кыек сөйләмгә әйләндерү

1

 

 

Монологик сөйләмдә туры сөйләмне кыек сөйләмгә әйләндерү буенча күнегүләр эшләү.
  1.  

Туры сөйләмле җөмләгә синтаксик анализ ясау.

1

 

 

Туры сөйләмле җөмләгә синтаксик анализ ясау.
  1.  

Изложение язу. “Сагыш”.

1

 

 

Укытучы укыганны тыңлау, план төзү. Өйрәнелгән кагыйдәләрне кулланып, грамоталы итеп язу.
  1.  

Җыелыш беркетмәсе язарга өйрәтү.

1

 

 

Эш кәгазьләрен искә төшерү,  беркетмә яза өйрәнү.
  1.  

Кушма җөмлә турында гомуми төшенчә.

1

 

 

Дәреслек белән эшләү. Гади һәм кушма җөмләләрне чагыштыру, аермалылыкларын табу, фикер алышу, нәтиҗә ясау.
  1.  

Искәртмәле диктант “Көзге урман”

1

 

 

Тиңдәш хәбәрле гади җөмләләр, аерымланган иярче кисәкле гади җөмләләр, кушма җөмләләр булган текстны дөрес яза өйрәнү максатыннан диктант язу.
  1.  

Хаталарны бетерү өстендә эш. Үзара тезү юлы белән бәйләнгән җөмләләр.

1

 

 

Орфографик, пунктуацион кагыйдәләрне искә төшереп, хаталарны бетерү өстендә эшләү. Гади һәм кушма җөмләләрне аеру. Терәк схемалар кулланып, ситуация буенча әңгәмә кору.Тезүле һәм ияртүле бәйләнешләрне искә төшерү.
  1.  

Теркәгечле тезмә кушма җөмләләр, аларда тыныш билгеләре.

1

 

 

Теркәгечле тезмә кушма җөмләләрне аеру, төзү, аларның аерым компонентлары арасындагы мәгънәви бәйләнешләрен билгеләү, аларда тыныш билгеләрен кую.
  1.  

Теркәгечсез тезмә кушма җөмләләр, алардагы бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре.

1

 

 

 

Дәреслек һәм башка чыганаклар белән мөстәкыйль эш итү. Үрнәк буенча эшләү.
  1.  

Тезмә кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау.

1

 

 

Бирелгән схемага нигезләнеп тезмә кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау.
  1.  

Тезмә кушма җөмләләрне гомумиләштереп кабатлау.

1

 

 

Тезмә кушма җөмләләрдә тыныш билгеләренең куелышын кабатлау, синтаксик анализ ясау.
  1.  

 Зачет-дәрес (туры һәм кыек сөйләм, тезмә кушма җөм-ләләр).

 

1

 

 

Туры сөйләм янында тыныш билгеләрен кую. Тезмә кушма җөмләләрне, бәйләүче чараларын билгеләү. Сорауларга җавап табу.
  1.  

Үзара ияртү юлы белән бәйләнгән җөмләләр. Иярченле кушма җөмлә турында төшенчә.

1

 

 

Терәк схемалар кулланып, ситуация буенча әңгәмә кору. Ияртүле бәйләнешне искә төшерү.
  1.  

Кушма җөмләләрнең төзелеш ягыннан төрләре. Аналитик һәм синтетик иярченле кушма җөмләләр, алардагы тыныш билгеләре.

1

 

 

Аналитик иярчен җөмләләрнең бәйләүче чараларын табу. Чагыштыру, бирем үтәү.
  1.  

Синтетик һәм аналитик иярченле кушма җөмләләр, аларда тыныш билгеләре.

1

 

 

Синтетик иярчен җөмләләрнең бәйләүче чараларын табу. Чагыштыру, бирем үтәү.
  1.  

Иярченле кушма җөмләләр синонимлыгы.

1

 

 

Аналитик һәм синтетик иярченле кушма җөмләләрдә тыныш билгеләрен кую. Төзелеш ягыннан төрле булган җөмләләрнең мәгънәләре уртаклыгын табу.Чагыштыру, биремнәр үтәү.
  1.  

Сочинение “Казаным-башкалам”

1

 

 

План нигезендә ирекле темага инша язу. Эзлекле,  бәйләнешле итеп  план буенча үз фикереңне  язу.
  1.  

Иярчен ия һәм иярчен хәбәр җөмләләр.

 

1

 

 

Җөмлә кисәкләре белән иярчен җөмлә төрләре арасындагы мәгънә ягыннан бәйләнеш үзенчәлекләрен билгеләү, иярчен ия һәм хәбәр җөмләләрнең бәйләүче чараларын күрсәтү, төзелеш ягыннан төрләрен билгеләү.
  1.  

Изложение язу“Алдакчы Наил”.

1

 

 

План нигезендә изложение язу.
  1.  

Хаталарны бетерү өстендә эш. Иярчен ия һәм иярчен хәбәр җөмләләрдә тыныш билгеләре.

1

 

 

Орфографик, пунктуацион кагыйдәләрне искә төшереп, хаталарны бетерү өстендә эшләү. Иярчен ияһәм иярчен хәбәр җөмләләрдә тыныш билгеләрен кую. Чагыштыру, бирем үтәү.
  1.  

Иярчен тәмамлык һәм иярчен аергыч җөмләләр.

 

1

 

 

Иярчен тәмамлык һәм иярчен аергыч җөмләләрнең бәйләүче чараларын күрсәтү, төзелеш ягыннан төрләрен билгеләү.
  1.  

Аңлатмалы диктант “Нинди һөнәр сайларга?”

1

 

 

Кушма җөмләләрне дөрес тыныш билгеләре белән язу. Орфографик һәм пунктуацион яктан дөрес язу.
  1.  

Хаталарны бетерү өстендә эш. Иярчен тәмамлык һәм иярчен аергыч җөмләләрдә тыныш билгеләре.

1

 

 

Орфографик, пунктуацион кагыйдәләрне искә төшереп, хаталарны бетерү өстендә эшләү. Иярчен тәмамлык һәм иярчен аергыч җөмләләрдә тыныш билгеләрен кую. Чагыштыру, бирем үтәү.
  1.  

Иярчен вакыт һәм иярчен урын җөмләләр.

1

 

 

Иярчен вакытһәм иярчен урын җөмләләрнең бәйләүче чараларын күрсәтү, төзелеш ягыннан төрләрен билгеләү.
  1.  

Иярчен вакыт һәм иярчен урын җөмләләрдә тыныш билгеләре.

1

 

 

Иярчен вакытһәм иярчен урын җөмләләрдә тыныш билгеләрен кую. Чагыштыру, бирем үтәү.
  1.  

Контроль диктант

1

 

 

Кушма җөмләләрне дөрес тыныш билгеләре белән язу.Өйрәнелгән кагыйдәләрне кулланып, грамоталы итеп диктант язу, биремнәрне үтәү.
  1.  

Хаталарны бетерү өстендә эш. Иярчен сәбәп һәм иярчен максат җөмләләр.

1

 

 

Орфографик, пунктуацион кагыйдәләрне искә төшереп, хаталарны бетерү өстендә эшләү. Иярчен сәбәпһәм иярчен максат җөмләләрнең бәйләүче чараларын күрсәтү, төзелеш ягыннан төрләрен билгеләү.
  1.  

Иярчен сәбәп һәм иярчен максат җөмләләрдә тыныш билгеләре.

1

 

 

Иярчен сәбәпһәм иярчен максат җөмләләрдә тыныш билгеләрен кую. Чагыштыру, бирем үтәү.
  1.  

 Сочинение элементлары белән изложение язу.“Бәхет яки бәхетсезлек...”

 

1

 

 

Укытучы укыганны тыңлау, план төзү. Өйрәнелгән кагыйдәләрне кулланып, грамоталы итеп язу.
  1.  

Хаталарны бетерү өстендә эш. Иярчен шарт һәм иярчен кире җөмләләр.

1

 

 

Орфографик, пунктуацион кагыйдәләрне искә төшереп, хаталарны бетерү өстендә эшләү. Иярчен шартһәм иярчен кире җөмләләрнең бәйләүче чараларын күрсәтү, төзелеш ягыннан төрләрен билгеләү.
  1.  

Иярчен шарт һәм иярчен кире җөмләләрдә тыныш билгеләре..

1

 

 

Иярчен сәбәпһәм иярчен максат җөмләләрдә тыныш билгеләрен кую. Чагыштыру, бирем үтәү.
  1.  

Искәртмәле  диктант “Очрашу”

1

 

 

Кушма җөмләләрне дөрес тыныш билгеләре белән язу. Өйрәнелгән кагыйдәләрне кулланып, грамоталы итеп диктант язу.
  1.  

Хаталарны бетерү өстендә эш. Иярчен аныклагыч җөмләле кушма җөмлә: төзелеше ягыннан төре.

1

 

 

Орфографик, пунктуацион кагыйдәләрне искә төшереп, хаталарны бетерү өстендә эшләү. Иярчен аныклагыч җөмләләрнең бәйләүче чараларын күрсәтү, төзелеш ягыннан төрләрен билгеләү.
  1.  

Иярчен аныклагыч җөмләле кушма җөмләләрдә тыныш билгеләре

1

 

 

Иярчен аныклагыч җөмләләрдә тыныш билгеләрен кую. Чагыштыру, бирем үтәү.
  1.  

Иярченле кушма җөмләләрне гомумиләштереп кабатлау.

1

 

 

Аналитик, синтетик  иярченле кушма җөмләләрне күчереп язу, бәйләүче чараларны һәм тыныш билгеләренең куелышын җөмлә төреннән чыгып аңлату. Бүлек буенча өйрәнелгәннәрне ныгыту. Кушма җөмләләрне схемаларда күрсәтү
  1.  

Контроль  диктант язу

1

 

 

Өйрәнелгән кагыйдәләрне кулланып, грамоталы итеп диктант язу, бирем башкару.
  1.  

Хаталарны бетерү өстендә эш. Катлаулы төзелмәләр турында төшенчә.

1

 

 

Барлык төр хаталарны кагыйдәләр буенча төзәтү, дәлилләү, нәтиҗә ясау. Текст эчендә катлаулы төзелмәләрне аеру.
  1.  

Күп тезмәле катлаулы кушма җөмлә: компонентларын үзара бәйләүче чаралар, тыныш билгеләре.

1

 

 

Күп тезмәле катлаулы кушма җөмләләрнең бәйләүче чараларын күрсәтү, тыныш билгеләрен кую.
  1.  

 Изложение язу “Хәтерсез күке”

1

 

 

Укытучы укыганны тыңлау, план төзү. Өйрәнелгән кагыйдәләрне кулланып, грамоталы итеп язу.
  1.  

Хаталарны бетерү өстендә эш. Тиңдәш иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләр.

1

 

 

Орфографик, пунктуацион кагыйдәләрне искә төшереп, хаталарны бетерү өстендә эшләү.Тиңдәш иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләрнең бәйләүче чараларын күрсәтү, тыныш билгеләрен кую.
  1.  

Тиңдәш иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау.

1

 

 

Тиңдәш иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау. Җөмләләрнең схемаларын төзү.
  1.  

Тиңдәш түгел иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләр.

1

 

 

Тиңдәш түгел иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләрнең бәйләүче чараларын күрсәтү, тыныш билгеләрен кую.
  1.  

Тиңдәш түгел иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау.

1

 

 

Тиңдәш түгел иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау. Җөмләләрнең схемаларын төзү.
  1.  

Тикшерү диктанты “Туган ил, туган тел...”

1

 

 

Өйрәнелгән кагыйдәләрне кулланып, грамоталы итеп диктант язу.
  1.  

Хаталарны бетерү өстендә эш. Бер-бер артлы иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләр.

1

 

 

Орфографик, пунктуацион кагыйдәләрне искә төшереп, хаталарны бетерү өстендә эшләү. Бер-бер артлы иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләрнең бәйләүче чараларын күрсәтү, тыныш билгеләрен кую.
  1.  

 Кушма җөмләләр кулланып иҗади эш.

1

 

 

Эзлекле,  бәйләнешле итеп,  план буенча үз фикереңне  язу. Кушма җөмләләрнең төрле төрләрен язма сөйләмдә куллану.
  1.  

Бер-бер артлы иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау.

1

 

 

Бер-бер артлы иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау. Җөмләләрнең схемаларын төзү.
  1.  

Берничә төр иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләр.

1

 

 

Берничә төр иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләрнең бәйләүче чараларын күрсәтү, тыныш билгеләрен кую.
  1.  

 Контроль изложение язу. “Туган нигезегез көтә!”

1

 

 

Укытучы укыганны тыңлау, план төзү. Өйрәнелгән кагыйдәләрне кулланып, грамоталы итеп язу.
  1.  

Хаталарны бетерү өстендә эш. Берничә төр иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау.

1

 

 

Орфографик, пунктуацион кагыйдәләрне искә төшереп, хаталарны бетерү өстендә эшләү. Берничә төр иярүле күп иярченле катлаулы кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау. Җөмләләрнең схемаларын төзү.
  1.  

Катнаш кушма җөмләләр.

1

 

 

Катнаш кушма җөмләләрнең бәйләүче чараларын күрсәтү, тыныш билгеләрен кую.
  1.  

Катнаш кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау.

1

 

 

Катнаш кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау. Җөмләләрнең схемаларын төзү.
  1.  

Тезем.

1

 

 

Дәреслек һәм башка чыганаклар белән мөстәкыйль эш итү.
  1.  

Катлаулы төзелмәләрне гомумиләштереп

кабатлау

1

 

 

Катлаулы төзелмәләрдә тыныш билгеләре куелышына күнегүләр эшләү. Анализ ясау.
  1.  

Кабатлау.  Зачет-дәрес.

1

 

 

Биремнәргә мөстәкыйль рәвештә җавап бирү.
  1.  

Контроль диктант язу

1

 

 

Өйрәнелгән кагыйдәләрне кулланып, грамоталы итеп диктант язу, бирем  башкару.
  1.  

Хаталарны бетерү өстендә эш

1

 

 

Барлык төр хаталарны кагыйдәләр буенча төзәтү, дәлилләү, нәтиҗә ясау.
  1.  

Ел буена үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау.

1

 

 

Белем алуның рациональ ысулларын сайлау. Күрсәтмә материаллардан файдалану, җөмлә төзү.

 

 

 

 

 

 

8 нче класста татар телен өйрәнү буенча көтелгән нәтиҗәләр.

 Бүлек исеме

Предмет нәтиҗәләре

Метапредмет нәтиҗәләре

Шәхси нәтиҗәләр

Укучы өйрәнә

Укучы өйрәнергә мөмкинчелек ала

Үткәннәрне тирәнәйтеп кабатлау

сүзтезмә һәм җөмләләрне, аларның төрләрен аерырга өйрәнә; сүзтезмә һәм җөмләләрне төзелеше һәм мәгънәләре, кулланылу үзенәлекләре ягыннан тикшерергә; җөмлә кисәкләрен билгеләргә

текстларда синтаксик чараларны танырга, синтаксик конструкцияләрне тикшерергә, аларның сөйләмне сәнгатьле итү чарасы булуын аңларга. Төркем эчендә әңгәмәгә катнашырга, тема буенча үз фикерен формалаштырырга һәм аны төпле дәлилләр белән башкаларга җиткерә белергә

Танып-белү күнекмәсе. 1. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, модельләрне үзгәртү һәм куллана белү күнекмәсе.

Регулятив күнекмә.  1. Теләсә нинди эшчәнлектә иң беренче проблеманы аерып ала,рефлексия ясый.2.Максатка ирешү юлларын укытучы ярдәмендә планлаштыра белү. 3. Нәтиҗәгә ирешү процессында үз эшчәнлегеңә контроль ясый белү.

4. Үзконтроль нигезләрен яхшы белү, уку һәм танып-белү процессында үзбәя.

Коммуникатив күнекмә. 1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлектә катнашу, яшьтәшләре белән төркемгә берләшу, индивидуаль һәм төркемдә эшли белү күнекмәсе булдыру.

 

1.Укуга җаваплы караш, хезмәткә хөрмәтле караш формалаштыру, социаль кирәкле хезмәттә катнашу. Кеше тормышында һәм җәмгыятьтә гаиләнең кирәклелеген  аңлау, гаилә әгъзаларына хөрмәт белән караш һәм кайгыртучан мөнәсәбәт.2.Гомумкешелек нормаларын белү, җәмгыятьтә үзеңне тоту кагыйдәләрен һәм формаларын үзләштерү. 3.Татар теленең байлыгын, матурлыгын аңлау; сөйләмне камилләштерүгә омтылу.

Туры һәм кыек сөйләм

текстның үзенчәлекле билгеләрен белергә;язуда орфографик һәм пунктуацион нормаларны өйрәнелгән күләмдә файдаланырга;туры сөйләм, диалог һәм монологларда тиешле тыныш билгеләрен куярга

текстның үзенчәлекле билгеләрен белергә;язуда орфографик һәм пунктуацион нормаларны өйрәнелгән күләмдә файдаланырга

Танып-белү күнекмәсе. 1. Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау күнекмәләре. 2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, модельләрне  үзгәртү һәм куллана белү күнекмәсе.

Регулятив күнекмә.  1. Теләсә нинди эшчәнлектә иң беренче проблеманы аерып ала,рефлексия ясый. 2.Нәтиҗәгә ирешү процессында үз эшчәнлегеңә контроль ясый белү. 3. Үзконтроль нигезләрен яхшы белү, уку һәм танып-белү процессында үзбәя.

Коммуникатив күнекмә. 1. Үз хисләреңне, фикерләреңне бирү, үз эшчәнлегеңне планлаштыру; язма һәм телдән сөйләм төрләрен оста файдалана белү.

1. Үзмаксат кую, үз мөмкинлекләреңне белү-белмәү чикләрен чамалау.

2. Җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен үзләштерү;

күршеңә ярдәм итүдә танып-белү инициативасы күрсәтү.

3.Үзеңне милләтеңнең вәкиле итеп тану; туган телеңне , туган төбәгеңнең, милләтеңнең тарихын һәи мәдәни мирасын белү.

 

Кушма җөмлә

кушма җөмләләрне тезмә кушма һәм иярченле кушма җөмләләргә, теркәгечле һәм теркәгечсез тезмә кушма җөмләләргә аерырга; иярченле кушма җөмләләрнең төзелеше һәм мәгънә ягыннан төрләрен билгеләргә; кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясарга; кушма җөмләләрнең схемасынтөзергә

публицистик һәм әдәби жанрдагы текстларда синтаксик чараларны танырга, фәнни һәм махсус эш стилендә кулланыла торган синтаксик чараларны аерырга. Төркемдә яки парларда фикер алышканда, үз уеңны, хисләреңне белдерү өчен, төрле сөйләм чараларыннан файдаланырга,

Танып-белү күнекмәсе. 1. Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау күнекмәләре.

2.  Аңлап уку.

3. Сүзлекләрне актив куллана белү сәләтен үстерү.

Регулятив күнекмә.  1. Теләсә нинди эшчәнлектә иң беренче проблеманы аерып ала,рефлексия ясый.2.Максатка ирешү юлларын укытучы ярдәмендә планлаштыра белү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Үз хисләреңне, фикерләреңне бирү, үз эшчәнлегеңне планлаштыру; язма һәм телдән сөйләм төрләрен оста файдалана белү. 3. Информацион-коммуникатив технологияләр өлкәсендә компетентлыкны формалаштыру һәм үстерү.

1. Укучының башкаларны кабул итүе, аңлавы, фикерләрен җиткерә алуы. 

2. Үзмаксат кую, үз мөмкинлекләреңне белү-белмәү чикләрен чамалау.

3. Эшчәнлек стилен формалаштыру.

4. Шәхеснең әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү:

миллигорурлык, гражданлыкхисләреформалаштыру;

 

Катлаулы төзелмә

катлаулы төзелмәләрне күп тезмәле, күп иярченле (тиңдәш иярүле. Тиңдәш түгел иярченле, бер-бер артлы иярүле, берничә төр иярүле) катнаш, тезем төрләрен билгеләргә; катлаулы төзелмәләргә синтаксик анализ ясарга; катлаулы төзелмәләрнең  схемасынтөзергә

төрле стиль һәм жанрга караган текстлар белән эшләргә; фикер алышканда, үз уеңны,хисләреңне белдерү өчен, төрле сөйләм чараларыннан файдалана белергә;

мәгълүмат җыю һәм туплауда инициативалы хезмәттәшлек итәргә.

Танып-белү күнекмәсе. 1. Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау күнекмәләре. 2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, символ, модельләрне  үзгәртү һәм куллана белү күнекмәсе.

Регулятив күнекмә.  1.Нәтиҗәгә ирешү процессында үз эшчәнлегеңә контроль ясый белү,тәкъдим ителгән шартлар һәм таләпләр рамкасында чынбарлыкны үзгәртүгә юнәлтелгән адымыңның ысулларын билгеләү,үзгәреп торучы ситуацияләрдә үз гамәлләреңә төзәтмәләр кертә белү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Укытучы һәм яшьтәшләре белән бердәм эшчәнлектә катнаша, яшьтәшләре белән төркемгә берләшә, индивидуаль һәм төркемдә эшли белү күнекмәсе булдыру.

2.Информацион-коммуникатив технологияләр өлкәсендә компетентлыкны формалаштыру һәм үстерү.

1. Башка кешегә, аның уй-фикеренә, дөньяга карашына, мәдәниятенә, теленә, диненә карата аңлы, хөрмәтле һәм игелекле караш. Башка кешеләр белән диалог оештырырга әзер һәм сәләтле булу һәм үзара аңлашуга ирешү.2. Әйләнә-тирәдәге чынбарлык, социаль шәхес кыйммәтләренә, бердәм башкарыла торган эшчәнлеккә уңай караш тудыру. Башка шәхеснең кыйммәтләренә хөрмәт. 3.Сәламәт һәм  куркынычсыз яшәү рәвеше кыйммәтләренең формалашуы

4. Татар теленең эстетик кыйммәтен аңлау, сөйләмнең сәнгатьлелеген тою.

Кабатлау.

синтаксик анализ ясау элементларын тулысынча үзләштерергә;

сөйләм эшчәнлеге төрләре буенча ныклы күнекмәләр булдырырга

 

синтаксик берәмлек ләрне танырга, фәнни һәм махсус эш стилендә кулланыла торган синтаксик формаларны белергә; төрле сүзлекләрдән һәм мультимедия чараларыннан синтаксис бүлегенә кирәкле мәгълүматны эзләп табарга; объектларны классификацияләү, чагыштыру өчен критерийлар сайларга һәм нәтиҗәләр чыгара белергә.

Танып-белү күнекмәсе. 1. Төшенчәләрне билгели, йомгаклый, дөрес нәтиҗә һәм йомгак ясау күнекмәләре.

2. Уку һәм танып-белү мәсьәләләрен чишү өчен билге, символ, модель, схемаларны  үзгәртү һәм куллана белү күнекмәсе. 3. Аңлап уку. 4. Экологик фикерләүне формалаштыру һәм үстерү,аны танып-белү күнекмәсен формалаштыру.

Регулятив күнекмә.  1. Теләсә нинди эшчәнлектә иң беренче проблеманы аерып ала,аның чишелеш юлларын билгели, рефлексия ясый.2.Максатка ирешү юлларын укытучы ярдәмендә планлаштыра белү. 3. Уку мәсьәләләренең дөреслегенә,аны чишкәндәге үз мөмкинлекләреңә бәя бирә белү. 5. Үзконтроль нигезләрен яхшы белү, уку һәм танып-белү процессында үзбәя.

5. Сүзлекләрне актив куллана белү сәләтен үстерү.

Коммуникатив күнекмә. 1. Үз хисләреңне, фикерләреңне бирү, үз эшчәнлегеңне планлаштыру; язма һәм телдән, монологик һәм контекстсөйләм төрләрен оста файдалана белү. 3. Информацион-коммуникатив технологияләр өлкәсендә компетентлыкны формалаштыру һәм үстерү.

1. Укучының башкаларны кабул итүе, аңлавы, фикерләрен җиткерә алуы, үз уңышларыңның сәбәпләре турында фикер йөртү. 

2. Үзмаксат кую, үз мөмкинлекләреңне белү-белмәү чикләрен чамалау, үзбәягә сәләтле булу.

3. Эшчәнлек стилен формалаштыру, индивидуаль.

4. Шәхеснең әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү:

миллигорурлык, гражданлыкхисләреформалаштыру;

әхлакнормаларын, җәмгыятьтәяшәүкагыйдәләрен үзләштерү.

5. Анализ ясау, проектлаштыру эшчәнлеген оештыру, шәхесара  мөнәсәбәтләрдә отышлы икеяклы хезмәттәшлек алымнарын булдыру.

 

 

 

Просмотрено: 0%
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Просмотрено: 0%
Скачать материал
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Скачать материал "Программа родной язык, 3 класс"
Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Получите профессию

Методист-разработчик онлайн-курсов

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Выбранный для просмотра документ 9 кл татар теле (традицион).doc

Укучыларның әзерлек дәрәҗәләренә таләпләр

ДБС ФК таләпләрен истә тотып, укучыларның әзерлек дәрәҗәләренә таләпләр

Уку эшчәнлеген оештыра белү юнәлешендә

Китап, өстәмә мәгълүмат белән эш итә белү

Фикерләү белән бәйле күнекмәләр

Телдән һәм язма сөйләм үстерү һәм аралаша белү юнәлеше

1.      Укытучы тәкъдимнәре нигезендә өстәмә уку һәм үзлегеңнән белем алу эшчәнлегән планлаштыра алу.

2.      Аларны үтәү өчен иң рациональ юлларны сайлый белү .

3.      Эшчәнлеккә  үзконтроль һәм үзбәя куя белү.

4.      Төркемләп эшләгәндә уку хезмәтән  җитәкләргә өйрәнү ,күмәк танып-белү эшчәнлегендә актив катнашу .

5.      Предмет буенча төбәкара оештырылган олимпиадаларда актив катнашу.     

1.Дәреслек һәм төрле чыганаклар белән  мөстәкыйль эш итә белү.

2. Тиз уку алымнарын үзләштерү, дәрестә барлык төрләрен ирекле куллану. Текстан мәгълүмат алу техникасын камилләштерүне дәвам итү.

3. Хөкүмәт документларын  кулланырга өйрәнү, теоретик белем нигезендә фәнара бәйләнешләр урнаштыру.

4. Яңгыраган текстның төзелеш , мәгънәви  берәмлекләрен билгели белү. Аны төрле формаларда  (план,тезис,конспект,таблица,график һ.б.) язып бара белү. Үз һәм чит сөйләмгә тәнкыйть  күзлегеннән бәя бирә белү.

5. Эчтәлекне аңлап, тиешле тизлектә, дөрес уку:

-уку елы башында-80-125сүз;

-уку елы ахырында-85-130сүз.               

1. Мөстәкыйль эшчәнлеккә уку мәсәләсен куя белү. Максат, бурычларны билгеләп, эзләнү характерындагы кечкенә күләмле фәнни хезмәтләр язу. 

2. Филологик юнәлешле классларда проблеманы тирәнтен өйрәнү максатында эзләнү,өлешчә эзләнү, тикшеренү методларын кулланып мөстәкыйль эшчәнлекне оештыру.

3. Логик алымнардан анализ, синтез, гомумиләштерү, ссистемалаштыру һәм нәтиҗә ясау күнекмәләрен камилләштерү

4.Грамматик анализ төрләрен камилләштерү.

5. мәктәп программасы күләмендә тулы грамматик анализ ясый белү (сүзтөзелеше, ясалышы ягыннан, фонетик, лексик, морфологик, синтаксик, пунктуацион һәм стилистик анализлар)

1. Телдән сөйләм:

-фикерне куелган логикасында үстерә белү; күмәк фикер алышуга кушылу; дәлилләү формасын кулланып мәглүматларга таянып чыгышлар һәм докладлар ясау;

2. Язма сөйләм: барлык язма эш төрләреннән цитата, изложение, сочинение, план, тезис, конспект, бәяләмә, белдерү, беркетмә, гариза, тәрҗемәи хәл кебек формаларны куллана белү;

-сүзлек диктанты-35-40сүз;

-контроль диктант-140-150сүз;

-катлаулы план буенча изложение язу;-уку елы башында-450-475сүзле текст (язманың күләме-220-240сүз);

-уку елы ахырында-475-500сүзле текст (язманың күләме 240-250сүз) Эш кәгазьләрен язу (шартнамә һәм ышанычнамә)

 

Укыту предметы программасының эчтәлеге

№

Бүлек исеме

9 нчы сыйныф укучыларының татар теленнән ия булырга тиеш белем-күнекмәләр

сәг. саны

 

1

 

Фонетика

Фонетика. Сөйләм авазлары, аларның кулланылышы: авазларның охшашлануы, чиратлашуы; авазлар чиратлашканда, мәгънәнең үзгәрүе .

Дөрес сөйләү һәм язу:сүзнең әйтелеше һәм язылышы, сүз ярдәмендә белдерелгән мәгънә

 

4сәг.

 

2

Лексикология

Татар теленең сүзлек составы. Сүз байлыгын тулыландыру һәм баету юллары. Лексикология.  Телнең сүзлек составының лексика дип йөртелүе. Лексика турындагы фәннең лексикология дип аталуы. Сүзнең лексик һәм грамматик мәгънәләре. Синоним, омоним, антонимнар. Фразеология фәне. Фразеологизмнар.Профессионализмнар.Диалектизмнар.Неологизмнар. Архаизмнар. Алынма сүзләр. Сүзлекләр.

4 сәг.

3

Морфология

Морфология: мөстәкыйль  мәгънәле сүз төркемнәре, ярдәмче сүз төркемнәре.

Сүзләрнең ясалышы һәм язылышы: тамыр, ясалма,кушма,парлы,тезмә, кыскартылма сүзләр.

Кушымчалар: ясагыч кушымчалар, төрләндергеч кушымчалар, модаль һәм бәйләгеч кушымчалар, биофункциональ кушымчалар, ясалышы һәм дөрес язылышы.

6 сәг.

4

Синтаксик берәмлекләр һәм тыныш билгеләре.

Гади җөмлә синтаксисы. Сүзләр арасында мәгнә мөнәсәбәтләре:  ияртүле һәм тезүле бәйләнеш, ияртүче һәм иярүче компонент,хәбәрлекле,ачыклаулы, аныклаулы мөнәсәбәт; җөмләдә тезүле һәм ияртүле бәйләнешне тәэмин итүче чаралар. Җөмләдә кушымчаларның, теркәгечләрнең, кисәкчәләрнең, бәйлек һәм бәйлек сүзләрнең язылышы: составында аерымланган кисәге, аныклагычы, тиңдәш кисәкләре , гомумиләштерүче сүзе, кереш яки эндәш сүзе, өстәлмәсе булган җөмләләр; аларда тыныш билгеләре

4сәг.

5

Кушма җөмлә синтаксисы

Кушма җөмләдә тыныш билгеләренең куелышын җөмләләрнең бәйләнеш төренә(синтаксик төзелеш) һәм синтетик һәм аналитик тәзелешкә бәйлелеге. Тезмә кушма җөмләдә өтер, сызык, нокталы өтер куелу очраклары Иярченле кушма җөмләдә тыныш билгеләре. Синтетик иярченле кушма җөмләдә өтер. Сызык куелу һәм тыныш билгеләренең куелмый торган очраклары Аналитик иярченле кушма җөмләдә тыныш билгеләрене куюда бәйләүче чараларның нинди булуына, җөмлә төзелешенә таянып эш итү. Бәйләүче чарасы мөнәсәбәтле сүз булганда җөмләдә тыныш билгеләре.

6 сәг.

 

2

 

Стилистика һәм сөйләм культурасы

 

Әдәби сөйләм,аның стильләре. Функиональ стильләр: матур әдәбият стиле, аның лексик һәм грамматик үзенчәлекләре, фәнни стиль, аны үстерү өчен кирәкле шартлар, рәсми стильгә хас үзенчәлекләр; эпистоляр стиль,аның телебез тарихында тоткан урыны; Төрле сүз төркемнәренә тупланган сүзләрне сөйләмдә куллану. Грамматик синонимнар, аларның төрләре: морфологик һәм синтаксик синонимнар.Морфологик синонимнарның сөйләмдә куллану үзенчәлекләре. Синтаксик синонимнарның үз эчендәге төрләре:сүзтезмәләрнең синонимлыгы, җөмлә кисәкләрен синонимик куллану,бер һәм ике составлы җөмләләрнең синонимлыгы,фигыль юнәлешләре белән бәйле синонимлык(актив һәм пассив төзелмәләр синонимлыгы), туры һәм кыек сөйләм синонимлыгы.Аналитик һәм синтетик иярчен җөмләләрнең синонимлыгы, иярчен кисәк һәм иярчен җөмлә синонимлыгы. Тезмә кушма җөмләләрне синонимик куллану. Лексик һәм грамматик калкалар, аларның татар сөйләмендә кулланышы.Сөйләм кулььтурасы,аның нигезләре: төгәллек, аңлаешлык, чисталык, җыйнаклык, аһәңлелек.

 

20сәг

 

 

3

 

Тел турында гомуми мәгълүмат

 

Тел үсеше турында гомуми мәгълүмат.Тел һәм тарих,хәзерге татар әдәби теленең тамырлары. Милли татар әдәби теленең формалашуы. Хәзерге татар әдәби теленең үсеше.

Татар сөйләмә теленең диалектлары. Татар әдәби теленең сафлыгын,аһәңен, матурлыгын, гаиләдә, мәктәптә тәрбияви көчен саклау.

Икетеллелек. “Татарстан Республикасы халыклары телләре турында” Татарстан Республикасы Законы.Хәзерге татар әдәби теленең үсеш үзенчәлекләре. Тел гыйлемнең әһәмияте, төп бүлекләре.

 

6сәг

 

 

 

4

Кабатлау

Ел дәвамында өйрәнелгән материалларны кабатлау. Белемнәрне системалаштыру.

2сәг

 

БСҮ

 

16сәг.

Гомуми

 

68сәг

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Календарь-тематик планлаштыру

УМК(Зәкиев М.З., Ибраһимов С.М. Татар теле:Татар урта гомуми белем бирү мәктәбе.9нчы сыйныфы өчен дәреслек-Казан: Мәгариф, 2008.-159б.)

№

 

Дәрес темасы

Сәгать саны

Үткәрү вакыты

план

факт

 

Фонетика (5 сәг.)

1

 Фонетиканың өйрәнү объектлары һәм юнәлешләре

1

 

 

2

 Сөйләмдә аваз үзгәрешләре

1

 

 

3

Сүзләргә фонетик анализ ясау. Сүзләрнең әйтелеше һәм язылышы

1

 

 

4

Татар орфографиясенең төп принциплары

1

 

 

5

Фонетика һәм орфография.Диктант(№1)  “Туган тел”

1

 

 

Лексикология (5 сәг.)

6

Татар теленең сүзлек составы

1

 

 

7

Синоним,омоним,антоним сүзләр. Фразеологизмнар. Профессионализмнар.Диалектизмнар.

Неологизмнар. Архаизмнар. Алынма сүзләр.

1

 

 

8

Лексик берәмлекләрне җыю һәм аларның мәгънәләренә аңлатма бирү. Сүзлекләр.

1

 

 

9

Сүз ясалышы һәм сүзләрнең ясалыш буенча төрләре

1

 

 

12

Изложение.  “ Нәрсә ул батырлык?”

1

 

 

Морфология ( 7сәг.)

13

 Сүз төркемнәре. Мөстәкыйль мәгънәле сүз төркемнәре.

1

 

 

14

Ярдәмче сүз төркемнәре

1

 

 

15

  Сүзләрнең ясалышы һәм язылышы

1

 

 

16

Сүзләрнең ясалышы һәм язылышы

1

 

 

17

Кушымчалар һәм аларның язылышы

1

 

 

18

Кушымчалар һәм аларның язылышы

1

 

 

19

.Контроль изложение  “ Сөембикә манарасы”

1

 

 

Синтаксик берәмлекләр һәм тыныш билгеләре. Гади җөмлә синаксисы (6сәг.)

20

Синтаксик берәмлекләр һәм тыныш билгеләре. Гади җөмләдә тыныш билгеләре. Хикәя,сорау һәм боеру җөмлә ахырында тыныш билгеләре.Тойгылы җөмләдә тыныш билгләре.

1

 

 

21

Ия белән хәбәр арасында сызык кую очраклары. Аерымланган кисәкләр янында җөмләләрдә тыныш билгеләре.

1

 

 

22

Изложение «Матурлык»

 

 

 

23

  Аныклагычлар янында тыныш билгеләре.Өстәлмәләр һәм күзаллаулы баш килештәге сүзләр янында тыныш билгеләре.

1

 

 

24

Эндәш, тиңдәш кисәкләре, гомумиләштерүче сүзләре булган җөмләләрдә тыныш билгеләре

1

 

 

25

Тыныш билгеләрен кабатлау. Контроль диктант 

1

 

 

Кушма җөмлә синтаксисы ( 7сәг.)

26

 Кушма җөмләдә тыныш билгеләре

1

 

 

27

 Тезмә кушма җөмләләр һәм аларда тыныш билгеләре.

1

 

 

28

Иярченле кушма җөмләләрдә тыныш билгеләре

1

 

 

29

 Синтетик иярченле кушма җөмләләр һәм аларда тыныш билгеләре.

1

 

 

30

Аналитик иярченле кушма җөмләләр һәм аларда тыныш билгеләре.

1

 

 

31

 “Кушма җөмлә  синтаксисы” бүлеген гомумиләштереп кабатлау

1

 

 

32

Контроль изложение.  “Чын дуслык”

1

 

 

Стилистика һәм сөйләм культурасы  ( 24сәг.)

33

 Әдәби сөйләм һәм аның стильләре.

1

 

 

34

Функциональ стильләр. Әдәби стиль.

1

 

 

35

Публицистик стиль

1

 

 

36

Фәнни стиль

1

 

 

37

 Рәсми стиль

1

 

 

38

Эш кәгазьләреннән үтенеч һәм ышанычнамә язу

1

 

 

39

Сөйләмә стиль

1

 

 

40-41

Изложение (№5). “Нәкый Исәнбәт”

1

1

 

 

42

  Стилистиканың нигезе буларак синонимия.

1

 

 

43

Морфологик синонимнар һәм аларны сөйләмдә куллану үзенчәлекләре.

1

 

 

44

Синтаксик синонимнар.

1

 

 

45

Сүзтезмәләр һәм җөмләләр синонимлыгы

1

 

 

46

Бер һәм ике составлы җөмләләр синонимлыгы

1

 

 

47

Туры һәм кыек сөйләм  синонимлыгы

1

 

 

48

 Синтетик һәм аналитик җөмләләрнең синонимлыгы

1

 

 

49

Тезмә кушма җөмләләр синонимлыгы

1

 

 

50

 Контроль диктант

1

 

 

 

Татар телендә  калькалар

1

 

 

51

 Сөйләм культурасы, аның нигезләре. Сөйләм төгәл булсын

1

 

 

52

Сөйләм аңлаешлы булсын

1

 

 

53

 Сөйләм саф булсын

1

 

 

54

Сөйләм җыйнак булсын

1

 

 

55

Сөйләм аһәңле булсын

1

 

 

56-57

Изложение” Исемең матур, кемнәр куйган?”

 

2

 

 

Тел турында гомуми мәгълүмат (8сәг.)

58

Тел. Җәмгыять һәм фикерләү.

1

 

 

59

. Тел һәм тарих.Хәзерге татар милли әдәби теленең тамырлары.

1

 

 

60

Татар милли әдәби теленең формалашуы

1

 

 

61

Татар сөйләмә теленең диалектлары.

1

 

 

62

 Орфография һәм тыныш билгеләре.Контроль диктант  “Матур булыйк!”

1

 

 

63

Икетеллелек. “Татарстан Республикасы халыклары телләре турында” Законы

1

 

 

64

Тел белеменең әһәмияте, төп бүлекләре.

1

 

 

65-66

Контроль изложение (№8). “Илһам чишмәсе”

2

 

 

Кабатлау һәм имтиханга әзерлек (2 сәг.)

67

Тестлар ярдәмендә татар теленнән белем сыйфатын тикшерү, белемнәрне балларда бәяләү

1

 

 

68

 Тестлар ярдәмендә татар теленнән белем сыйфатын тикшерү, белемнәрне балларда бәяләү

1

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Просмотрено: 0%
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Просмотрено: 0%
Скачать материал
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Скачать материал "Программа родной язык, 3 класс"
Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Получите профессию

Копирайтер

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Выбранный для просмотра документ 9 класс Әдәбият 2018.doc

 

Календарь-тематик план

 

М.Закирҗанов,  Г.М.Фәхретдинова. Татар әдәбияты, 9 нчы сыйныф, К.:Татар. китап нәшрияты, 2016

Т/С

Дәреснең темасы

Сәгать саны

Үткәрү вакыты

План

9 а

9б

Факт

9а

9б

Сәнгать төре буларак әдәбият - 2 сәг.

1

Сәнгать төре буларак әдәбият. Әдәбиятның барлыкка килүе һәм үсеше

 

1

 

 

2

Урта гасырлар әдәбияты.

 

1

 

 

Яңа заман татар әдәбияты

XIX гасыр татар әдәбияты - 2 сәг.

3

XIX гасыр татар әдәбияты. З.Бигиев. «Меңнәр, яки Гүзәл кыз Хәдичә» романы.

 

1

 

 

4

З.Бигиевнең «Меңнәр, яки Гүзәл кыз Хәдичә» романында аерым геройлар фаҗигасе.

 

1

 

 

ХХ гасыр башында  татар әдәбияты - 4 сәг

5

ХХ гасыр башында  татар әдәбияты.   Ф.Әмирхан иҗаты. “Хәят” повесте.

 

1

 

 

6

Ф.Әмирханның “Хәят” повестена анализ ясау. Хәят образы.

1

 

 

7

Г.Камалның тормыш юлы һәм иҗатына күзәтү.   «Банкрот» комедиясе.

 

1

 

 

8

«Банкрот» комедиясе. Әсәрдә күтәрелгән мәсьәләләрнең заманчалыгы.

 

1

 

 

1917 – 1941 еллар татар әдәбияты - 2 сәг.

9

1917 – 1940 еллар татар әдәбиятына күзәтү. М.Галәүнең  «Мөһаҗирләр» романы.

 

1

 

 

10

М.Галәүнең  «Мөһаҗирләр» романында күтәрелгән проблемалар.  Саҗидә образы.

 

1

 

 

Бөек Ватан сугышы еллары әдәбияты - 7 сәг.

11

Бөек Ватан сугышы елларында  татар әдәбияты.  Г.Кутуйның «Сагыну» нәсере.

 

1

 

 

12

М.Җәлилнең тормыш юлы һәм иҗаты. «Җырларым», «Кошчык», «Тик булса иде ирек» шигырьләрен уку, анализлау.

 

1

 

 

13

Муса Җәлилнең «Ышанма», «Катыйльгә», «Бер үгет» шигырьләрен уку,  анализлау.

 

1

 

 

14

 Сочинение. Әдәбиятта һәм сәнгатьтә Муса Җәлил образы.

 

1

 

 

15

Ә.Еникинең “Бала”, «Кем җырлады?»   хикәяләрендә сугыш фаҗигасе чагылышы.

 

1

 

 

16

Ә.Еникинең  “Ана һәм кыз” хикәясе. Сугыш шартларында яшәгән кешеләрнең күңел халәте.

 

1

 

 

17

Ә.Еникинең бер хикәясенә  аннотация язу.

 

1

 

 

Сугыштан соңгы һәм 1960-80 еллар әдәбияты -11 сәг.

18

Сугыштан соңгы һәм 1960-80 нче еллар әдәбияты.  Х.Туфан иҗаты. «Киек казлар» шигыре.

 

1

 

 

19

Х.Туфанның «Кайсыгызның кулы җылы» шигырен   уку, анализлау.

 

1

 

 

20

И.Юзеев“Сагышлы мирас”“Гасыр кичкән чакта”, “Без”, “Өчәү чыктык ерак юлга”, “Калдыр, аккош, каурыеңны” әсәрләре. Символик образларның, әдәби детальләрнең автор идеясен ачудагы роле.

1

 

 

21

Сочинение. Тормышта үз юлыңны ничек табарга?

 

1

 

 

22

А.Гыйләҗевның «Җомга көн, кич белән» повесте. Әсәрдә әхлак тәрбиясе

 

1

 

 

23

А.Гыйләҗевның «Җомга көн, кич белән» повесте. Бибинур карчык образы

 

 

1

 

 

24

Н.Фәттахның «Ител суы ака торур» романы (өзекләр).Романда тарихи дөреслек һәм автор уйланмасы.

1

 

 

25

Н.Фәттахның «Ител суы ака торур» романы (өзекләр). Төп образлары, аларның  эш-гамәлендә ачылган характер сыйфатлары. Ител образы.

 

1

 

 

26

ДТУ  Н.Фәттахның «Ител суы ака торур» романы (өзекләр).

 

1

 

 

27

Т.Миңнуллинның «Кулъяулык» музыкаль драмасы.

 

1

 

 

28

Т.Миңнуллинның «Кулъяулык» музыкаль драмасы. Музыкаль драма. Автор образы, автор позициясе.

 

1

 

 

Хәзерге әдәбият - 6 сәг.

19

Хәзерге әдәбият.  З.Хәкимнең “Телсез күке” драмасы.

1

 

 

30

З.Хәкимнең “Телсез күке” драмасы.Зариф һәм Зыятдин образлары.

 

1

 

 

31

Ф.Садриевның «Таң җиле» романы (өзекләр). Кеше һәм җәмгыять каршылыгы.

1

 

 

32

ДТУ Ф.Садриев.«Таң җиле» романы (өзекләр).

1

 

 

33

Ф.Садриевның «Таң җиле» романы.  Намусларына хыянәт иткән типлар.

1

 

 

 

УКУЧЫЛАРНЫҢ БЕЛЕМЕНӘ, ЭШ ОСТАЛЫГЫНА ҺӘМ КҮНЕКМӘЛӘРЕНӘ ТАЛӘПЛӘР

Татар әдәбияты предметын үзләштерү нәтиҗәсендә укучы:

-             сүз сәнгатенең образлы табигатен;

-                              милли әдәбиятның иң билгеле язучыларыннан Г.Тукайның, Г.Камалның, Г.Ибраһимовның, Ф.Әмирханның, Г.Исхакыйның, М.Җәлилнең, Ә.Еникинең тормыш юлы һәм иҗатының төп фактларын;

-                              өйрәнелгән әсәрләрнең эчтәлеген;

-                              сүз сәнгатенең образлы асылын;

-                              төп әдәби-теоретик төшенчәләрне

белергә:       әдәби әсәр эчтәлеген кабатлап, аерым өлешләрен яттан сөйләү;

-                              әдәби әсәрне әдәбият теориясеннән мәгълүматлар файдаланып анализлау;

-                              әдәби әсәрнең аерым якларын элементларын җентекләп тикшерү һәм нәтиҗәләр чыгару;

-                              әдәби әсәрнең төр һәм жанрын билгеләү;

-                              әдәби әсәрләрне, аларның геройларын чагыштыру;

-                              геройларга характеристика бирү, автор позициясен ачыклау;

-                              сәнгатьле уку;

-                              әдәби әсәрләр хакында төрле характердагы иҗади эшләр башкару

күнекмәләрен үзләштергән булырга тиеш.

Укыту предметы программасының эчтәлеге  9 нчы сыйныф

.

№

Бүлек исеме

9 нчы сыйныф укучыларының татар әдәбиятыннан ия булырга тиеш белем-күнекмәләр

сәг. саны

 

1

Сәнгать төре буларак әдәбият

Сәнгать төрләре һәм әдәбият. Әдәбиятның башка сәнгать төрләре арасында урыны. Сүз сәнгатендә  тормыш моделен төзү үзенчәлекләре. Тормышны һәм кешенең бай рухи дөньясын танып белүгә хезмәт итүе. Әдәбиятның әхлакый һәм эстетик яктан кешегә йогынтысы. Сүз сәнгате. Эстетик идеал.

1 сәг.

2

Әдәбиятның барлыкка килүе һәм үсеше

Гомумтөрки мәдәният һәм әдәбият. Ислам мәдәнияте. Мәдәни һәм әдәби күренеш буларак суфичылык. Болгар, Алтын Урда, Казан ханлыгы, Торгынлык чоры мәдәнияте, әдәбияты (16 гасырның 2 нче яртысыннан 19 нчы гасырның 2 нче яртысына кадәр) турында мәгълүмат бирү. Әлеге чорлар әдәбиятында төп тема-мотивлар, романтик сурәтлелек, аның билгеләре. Әсәрләрнең Коръән тәгълиматы белән сугарылуы. Дөньяви мотивларның урыны. Әдәбият тарихы. Әдәбиятның чорларга бүленеше, үсеш баскычлары.  Урта гасырлар романтизмы. Дини әдәбият, дөньяви әдәбият. Әдәби жанрлар.

 

1 сәг.

3

XIX гасыр татар әдәбияты.

 

Татарларда мәгърифәтчелек хәрәкәте. Аңлы-белемле, мәгърифәтле шәхес концепциясе, аның бирелеш үзенчәлекләре. Сүз сәнгатендә яңа төр һәм жанрларның аерымлануы. Бу чор әдәбиятында төп тема һәм мотивлар буларак аң-белем, мәгърифәт, әхлак, тәрбия. Татар милләтенең уянырга, үсәргә тиешлеге, хатын-кыз язмышы, алдынгы, бигрәк тә рус мәдәниятенә йөз тоту кебек мәсьәләләрнең көнүзәктә торуы. Әсәрләрдә төп конфликт буларак искелек һәм яңалык көрәше. «Өлүф, яки Гүзәл кыз Хәдичә» романы (өзекләр). Детективлыкка нигезләнгән сюжеты. Матди һәм рухи байлыкка бәйле туган конфликт. Төп образлар, аларның эш-гамәле. Аерым геройлар фаҗигасенең сәбәпләре. 

Әдәби процесс (барыш); чор әдәбияты.  Әдәбиятта традицияләр һәм яңачалык.

3 сәг.

 

4

ХХ гасыр башында сүз сәнгате

ХХ гасыр башында сүз сәнгатенең шәрык һәм рус-Европа әдәби-фәлсәфи, мәдәни казанышларын үзләштерүе. Милләт проблемасының үзәккә куелуы, язучыларның әхлакый, фәлсәфи һәм әдәби-эстетик эзләнүләре, тәҗрибәләре. Әдәбиятта яңа юнәлешләр һәм агымнар барлыкка килү. Яңа тип геройлар мәйданга чыгу.

Ф.Әмирханның «Хәят» повесте. Хатын-кыз азатлыгы, шәхес иреге, мәхәббәт мәсьәләләренең үзәккә куелуы. Дин кануннарына нигезләнгән милли тормышның русча яшәү үрнәге белән каршылыкка керүе. Хәят образы, аның рухи кичерешләрен ачуда әдипнең осталыгы, алым-чаралар муллыгы. Портрет һәм пейзажның әдәби-эстетик функциясе.

 Эпик төр. Повесть.  Образлылык. Кеше образлары: төп герой, ярдәмче герой, катнашучы геройлар, җыелма образлар. Пейзаж, портрет. Психологизм.

Г.Камалның «Банкрот» комедиясе. Ялган банкротлыкка чыгу вакыйгасының реаль җирлеге. Комедиячел конфликт. Сираҗетдин образы.  Әсәрдә көлү алымнары. Шул чор татар җәмгыятендәге кимчелекле якларның усал тәнкыйтьләнүе. Әсәрдә күтәрелгән мәсьәләләрнең заманчалыгы. Г.Камал әсәренең Н.А.Островскийның “Үз кешеләр – килешербез” комедиясе белән охшашлыгы.

Драматургия жанрлары. Комедия. Автор идеалы. Язучы стиле.

5 сәг.

 

5

1917 – 1940 еллар әдәбияты

 

Әлеге дәвердә татар әдәбиятының берничә этап аша үтүе. Чорга кыскача күзәтү. Иҗтимагый-тарихи, социаль-мәдәни шартлар. Әдәбиятта сыйфат үзгәреше, аңа идеология тәэсире. Әдәбиятта тарихи-иҗтимагый вакыйгаларның сурәтләнеше.

М.Галәүнең «Мөһаҗирләр» романы (өзекләр). Романда 19 йөз ахыры татар тормышы сурәтләнү. Ил-халык тормышының бер гаилә эчендәге каршылыклар рәвешендә сурәтләнүе. Әсәрдә татарларның яшәү рәвеше, сыйфат-билгеләре чагылыш табу. Төрле социаль катлаулар тормышы. Халыкның властька, дин әһелләренә мөнәсәбәте. Әсәрдәге төп образлар, аларның характер сыйфатлары. Татар җәмгыятендә хатын-кызның урыны, роле. Саҗидә образы. Эпик төрнең бер жанры буларак роман. Әдәби әсәрдә урын һәм вакыт (хронотоп).

3 сәг.

 

6

Бөек Ватан сугышы еллары әдәбияты

Бөек Ватан сугышы елларында татар  әдәбияты. Лирика һәм публицистиканың алга чыгуы. Кече жанрларның активлашуы. Төп тема-мотивлар, проблемалар. Сугыш чынбарлыгы һәм аны сурәтләү үзенчәлекләре.

Г.Кутуйның «Сагыну» нәсере. Лирик герой кичерешләренең чагылу үзенчәлеге. Сурәт чараларының әдәби функциясе.

Символ, деталь. Әдәби алымнар: кабатлау, янәшәлек, каршы кую, үткәнгә әйләнеп кайту (ретроспекция). Муса Җәлилнең «Моабит дәфтәрләре»ннән: «Җырларым», «Кошчык», «Тик булса иде ирек», «Ышанма», «Катыйльгә», «Бер үгет» шигырьләре.

Тормыш юлы, батырлыгы һәм иҗаты. Шагыйрь иҗатының чорларга бүленеше. Тоткынлык чоры иҗатының үзенчәлекләре: коллыктан котылу чарасы буларак үлем, аның үлемсезлеккә илтүе; Ватанга бирелгәнлекне, тугрылыкны раслау; дошманга нәфрәтнең чагылышы һ.б. Шигырьләренең сәнгатьчә эшләнеше: кабатлау, эпитет, метафора, антитеза, риторик эндәшләрнең хис дәрәҗәсен арттыруга хезмәт итүе. Традицион символик образларның яңа төсмерләргә баюы.

 Шагыйрь иҗатын, көрәшен чагылдырган әдәби һәм фәнни хезмәтләр.

Ә.Еникинең «Кем җырлады?»  хикәясендә сугыш фаҗигасе чагылышы. Яралы лейтенантның яшәү-үлем халәтендәге кичерешләренең туган як, туган җир, ата-ана, сөйгән кеше якынлыгын калкытып куюы, аларның яшәеш мәгънәсе булуын ачуы. “Бала” хикәясендә яшь солдат Зарифның күңел кичерешләре, рухи батырлыгы сурәтләнү.  “Ана белән кыз” хикәясендә сугыш шартларында яшәгән кешеләрнең күңел халәтен, сабырлык-түземлеген, өмет хисен әдәби детальләр, сурәт чаралары аша укучыга җиткерү .

Әсәрнең эчтәлек һәм формасы. Эчтәлек: вакыйга, күренеш, яшерен эчтәлек, контекст. Композиция: тышкы һәм эчке корылыш.

5 сәг.

7

Сугыштан соңгы һәм 1960-80 нче еллар әдәбияты

ХХ гасырның икенче яртысында татар әдәбиятының милли нигезләргә кайтуы. Әлеге чорда яңа жанрлар, тема-мотивлар, әдәби формалар барлыкка килү. Әдәбиятның яңалыкка омтылышы: яңа иҗади агымнарга, жанр формаларына, темаларга мөрәҗәгать итү, әдәби герой мәсьәләсендә эзләнүләр. Азатлык, шәхес иреге, фикер хөрлеге мәсьәләләренең куелышы.

Х.Туфанның «Кайсыгызның кулы җылы», «Киек казлар» шигырьләре. Иҗатының чорларга бүленеше. Тоткынлык чоры иҗатына караган шигырьләрендә кешегә хас хис-кичерешләрнең төрлелеге. Сагыш, сагыну, тормыш гаделсезлегенә ачынуның алгы планга чыгуы. Лирик герой күңелендәге өмет-ышанычның киләчәк матурлыгы булып ачылуы. Сурәт чаралары муллыгы.

Лирик жанрлар:  күңел лирикасы, фәлсәфи лирика. Лирик герой,  лирик “мин”, автор образы, автор позициясе.  Ритм һәм рифма, тезмә, строфа.

И.Юзеевнең “Сагышлы мирас”, “Гасыр кичкән чакта”, “Без”, “Калдыр, аккош, каурыеңны” шигырьләре. Шагыйрьнең романтик шигърият вәкиле булып танылуы. Лирик героеның төрле төсмерләрдә чагылыш табуы: яшьлеген, аның серле таңнарын сагынучы; ашкын хисле, көчле рухлы шәхес; мәхәббәт утында янучы гашыйк һ.б. Әдипнең туган җир, тел, ата-ана, әхлакый кыйммәтләр сакланышы, Җир, Галәм язмышы кебек мәсьәләләргә актив мөрәҗәгать итүе.  “Өчәү чыктык ерак юлга” поэмасында чор-заман мәсьәләләрнең өч герой язмышы аша сурәтләнеше. Символик образларның, әдәби детальләрнең автор идеясен ачудагы роле.

Әсәрдә сурәтләнгән дөнья. Тел–стиль чаралары (лексик, стилистик, фонетик чаралар һәм троплар)

А.Гыйләҗевның «Җомга көн, кич белән» повесте. Әдипнең кырыс реализмга нигезләнеп язуы. Әсәрдә әхлак тәрбиясе, ата-ана каршындагы бурыч,  намус җаваплылыгы кебек төшенчәләрнең гыйбрәтле вакыйга-күренешләрдә чагылышы. Бибинур карчык образы: изгелеге, көчле рухы, милли характер булып ачылуы. Корбанчылык идеясенең чагылышы. Әсәрдә символик образларның, әдәби детальләрнең роле. Әсәр исеменә салынган тирән мәгънә.

Тема, проблема, идея, пафос. Текст: эпиграф, башлам (пролог), бетем (эпилог). Чәчмә сөйләм үзенчәлекләре.

Н. Фәттахның «Ител суы ака торур» романы (өзекләр). Әсәрдә борынгы бабаларыбыз – болгарлар тормышының, гореф-гадәтләренең мавыктыргыч, гыйбрәтле вакыйгаларда сурәтләнеше. Романда тарихи дөреслек һәм автор уйланмасы. Төп образлары, аларның  эш-гамәлендә ачылган характер сыйфатлары. Ител образы.

Персонаж, характер, тип.  “Эзоп теле”.

Т.Миңнуллинның «Кулъяулык» музыкаль драмасы. Әсәрнең сюжет-композициясе, конфликтүзенчәлеге. Татармилләтенәхасбулгангореф-гадәтләрләрнеңонытылабаруына борчылу идеясе. “Бәхет”төшенчәсен аңлау-аңлату. Кулъяулык образына, җырга салынган мәгънә. Автор позициясе.

Музыкаль драма. Автор образы, автор позициясе.

10 сәг.

 

.

8

Хәзерге әдәбият.

ХХ-ХХI гасырлар чигендә татар әдәбиятында сыйфат үзгәрешләре, эзләнүләрнең “яңа дулкын” булып күтәрелүе. Совет һәм постсовет заманына тәнкыйди бәя биргән, шәхес һәм җәмгыять каршылыгын чагылдырган, ил тарихындагы олы этапларның, аерым шәхесләрнең  сурәтен тудырган әсәрләр язылу. Психологик башлангычның алга чыгуы аша шәхес тормышы, эчке дөньясының тарихи–иҗтимагый чынбарлыктан өстен булуын раслау.

Дөнья әдәбиятының барышы. Татар, рус һәм чит ил әдәбиятлары арасында күптөрле бәйләнешләр. Мәңгелек темалар һәм образлар.

З.Хәкимнең “Телсез күке” драмасында ретроспектив алым ярдәмендә халык тормышының киң понарамасын чагылдыру. Милләт язмышының вакыйгаларны иңләп үтүе. Ата-баба телен белү, җыр-моңын өйрәнүнең чикләрне белми торган изге төшенчә буларак ачылуы. Шәхес һәм система каршылыгына нигезләнгән конфликт, аның чишелеше. Зариф һәм Зыятдин образлары. Татар җыр-моңының символик образ буларак туган җир матурлыгын, халыкның фаҗигале язмышын, теләк-өметен чагылдыруы.

Драма жанры һәм жанр формалары.

 Ф.Садриевның «Таң җиле» романы (өзекләр). Кырыс чынбарлыкның романтик алымнар аша сурәтләнүе. Көнкүреш вакыйгасының илкүләм әһәмиятле иҗтимагый, социаль-мәдәни, әхлакый мәсьәләләргә барып тоташуы. Романда совет җәмгыятенең кискен тәнкыйтьләнүе. Кеше һәм җәмгыять каршылыгы. Нуриасма образы: милли йөзе, характер сыйфатлары, яшәеш идеалы. Намусларына хыянәт иткән типлар. Чәчмә сөйләм үзенчәлекләре.

5 сәг.

Гомуми

 

33 сәг

 

Просмотрено: 0%
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Просмотрено: 0%
Скачать материал
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Скачать материал "Программа родной язык, 3 класс"
Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Получите профессию

Няня

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Выбранный для просмотра документ 1 нче сыйныф.docx

1 нче сыйныфта татар теле дәресләренең үрнәк календарь-тематик планы (атнага 2 сәгать исәбеннән)

 

III чирек – 4 сәгать

IV чирек – 16 сәгать

 

Дәрес

тәртибе

Тема

Сәг.

саны

Дәреслектән кайсы күнегүләр

1.

“Татар теле” дәреслеге белән таныштыру. Алфавит. Алфавит турындагы белемнәрне ныгыту

1

1 – 3 нче күнегүләр

2.

Җөмлә. Җөмлә ахырында тыныш билгеләре

1

4 – 8 нче күнегүләр

3.

Предметны белдергән сүзләр. Эш-хәрәкәтне белдергән сүзләр. Предметның билгесен белдергән сүзләр

1

9 – 10  нчы күнегүләр

4.

Өстәмә предметны белдергән сүзләр. Ярдәмче сүзләр

1

11 – 12  нче күнегүләр

5.

Телдән һәм язма сөйләм. Басым

1

Дәреслектәге биремнәрне үтәү

6.

Исем, фамилия, елга, күл, шәһәр, хайван кушаматларында баш хәрефләр

1

13 – 14 нче күнегүләр

7.

Сузык авазлар

1

15 – 19 нчы күнегүләр

8.

Иҗек. Сүзләрне юлдан-юлга күчерү

1

20 – 22 нче күнегүләр

9.

Тартык авазлар

1

23 нче күнегү

10.

Э – е  хәрефләре

 

1

24 – 25 нче күнегүләр

11.

Ө – е хәрефләре

 

1

26 – 28 нче күнегүләр

12.

О – ы хәрефләре

1

29 – 31 нче күнегүләр

13.

Я хәрефе. Ю хәрефе

1

32 – 38 нче күнегүләр

14.

Е хәрефе

1

39 – 40 нчы күнегүләр

15.

Й хәрефе

1

41 – 43 нче күнегүләр

16.

В хәрефе

1

44 – 46 нчы күнегүләр

17.

К, г хәрефләре

1

47 – 50 нче күнегүләр

18.

М, н, ң хәрефләре

1

51 – 54 нче күнегүләр

19.

Контроль күчереп язу

 

 

20.

Уку елында өйрәнгәннәрне кабатлау

1

77 - 79нчы биттәге сораулар

 

 

 

 

Просмотрено: 0%
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Просмотрено: 0%
Скачать материал
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Скачать материал "Программа родной язык, 3 класс"
Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Получите профессию

Фитнес-тренер

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Выбранный для просмотра документ 2 нче сыйныф.docx

2 нче сыйныфта татар теле дәресләренең үрнәк календарь-тематик планы (атнага 2 сәгать исәбеннән)

I чирек – 18 сәгать

II чирек – 14 сәгать

III чирек – 20 сәгать

IV чирек – 16 сәгать

 

Дәрес

тәртибе

Тема

Сәг.

саны

Дәреслектән кайсы күнегүләр

 

I чирек

18

 

 

Авазлар һәм хәрефләр

18

 

1.

Тылсымчы китапханәсенә рәхим итегез!

1

6 – 10 нчы битләрдәге биремнәр

2.

Авазлар һәм хәрефләр

1

1 – 5 нче күнегүләр

3.

Сузык  авазлар. Калын һәм нечкә сузыклар

 

6 – 10 нчы күнегүләр

4.

О, ы хәрефләре

1

11 – 15 нче күнегүләр

5.

Ө, е хәрефләре. Э, е хәрефләре

1

16 – 25 нче күнегүләр

6.

Иҗек. Сүзләрне юлдан-юлга күчерү

1

26 – 31 нче күнегүләр

7

Ирекле диктант

1

 

8.

Тартык авазлар. М, н, ң хәрефләре

1

32 – 37 нче күнегүләр

9.

В хәрефе

1

38 – 39 нчы күнегүләр

10.

К, г хәрефләре

1

40 – 48 нче күнегүләр

11.

Х, һ хәрефләре

1

49 – 52 нче күнегүләр

12.

Й хәрефе

1

53 – 57 нче күнегүләр

13.

Е, е хәрефләре

1

58 – 63 нче күнегүләр

14.

Я хәрефе

1

64 – 68 нче күнегүләр

15.

Ю хәрефе

1

69 – 72 нче күнегүләр

16.

Саңгырау тартыкларның яңгыраулашуы

1

73 – 75 нче күнегүләр

17.

Контроль диктант

1

 

18.

Үткәннәрне кабатлау

 

 

 

II чирек

14

 

 

Авазлар һәм хәрефләр

6

 

19.

Бертөрле ике тартык аваз хәрефләренең янәшә килүе

1

76 – 79 нчы күнегүләр

20.

ь хәрефе (нечкәлек һәм аеру билгесе)

1

80 – 89 нчы күнегүләр

21.

ъ хәрефе (калынлык һәм аеру билгесе)

1

90 – 93 нче күнегүләр

22.

Графика. Алфавит

1

94 – 96 нчы күнегүләр

23.

Искәртмәле диктант

1

 

24.

Үткәннәрне кабатлау

1

Тест биремнәре

 

Сүз

8

 

25.

Сүз

1

97 – 101 нче күнегүләр

26.

Сүзнең тамыры

1

102 – 104 нче күнегнүләр

27 – 28.

Тамырдаш сүзләр

2

1 – 7 нче күнегүләр

29 – 30.

Кушымчалар

2

8 – 13 нче күнегүләр

31.

Контроль диктант

1

 

32.

Үткәннәрне кабатлау

1

14 нче күнегү

 

 

 

 

 

III чирек

20

 

 

Предметны белдерә торган сүзләр

6

 

33 – 34.

Предметны белдерә торган сүзләр

2

15 – 32 нче күнегүләр

35.

Исем һәм фамилияләрдә баш хәреф

1

33 – 39 нчы күнегүләр

36.

Ил, шәһәр, авыл, елга, күл исемнәрендә баш хәреф

1

40 – 44 нче күнегүләр

37.

Хайван кушаматларында баш хәреф

1

45 – 49 нчы күнегүләр

38.

Үткәннәрне кабатлау

1

 

 

Эш-хәрәкәтне белдерә торган сүзләр

7

 

39 – 43.

Эш-хәрәкәтне белдерә торган сүзләр

5

50 – 66 нчы күнегүләр

44.

Аңлатмалы диктант

1

 

45.

Үткәннәрне кабатлау

1

 

 

Билгене белдерә торган сүзләр

7

 

46 – 50.

Билгене белдерә торган сүзләр

5

67 – 86 нчы күнегүләр

51.

Контроль диктант

1

 

52.

Үткәннәрне кабатлау

1

87 нче күнегү

 

IV чирек

16

 

 

Җөмлә

7

 

53 – 57.

Җөмлә

5

88 – 101 нче күнегү

58.

Үткәннәрне кабатлау

1

 

 

Бәйләнешле сөйләм

5

 

59 – 63.

Бәйләнешле сөйләм

5

102 – 116 нчы күнегүләр

 

Ел буена үткәннәрне кабатлау

5

 

64 – 66.

Ел буена үткәннәрне кабатлау

3

117 – 138 нче күнегүләр

67.

Контроль диктант

1

 

68.

Йомгаклау

1

139 нчы күнегү

 

Просмотрено: 0%
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Просмотрено: 0%
Скачать материал
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Скачать материал "Программа родной язык, 3 класс"
Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Получите профессию

Технолог-калькулятор общественного питания

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Выбранный для просмотра документ 3 нче сыйныф.docx

3 нче сыйныфта татар теле дәресләренең үрнәк календарь-тематик планы (атнага 2 сәгать исәбеннән)

I чирек – 18 сәгать

II чирек – 14 сәгать

III чирек – 20 сәгать

IV чирек – 16 сәгать

 

Дәрес

тәртибе

Тема

Сәг.

саны

Дәреслектән кайсы күнегүләр

 

I чирек

18

 

 

Орфограмма. 1 – 2 нче сыйныфларда үткәннәрне кабатлау

7

 

1.

Орфограмма

1

1 – 4 нче күнегүләр

2.

Авазлар һәм хәрефләр. Сузык һәм тартык авазлар

1

5 – 17 нче күнегүләр

3.

Иҗек. Сүзләрне юлдан-юлга күчерү. ъ, ь хәрефләре

1

18 – 22 нче күнегүләр

4.

Я, ю, е хәрефләре. Алфавит

1

23 – 25 нче күнегүләр

5.

Тамыр һәм кушымча. Тамырдаш сүзләр. Контроль күчереп язу

1

26 нчы күнегү

6.

Сүз төркемнәре. Җөмлә

1

27 – 29 нчы күнегүләр

7

Үткәннәрне кабатлау. Ирекле диктант

1

Тест биремнәре

 

Сүз. Телнең сүзлек байлыгы

5

 

8.

Сүзнең төп (лексик) мәгънәсе. Алынма сүзләр

1

30 – 38 нче күнегүләр

9.

Бер мәгънәле һәм күп мәгънәле сүзләр

1

39 – 44 нче күнегүләр

10.

Әйтелеше бертөрле, мәгънәләре башка сүзләр, омонимнар

1

45 – 50 нче күнегүләр

11.

Охшаш мәгънәле сүзләр – синонимнар. Капма-каршы мәгънәле сүзләр - антонимнар

1

51 – 63 нче күнегүләр

12.

Тотрыклы сүзтезмәләр.

1

64 – 68 нче күнегүләр

 

Сүз төзелеше. Сүз ясалышы

5

 

13.

Тамыр һәм кушымча. Сүз ясагыч кушымчалар

1

69 – 76 нчы күнегүләр

14.

Төрләндергеч кушымчалар

1

77 – 80 нче күнегүләр

15.

Кушма сүзләр

1

81 – 89 нчы күнегүләр

16.

Парлы сүзләр

1

90 – 95 нче күнегүләр

17.

Контроль диктант

1

 

18.

Үткәннәрне кабатлау

1

Тест биремнәре

 

II чирек

14

 

 

Исем

9

 

19.

Сүз төркемнәре. Сүзләрнең төркемнәргә бүленеше. Исем. Мәгънәсе, сораулары, җөмләдәге роле

1

96 – 102 нче күнегүләр

20.

Ялгызлык һәм уртаклык исемнәр

1

103 – 110 нчы күнегүләр

21.

Берлек һәм күплек сандагы исемнәр

1

111 – 114 нче күнегүләр

22.

Исемнәрнең килеш белән төрләнеше. Баш килеш

1

115 – 120 нче күнегүләр

23.

Иялек килеше

1

121 – 123 нче күнегүләр

24.

Юнәлеш килеше

1

124 – 126 нчы күнегүләр

25.

Төшем килеше

1

127 – 129 нчы күнегүләр

26.

Чыгыш килеше. Урын-вакыт килеше

1

130 – 135 нче күнегүләр

28

Үткәннәрне кабатлау

1

Тест биремнәре

 

Фигыль

12

 

29.

Фигыль сүз төркеменең мәгънәсе һәм сораулары.

1

136 – 140 нчы күнегүләр

30.

Фигыльнең барлык һәм юклык төрләре. Фигыльләрнең зат-сан белән төрләнеше

1

141 – 147 нче күнегүләр

31.

Фигыль заманнары. Хикәя фигыль

1

148 – 152 нче күнегүләр

32.

Хикәя фигыльнең заман белән төрләнеше. Хәзерге заман хикәя фигыль

1

153 – 160 нчы күнегүләр

33.

Контроль диктант

1

 

 

III чирек

20

 

34.

Үткән заман хикәя фигыль

1

161 – 169 нчы күнегүләр

35.

Киләчәк заман хикәя фигыль

1

170 – 177 нче күнегүләр

36.

Киләчәк заман хикәя фигыльнең беренче төре

1

172 – 178 нче күнегүләр

37 – 38.

Киләчәк заман хикәя фигыльнең икенче төре

2

179 – 188 нче күнегүләр

39.

Фигыльләрнең күпмәгънәлелеге

1

189 – 196 нчы күнегүләр

40.

Үткәннәрне кабатлау

1

Тест биремнәре

 

Сыйфат

6

 

41.

Сыйфатлар нәрсәне белдерәләр

1

1 – 12 нче күнегүләр

42.

Сыйфат дәрәҗәләре. Гади дәрәҗәдәге сыйфатлар

1

13 – 15 нче күнегүләр

43.

Чагыштыру дәрәҗәсендәге сыйфатлар

1

16 – 17 нче күнегүләр

44.

Артыклык дәрәҗәсендәге сыйфатлар

1

18 – 21 нче күнегүләр

45.

Кимлек дәрәҗәсендәге сыйфатлар

1

22 – 25 нче күнегүләр

46.

Үткәннәрне кабатлау

1

Тест биремнәре

 

Алмашлык

3

 

47.

Алмашлык

1

26 – 28 нче күнегүләр

48.

Зат алмашлыкларының килеш белән төрләнеше

1

29 – 32 нче күнегүләр

49.

Үткәннәрне кабатлау

1

Тест биремнәре

 

Кисәкчәләр

1

 

50.

Кисәкчәләр

1

33 – 41 нче күнегүләр

 

Бәйлекләр

 

 

51.

Бәйлекләр

1

42 – 44 нче күнегүләр

52.

Контроль диктант

1

 

53.

Үткәннәрне кабатлау

1

 

 

IV чирек

16

 

 

Җөмлә

 

 

54.

Нәрсә ул җөмлә? Хикәя җөмлә

1

45 – 53 нче күнегүләр

55.

Сорау җөмлә. Өндәү (боеру) җөмлә. Тойгылы җөмлә

1

54 – 67 нче күнегүләр

56.

Җөмлә кисәкләре

1

68 – 77 нче күнегүләр

57.

Җыйнак һәм җәенке җөмләләр

1

78 – 82 нче күнегүләр

58.

Үткәннәрне кабатлау

1

 

59.

Сүзтезмә

1

83 – 89 нчы күнегүләр

 

Бәйләнешле сөйләм

 

 

60 - 61.

Текст. Бәйләнешле сөйләм

2

90 – 101 нче күнегүләр

62.

Сөйләм этикасы

1

102 – 109 нчы күнегүләр

63.

Тасвирлау һәм хикәяләү текстлары

1

110 – 119 нчы күнегүләр

64.

Изложение язу

1

Тест биремнәре

 

Ел буена үткәннәрне кабатлау

 

 

65 – 66.

Ел буена үткәннәрне кабатлау

2

120 – 150 нче күнегүләр

67.

Контроль диктант

1

 

68.

Йомгаклау

1

Тест биремнәре

 

 

Просмотрено: 0%
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Просмотрено: 0%
Скачать материал
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Скачать материал "Программа родной язык, 3 класс"
Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Получите профессию

Секретарь-администратор

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Выбранный для просмотра документ 4 нче сыйныф.docx

4 нче сыйныфта татар теле дәресләренең үрнәк календарь-тематик планы (атнага 2 сәгать исәбеннән)

I чирек – 18 сәгать

II чирек – 14 сәгать

III чирек – 20 сәгать

IV чирек – 16 сәгать

Дәрес

тәртибе

Тема

Сәг.

саны

Дәреслектән кайсы күнегүләр

 

I чирек

18

 

 

 1 – 3 нче сыйныфларда үткәннәрне кабатлау

4

 

1.

Үткәннәрне кабатлау

1

1 – 3 нче күнегүләр

2.

Җәйге истәлекләр буенча сочинение язу

1

4 нче күнегү

3 – 4.  

Үткәннәрне кабатлау

2

5 – 22 нче күнегүләр

 

Сүз. Телнең сүзлек байлыгы

7

 

5.

Сүзнең төп (лексик) мәгънәсе

1

23 – 26 нчы күнегүләр

6.

Алынма сүзләр

1

27 – 33 нче күнегүләр

7.

Бер мәгънәле һәм күп мәгънәле сүзләр

1

34 – 37 нче күнегүләр

8.

Тотрыклы сүзтезмәләр

1

38 – 42 нче күнегүләр

9.

Омонимнар

1

43 – 45 нче күнегүләр

10.

Синонимнар, антонимнар

1

46 – 51 нче күнегүләр

11.

Үткәннәрне кабатлау

1

Тест биремнәре, 52 нче күнегү

 

Сүз төзелеше

8

 

12.

Тамыр һәм кушымча

1

53 – 56 нчы күнегүләр

13.

Сүз ясагыч кушымчалар

1

57 – 62 нче күнегүләр

14.

Төрләндергеч кушымчалар

1

63 – 66 нчы күнегүләр

15.

Кушма сүзләр

1

67 – 72 нче күнегүләр

16.

Парлы сүзләр

1

73 – 76 нчы күнегүләр

17.

Тезмә сүзләр

1

77 – 79 нчы күнегүләр, тест биремнәре, 80 нче күнегү

18.

Контроль диктант

1

 

 

II чирек

14

 

 

Исем

6

 

19.

Исем турында үткәннәрне искә төшерү

1

81 – 84 нче күнегүләр

20.

Ялгызлык һәм уртаклык исемнәр

1

85 – 91 нче күнегүләр

21.

Берлек һәм күплек сандагы исемнәр

1

92 – 96 нчы күнегүләр

22 – 23. 

Исемнәрнең килеш һәм тартым белән төрләнеше

2

97 – 111 нче күнегүләр

24.

Үткәннәрне кабатлау

1

Тест биремнәре

 

Фигыль

8

 

25.

Фигыль турында үткәннәрне искә төшерү

1

112 – 113 нче күнегүләр

26.

Хәзерге заман хикәя фигыль

1

114 – 120 нче күнегүләр

27.

Үткән заман хикәя фигыль

1

121 – 130 нчы күнегүләр

28.

Киләчәк заман хикәя фигыль

1

131 – 137 нче күнегүләр

29.

Боерык фигыль

1

138– 142 нче күнегүләр

30.

Боерык фигыльнең төрләнеше

1

143 – 148 нче күнегүләр

31.

Антоним һәм синоним фигыльләр

1

149 – 153 нче күнегүләр

32.

Контроль диктант

1

 

 

III чирек

20

 

 

Сыйфат

5

 

33.

Сыйфат турында үткәннәрне искә төшерү

1

1 – 5 нче күнегүләр

34.

Сыйфат дәрәҗәләре

1

6 – 11 нче күнегүләр

35.

Сыйфатның җөмләдәге функциясе (аергыч, хәбәр)

1

12 – 14 нче күнегүләр

36.

Синоним һәм антоним сыйфатлар

1

15 – 18 нче күнегүләр

37.

Үткәннәрне кабатлау

1

Тест биремнәре, 19 нчы күнегү

 

Алмашлык

4

 

38 – 39.

Зат алмашлыкларының килеш белән төрләнеше

2

20 – 30 нчы күнегүләр

40.

Сорау алмашлыклары

1

31 – 35 нче күнегүләр

41.

Үткәннәрне кабатлау

1

Тест биремнәре

 

Сан

4

 

42.

Сан турында төшенчә

1

36 – 37 нче күнегүләр

43.

Микъдар саннары

1

38 – 43 нче күнегүләр

44.

Тәртип саннары

1

44 – 50 нче күнегүләр

45.

Үткәннәрне кабатлау

1

Тест биремнәре

 

Рәвеш

3

 

46.

Рәвеш турында төшенчә

1

51 – 54 нче күнегүләр

47.

Телдә еш кулланыла торган рәвешләр, аларның дөрес язылышы

1

55 – 61 нче күнегүләр

48.

Үткәннәрне кабатлау

1

Тест биремнәре

 

Кисәкчәләр

1

 

49.

Кисәкчәләр

1

62 – 68 нче күнегүләр

 

Бәйлекләр

1

 

50.

Бәйлекләр

1

69 – 74 нче күнегүләр

51.

Контроль диктант

1

 

52.

Үткәннәрне кабатлау

1

 

 

IV чирек

16

 

 

Җөмлә

8

 

53.

Җөмлә. Сүзтезмә

1

75 – 81 нче күнегүләр

54.

Җөмләнең баш кисәкләре. Ия һәм хәбәр

1

82 – 87 нче күнегүләр

55.

Җыйнак һәм җәенке җөмләләр

1

88 – 90 нчы күнегүләр

56.

Җөмләнең иярчен кисәкләре. Аергыч

1

91 – 94 нче күнегүләр

57.

Җөмләнең тиңдәш кисәкләре

1

95 – 99 нчы күнегүләр

58.

Эндәш сүзләр

1

100 – 103 нче күнегүләр

59.

Гади һәм кушма җөмлә

1

104 – 108 нче күнегүләр

60.

Үткәннәрне кабатлау

1

Тест биремнәре

 

Текст. Бәйләнешле сөйләм

5

 

 61.

Текст. Тема. Текст өлешләре

1

109 – 114 нче күнегүләр

62.

Сөйләм этикасы

1

115 – 120 нче күнегүләр

63 – 65.

Тасвирлау һәм хикәяләү, фикерләү текстлары

3

121 – 132 нче күнегүләр

 

Ел буена үткәннәрне кабатлау

3

 

66.

Ел буена үткәннәрне кабатлау

1

133 – 144 нче күнегүләр

67.

Контроль диктант

1

 

68.

Йомгаклау

1

Тест биремнәре

 

Просмотрено: 0%
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Просмотрено: 0%
Скачать материал
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Скачать материал "Программа родной язык, 3 класс"
Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Получите профессию

Интернет-маркетолог

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Выбранный для просмотра документ Аңлатма язуы.docx

Татар телендә башлангыч гомуми белем бирү оешмалары өчен татар теленнән үрнәк календарь-тематик планга аңлатма язуы

          “Татар телендә урта (тулы) гомуми белем бирү өчен татар теле һәм әдәбиятыннан үрнәк программа”га (Казан:Татар.кит.нәшр., 2011) һәм Федераль дәүләт белем стандартларына (ФГОС) туры китерелеп, “Перспектив башлангыч мәктәп концепциясенә нигезләнеп эшләнгән татар теле дәреслекләре (авторлары: I сыйныф – И.Х. Мияссарова, Ч.М. Харисова; II - IVсыйныфлар – И.Х. Мияссарова, К.Ф. Фәйзрахманова) туган телдә (татар телендә) башлангыч гомуми белем бирү оешмалары өчен тәкъдим ителгән. Бу дәреслекләргә, программада күрсәтелгән сәгатьләр санына карап, авторлар тарафыннан программа, һәр сыйныф өчен методик ярдәмлекләр (аларда  календарь-тематик планнар да бирелде), укучылар өчен эш дәфтәрләре дә эшләнде һәм нәшриятта бастырып чыгарылды.  2017/2018 уку елында программага үзгәрешләр кертелү сәбәпле, һәр сыйныф өчен сәгатьләр саны кыскартылган (һәр сыйныф өчен атнага 2 сәгать исәбеннән) үрнәк календарь-тематик планнар тәкъдим ителә. Шуны истә тотарга киңәш ителә: программаның эчтәлеге һәм дәресләрнең максаты үзгәрешсез кала.

          Материалны бүлү, планлаштыру үрнәк буларак кына тәкъдим ителә. Конкрет эш шартларына, укучыларның әзерлеге һәм үзләштерү дәрәҗәләренә карап, укытучы бу планлаштыруны үзенчә, иҗади файдалана ала. Укучыларның

          Теоретик белемнәрне үзләштерү һәм аларны ныклы күнекмәгә әверелдерү максатыннан чыгып, дәреслекләрдә күнегүләрнең, иҗади эш төрләренең саны шактый күп бирелгән иде.

          Программада сәгатьләр саны киметелгәндә, күнегүләр арасыннан иң кирәклеләрен сайлап, укучыларга тәкъдим итү дә укытучы карамагына калдырыла.

Укучыларның ялгыш ясау ихтималы зуррак булган очракларны алдан искәртү (кисәтү), аларны теге яки бу кагыйдәгә караган сүзләрне дөрес язарга өйрәтү максатыннан, дәресләрдә төрле төрдәге (искәртмәле, аңлатмалы, сайланма, күрмә, хәтер, сүзлек, иҗади, ирекле) диктантлар яздырыла. Бу диктантлар өчен үзгәртелгән үрнәк календарь-тематик планда аерым сәгатьләр күрсәтелмәде. Укытучы аларны үткәннәрне кабатлау өчен бирелгән дәресләрдә үткәрә ала.

          Кайбер темаларны киңрәк һәм тирәнрәк үтү өчен, эш дәфтәрендәге күнегүләр дә тәкъдим ителә ала.

 

Просмотрено: 0%
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Просмотрено: 0%
Скачать материал
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Скачать материал "Программа родной язык, 3 класс"
Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Получите профессию

Копирайтер

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Выбранный для просмотра документ Программа 1 - 4 тат теле (2).docx

ТАТАРСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ МӘГАРИФ ҺӘМ ФӘН МИНИСТРЛЫГЫ

 

 

 

 

 

 

 

 

ТАТАР ТЕЛЕНДӘ БЕЛЕМ БИРҮЧЕ ГОМУМБЕЛЕМ ОЕШМАЛАРЫ ӨЧЕН ТУГАН ТЕЛ(ТАТАР ТЕЛЕ) ФӘНЕ БУЕНЧА КЫСКАРТЫЛГАН ҮРНӘК ЭШ ПРОГРАММАСЫ

 

 

 

Төзүчеләр:

филология фәннәре кандидаты,

Г. Тукай исемендәге Арча педагогия

 көллиятенең татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Ә.Г. Төхфәтуллина

 

Г. Тукай исемендәге Арча педагогия

 көллиятенең татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Р. М. Гарәпшина

 

 

5 нче номерлы Арча гимназиясе филиалы –

«Зур Бирәзә башлангыч  гомумбелем  мәктәбе»

югары квалификацион категориияле

башлангыч  сыйныфлар укытучысы

Р. Ә. Нуриәхмәтова

 

 

 

 

ЭЧТӘЛЕК

Татар телендә белем бирүче гомумбелем оешмаларының башлангыч сыйныфлары өчен туган тел (татар теле) фәне буенча кыскартылган үрнәк эш программасы (1 – 4 сыйныфлар)

Аңлатма язуы  3

Укытуның планлаштырылган нәтиҗәләре 4     

Эш программасының төп эчтәлеге 5

Укыту эшчәнлегенең төп төрләрен билгеләгән тематик планлаштыру 13

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Аңлатма язуы

 

Татар телендә белем бирүче гомумбелем оешмаларының башлангыч сыйныфлары өчен туган тел (татар теле) фәне буенча үрнәк эш программасы (1 – 4 сыйныфлар) башлангыч гомумбелем дәүләт стандартлары федераль компонентына нигезләнеп төзелде.

Үрнәк программа татар мәктәпләрендә татар теленнән белем бирүнең нәтиҗәлелеген, сыйфатын арттыру максатыннан,  предметара бәйләнешләрне,  башлангыч сыйныф укучыларының үзенчәлекләрен истә тотып, белем бирү стандартларының эчтәлеген конкретлаштыру максатыннан төзелде.

Программа укучыларда теоретик белем бирү белән бер рәттән, туган телнең (татар теле) лексик байлыгын сөйләмдә аңлап, дөрес куллана белү  күнекмәләре булдыруны,  укучыларда телгә карата кызыксыну уятуны күздә тота.

Үрнәк программада туган тел (татар теле) укытуның төп эчтәлеге бирелә. Әлеге программага нигезләнеп, авторлык һәм эш программалары төзелә.

 

                         

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Туган тел (татар теле)  фәненнән көтелгән  предмет нәтиҗәләре

1.            Россиядә тел һәм мәдәният киңлегенең бердәмлеге һәм күптөрлелеге, телнең милли үзаң формалаштыру нигезе булуы турында беренчел күзаллау булдыру.

2.            Укучыларның телне милли мәдәният күренеше һәм аралашуның төп чарасы дип, татар телен милләтара аралашу теле итеп танулары.

3.            Кешенең гомуми культура күрсәткече, гражданлык позициясе булган телдән һәм язма дөрес сөйләмгә карата  уңай караш формалаштыру.

4.            Татар әдәби теле нормалары (орфоэпик, лексик, грамматик, орфографик, пунктуация), сөйләм әдәбе кагыйдәләре турында беренчел күзаллауга ия булу.

5.            Аралашу вакытында куелган максат, бурыч һәм чаралардан чыгып, өйрәнгән материалны куллана белү; катлаулы булмаган монологик сөйләм һәм язма текстлар төзегәндә, коммуникатив бурычларны уңышлы үтәү өчен, туры килгән тел чараларын сайлый белү күнекмәләрен формалаштыру.

6.            Хатасыз язуны культура дәрәҗәсенең бер күрсәткече итеп тану; үзе төзегән һәм тәкъдим ителгән текстларны язганда, орфография һәм тыныш билгеләре кагыйдәләрен дөрес куллана белү.

7.            Танып белү, гамәли һәм коммуникатив биремнәрне чишү өчен тел берәмлекләре һәм уку гамәлләренә ия булу.

8.            Татар теленең системасы һәм төзелеше: фонетика, графика, лексикология, сүз төзелеше һәм сүз ясалышы, морфология һәм синтаксис; төп тел белеме берәмлекләре һәм аларның үзлекләре, сөйләмдә куллану үзенчәлекләре турында  беренчел фәнни караш булдыру.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ЭШ ПРОГРАММАСЫНЫҢ ТӨП ЭЧТӘЛЕГЕ

                                                              1 нче  сыйныф

 

        Беренче  сыйныфта  укучыларны грамотага  өйрәтү ике  чорга  бүленә:  грамотага әзерлек чоры, әлифба  чоры ( төп  чор). Грамотага өйрәтү үзара тыгыз бәйләнгән укый һәм яза белергә өйрәтүнең башлангыч процессыннан гыйбәрәт аналитик – синтетик аваз – хәреф методы белән тормышка ашырыла; авазлар һәм хәрефләр, иҗекләр һәм сүзләр, җөмләләр һәм бәйләнешле сөйләм өстендә эшләү күнегүләре аша ныгытыла. Аваз, хәреф — тану берәмлеге, иҗек — уку берәмлеге, сүз — аңлау берәмлеге, җөмлә — мәгълүмат-хәбәрлек берәмлеге (Кош оча. Балык йөзә.) икәнен гамәли аңлап, «чын уку һәм чын язу»ның җөмлә укудан һәм җөмлә язудан башланганын белеп эшләүләренә ирешелә.

 

Грамотага әзерлек чоры

 

        Язу гигиенасы кагыйдәләре белән таныштыру, кагыйдәләрне даими үтәү гадәте тәрбияләү. Кешеләрнең әйтеп һәм язып сөйләшүләрен гому­ми күзаллау. Матур итеп сөйләшә, укый һәм яза белү кирәк­леген аңлау.  График схемалар ярдәмендә сөйләмне — җөмләләргә, җөмләне сүзләргә аеру, сүзләрне иҗек һәм аваз­ларга таркату. Дәфтәр битендә ориентлашу. Язу сызыгы, язуның башлангыч ноктасы.  Структур берәмлек буларак кулланылган  сызык  элементлары. Алгоритм буенча  сызык  элементларын  язу.

Әлифба чоры, яки төп чор

        Барлык баш һәм юл хәрефләренең язылышы һәм аларның тоташтыруның төп сызыклары белән таныштыру һәм каллиграфик дөрес язарга өйрәтү. Язуда өч  төрле (аскы, урта, өске) тоташтыру  алымы. Авазларны сүздә тиешле язма хәрефләр белән күрсәтү. Сүздәге хәрефләрне, аларны тоташтырган сызыкларын өзмичә ритмик язуны булдыру, дәфтәр юлларына хәрефләрне һәм сүзләрне, тигез ара калдырып, тигез, дөрес урнаштыру.  Башта укытучы белән иҗек–аваз  анализы ясаганнан соң, тора бара мөстәкыйль рәвештә сүзләр, җөмләләр язу.  Башта язмача, аннары басмача үрнәкләрдән сүзләр, җөмләләр күчереп язу. Үрнәк текст белән чагыштырып карау һәм сүзләрне иҗекләп орфографик уку ярдәмендә дәфтәргә язылганнарның дөреслеген тикшерү. Әйтелеше белән язылышы арасында аерма булмаган сүзләрне, шундый өч-дүрт сүздән торган җөмләләрне  диктант итеп  язу.

Татар теле дәресләре   әлифба курсы тәмамланганнан соң атнага 2 дәрес хисабыннан  укытыла.

                                            

Авазлар һәм хәрефләр

Аваз һәм хәрефне аеру. Иҗекләрне һәм сүзләрне дөрес уку һәм язу. Сүзләрне  иҗекләргә  бүлү,  аларны  юлдан юлга  күчерү. Сүзләр арасында буш урын калдыру, юлдан-юлга күчерү билгесе кую, кызыл юл кебек график чараларны куллану. Алфавиттагы хәрефләрнең исемен дөрес әйтү, аларның урнашу тәртибен белү. Сузык һәм  тартык  авазлар. Калын һәм  нечкә  сузыклар,  аларны  белдерә  торган  хәрефләрнең дөрес  язылышы. Авазларның  калынлыкта-нечкәлектә ярашуы. Яңгырау һәм саңгырау  тартыклар, аларны белдерә торган  хәрефләрнең дөрес  язылышы. Парлы һәм  парсыз яңгырау һәм  саңгырау  тартыклар.

Синтаксис

Җөмлә, сүзтезмә һәм сүзләрне аеру, аларның охшаш һәм аермалы якларын аңлау. Әйтү максаты ягыннан хикәя, сорау, тойгылы һәм боеру җөмләләрне дөрес интонация белән уку. Җөмлә ахырында нокта, сорау һәм өндәү билгеләре кую.

 

Морфология

Сүз төркемнәре турында төшенчә бирү. Предметны белдерүче сүзләр. Уртаклык һәм ялгызлык исемнәр, аларның язылышы. Кем? Нәрсә? сорауларына җавап биргән исемнәрне аеру. Исемнәр  янында  кулланыла  торган  ярдәмче  сүзләр.  Эш-хәрәкәтне  белдерүче сүзләр.  Билгене белдерүче  сүзләр.

 

Бәйләнешле  сөйләм

Иҗекләрдән  сүзләр, сүзләрдән  сүзтезмәләр  һәм  җөмләләр  төзү. Өч-дүрт  җөмләдән торган хикәя төзеп язу. Рәсем буенча кечкенә хикәя төзү. Шигырь, табышмак, мәкальләрне ятлап, хәтер диктанты язу. 

 

2 нче  сыйныф

Фонетика һәм орфоэпия

Авазлар һәм хәрефләр. Сузык һәм тартык авазлар. Калын һәм нечкә сузыклар. Аваз­ларның калынлыкта-нечкәлектә ярашуы. Язуда сузык аваз­ларны белдерә торган хәрефләр. Аваз һәм хәрефләрне аеру. Сузык авазлар.

Иҗек. Сүзләрне иҗекләргә бүлү, юлдан-юлга кү­черү кагыйдәләре.

Яңгырау һәм саңгырау, парлы һәм парсыз тартыклар. Язуда тартык авазларны белдерә торган хәрефләр. Татар теленә генә хас булган [w], [гъ], [къ], [х], [ч]; [җ], [ң], [һ] авазлары.

Е, ю, я хәрефләре кергән сүзләрне дөрес язу. Саңгырау тартыкларның яңгыраулашуы. Бертөрле ике тартык аваз хәрефләренең янәшә килүе.

ъ һәм ь хәрефләре кергән сүзләрне дөрес язу һәм уку. 

Графика

Татар алфавиты: хәрефләрнең тәртибен һәм исемен  яттан белү. Сүзлекләр белән эшләгәндә, алфавиттан файдалана белү.

Сүз

Сүз тамыры. Тамырдаш сүзләр. Кушымчалар. Сүз ясалу үзенчәлекләре.

Предметны белдергән сүзләр. Ялгызлык һәм уртаклык исемнәр. Кеше исемнәрен, фамилияләрен, шәһәр, авыл, елга исемнәрен, хайван кушаматларын баш хәреф белән язу.

Эш-хәрәкәтне белдергән сүзләр. Аларның мәгънәсе һәм җөмләдә куллану үзенчәлекләре.

Предметның билгесен белдергән сүзләр, аларны җөмләдә куллану. Татар телендә исем һәм сыйфатның синтаксик бәйләнеш үзенчәлеге.

Сүз, сүзтезмә һәм җөмлә.  Сүзтезмә һәм җөмләләр төзү. Җыйнак һәм җәенке җөмлә. Җөмләнең баш кисәкләре. Җөмләдә сүз тәртибе. Әйтү максаты ягыннан җөмләнең төрләре, аларның дөрес әйтелеше.

Бәйләнешле сөйләм

Текстта җөмләләрнең урнашу тәртибе (үзара бәйләнеше). Текстның темасын билгеләү, төп фикерен табу. Текстны кисәкләргә бүлү һәм исем кую.

Рәсемнәр буенча, терәк сүзләр кулланып, текст төзү. Тәкъдим ителгән бирем буенча текстның эчтәлеген сөйләү.

Шигырь, мәкаль, әйтем һәм табышмаклар ятлау. Татар сөйләм әдәбенә хас булган сүзләрне дөрес куллану.

3 нче  сыйныф

Лексика. Сүз.

Сүз һәм аның лексик  мәгънәсе. Бер мәгънәле һәм күп мәгънәле сүзләр, аларның аермасы. Сүзнең туры һәм күчерелмә мәгънәләре, аларны сөйләмдә куллану.  Татар телендә алынма сүзләр. Синонимнар һәм антонимнар, омонимнар: аларны сөйләмдә куллану. Татар теленең сүзлек байлыгы. Татар телендә сүзлекләр: татар теленең аңлатмалы сүзлеге, синонимнар, антонимнар, омонимнар сүзлекләре һәм аларны көндәлек тормышта, уку эшчәнлегендә куллану.

 

 

 

 

Сүз төзелеше һәм сүз ясалышы

Сүзнең мәгънәле кисәкләрен билгеләү: тамыр һәм кушымча. Сүз ясагыч кушымчалар турында төшенчә. Сүзне төзелеше буенча тикшерү.

Тамырдаш сүзләр турында төшенчә. Аларның синонимнардан һәм омонимнардан аермасы. Тамырдаш сүзләр һәм бер үк сүзнең төрле формалары.

Сүзләрнең дөрес язылышын тикшерү ысуллары: сүзнең формасын үзгәртү, тамырдаш сүзләр сайлау, орфографик сүзлек куллану.

Морфология

Сүз төркемнәре турында төшенчә.

Исем. Мәгънәсе һәм кулланылышы. Берлек һәм күплек саннары. Күплек сан кушымчаларының дөрес язылышы. Татар телендә килешләр һәм аларның сораулары. Исемнәрнең килеш белән төрләнеше. Исемнәргә морфологик анализ ясау күнегүләре.

Фигыль. Фигыльнең мәгънәсе һәм сөйләмдә кулланылышы. Фигыльнең барлык һәм юклык формалары. Фигыльнең зат-сан белән төрләнеше. Хикәя фигыльнең хәзерге, үткән һәм киләчәк заманнары.   -ар, -әр, -ыр, -ер, -р, -ачак, -әчәк, -ячак, -ячәк киләчәк заман хикәя фигыль кушымчаларының дөрес язылышын гамәли үзләштерү.

Фигыльләргә морфологик анализ.

Сыйфат. Мәгънәсе һәм сөйләмдә кулланылышы. Сыйфат дәрәҗәләре: гади(төп), чагыштыру, артыклык, кимлек. Чагыштыру дәрәҗәсендәге –рак, -рәк кушымчаларының һәм артыклык дәрәҗәсендәге кисәкчәләрнең дөрес язылышы.

Алмашлык. Алмашлык турында гомуми күзаллау. Зат алмашлыклары, мәгънәсе һәм сөйләмдә кулланылышы. Зат алмашлыкларының килеш белән төрләнеше.

Кисәкчә. да, дә, та, тә кисәкчәләрен –да, -дә, -та, -тә урын-вакыт килеше кушымчаларыннан аерып, таный белү ысуллары.  Кисәкчәләрнең дөрес язылышы.

Бәйлекләр, аларның сөйләмдәге әһәмияте. Бәйлекләрне исемнәр һәм алмашлыклар белән төрле килешләрдә куллану.

Синтаксис

Җөмлә. Әйтелү максатыннан чыгып, җөмләләрнең төрләре (хикәя, сорау, өндәү (боеру), тойгылы). Җөмлә ахырында тыныш билгеләре: нокта, сорау һәм өндәү билгеләре. Хикәя, сорау, өндәү (боеру), тойгылы җөмләләрнең интонацион үзенчәлекләре (гамәли үзләштерү).

Баш һәм иярчен кисәкләр турында төшенчә. Ия һәм хәбәр. Җөмләдә сүзләр бәйләнешен билгеләү.

Җөмләдә сүз тәртибе. Җыйнак һәм җәенке җөмләләр турында төшенчә.

Сүзтезмә. Сүз, сүзтезмә, җөмләнең охшаш һәм аермалы яклары. Сүзтезмәдәге ияртүче һәм иярүче сүзләрне таный белү.

Бәйләнешле  сөйләм

Текст. Текстның темасын,  төп фикерен билгеләү, абзацларга бүлү. Тасвирлаучы һәм хикәяләүче текстларның төп үзенчәлекләре.

Сөйләм этикасы белән таныштыру.

 

4 нче сыйныф

Сүз. Телнең сүзлек байлыгы. Сүзнең лексик мәгънәсе.

           Сүз  һәм  аның мәгънәсе,  бер  генә мәгънәле  һәм  күп мәгънәле сүзләр, тотрыклы сүзтезмәләр, алынма сүзләр, синоним, антоним, омонимнар. Сүзне туры һәм  күчерелмә мәгънәдә куллану. Искергән һәм яңа сүзләр.  Бу  белемнәрне  гамәли  сынап  карау.

        Татарча-русча, русча-татарча  сүзлекләр, орфографик  сүзлек, аңлатмалы  сүзлек,   фразеологик  әйтелмәләр сүзлеге.

 

Сүз төзелеше

      4 нче сыйныфта “Сүз төзелеше” темасы  тагын да тирәнәйтелә: ясалма, кушма, парлы,  тезмә  сүзләрнең, ясалышы һәм дөрес язылышы, рус  теленнән татар теленә  кергән  алынма  кушма  сүзләрнең  үзенчәлекләре;  сүз  төзелешенә  анализ  ясау, кушма  сүзләрдә ь һәм ъ  хәрефләренең  язылыш  кагыйдәләре,  сингармонизм законына  буйсынмаган сүзләргә  сүз  ясагыч кушымчаларның ялгану  тәртибе.  Сүз төзелешенә анализ.

 

Сүз  төркемнәре. Исем

       Мәгънәсе, сораулары,  формалары,  ясалышы, җөмләдәге  урыны  турында  кабатлау. Исемнәрнең хәбәр  булып  килүләренә  күзәтүләр. Ялгызлык һәм  уртаклык исемнәр. Берлек һәм  күплек  сандагы  исемнәр. Исемнәрнең  килеш   һәм  тартым  белән  төрләнеше. Калын һәм  нечкә  төрләнеш. Сингармонизм  законына  буйсынмаган  сүзләргә кушымча  ялгау. Килеш  кушымчаларының  дөрес  язылышы.

      Баш килеш.  Бу  формада  исемнәрнең җөмләдә ия, хәбәр, иярчен  кисәк  була  алулары. Төшем  килешенең  мәгънәсе, җөмләдәге  функциясе. Күплек  сандагы  исемнәрнең  килешләр  белән   төрләнеше. Төрле  килешләрдә исемнәрнең бәйлекләр  белән  кулланылуы.

 

Фигыль

         Фигыль -  катлаулы  сүз төркеме.   4 нче  сыйныфта 1-3 нче сыйныфта үткән материал  искә  төшерелә һәм хикәя фигыльнең билгеле  үткән  заман,  нәтиҗәле  үткән  заман  формалары;  киләчәк  заман формалары: билгесез  киләчәк  заман, билгеле  киләчәк  заман  турында  яңа  мәгълүмат  өстәлә. Фигыльнең барлык һәм юклык  формалары.

      Боерык фигыль. Боерык  фигыльнең мәгнәсе, зат-сан  белән  төрләнеше.  Боерык фигыльне куллану, дөрес язу.

       Фигыльнең җөмләдә хәбәр  булып  килүе,  антоним  Һәм  синоним  фигыльләр  турында  мәгълүмат бирү.

Сыйфат

      Сыйфат дәрәҗәләре. Дәрәҗә формаларының ясалышы, дөрес язылышы һәм кулланылышы. Сыйфатның җөмләдәге  роле (иярчен кисәкләр һәм  хәбәр  булып  килүе). Сыйфатларның туры һәм  күчерелмә мәгнәдә кулланылуы. Антоним  сыйфатлар, синоним  сыйфатлар.

 

Алмашлык

        Алмашлык – мөстәкыйль сүз  төркеме. Ул  сөйләмдә  башка  сүз  төркемнәрен (исем, сыйфат, сан һәм  рәвешне) алыштырып килә. Алмашлык  предметны  яки  билгене  генә белдерми,   ул  бары  тик  үзе  алыштырып  килә  торган сүз  төркеменең грамматик  билгеләренә  ия  була. Алмашлыкларның җөмләдәге  роле.   Зат  алмашлыкларының килеш белән  төрләнеше,  дөрес   язылышы  кабатлана   һәм  сорау   алмашлыклары  турында  яңа  мәгълүмат бирелә.   Килеш  сораулары  сорау  алмашлыкларына  керәләр.  Алмашлыкларның  сөйләмдә  кулланылышы.

 

Сан

       Сан  предметның  исәбен, микъдарын  белдерә  торган  сүз  төркеме.  Сан  исем  белән   кулланылганда  төрләнми. Җөмләдәге роле.  Кайбер  сан  төркемчәләре: микъдар саннары,  тәртип  саннары.

Рәвеш

       Рәвеш - мөстәкыйль сүз  төркеме,  лексик-грамматик  яктан эш-хәлнең  билгесен,  ничек  үтәлүен  белдерә. Рәвешләрнең җөмләдәге роле.

Морфологик  яктан - төрләнми.  Ул ничек? кайчан? кая? кайда? никадәр? күпме? кебек  сорауларга җавап бирәләр. Эш яки  хәлнең  билгесен,  ничек  үтәлүен белдерә  торган  сүз төркеме.

  Сөйләмдә  актив  кулланыла  торган   рәвешләр,  аларның  дөрес   язылышы.

Кисәкчәләр

Кисәкчәләр турында беренче  мәгълүмат 3 нче сыйныфта  бирелә. Кисәкчәләр (да, дә, та, тә, гына, генә, кына, кенә, ук, үк, ич, бит). Аларның дөрес язылышы.

Кисәкчәләр  сүз  яки  җөмләгә төрле  төсмер  өстәү өчен  кулланылуы ачыклана. Кисәкчәләр аерым  торганда мәгънә белдерми.     Бик күп  кисәкчә  күп  мәгънәле була, һәм  аларның  мәгънә  төсмерләре  нинди  сүзгә  иярүләренә,  кайсы  урында  килүләренә, җөмлә  төзелешенә, аның интонациясенә карап  үзгәрә.

Бәйлекләр

         1-3 нче сыйныфларда өйрәнгәннәрне кабатлау. Бәйлек- ярдәмче сүз, шуңа күрә, төшенчәдә  төп  урынны бәйлекнең  функциясе,  үтәгән хезмәте  алып тора:  бәйлекләр  сүзләрне  бәйлиләр. Төрле килешләрдә исемнәрнең һәм  зат  алмашлыкларының бәйлекләр белән килүенә  күзәтүләр.   Бәйлек төшенчәсе грамматик категория  итеп   аңлатыла.

Сүзтезмә

        4 нче сыйныфта  сүзтезмәләргә  шактый  эзлекле  мәгълүмат  бирү  күздә  тотыла:  сүзтезмә  һәм  тезмә  сүзләр   арасындагы  аерманы   аңлату,   сүзтезмәләрнең  барлыкка  килү  юлларын  ныгыту,  сүзтезмәдәге  иярүче  һәм  ияртүче  сүз  турында  белемнәрне  тирәнәйтү.

Җөмлә

       Җөмләнең баш кисәкләре. Баш һәм иярчен кисәкләрнең аермасы.   Җөмләдә сүзләр  бәйләнеше. Ия  белән  хәбәр  билгеләмәсе.   Җыйнак  һәм  җәенке җөмләләр. Җөмләнең  иярчен  кисәкләре. Аергыч. Аергычка билгеләмә бирү  Һәм аның  сыйфат белән белдерелүе.

Җөмләнең тиңдәш  кисәкләре

        Җөмләнең тиңдәш  кисәкләрен һәм  тиңдәш  кисәкләрнең үзара  санау  интонациясен, теркәгечләр  ярдәмендә  бәйләнешен  төшендерү, тиңдәш  кисәкләр  янында  тыныш  билгеләренең  куелышын  аңлату.  Тиңдәш ияле  һәм  тиңдәш  хәбәрле  җөмләләр. Тиңдәш  кисәкләр  арасында  һәм, я, да-дә, та-тә, ә, ләкин  теркәгечләре, тиңдәш  кисәкләр   янында  тыныш  билгеләре.

Эндәш  сүзләр  турында  төшенчә бирү. Эндәш  сүзләр  һәм  алар  янында  тыныш  билгеләрен  куярга  өйрәтү.

Гади һәм кушма җөмләләр турында  төшенчә  бирү. Составында 2-3 гади җөмлә  булган  кушма  җөмләләр.  Тезмә  кушма  җөмләләрдә   һәм, ә,  ләкин,  әмма теркәгечләре,  алар  янында  тыныш  билгеләре.

Бәйләнешле сөйләм

Сөйләм, аның тормыштагы  роле. Билгеле бер темага караган төрле (сурәтләү, хикәяләү характерындагы) сөйләм текстлары кулланып, телдән монологик сөйләмне гамәли яктан үзләштерү.

Текст. Текст билгеләре. Тексттагы җөмләләрнең мәгънәви бердәмлеге. Текстка исем бирү.

Тексттагы җөмләләрнең эзлеклелеге. Текст кисәкләренең (өлешләренең) эзлеклелеге, кызыл юл турында төшенчә.

Текстка исем бирү, җөмлә һәм текст кисәкләрен билгеләү, җөмлә һәм текст кисәкләре эзлеклелеген төзәтү.

Текстның планын төзү. Бирелгән план буенча үз текстыңны төзү.

Сурәтләү һәм хикәяләү характерындагы текстлар, аларның үзенчәлекләре.

Котлау тексты һәм хат язу. Язма сөйләмнең төгәллеген, дөреслеген һәм сәнгатьлелеген саклап, үз текстыңны төзү һәм бирелгән текстларны тикшереп төзәтү, текстта синонимнар, антонимнар куллану.

Изложение һәм сочинениенең төп төрләре белән танышу (билгеләмәләрен ятламыйча): бирелгән текстны тулысынча файдаланып яки аерым урыннарын (сүзләрен) сайлап алып языла торган изложение, сочинение элементлары булган изложение, хикәяләү-сурәтләү рәвешендәге сочинение һ.б.

 

Тематик планлаштыру

Белем бирүнең эчтәлеге

Сәгать-

ләр саны

Укыту эшчәнлегенең төп төрләре

 

Грамотага әзерлек чоры

6

Язу гигиенасы кагыйдәләре белән таныштыру, кагыйдәләрне даими үтәү гадәте тәрбияләү. Кешеләрнең әйтеп һәм язып сөйләшүләрен гому­ми күзаллау. Матур итеп сөйләшә, укый һәм яза белү кирәк­леген аңлау.

 График схемалар ярдәмендә сөйләмне — җөмләләргә, җөмләне сүзләргә аеру, сүзләрне иҗек һәм аваз­ларга таркату.

 

Әлифба чоры

60

Барлык баш һәм юл хәрефләренең язылышы һәм аларның тоташтыруның төп сызыклары белән таныштыру һәм каллиграфик дөрес язарга өйрәнү. Авазларны сүздә тиешле язма хәрефләр белән күрсәтү. Сүздәге хәрефләрне, аларны тоташтырган сызыкларын өзмичә ритмик язуны(ас-ос) булдыру, дәфтәр юлларына хәрефләрне һәм сүзләрне, тигез ара калдырып, тигез, дөрес урнаштыралар. Башта укытучы белән иҗек–аваз  анализы ясаганнан соң, тора бара мөстәкыйль рәвештә сүзләр, җөмләләр язу.

Башта язмача, аннары басмача үрнәкләрдән сүзләр, җөмләләр күчереп язу. Үрнәк текст белән чагыштырып карау һәм сүзләрне иҗекләп орфографик уку ярдәмендә дәфтәргә язылганнарның дөреслеген тикшерү. Әйтелеше белән язылышы арасында аерма булмаган сүзләрне, шундый өч-дүрт сүздән торган җөмләләрне әйтеп язу.

 

Әлифбадан соңгы чор

3

Алфавитны дөрес язу,уку.Аерым сүзләр белән җөмләләр төзеп язу. Текстны дөрес итеп күчереп язу.

 

Авазлар һәм хәрефләр

 

4

Сузык һәм тартык авазларны аера белү. Калын һәм  нечкә  сузыклар,  аларны  белдерә  торган хәрефләрнең  дөрес  язылышын камилләштерү. Авазларның  калынлыкта-нечкәлектә ярашуын истә  калдыру. Язуда ъ һәм ь хәрефләрен  дөрес куллану. Е – ё, ю, я хәрефләре булган сүзләрдә аваз һәм хәреф бәйләнешен билгеләү. Иҗекләрне һәм сүзләрне дөрес уку  һәм  язуны ныгыту.  Сүзләрне  иҗекләргә   бүлү,  аларны  юлдан юлга  күчерүне камилләштерү.  Сүзне  тиешле  басым  белән укырга  өйрәнү. Дөрес язу кагыйдәләре һәм аларның кулланылышы белән танышу: о, ө хәрефләренең татар сүзләренең беренче иҗегендә генә язылуын истә калдыру.

 

Синтаксис

 

4

 Җөмлә  чикләрен  таба белү. Җөмлә башындагы сүзне баш хәреф белән язу, җөмлә ахырында     нокта, сорау һәм өндәү билгеләрен  дөрес куюны  камилләштерү.

 

 Морфология

 

4

Предметны белдергән сүзләр белән танышу. Аларның  мәгънәләрен аңлату, сорауларын  әйтү; 

Уртаклык һәм ялгызлык исемнәр һәм аларның  язылышын камилләштерү. Исемнәр  янында  кулланыла  торган   ярдәмче  сүзләр- бәйлекләр  һәм  бәйлек  сүзләр  белән  танышу.

Предметның билгесен белдергән сүзләр, аның мәгънәсе һәм сөйләмдә кулланылышы белән  танышу.

Эш-хәрәкәтне  белдергән  сүзләр  белән  танышу.

 

Орфография

5

Сүздә орфограмманы күрү, аерып алу, дөрес язу, шул орфограммага сүзләр табу.  Җөмләнең беренче сүзендә,кеше   исемнәрендә, кеше фамилияләрендә,хайван кушаматларында,географик атамаларда баш хәреф язу.

 

Бәйләнешле сөйләм үстерү

3

Кечкенә текстларны   дөрес  итеп ( иҗек  һәм  хәрефләрне  төшереп  калдырмыйча, урыннарын  алыштырмыйча ), сүзләп күчереп  язу. Әйтелеше белән  язылышы  туры  килгән  сүзләрдән төзелгән   җөмләләрне  ишетеп  язу. Шигырь, мәкаль,  әйтем   һәм  табышмакларны  хәтер  диктанты итеп   язарга өйрәнү.  Тыңлаганның яки укыганның эчтәлеген изложение итеп язарга  өйрәнү. Үзлекләреннән зур  булмаган  текстлар (сочинение) иҗат  итеп язу.

 

2 нче  сыйныф

 

Фонетика һәм орфоэпия

23

Аваз белән хәреф арасындагы аерманы  аңлау; туган тел авазларына характеристика бирү: калын /нечкә сузыклар;  парлы/парсыз,   яңгырау/ саңгырау тартыклар;

Сүздәге басымлы һәм басымсыз авазларны табу. Сузык һәм тартык авазларга  характеристика бирү. 

Татар теленә генә хас булган авазларны дөрес әйтү. Сүзне иҗекләргә аеру, иҗекләр санын билгеләү. Күчереп язганда һәм әйтеп яздырганда өйрәнелгән кагыйдәләрне куллану. 

 

Графика

1

Аваз һәм хәрефләрне аеру: аваз билгесе буларак хәреф. Алфавиттагы хәрефләр тәртибен белү, сүзләрне алфавит тәртибендә урнаштыру өчен һәм кирәкле мәгълүматны тапканда алфавиттан файдалану.

 

Сүз

 

28

Тексттан  тамырдаш сүзләрне табу. Тамырдаш сүзләрне аеру  һәм тамырын билгеләү. Тамырдаш сүзләрне һәм сүз формаларны аеру. Сүзнең төп өлешен табу. Кем? Нәрсә? сорауларына җавап бирә торган исемнәрне белү. Уртаклык һәм ялгызлык исемнәрен танып белү.

Нинди? Кайсы? сорауларына җавап бирә торган сыйфатларны  танып белү. Сөйләмдә сыйфатларны дөрес куллана белү. Нишли? Нишлиләр? Нишләр? Нишләрләр? сорауларына җавап бирә торган фигыльләрне тану һәм сөйләмдә дөрес куллана белү.

 

Җөмлә

 

6

Җөмләне сүзләр төркеменнән аеру, аның чикләрен билгеләү. Сүзләрдән җөмләләр төзү. Җөмләнең баш һәм иярчен кисәкләрен табу. Җыйнак һәм җәенке җөмләләр төзү.  Җөмләдәге сүзләр бәйләнешен көйләү. Бирелгән сүзләрдән җөмлә төзү. Җөмләдәге барлык сүзтезмәләрне табу.  Җыйнак һәм җәенке җөмләләрне аеру. Әйтү максаты һәм эмоциональ бизәге буенча җөмләнең өч төрен билгеләү.

 

Бәйләнешле сөйләм

 

10

Текстның темасын һәм төп фикерен билгеләү. Текстка исем бирү, текст белән аның исемен туры китерү. Тәкъдим ителгән башлам өлеше һәм терәк сүзләр ярдәмендә рәсем буенча хикәя төзү.

Текстның планын төзү һәм аны телдән сөйләгәндә һәм язмача хикәяләгәндә куллану.   Текстта мәгънәле кисәкләрне билгеләү. Билгеләнгән темага, төрле сөйләм типларын кулланып, хикәя төзү: тасвирлау, хикәяләү, фикерләү; сөйләм этикетының, сөйләм әдәбенең (укучылар һәм өлкәннәр белән аралашканда) төп кагыйдәләрен ныгыту; өйрәнелгән сүзлек байлыгы нигезендә  әдәби сөйләмнең төп кагыйдәләрен үзләштерү.

 

3  нче  сыйныф

1-2 сыйныфларда өйрәнгәннәрне кабатлау

7

 Яңгырау, саңгырау тартыкларны һәм сузык авазларны танып белү; өйрәнгән орфограммаларны табу һәм сүзнең дөрес язылышын аңлату, орфографик сүзлекләр куллану.

Сүзләрне иҗекләргә бүлү һәм аларның санын билгеләү. Иҗекләргә бүлеп, сүзләрне юлдан-юлга күчерү. Сүзләрне юлдан-юлга күчергәндә ясалган хаталарны төзәтә белү.

 Орфографик һәм орфоэпик сүзлекләр белән эшләгәндә, алфавиттан файдалану.

Лексика. Сүз

5

Бер мәгънәле һәм күп мәгънәле сүзләрне, сүзнең туры һәм күчерелмә мәгънәләрен танып белү; текстларда, үз сөйләмендә күчерелмә мәгънәле сүзләрне куллана белү.

Тамырдаш сүзләрне синонимнардан һәм омонимнардан аера белү. Тексттан синоним һәм антонимнарны билгеләү.

Сүз төзелеше һәм сүз ясалышы

6

Сүзләрне тамыр һәм кушымчаларга аеру.

Тамырдаш сүзләрне билгели алу. Сүз ясалыш ысулларын танып белү.

Морфология

Исем

 

9

Исем, сыйфат, алмашлык, фигыль сүз төркемнәрен танып белү. 

Җанлы һәм җансыз, ялгызлык һәм уртаклык исемнәрне тану; исемнәрне килеш, сан белән төрләндерү, килешләрнең исемнәрен дөрес әйтү.

Фигыль

12

Фигыльләрне заман, зат-сан белән төрләндерү. Хәзерге, үткән, киләчәк заман хикәя фигыльләрне зат-сан белән төрләндерү.  

Сыйфат

6

Сыйфатларны таный алу, сыйфат дәрәҗәләрен сөйләмдә дөрес куллану.

Алмашлык

3

Зат алмашлыкларын килеш белән төрләндерү. Кушымчаларына карап, зат алмашлыкларының кайсы килешкә каравын билгеләү.

Кисәкчә

2

да, дә, та, тә кисәкчәләрен  –да, -дә, -та, -тә урын-вакыт килеше кушымчаларыннан аера белү.

Бәйлекләр

2

Бәйлекләрне исемнәр, алмашлыклар белән төрле килешләрдә куллану.

Синтаксис.

Җөмлә

 

5

Җөмләнең баш(ия, хәбәр), иярчен кисәкләрен билгеләү. Җөмләнең баш кисәкләрен табу.

Сүзтезмә

1

Җөмлә, сүзтезмә, сүзне, сүзтезмәдәге ияртүче,  иярүче сүзләрне аера белү.

Сөйләм үстерү

10

Яшьтәшләре һәм өлкәннәр белән  аралашканда сөйләм этикеты нормаларына ия булу. “Текст”, “абзац”,“текст планы”;  текстның башы һәм ахыры төшенчәләрен белү. Бирелгән текстларга план төзү, абзацларны билгеләү, тексттагы җөмләләрнең бәйләнешен билгеләү.

4 нче  сыйныф

1-3 нче  сыйныфларда үткәннәрне кабатлау

4

Фонетика,морфология һәм синтаксистан үткәннәрне кабатлау һәм тирәнәйтүне күздә тоту. Фонетикадан аваз һәм хәреф, алар арасындагы аерма, тартык һәм сузык  авазлар, аерым  авазларның дөрес әйтелешен һәм  язылышын өйрәнү.  Морфология буенча  сүз төзелеше һәм арым сүз төркемнәре  искә төшерү. Синтаксистан җөмлә һәм  аның  төрләре искә  төшерү.

Сүз. Телнең сүзлек байлыгы. Сүзнең лексик мәгънәсе. 

7

  Сүз  һәм  аның мәгънәсен,  бер  генә мәгънәле  һәм  күп мәгънәле сүзләрне,  алынма сүзләрне, синоним,антоним, омонимнарны  искә  төшерү. Бу  белемнәрне  гамәли  сынап  карарга  өйрәнү. Төрле  сүзлекләр  белән  эшләү күнекмәләрен  ныгыту. 

Сүз төзелеше  

7

Ясалма, кушма,парлы,  тезмә  сүзләрнең ясалышы һәм язылышы, рус  теленнән татар теленә  кергән  алынма  кушма  сүзләрнең  үзенчәлекләре белән танышу.  Сүз  төзелешенә  анализ  ясарга өйрәнү.

Сүз  төркемнәре. Исем

6

 Исемнең мәгънәсе, сораулары,  формалары,  ясалышы, җөмләдәге  урыны  турында  кабатлау.

Исемнәрнең хәбәр  булып  килүләрен  күзәтүләр.

Ялгызлык һәм  уртаклык исемнәр, берлек һәм  күплек  сандагы  исемнәр турында белемнәрен тирәнәйтү. Исемнәрнең  килеш   һәм  тартым  белән  төрләнешен тирәнтен өйрәнү.

Калын һәм  нечкә  төрләнеш белән танышу. Сингармонизм  законына  буйсынмаган  сүзләргә кушымча  ялгарга өйрәнү.

Килеш  кушымчаларының  дөрес  язылышы белән танышу.

Баш килеш  формасында  исемнәрнең җөмләдә ия, хәбәр, иярчен  кисәк  була  алуларына төшенү. Төшем  килешенең  мәгънәсе, җөмләдәге  функциясе белән танышу.

 Фигыль

 

8

Хикәя фигыльнең билгеле  үткән  заман,  нәтиҗәле  үткән  заман  формалары,  киләчәк  заман формалары: билгесез  киләчәк  заман, билгеле  киләчәк  заман  турында  яңа  мәгълүмат  алу.

 Боерык  фигыльнең мәгнәсе , зат-сан  белән  төрләнеше, боерык фигыльне куллану, дөрес язу турында белем алу.

Фигыльнең җөмләдә хәбәр  булып  килүе,  антоним  һәм  синоним  фигыльләр  турында  мәгълүмат алу. Фигыльгә морфологик  анализ  ясау.

Сыйфат

 

5

Сыйфат, аның мәгънәсе һәм сөйләмдә куллану.  Сыйфатның сорауларын ныгыту. Сыйфатның төс, тәм, форма, күләм, характер һ.б. билгеләрне белдерүе белән танышу. Сыйфат дәрәҗәләре белән танышу.   Кайбер  сыйфатларны  гына  дәрәҗәгә  куеп  була.

Җөмләдә  сыйфат   исемне  ачыклап  килә  һәм  күбесенчә  аергыч  була.  Сыйфатның исемгә бәйләнеп килүе.    Сыйфатның  җөмләдәге  функциясе( аергыч, хәбәр), синоним һәм  антоним  сыйфатларны  өйрәнү. Сыйфатка морфологик анализ ясау.

Алмашлык

 

 

4

Алмашлык турында гомуми төшенчә бирү.Алмашлыкларның җөмләдәге  ролен өйрәнү. Зат алмашлыклары, аларның мәгънәсе һәм сөйләмдә кулланылышы. I, II, III зат алмашлыклары, аларның берлек һәм күплек сан формалары, килеш белән төрләнешен өйрәнү. Зат  алмашлыкларының килеш белән  төрләнеше,  дөрес   язылышын  кабатлау   һәм  сорау   алмашлыклары  турында  яңа  мәгълүмат алу. Килеш  сорауларының  сорау  алмашлыкларына  керүен белү.   Сорау   алмашлыкларына  тагын  нинди,  кайсы,  ничек, ник,  нигә,  ничәнче  кебек  сүзләр  керүе белән танышу. 

Сан 

4

Предметның  исәбен, микъдарын  белдерә  торган  сүз  төркеме белән танышу. 

Санның  исем  белән   кулланылганда  төрләнмәвен төшенү.

Җөмләдә   аергыч, хәбәр һәм  исемнән башка  кулланылганда,  җөмләнең  бүтән  кисәкләре  дә  була  алуын аңлау.   

Санның  билгеләмәсе(мәгънәсе, сораулары) белән  танышу.

Санның исемне  ачыклап  килүе,  сан  белән  ачыкланып  килгән  исемнең  саналмыш булуы, кайбер  сан  төркемчәләре(микъдар саннары,  тәртип  саннары)  турында  беренче   мәгълүмат алу.

Рәвеш

3

Рәвешнең  ничек?, кайчан? Кая?  Кайда?  Никадәр? Күпме? Кебек  сорауларга  җавап  булып  килүе,  эш  яки  хәлнең  билгесен,  ничек  үтәлүен   белдерә  торган  сүз  төркеме  булуын  аңлау.

Мөстәкыйль сүз  төркеме,  лексик-грамматик  яктан эш-хәлнең  билгесен,  ничек  үтәлүен  белдерүен, морфологик  яктан – төрләнмәвен,

 кайбер  рәвешләрнең  артыклык яисә чагыштыру  дәрәҗәсендә  килә  алуларын  аңлау.

Синтаксик  яктан-  җөмләдә фигыльне, сыйфатны һәм  рәвешне  дә  ачыклап килүен, төп синтаксик  функциясе-  хәл икәнлегенә төшенү. 

Кисәкчәләр.Бәйлекләр.

4

Кисәкчәләрнең сөйләмдәге  роле-мәгънә,  хис төсмерләрен, раслау, инкяр итүне белдерүе белән танышу. Аларны  сөйләмдә дөрес  куллану.

Бик күп  кисәкчәләрне  күп  мәгънәле була алуын һәм  аларның  мәгънә  төсмерләре  нинди  сүзгә  иярүләренә,  кайсы  урында  килүләренә, җөмлә  төзелешенә, аның интонациясенә карап  үзгәрүен аңлау.

  Бәйлекләр  сүзләрне  бәйләгәндә, килешкә якын  мәгънә  белдерүен, үзләреннән  алда  килгән  сүзнең билгеле бер килештә  торуын,  соравы белән танышу. Шуңа карап  бәйлекләрне  өч  төркемчәгә  аерырыга (баш, юнәлеш  һәм  чыгыш  килеше) өйрәнү.   

 Сүзтезмә

 

1

Сүзтезмә  һәм  тезмә  сүзләр   арасындагы  аерманы   аңлау,   сүзтезмәләрнең  барлыкка  килү  юлларын ачыклау,  сүзтезмәдәге  иярүче  һәм  ияртүче  сүз  турында  белемнәрне  тирәнәйтү.

Җөмлә

7

Ия белән хәбәр таба белүне, сорауларын куюны ныгыту.

 Җыйнак һәм җәенке җөмләләр турында  белемнәрне  ныгыту.   Җыйнак  җөмләне  тиешле  сүзләр  өстәп,  җәенкеләндерә  белү,  җәенке  җөмлә  эченнән  баш  кисәкләрне  аерып алу  кебек  күнегүләр  эшләнелә.

Аергыч  турында  мәгълүмат алу.

Җөмләдән  иярчен кисәкләрне (аергычны)  таба белү.

Тиңдәш ияле, тиңдәш хәбәрле, тиңдәш  аергычлы  җөмләләр турында мәгълүмат алу.

Тиңдәш  кисәкләр  арасында  теркәгечләр  булганда  тыныш  билгеләрен  куярга өйрәнәләр.

Эндәш сүзләр турында  мәгълүмат алалар.

Составында 2-3 гади  җөмлә  булган тезмә кушма  җөмләләрне тиңдәш  кисәкле гади  җөмләләрдән  аера һәм тикшерергә өйрәнү.

Теркәгечләрне һәм  тыныш  билгеләрен куюны өйрәнү.        

Текст. Бәйләнешле сөйләм.

8

Текстның темасын, төп фикере, аның өлешләрен билгели белү осталыгын камилләштерәләр.

Текстларның төрләре (хикәяләү, тасвирлау, фикер  йөртү). Текстларны бер- берсеннән аера һәм төзергә өйрәнәләр. Текстта сурәтләү чаралары. Текстларның эчтәлеген кыскартып һәм  тулысынча сөйләү.

Котлау открыткасы, хат, СМС язарга өйрәнү.

Сөйләм  этикасына  караган күнегүләр. Аралашу ситуациясен – аралашу кем белән, кайда, нинди максат белән башкарылуын аңлау. Үз фикереңне әйтү һәм аны дәлилләү. Әңгәмә үткәрүнең төп күнекмәләрен үзләштерү (сүз башлау, әңгәмәгә кушылу, аны дәвам итү, игътибарны җәлеп итү һ.б.). Уку, көндәлек аралашу шартларында тел әдәбе нормаларын үзләштерү (сәламләү, хушлашу, гафу үтенү, рәхмәтле булу, сорау белән мөрәҗәгать итү).

Монологик сөйләм төзү күнекмәләрен камилләштерү.

 

 

Просмотрено: 0%
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Просмотрено: 0%
Скачать материал
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Скачать материал "Программа родной язык, 3 класс"
Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Получите профессию

Методист-разработчик онлайн-курсов

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Выбранный для просмотра документ 1 нче сыйныф.docx

Әдәби уку  (1-4 сыйныфлар) дәреслекләре,  татар телендә белем алучы укучылар өчен.

(авторлар : Г. М. Сафиуллина, Ф. Ф. Хасанова һ. б)

 

Ф. Ф. Хәсәнова, Г. М. Сафиуллина  авторлыгында “Мәгариф- Вакыт” нәшриятында татар телендә башлангыч гомуми белем бирү оешмалары өчен әдәби укудан авторлык программасы нәшер ителде ( 2016 нчы ел)

 

 

Программа буенча максатчан төзелгән дәреслек,

мөстәкыйль эш дәфтәре, укытучылар өчен

методик әсбаплар исемлеге.

 

 Татар телендә башлангыч гомуми белем бирү мәктәпләре өчен түбәндәге дәреслекләр нәшер ителде.

1 нче сыйныф өчен уку-укыту методик комплекты.

1. Әдәби уку: татар телендә башлангыч гомуми белем бирү мәктәбенең

1 нче сыйныфы өчен дәреслек / [Сафиуллина Г.М., ГарифуллинаМ.Я., Мөхәммәтҗанова Ә.Г., Хәсәнова Ф.Ф., рәссамы Ф. Ризаева]. — Казан: ≪Мәгариф—Вакыт≫ нәшрияты.

2. Әдәби уку: татар телендә башлангыч гомуми белем бирү мәктәбенең

1 нче сыйныфы өчен дәреслек- хрестоматия / [Сафиуллина Г.М., Гарифул36

лина М.Я., Мөхәммәтҗанова Ә.Г., Хәсәнова Ф.Ф., рәссамы  Ф. Ризаева]. — Казан: ≪Мәгариф—Вакыт≫ нәшрияты.

3. Әдәби уку: мөстәкыйль эш дәфтәре: татар телендә башлангыч гомуми

белем бирү мәктәбенең  1 нче сыйныфы өчен  / [СафиуллинаГ.М., Гарифуллина М.Я., Мөхәммәтҗанова Ә.Г., Хәсәнова Ф.Ф., рәссамы Ф. Ризаева]. — Казан: ≪Мәгариф—Вакыт≫ нәшрияты.

4. Әдәби уку: татар телендә башлангыч. гомуми белем бирү мәктәбенең

1 нче сыйныфы укытучылары өчен методик кулланма / [Сафиуллина

Г.М., Гарифуллина М.Я., Мөхәммәтҗанова Ә.Г., Хәсәнова Ф.Ф.]. — Казан: ≪Мәгариф—Вакыт≫ нәшрияты.

 

2 нче сыйныф өчен уку-укыту методик комплекты.

5. Әдәби уку: татар телендә башлангыч гомуми белем бирү мәктәбенеэ 2 нче сыйныфы өчен дәреслек. 3 кисәктә. 1 нче кисәк/ [Сафиуллина, Г.М., Гарифуллина М.Я., Мөхәммәтҗанова Ә.Г., Хәсәнова Ф.Ф., рәссамы Ф.Ризаева]. — Казань: ≪Мәгариф—Вакыт≫ нәшрияты..

6. Әдәби уку: татар телендә башлангыч  гомуми белем бирү мәктәбенең

2 нче сыйныфы өчен дәреслек. 3 кисәктә. 2 нче кисәк / [Сафиуллина Г.М.,

Гарифуллина М.Я., Мөхәммәтҗанова Ә.Г., Хәсәнова Ф.Ф., рәссамы Ф.Ризаева]. — Казан: ≪Мәгариф—Вакыт≫ нәшрияты.

7. Әдәби уку: татар телендә башлангыч гомуми белем бирү мәктәбенең

2 нче сыйныфы өчен дәреслек. 3 кисәктә. 3 нче кисәк / [СафиуллинаГ.М., Гарифуллина М.Я., Мөхәммәтҗанова Ә.Г., Хәсәнова Ф.Ф., рәссамы Ф.Ризаева]. — Казан: ≪Мәгариф—Вакыт≫ нәшрияты.

8. Әдәби уку: мөстәкыйль эш дәфтәре: татар телендә башлангыч гомуми

белем бирү мәктшбенең 2 нче сыйныфы өчен [Сафиуллина Г.М., Гарифуллина

М.Я., Мөхәммәтҗанова Ә.Г., Хәсәнова Ф.Ф., рәссамы Ф. Ризаева]. — Казан: ≪Мәгариф—Вакыт≫ нәшрияты.

9. Әдәби уку: татар телендә башлангыч гомуми белем бирү мәктәбенең

2 нче сыйныфы укытучылары өчен методик кулланма [Сафиуллина

Г.М., Гарифуллина М.Я., Мөхәммәтҗанова Ә.Г., Хәсәнова Ф.Ф.]. — Казань: ≪Мәгариф—Вакыт≫ нәшрияты

 

3 нче сыйныф өчен уку-укыту методик комплекты.

10. Әдәби уку: татар телендә башлангыч  гомуми белем бирү

мәктәбенең 3 нче сыйныфы өчен дәреслек. 1 нче кисәк / [Г.М.Сафиуллина,

Ф.Ф.Хәсәнова, Ә.Г.Мөхәммәтҗанова, рәссамы Ф.Ризаева]. — Казан: ≪Мәгариф—Вакыт≫ нәшрияты

11. Әдәби уку: татар телендә башлангыч гомуми  белем бирү мәктәбенең. 3 нче

сыйныфы өчен деслек. 2 нче кисәк / [Г.М.Сафиуллина, Ф.Ф.Хәсәнова, Ә.Г.Мөхәммәтҗанова, рәссамы Ф.Ризаева]. — Казан: ≪Мәгариф—Вакыт≫ нәшрияты.

12. Әдәби уку: татар телендә башлангыч гомуми белем бирү

Мәктәбенең 3 нче сыйныфы өчен дәреслек. 3 нче кисәк / [Г.М.Сафиуллина,

Ф.Ф.Хәсәнова, Ә.Г.Мөхәммәтҗанова, рәссамы Ф.Ризаева]. — Казан: ≪Мәгариф—Вакыт≫ нәшрияты.

13. Әдәби уку: татар телендә башлангыч гомуми белем бирү мәктәбенең.

3 нче сыйныфы өчен мөстәкыйль эш дәфтәре / [Г.М.Сафиуллина,, Ф.Ф.Хәсәнова, Ә.Г.Мөхәммәтҗанова, рәссамы Ф.Ризаева]. —

Казан: ≪Мәгариф—Вакыт≫ нәшрияты.

14. Әдәби уку: татар телендә башлангыч гомуми белем бирү

мәктәбенең 3 нче сыйныфында эшләүче укытучылар өчен дәреслек /

[Г.М.Сафиуллина, Ф.Ф.Хәсәнова, Ә.Г.Мөхәммәтҗанова]. — Казан:

≪Мәгариф—Вакыт≫ нәшрияты.

 

4 нче сыйныф өчен уку-укыту методик комплекты.

15. Әдәби уку: татар телендә башлангыч  гомуми белем бирү

Мәктәбенең  4 нче сыйныфы өчен дәреслек. 1 нче кисәк / [Г.М.Сафиуллина,

Ф.Ф.Хәсәнова, Ә.Г.Мөхәммәтҗанова, рәссамы Ф.Ризаева]. —Казан: ≪Мәгариф—Вакыт≫ нәшрияты,

16. Әдәби уку: татар телендә башлангыч гомуми белем бирү

Мәктәбенең 4 нче сыйныфы өчен дәреслек. 2 нче кисәк / [Г.М.Сафиуллина,

Ф.Ф.Хәсәнова, Ә.Г.Мөхәммәтҗанова, рәссамы Ф.Ризаева]. —Казан: ≪Мәгариф—Вакыт≫ нәшрияты.

17. Әдәби уку: татар телендә башлангыч гомуми белем бирү

мәктәбенең 4 нче сыйныфы өчен дәреслек. 3 нче кисәк / [Г.М.Сафиуллина,

Ф.Ф.Хәсәнова, Ә.Г.Мөхәммәтҗанова, рәссамы Ф.Ризаева]. — Казан:

≪Мәгариф—Вакыт≫ нәшрияты.

18. Әдәби уку: татар телендә башлангыч гомуми белем бирү мәктәбенең

4 нче сыйныфы өчен мөстәкыйль эш дәфтәре / [Г.М.Сафиуллина,

Ф.Ф.Хәсәнова, Ә.Г.Мөхәммәтҗанова, рәссамы Ф.Ризаева]. — Казан:

≪Мәгариф—Вакыт≫ нәшрияты

19. Әдәби уку: татар телендә башлангыч  гомуми белем бирү оешмалары укытучылары өчен методик әсбап. 4 нче сыйныф. /

[Г.М.Сафиуллина, Ф.Ф.Хәсәнова, Ә.Г.Мөхәммәтҗанова]. — Казан:

≪Мәгариф—Вакыт≫ нәшрияты.

 

Һәр сыйныф өчен дәреслекләрнең электрон варианты әзерләнде.

 

Сыйныфлар буенча  календарь-тематик планнар төзелде. Методик ярдәмлекләрдә һәр дәрес өчен технологик карталар, дәрес эшкәртмәләре дә бирелде..

 

1 нче сыйныф

1 нче сыйныфта  әдәби  уку фәненнән календарь - тематик план.

 

Аңлатма язуы.

 

1 нче сыйныф программасы эчтәлеге.

     Балалар Әлифбадан әдәби укуга сиздермичә генә, эзлекле рәвештә күчәргә тиеш. Кече яшьтәге мәктәп балалары аңлап укуның беренчел күнекмәләрен ала, халык авыз иҗатының жанрлары белән таныша һәм аларны тормышта кулланырга өйрәнә. Аптыраткыч-алдавыч, әйләнмәле, чылбыр әкиятләрнең сюжет-композиция үзенчәлекләрен аера, авторларның чәчмә  һәм шигъри текстлары белән таныша. Халык авыз иҗаты һәм шагыйрьләрнең шигъри әсәрләре аша, юл ахырындагы охшаш сүзләргә нигезләнеп, рифма, кабатлаулар, сәнгатьлелек турында беренчел кузаллау булдырыла.

     Кыска текстлар һәм аларга ясалган иллюстрацияләрне  чагыштырып, әдәби образның сәнгатьнең төрле төрләрендә тасвирлануы аңлатыла.

     Беренче сыйныфны тәмамлаганда бала текстны аңлап укырга һәм аның эчтәлеге буенча үз фикерләрен әйтә белергә тиеш (дәреслектә бирелгән конкрет сорауларга җавап бирү формасында).

     Балаларда халык авыз иҗаты турында гомуми күзаллау булдырыла, алар проза һәм поэзиянең үзенчәлекләрен танып беләләр, “автор”, “әсәрнең исеме” төшенчәләре бирелә, әсәрдәге персонажларны танып әйтә алалар.

     Беренче сыйныфтагы төп бурыч — укуга кызыксыну тәрбияләү һәм дөрес уку күнекмәләре булдыру — икенче сыйныф өчен дә актуаль булып кала.

 

 

 

Укучыларның  уку күнекмәләрен үстерү максатыннан, әдәби уку - укыту методик комплекты дәреслек, мөстәкыйль эш дәфтәре һәм хрестоматия белән тулыландырылган. Бер дәрестә ике ярдәмлек белән эшләргә мөмкин: дәреслек + мөстәкыйль эш дәфтәре яисә дәреслек + хрестоматия. Сыйныфтагы укучыларның белем дәрәҗәсенә карап, бер дәрестә өч ярдәмлекне дә кулланып була. Әдәби уку дәресе күпчелек очракта сүзләр уку белән башланып китә (мөстәкыйль эш дәфтәренең 1-2 нче биремнәре). Дәфтәрдә бирелгән текстлар өстендә эшләү сыйныфта өстәмә материал буларак кулланыла. Дәреслектәге автор текстын һәм әдәби әсәрләрне укытучы яисә яхшы укучы бала укый ала.

Хрестоматиядә бирелгән әсәрләр өстәмә материал булып тора:

а) әгәр укыту планында өстәмә сәгатьләр бирелсә;

ә) Әлифба китабы планлаштырылганнан алданрак өйрәнелеп бетсә;

в) мәктәп китапханәсендә балалар әдәбияты фонды аз яисә искергән  булса, шулай ук җәйге ял вакытында да укырга тәкъдим итәргә була.

Хрестоматия күпсанлы укытучылар теләген исәпкә алып төзелде. 

                                                          

Әлифба  китабы февраль уртасында яки аннан алдарак беткән очрак өчен планлаштыруда берләштерелгән дәрес эшкәртмәләре бирелде.  Мәсәлән, 2—3нче дәресләр итеп “Аптыраткыч әкиятләр законы” бирелгән. Укытучы балаларның үзләштерүләренә карап 1 дәрес итеп тә, 2 дәрес итеп тә үткәрә ала. Мөстәкыйль эш дәфтәрендәге рәсемнәр буяу өчен дә кулланыла.

         Укытучыларга ярдәм йөзеннән методик ярдәмлеккә өстәмә рәвештә дәресләргә презентацияләр белән диск эшләнелде. Биредә дәрес өчен кирәкле барлык материалны табарга мөмкин.(музыка, җырлар, картина, рәсемнәр,схема, таблицалар һ.б.)

 

Дәрес материалының тематик бүленеше (укыту планында әдәби уку фәненә 2 сәгать вакыт бирелгәндә)

 

№ 

Дәрес темасы

Дәреслек материалы

Хрестоматия материалы

Мөстәкыйль эш дәфтәрендә

1

Сәяхәт башы

 

Дәреслек белән танышу

 

Сәяхәт башы

2-3

2-3

Аптыраткыч әкиятләр сере

 

 

“Саескан” әкияте

1.Хрестоматия  белән таныш-тыру.

2.Ф. Яруллин “Саескан”

Аптыраткыч әкиятләр сере

4

Санамыш серләре

 

Санамышлар

“Мактанчык бака” әкияте

Санамыш серләре

5

Борынгы санамышлар

 

 

 

Борынгы санамышлар

Борынгы санамышлар

Борынгы санамышлар

6-7

Табышмак ничек төзелә?

 

 

Табышмаклар

Мөҗәһитнең балык турындагы табышмаклары

Табышмак ничек төзелә?

8

Эндәшләр

 

 

 

Эндәшләр

 

Эндәшләр

9

Тизәйткечләр

 

Тизәйткечләр

Тизәйткечләр

Тизәйткечләр

10-11

Охшаш яңгырашлы сүзләр

 

 

1. “Кайтаваз мәгарәсе” тексты,

2. М.Галиев “Кайтаваз”,

3. Ш.Галиев “Чагу”, “Таяк”,

4. Р. Газизов “Беләсезме”

шигыре

 

Охшаш яңгырашлы сүзләр

12-13

Рифма һәм шигырь мәгънәсе

 

 

 

1.Л.Лерон “Буталмышлар илендә”,

2.Р.Корбан ”Көчек”,”Яңгыр яуганда”

 

Рифма һәм шигырь мәгънәсе

14-15

Шаян шигырьләр

 

Л.Лерон “Сабантуй  галә-мәтләре”

Ф.Яруллин “Хыялый чебеш”

Шаян шигырьләр

16-17

Чылбыр әкиятләр

 

 

 

1. “Аю белән өч кыз” әкияте,

2. Х.Халиков “Бии белмәгән аю” шигыре

“Песәй” әкияте

Чылбыр әкиятләр

18-19

Яңгыравык шигырьләр

 

 

 

1. Р.Бәшәр “Бал корты”, “Авазлар”,

2. Ф.Яруллин “Черкиләр җыры”.

1. Р.Бәшәр “Авылга кайту”,

2. Бөҗәкләр турындагы табышмаклар

Яңгыравык

шигырьләр

20

Поэзиядә һәм прозада сүзләрнең үзенчәлекле яңгырашы

 

 

Э.Шәрифуллина “Бәйрәм ашы – кара-каршы”

Р.Фәйзуллин “Хыял”

Поэзиядә һәм прозада  сүзләрнең үзенчәлекле яңгырашы

21

Урман мәктәбендә

1. Х.Халиков “Әллә ул да белә микән?”,

 2.Дару үләннәре турында шигырьләр.

1.Хрестома-тиядә бирел-

гән әдәби китапларны тиешле шүрлекләргә урнаштыру,

2. Р.Вәлиева “Урман әкияте”.

Урман мәктәбендә

22

Малайлар, кызлар турында

1. Р.Миңнул лин “Үзебез генә калгач”

2. Ш. Галиевның “Шауламагыз әти йоклый” шигыре

1.Р.Миңнуллин “Малайлар бәйрәме иде”,

2. Х.Халиков “Кушамат”,

3. Ф.Зыятдино-ва “Мин андый малай түгел”,

4. Ф.Мөслимо-ва “Хәйләкәр каләм”,

 5.Йолдыз “Урынсызга әрләмә”.

Малайлар, кызлар турында

23

Санамыш, тизәйткеч,

үртәвеч

 

 

Санамыш,тизәйткеч,

үртәвеч

24

Шигырьдә юмор хисе

 

 

 

1. Б.Заходер “Өтерне кайда куярга?”

Ш.Галиев “Курыкма,

тимим”, “Шәвәли сере”

Шигырьдә юмор хисе

 

25

Язучы фантазиясе

 

 

 

1. Р.Кутуй “Төнге әкият”,

2.Р.Миңнуллин

“Шүрәлесез урман”

 

Язучы фантазиясе

 

26

Дөньяны кем ничек

күрә?

 

 

 

1.Р.Хисмәтуллин “Хәерле иртә”,

2. Х.Халиков “Әгәр күрә белсәгез”

 

Дөньяны кем ничек

күрә?

 

27-28

Шагыйрь нәрсә күрә,

нәрсә ишетә?

 

 

 

1. Р.Вәлиева “Кыңгырау чәчәк”,

2. Х.Халиков “Тартар белән сөйләшү”, “Аксак кәҗә”

Р.Корбан “Сукмак”, “Шүрәле рәхмәт әйткән”

Шагыйрь нәрсә күрә,

нәрсә ишетә?

 

 

 

29

Такмазалар, уйдырмалар - ялган әкиятләр

Такмазалар

Күргәзмәдә

Такмазалар, уйдырмалар — ялган әкиятләр.

30

Үртәвечләр, бишек җырлары

 

 

 

 

1. Х.Халиков “Көймәче мәче”,

2. Р.Харис “Сине көтә тыныч таң”

3. М.Әгъләмов

“Килсен безгә

әкият”

 

 

Үртәвечләр, бишек җырлары

 

 

31

 

Рәссам нәрсә күрә?

 

Х.Туфан “Юкмыш бабай малае”

 

Рәссам нәрсә күрә?

 

32

Рифмалашкан сүзләр

 

 

1. Л.Лерон “Буталмыш әкият”, 2..“Әннәгизә-генәем”,

 3. Бертуган Гриммнар “Дөньяда булмаган әкият”,

 4.“Шүрәле” халык әкияте

 

Рифмалашкан сүзләр.

 

33

“Серле ачкыч” мәктәп клубына хат язу

 

 

 

 

 

 

Дәрес материалының тематик бүленеше (укыту планында әдәби уку фәненә 1сәгать вакыт бирелгәндә)

 

Теге яки бу сәбәпләр аркасында хрестоматия китабы, мөстәкыйль эш дәфтәре белән эшләргә мөмкинлек булмаган очракта дәреслек материалы өстендә тирәнтенрәк эшләргә тәкъдим ителә.

 

 

№ 

Дәрес темасы

Дәреслек материалы

Хрестоматия материалы

Мөстәкыйль эш дәфтәрендә

1

2-3

Сәяхәт башы

Аптыраткыч әкиятләр сере

 

 

Дәреслек белән танышу

“Саескан” әкияте

хрестоматия  белән таныш-тыру.

.Ф. Яруллин “Саескан”

Сәяхәт башы

Аптыраткыч әкиятләр сере

2

Санамыш серләре

 

 

Борынгы санамышлар

 

 

 

Санамышлар

Борынгы санамышлар

“Мактанчык бака” әкияте

Борынгы санамышлар

Санамыш серләре

Борынгы санамышлар

3

Табышмак ничек төзелә?

 

 

Табышмаклар

Мөҗәһитнең балык турындагы табышмаклары

Табышмак ничек төзелә?

4

Эндәшләр

 

 

 

Эндәшләр

 

Эндәшләр

5

Тизәйткечләр

 

Тизәйткечләр

Тизәйткечләр

Тизәйткечләр

6

Охшаш яңгырашлы сүзләр

 

 

1. “Кайтаваз мәгарәсе” тексты,

2. М.Галиев “Кайтаваз”,

3. Ш.Галиев “Чагу”, “Таяк”,

4. Р. Газизов “Беләсезме”

шигыре

 

Охшаш яңгырашлы сүзләр

7

Рифма һәм шигырь мәгънәсе

 

 

 

1.Л.Лерон “Буталмышлар илендә”,

2.Р.Корбан ”Көчек”,”Яңгыр яуганда”

 

Рифма һәм шигырь мәгънәсе

8

Шаян шигырьләр

 

Л.Лерон “Сабантуй  галә-мәтләре”

Ф.Яруллин “Хыялый чебеш”

Шаян шигырьләр

9

Чылбыр әкиятләр

 

 

 

1. “Аю белән өч кыз” әкияте,

2. Х.Халиков “Бии белмәгән аю” шигыре

“Песәй” әкияте

Чылбыр әкиятләр

10

Поэзиядә һәм прозада сүзләрнең үзенчәлекле яңгырашы

 

 

1. Р.Бәшәр “Бал корты”, “Авазлар”,

2. Ф.Яруллин “Черкиләр җыры”.

Э.Шәрифуллина “Бәйрәм ашы – кара-каршы”

1. Р.Бәшәр “Авылга кайту”,

2. Бөҗәкләр турындагы табышмаклар

Р.Фәйзуллин “Хыял”

Яңгыравык

шигырьләр

Поэзиядә һәм прозада  сүзләрнең үзенчәлекле яңгырашы

11

Урман мәктәбендә

1. Х.Халиков “Әллә ул да белә микән?”,

 2.Дару үләннәре турында шигырьләр.

 Р.Вәлиева “Урман әкияте”.

Урман мәктәбендә

12

Малайлар, кызлар турында

1. Р.Миңнул лин “Үзебез генә калгач”

2. Ш. Галиевның “Шауламагыз әти йоклый” шигыре

1.Р.Миңнуллин “Малайлар бәйрәме иде”,

2. Х.Халиков “Кушамат”,

3. Ф.Зыятдино-ва “Мин андый малай түгел”,

4. Ф.Мөслимо-ва “Хәйләкәр каләм”,

 5.Йолдыз “Урынсызга әрләмә”.

Малайлар, кызлар турында

13

Шигырьдә юмор хисе

 

 

 

1. Б.Заходер “Өтерне кайда куярга?”

Ш.Галиев “Курыкма,

тимим”, “Шәвәли сере”

Шигырьдә юмор хисе

 

14

Язучы фантазиясе

 

 

Дөньяны кем ничек

күрә?

 

 

 

1. Р.Кутуй “Төнге әкият”,

2.Р.Миңнуллин

“Шүрәлесез урман”

1.Р.Хисмәтуллин “Хәерле иртә”,

2. Х.Халиков “Әгәр күрә белсәгез”

 

Язучы фантазиясе.

Дөньяны кем ничек

күрә?

 

15

Шагыйрь нәрсә күрә,

нәрсә ишетә?

 

 

 

1. Р.Вәлиева “Кыңгырау чәчәк”,

2. Х.Халиков “Тартар белән сөйләшү”, “Аксак кәҗә”

Р.Корбан “Сукмак”, “Шүрәле рәхмәт әйткән”

Шагыйрь нәрсә күрә,

нәрсә ишетә?

 

 

 

16

 

Рәссам нәрсә күрә?

 

Х.Туфан “Юкмыш бабай малае”

 

Рәссам нәрсә күрә?

 

17

Рифмалашкан сүзләр

“Серле ачкыч” мәктәп клубына хат язу

 

1. Л.Лерон “Буталмыш әкият”, 2..“Әннәгизә-генәем”,

 3. Бертуган Гриммнар “Дөньяда булмаган әкият”,

 4.“Шүрәле” халык әкияте

 

Рифмалашкан сүзләр.

 

 

 

Просмотрено: 0%
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Просмотрено: 0%
Скачать материал
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Скачать материал "Программа родной язык, 3 класс"
Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Получите профессию

Няня

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Выбранный для просмотра документ 2 нче сыйныф.docx

                                      2 нче сыйныф

Әдәби уку дәресләре

Аңлатма язуы

         Халык авыз иҗаты

         Хайваннар турында әкиятләр. Әкиятләр турында гомуми кузаллау. Татар халык әкиятләрендәге төп герой белән башка халыклар әкиятләрендәге төп герой арасындагы охшаш һәм аермалы яклар. Геройларның характеры. Россия халыклары әкиятләре.

         Тылсымлы әкиятләр. Җирдәге һәм тылсымлы дөньяны чагыштыру. Тылсымлы предметлар, (эченнән гаскәр чыга торган таяк,төрле ашамлыклар тулы тырыс, хәзинәсе бер дә кимеми торган сумка, кеше  күзенә күрсәтми торган бүрек, җилән, зур атлата торган итек, дошманны кырып сала торган кылыч һ. б., герой куллана торган тылсымлы әйберләр: тарак, көзге, кайрак, балдак. Тылсымлы булышчылар ( җәнлекләр: әтәч, бүре, аю, куян, убырлы карчык, һ.б.), тылсымлы төсләр (ак һәм кара). Борынгы дөньяның тылсымлы әкиятләрдә чагылышы (табигать көчләре, кешеләрнең хайваннарга, үсемлекләргә әверелеше).

         Тылсымлы әкиятләрнең төзелеше (вакыйгаларның чылбыр рәвешендә баруы, кабатланулар, билгеле бер ритм, әкиятне истә калдыру).

         Автор әсәрләре

         Шигъри формада язылган тылсымлы әкиятләр (Г. Тукай “Кәҗә белән сарык әкияте”), аның халык әкиятләре белән охшашлыгы, сюжет һәм композиция үзенчәлеге. Капма-каршы  ике төрле дөнья бирелеше ( җирдәге һәм тылсымлы, тылсымлы булышчылар, тылсымлы әйберләр, тылсымлы төсләр). Автор теленең кабатланмас матурлыгы. Халык авыз иҗаты белән охшашлык (кабатланулар, вакыйгалар бергәлеге һ.б.)

         Хикәя жанры. ( А. Әхмәт, Г. Ибраһимов, И. Туктар, Л.Лерон,Ә Моталлапов, Э. Шәрифуллина).Жанр үзенчәлекләре: сурәтләнгән вакыйгаларның тормышчанлыгы; әхлакый проблемаларның актуальлеге; уйдырмалар. Хикәянең  төп мәгънәсе. Хикәя исеменең эчтәлеккә туры килүе. Хикәя геройлары, аларның портретлары һәм характерларының сөйләмнәре, башкарган гамәлләре аша чагылышы. Авторның үз героена мөнәсәбәте. 

         Шигърият

Кеше һәм табигать бергәлеге. Дөньяны шагыйрь күзлегеннән чыгып кузаллау. Әйләнә-тирә дөньяның матурлыгы — шагыйрь өчен илһам чишмәсе булуга инандыру. Шигырьдә чагыштыру, сынландыру, эпитет.  Автор әсәрләрендә һәм халык авыз иҗатында охшашлык .Чагыштыру, контраст,, җанландыру кебек гади әдәби алымнарны таба белү. Җанлы сөйләмнең мөһим чараларын  үзләштерү күнегүләре: темп,тавыш көче.. тон, сөйләм мелодикасы (тавышны күтәрү, түбәнәйтү)

         Библиографик культура формалаштыру.

“Эчтәлек ” белән танышу , аңа карап, кирәкле әсәрне китаптан таба белү, кече яшьтәге мәктәп баласының дәреслектән тыш эшчәнлеген оештыру: өй, мәктәп китапханәләреннән файдалану. Фән буенча сүзлек, белешмә әдәбият, вакытлы матбугат белән эшләү.Балалар китабы белән эшләү. Китапның төп төп элементларын аеру: китап тышлыгы, китап төпсәсе, битләре. Китапны саклап тоту күнекмәләре булдыру.

         Уку, сөйләү, тыңлау күнекмәләре формалаштыру

Сәнгатьле уку күнекмәләре формалаштыру (интонация, тон, темп саклап кычкырып уку) Автор бирергә теләгән картинаны күзаллау. Эчтән укый белергә күнектерү. Чылбыр рәвешендә укыганда үз урыныңны белеп , чират буенча уку.Укылган әсәргә анализ ясау.

2 нче сыйныфны тәмамлаганда укучыларның белеменә, эш осталыгына, һәм күнекмәләренә таләпләр.

-әсәрне сүзләрне дөрес әйтеп кычкырып һәм эчтән укый белү;

-шигырьләрне сәнгатьле итеп уку;

-әсәрнең мәгънәви кисәкләре арасындагы бәйләнешләрне ачыклау, төп фикерне билгеләү һәм аны үз сүзләрең белән әйтеп бирү;

-төрле авторларның 6-8 шигырен яттан сөйләү;

-кыска күләмле әсәрләрнең эчтәлеген сөйләү;

тылсымлы һәм хайваннар турындагы әкиятләрне аера белү;

-әсәрдәге төп геройга мөнәсәбәт белдерү;

укылган әсәрдән чагыштыру, җанландыру,контрастны таба белү;

сүзлекләрдән файдалану;

Укучы белергә тиеш:

-2-3 татар классигының исемен;

- 2-3 хәзерге заман язучы яки шагыйренең исемен, алар язган әсәрләрне һәм эчтәлеген;

-үзенә иң ошаган авторның берничә әсәрен.

Алынган белемнәрне көндәлек тормышта куллану.

-китапның төрле элементларына карап эчтәлеген билгеләү;

-мөстәкыйль рәвештә уку өчен китап сайлау;

-сүзлекләрдән кирәкле мәгълүматны табу;

“Әдәби уку”дәреслегенә методик аңлатмалар.  2 сыйныф

Искәрмәләр

1.Аңлатмалы сүзлек һәр дәреслекнең, дәреслек-хрестоматиянең һәм мөстәкыйль эш дәфтәренең ахырында бирелә.

2.“Музей йорты”на сәяхәт вакытында укучыларның сөйләм телләрен, күзәтүчәнлекләрен, матурлыкка соклана белү хисләрен, гади генә предметны да образ итеп күрә белүләренә ирешергә кирәк.

3.Мөстәкыйль эш дәфтәре белән эш вакытында укучы сары һәм зәңгәр төсле карандашлар белән эш итә (фломастерлар белән түгел).

4. Әдәби уку дәресләренең кайберләрендә,”Музей йортына ” сәяхәт вакытында сәнгать әсәрләренең аерым детальләрен яхшылап күзәтү өчен, лупа кулланыла.

5.“Музей йорты” белән танышкан вакытта, картиналардан аеруча әһәмиятле фрагментларны кадрлап аерып алу һәм аларны бербөтен итеп карау өчен билгеле бер размердагы рамкалар  файдаланыла. Бу рамкаларны технология дәресләрендә картоннан яисә калын кәгазьдән ясарга мөмкин. Рамканың соргылт, яшел, караңгы төстә булуы мөһим (ак төстә түгел). Рамка 6 см х 9 см зурлыкта була һәм һәр яктан 1,5 см поля калдырыла.

6. Дәрес өчен материал күп бирелде,  Көчле укучылар белән эш оештыру өчен укытучының барлык мөмкинлекләре дә бар. Һәрбер чыганакта да (дәреслек, хрестоматия, мөстәкыйль эш дәфтәре) җитәрлек әсәрләр сайланды. Укытучы өстәмә әсәрләр эзләп мәшәкатьләнмәсә дә була. Күрсәтелгән барлык материалларны эшләп бетерү мәҗбүри түгел, сыйныфның хәзерлек дәрәҗәсенә карап, укытучы үзе сайлап ала. Дәрестә бирелгән материал күп дип уйлаганда мөстәкыйль эш дәфтәрендәге биремнәрне калдырып,материал аз дип уйланган дәресләргә өстәсәң, яисә өй эше итеп төрле хәзерлектәге укучыларга сайлап бирсәң  дә була.

7. Мөстәкыйль эш дәфтәрендә бирелгән рәсемнәрне укучы үзе теләгәнчә буйый ала.

Укыту методик комплектының бурычлары

Әдәби уку укыту методик комплекты түбәндәге мәсьәләләрне хәл итә:

1)    “Перспектив башлангыч мәктәп” комплекты чишәргә тиешле гомумдидактик бурычлар: укучы үзенә кирәкле информацияне “Эчтәлек” битенә карап таба белергә; исеме буенча текстның эчтәлеген кузалларга; күзәтү эшчәнлеген формалаштырырга (әдәби һәм сәнгать әсәрләреннән аерым детальләрне таба, барлык ваклыклары белән сөйләп бирә) һәм гомумиләштерергә (аерым детальләргә нигезләнеп таралган төрле мәгълүматларны берләштереп, бербөтен картина тудырырга); “акыллы өлкәннәр” белән хат аша       аралашу ихтыяҗы формалаштырга.

2)    Бала яшенә туры килә торган теоретик бурычлар:

а) хайваннар турындагы әкият үзенчәлекләре белән таныштыру: татар халык әкиятләренең, бер яктан, башка халыкларның хайваннар турындагы әкиятләренә охшаш булуы (төп геройлары — хайваннар, еш кына бер үк төрле  мөнәсәбәтләргә керәләр), икенче  яктан  бер-берсеннән аерылалар (төп геройлар башка төрле хайваннар, бер-берсе белән мөнәсәбәтләре бөтенләй башка төрле); хайваннар турындагы автор әкиятләренең еш кына халык әкиятләренә нигезләнүе (башлангыч сыйныфларда әле автор әкиятләренә нигезләнүе термин буларак әйтелми); халык әкиятләрендә аерым хайваннарның патшалык итүе (баш булуы); хайваннар турындагы әкият героеның һәрвакыт көчсезләрне яклаучы гына түгел, еш кына хәйләкәр, тиктормас, көлкегә калучы икәнлеге турында төшенчә бирү;

ә) тылсымлы әкиятләрнең кайбер үзенчәлекләре белән таныштыру(маҗаралы хәлләрнең, тылсымлы предметлар яки ярдәмчеләрнең булуы, әкияттә кабатлауларның булуы);

б) әхлакый бурычлар:

күзәтүчәнлек, хыяллана белүчәнлек, дуслар белн аралашу, ярата һәм яратыла белү — бу байлык һәм рухи  кыйммәт икәнлеге турында кузаллау  булдыру;

в) эстетик бурычлар:

матурлык — ул сине  чолгап алган тирәлек, бары тик аны күрә белергә кирәклеге турында төшенчә бирү;

г)сөйләм телен үстерү бурычлары:

текстта ориентлаша белергә өйрәтү: бүлекләрне өлешләргә бүлү, кирәк урынны табып укып күрсәтү, хисләр белән белдерелгән өзекнең эчтәлеген ачыклау; әдәби әсәрләргә бәя биргәндә һәм сәнгать әсәрләрен караганда “синең” предметка карашың һәм бәяң – бу “синең” әсәрне аңлау идеяң икәнен җайлап төшендерү.

 

         Дәреслек һәм дәреслек-хрестоматия структурасы һәм идея эчтәлеге буенча бер-берсенә бәйләнеп килә. Мәсәлән, дәреслекнең “Белдекле Керпедә кунакта”, “Белмәмештә кунакта”, “Укымышлы Ябалак янында”,  “Аю өнендә”,  “Күрү ноктасы”, “Шагыйрь өчен табигать — серле һәм җанлы дөнья”, “Кызык һәм көлкеле хәлләр” бүлекләренә дәреслек-хрестоматиянең “Хайваннар турындагы һәм тылсымлы әкиятләр”, “ Фантазия һәм ялган”,  “Чын һәм ялган байлык турында”, “Күрү ноктасы”, “Табигатьтә һәрнәрсә матур”, “Көлкеле хәлләр сере” бүлекләре туры килә.

         Дәреслек һәм мөстәкыйль эш дәфтәре дә бер үк максатларны тормышка ашыра.

Укыту методик комплектының үзенчәлекле яклары

 

         Укыту методик комплектының төп үзенчәлекләренең берсе булып төрле төсләр белән билгеләү, аерым өлешләрне күрсәтү тора.(сюжет элементларын, әхлакый-эмоциональ мәгънәләрен ачыклау өчен) Мәсәлән : Г. Тукайның “Кәҗә белән Сарык әкияте”ндә чылбыр буенча уку мәгънәви кисәкләргә бүлеп бирелде (текст кырында сары һәм зәңгәр төсләр), Ә текст кызыл сызыклар белән бүлекләргә аерылды. Балаларда рольләргә бүлеп уку күнекмәсе камилләштерү максатыннан туры сөйләм сары һәм зәңгәр сызыклар белән әйләндереп алынды, текст эчендә бала игътибар итәргә тиешле сүзләр кара хәрефләр белән күрсәтелде. Аерым әсәрләрдә (мәсәлән,“Ник соң әле итек җитмәде”,..) кабатлаулар зәңгәр төс белән бирелде. Мөстәкыйль эш дәфтәрендә дә балалар ике төрле карандаш белән эшлиләр. Күбесенчә сары төс уңай эмоцияләрне, ә зәңгәр төс курку, борчылу һ.б. белдерә. Кайбер очракта баланың үзенә сайлап буяу мөмкинлеге бирелә. Бер үк текст өстендә төсләр белән дә, төрле тамгалар белән дә эш оештырыла.

 

Программаны үтәү өчен кулланыла торган әдәбият:

 Сафиуллина Г. М. һ.б.  Әдәби уку 2 нче сыйныф: Дәреслек. 2 кисәктә — К. : Мәгариф — Вакыт нәшрияты, 2012, 2017

Сафиуллина Г. М. һ.б.  Әдәби уку 2 нче сыйныф: Дәреслек-хрестоматия. — К. : Мәгариф — Вакыт нәшрияты, 2012,2017

Сафиуллина Г. М. һ.б.  Әдәби уку: Мөстәкыйль эш дәфтәре. 2 нче сыйныф  — К. : Мәгариф — Вакыт нәшрияты, 2012,2017

Сафиуллина Г. М. һ.б.  Әдәби уку 2 нче сыйныф: Методик кулланма. — К. : Мәгариф — Вакыт нәшрияты, 2012, 2017

 

“Әдәби уку” фәненә укыту планында 2 сәгать вакыт бирелгәндә

дәрес материалының тематик бүленеше.

№

Дәрес темасы

Дәреслек

Дәреслек-хрестоматия

Дәфтәр

1

Белдекле Керпедә кунакта

6-10 б.

“Су анасы”,

 

2-3

Г. Тукайның “Кәҗә белән Сарык ”әкиятенең жанр үзенчәлеге

“Кәҗә белән Сарык әкияте”

10-19 б.

“Кәҗә белән Бүре”

Г. Тукай әсәрләренә иллюстрация

4

Г. Тукай әсәрләрендә халык авыз иҗатының чагылышы

 

“Эш беткәч уйнарга ярый”,  “Сабыйга”

Г. Тукай “Кызыклы шәкерт” шигыре

5-6

Хайваннар турында халык әкиятләре

“Батыр әтәч” 20-30 б.

Йолдыз “Кояшка җавап”

“Кем нәрсә ярата”, әтәч турында такмаза

7-8

Йорт  хайваннары турында халык әкиятләре

“Әтәч патша”

30-34 б.

Р. Бәшәр “Әкият сөйлә”

Кәҗә җыры

9-10

Кыргый җәнлекләр турында әкиятләр

“Бүдәнә белән Төлке”, тизәйткеч 34-45б.

А.Алиш “Бикбатыр белән Биккуркак”

М.Фәйзуллина “Керпе”

11

Аз булса да үз акылың булсын

М. Гафури “Тавык белән үрдәк” 46-49 б.

Тавык нигә суда йөзә алмый

Г. Гатауллин “Керпе”

12-13

Җәнлекләр турында гуцул халык әкияте

“Хәйләкәр керпе”, Дуслык турында мә-кальләр 49-56 б.

Г. Юнысова “Керпенең кай-гысы”, Дуслык турында мә-кальләр

 

14-15

Тылсымлы әкиятләр

“Гөлчәчәк”әкияте

56-65 б.

“Өч кыз” әкияте

 

 

 

16

Автор әкиятләре белән борынгы әкиятләр арасындагы идея уртаклыгы

Ш. Галиев “Җизни әкияте” 65-69 б.

“Аю белән  төлке” әкияте

Н. Әхмәдиев”Безбезия матур белән Шыкырҗан батыр”

17

Ш.Галиев әсәрләрендә мәзәк мәсьәләләр

Ш. Галиев ”Ник соң итек җитмәде”69-71б.

 

К.Чуковский “Чебен-чебенчек”

18

Ш. Галиев “Котбетдин мәргән” (мәзәк маҗара)

Ш. Галиев “Котбетдин мәргән” 71-76 б

 

Дәрдемәнд ”Әни, әкият сөйләче”, Н. Исәнбәт “Мияубикә төше”. Ф. Яруллин “Йокы”

19

Уйдырма әкиятләр

Н.Исәнбәт “Мы-рауҗан агай хәйләсе”

 

Һ. Такташ “Тәү-фыйклы песи”, А Нигъмәтуллин “Авто-портрет”

20

Бөҗәкләр турында шигъри әсәрләр

З. Мансур “Кыр-мыска һәм малай, Р. Миңнуллин “Чер-киләр җыры” 81-88б

“Кап та коп” уены

М. Пришвин ”Алтын болын”, З. Мансур “Умырзаялар”, Г.Юнысова”Скрипкачы чикерткә”

21

Автор әкиятләре. “Музей йорты”на сәяхәт

Г. Вәлиева “Борынгы әкият”,  Музей йорты”на сәяхәт

88-91 б.

Г. Вәлиева “Су әкияте”

Р. Вәлиева “Каен елый”, Җ. Дәрзаман “Чын әкият”

 

22

Белмәмештә кунакта

Йолдыз”Белмим”, Ф.Яруллин “Ике кеше” 92-95 б

Л. Лерон “Сараватта кем ята”, Л. Шәех “Ике мин”

Г. Гыйльманов “Юлым уңды”, “Кар чакыру”

23

Замана баласы

Р. Вәлиева”Замана баласы ” 95-97 б

Г. Морат “Татар космонавты”

Н. Каштанов “Иң җитез күләгә”, Г. Гыйльманов

“мәктәпкә бармадым”

24

Эш эшкә өйрәтә

Ф. Яруллин” Эшнең аның берние юк” 97-98б

Л. Лерон “Үскәч”, Хезмәт турында мәкальләр

Н. Әхмәдиев “Бәрәңге бакчасында”

25

Илен сөйгән ир булган

 Җ. Дәрзаман “Солдат булдым” 98-100 б

 

В. Хәйруллина “Кем ул солдат”

26

Укымышлы Ябалак янында. Музей йортына  сәяхәт

Г. Тукай “Буран”101-103 б

В. Нуриев “Җәйге кар”

 

27

Хоккулар

Кыска шигырьләр(Л. Шагыйрьҗан, ), Н. Ахунова “Хоккулар”

 

“Әбәк”шигыре,

 

28

Кыска шигырьләр

“Музей йорты”на сәяхәт.

Р.Вәлиева “Умырзаялар”, Р. Фәйзуллин “Кышын”, “Язгы кәеф”, өчъюллыклар 108-111 б

Р. Миңнуллин “Яз керде өебезгә”

М. Хөсәен “Пескәем”,

Кыска шигырьләр (А. Юнысова, Н. Каштанов)

29

Әкият  һәм чынбарлык бер-гәлеге

Э.Шәрифуллина “Алтын балык”

111-115б

 

Г. Гыйльманов “Булат-ның төше”, И. Гайфуллин “Күкшә”

30

Аю өнендә

Л. Лерон “И ямьле дә соң дөнья”116-120 б

 

 Р. Миңнуллин “Ак кыш”

31

“Музей йорты”на сәяхәт

“Музей йорты”120 б

 

32 нче бирем,

32

Күзәтә белгән кеше – бәхетле кеше

И. Туктар “Урман букеты”

 

Н. Сафина “Тал бәбкәсе”

33

“Серле ачкыч”мәктәп клубына хат язу

Р. Миңнуллин “Чыршы әйләнәсендә”123-124 б

 

Э. Шәрифуллина “Яшел чыршы, яшҗ

 чыршы”, З. Гомәрова “Хат”

 

Дәреслек (2нче кисәк)

 

34

Күзәтү ноктасы

 

 

Матурлык турында, “Музей йорты”на сәяхәт, Р. Харис “Төсле рәсем” 7-9 б

 А.Юнысова ”Телевизор”

 

 

35

 Дөньяны танып-белүнең яңа ысуллары

Ш. Галиев “Яңа фотоаппарат”, Ф Садриев “ Тәҗрибә 9-11 б”

 

 

36

Хыял тудырган дөнья

Р. Миңнуллин “Рәсем”, Р. Сарби ”Рәсем”   12-13 б

Р. Мингалим “Кызык рәсем”

 

37

“Музей йорты”на сәяхәт

“Музей йорты”на сәяхәт 14 б

 

Р. Миңнуллин “Ак кыш”

38

Күңел күзе

Г.Юнысова “Күз-ләр”, Г. Гыйльманов “”Күңел күзе15-16 б

Ф. Тарханова “Диана төше”

 

39

Ай нәрсәгә охшаган?

Н. Арсланов “Сезнеке”, Р. Миңнуллин “Ай нәрсәгә охшаган” 17-20 б

Р. Миңнуллин “Беркемгә дә охшамаган ”

 

40

Дөньяга төрлечә караш

М. Әгъләмов “Ямь-яшел”, М. Шабаев “Идел суы” 21-23 б

Ш. Галиев “Һәркем әйтә дөресен”

Ә. Гаффар “Әни йөрәге”

 

 

41

Дөнья белән танышуны дәвам итәбез (су өслеге)

Н. Мадьяров “Үз шәүләсен куркы-та”, З. Минһаҗева ”Су иясе”. 23, 26 б

Н. Мадьяров “Өйгә керә алмады”

 

42

Дөнья белән таны-шабыз (боз аша)

Ф. Садриев “Боз өстендә” 24-26 б

 

 

43

Тамчы суга дөнья ничек сыйган?

Г.Шаһи “Тамчы ”Ф. Зыятдинова “Тәрәзәләр” 27-29 б

 

М. Фәйзуллина “Күл-дәвекләр”

44

Бинокльдән күзәтү

Р. Фәйзуллин “Бинокль”, Г. Тукай “Карлыгач” 29-30 б

Н. Арсланов “Карлыгачкай”

В. Хәйруллина “Бинокль”

45

Син — миңа, мин сиңа карыйм

Р. Хафизова “Күңел күзе” 31-37 б

 

М. Фәйзуллина “Кыш бабай тәрәзәсе”, “Кояш нурларын коя”

46

Алар — безгз, без аларга карыйбыз

Җ.Дәрзаман “Балык тотты”, Б. Рәхмәт “Гөлйөзем белән чебен”, Р. Корбан “Чыпчык” 38-42 б

 

Н. Мадьяров “Шәп булдымы”

47

Үсемлекләр дә хыяллана

Ф. Зиатдинов “Карга белән шөпшә”,Ш. Галиев “Сизгер суган” Л. Лерон “Ке рән” 42-45 б

 

Р. Бәшәр “Балкондагы чыпчык”

48

“Музей йорты”на сәяхәт

Җ.Дәрзаман”Күбәләк кар”, “Музей йорты”на сәяхәт. 45-46 б

А. Нигъмәтул-лин”Кар”, Г. Ибраһимов “Кар ява”, А. Әхмәт “Кышкы матурлык”

 

49

Бер предметка төрлечә караш

Р. Миңнуллин “Кем соң минем Әби”, Л. Шәех “Картлар нигә шатлар” 46-50 б

Ф. Зыятдинова “Өебезнең кояшы”, З.Насыйбуллин ”Тик бернәрсә-не белми”

Йолдыз “Сөенеч”

50

Кечкенә дә төш кенә

Ә.Моталлапов “Кечкенә дә төш кенә” 50-52 б

 

Йолдыз “Бабай белән малай”

51

“Музей йорты”на сәяхәт

Р. Миңнуллин ”Йорт агачлары”, “Музей йорты”на сәяхәт 53-54 б

Р. Бәшәр “Иске өй”

В. Хәйруллина “Чормада”

52

“Серле ачкыч” мәктәп клубына хат язу

“Серле ачкыч”мәктәп клубы утырышы.Г. Тукай ”Бу кайчак була”,Р. Корбан “Ел фасыл-лары”, Г. Афзал “Беренче кар”54-58 б

Ф. Яруллин “Яз”, Л. Лерон “Яз”

В. Хәйруллина “Әйләнгеч”

 

53

Мин һәрвакыт үзем булып калам

Р. Миңнуллин “Төр-ле кешеләр була”, “Юкка малай булган-мын” 58-62 б

  В. Хәйруллина “Миңа охшаган малай”

Р. Вәлиева “Рәхәт безнең Акбайга”

54

Кем нәрсәгә шатлана?

Р. Вәлиева “Шатлык кызы” 62-65 б

М. Җәлил “Бер шигырь”

Г. Мөхәммәтшин “Күбәләк”

55

Яңалыклар ничек тарала?

Р. Миңнуллин “Малайлар сөйләшә” 66-71б

Г. Морат “Мультфильмнар карыйбыз

 

56

Балалар журналлары

Балалар журналлары 71-82 б

 

Б. Гыйльфанов  ”Салават күпере”

57

Балалар газеталары

Балалар газеталары 82-87 б

 

 

58

“Серле ачкыч” мәктәп клубы утырышы

“Серле ачкыч”-мәктәп клубы 87 б

Ш. Галиев “Тынлык”

Йолдыз “Хыял”

59

Шагыйрь өчен табигать —серле һәм җанлы дөнья

Г. Морат “Табигать белеме”, Г. Хәсәнов “Имән каргасы” 88-91 б

Р. Вәлиева “Урманда бәйрәм булган. ,Ш. Галиев “Үсә урман”

 

60

Якты тәрәзә каршында. “Музей йорты”-на сәяхәт

Р. Мингалим “Якты тәрәзә каршында” 92-93, 95-97 б

 

 

61

Кышкы урман матурлыгы

Ә. Еники “Кышкы урман”, Йолдыз ”Бәхетле агач ” 93-95, 98-99 б

И. Туктар “Кышкы урман”

 

62

Якты күл сагышы

Ф. Сафин “Якты күл сагышы”, М. Фәйзуллина “Агач-лар да күлмәк алыштыра”, Р. Газизов “Ял көнендә” 99-105 б

Йолдыз “Салават күпере”

Сөләйман “Тау белән сөйләшү”

63

Көлке ничек туа?

Л. Лерон “Тишек хәтер” 106-109 б

Р. Мингалим “Кызык нәрсә”, В. Нуриев “Шүрәле”

 

64

Шаяртуның  да бер төп мәгънәсе була

М. Галиев “Көзге каршында”,М. Шабаев “Зәңгәр песи” 110-112 б

Р. Вәлиева “Ак песи”

 

65

Гаҗәпнең дә гаҗәбе, мәзәк-нең дә мәзәге

Э. Шәрифуллина “Оттырды”, Л. Лерон “Гаҗәп хәлләр” 113-115 б

Йолдыз “Ялган хакында чын”

Ф. Яруллин “Кемдә нәрсә”

66

Искитмәле тамашалар

М. Галиев “Тамаша”,Г. Мөхәм-мәтшин ”Көчле булсам” 115-119 б

Ф. Яруллин “Композитор чыпчыклар”, Л. Лерон “Камил-нең көләсе килә”

Х. Халиков “Ник калдырдың”

67

“Серле ачкыч” мәктәп клубына хат язу

“Серле ачкыч” мәктәп клубы членнарына биремнәр 120-121 б

 

Мөҗәһит “Җәй”, Р. Гаташ “Зәңгәр ил — балачак иле”

 

68

Уку елын йом-гаклау. Җәйге биремнәр

Йолдыз “Матурлык”, 119 б

 

Йолдыз “Манзара”, Л. Газизова “Каникул”

 

 

“Әдәби уку” фәненә укыту планында 1 сәгать вакыт бирелгәндә

дәрес материалының тематик бүленеше.

№

Дәрес темасы

Дәреслек

Дәреслек-хрестоматия

Дәфтәр

Белдекле Керпедә кунакта (12 сәгать)

1

Белдекле Керпедә кунакта

6-10 б.

“Су анасы”,

 

2

Г. Тукайның “Кәҗә белән Сарык ”әкиятенең жанр үзенчәлеге

“Кәҗә белән Сарык әкияте”

10-19 б.

“Кәҗә белән Бүре”

Г. Тукай әсәрләренә иллюстрация

3

Г. Тукай әсәрләрендә халык авыз иҗатының чагылышы

 

“Эш беткәч уйнарга ярый”,  “Сабыйга”

Г. Тукай “Кызыклы шәкерт” шигыре

4

Хайваннар турында халык әкиятләре

“Батыр әтәч” 20-30 б.

Йолдыз “Кояшка җавап”

“Кем нәрсә ярата”, әтәч турында такмаза

5

Йорт  хайваннары турында халык әкиятләре

“Әтәч патша”

30-34 б.

Р. Бәшәр “Әкият сөйлә”

Кәҗә җыры

6

Кыргый җәнлекләр турында әкиятләр

“Бүдәнә белән Төлке”, тизәйткеч 34-45 б.

А.Алиш “Бикбатыр белән Биккуркак”

М.Фәйзуллина “Керпе”

7

Аз булса да үз акылың булсын

М. Гафури “Тавык белән үрдәк” 46-49 б.

Тавык нигә суда йөзә алмый

Г. Гатауллин “Керпе”

8

Тылсымлы әкиятләр

“Гөлчәчәк”әкияте

56-65 б.

“Өч кыз” әкияте

 

 

 

9

Автор әкиятләре белән борынгы әкиятләр арасындагы идея уртаклыгы

Ш. Галиев “Җизни әкияте” 65-69 б.

“Аю белән  төлке” әкияте

Н. Әхмәдиев”Безбезия матур белән Шыкырҗан батыр”

10

Ш.Галиев әсәрләрендә мәзәк мәсьәләләр

Ш. Галиев ”Ник соң итек җитмәде”69-71 б. “Котбетдин мәргән” 71-76 б

 

К.Чуковский “Чебен-чебенчек”

Дәрдемәнд ”Әни, әкият сөйләче”, Н. Исәнбәт “Мияубикә төше”. Ф. Яруллин “Йокы”

11

Бөҗәкләр турында шигъри әсәрләр

З. Мансур “Кыр-мыска һәм малай, Р. Миңнуллин “Чер-киләр җыры” 81-88б

“Кап та коп” уены

М. Пришвин ”Алтын болын”, З. Мансур “Умырзаялар”, Г.Юнысова”Скрипкачы чикерткә”

12

Автор әкиятләре. “Музей йорты”на сәяхәт

Г. Вәлиева “Борынгы әкият”,  Музей йорты”на сәяхәт

88-91 б.

Г. Вәлиева “Су әкияте”

Р. Вәлиева “Каен елый”, Җ. Дәрзаман “Чын әкият”

 

Белмәмештә кунакта (2 сәгать)

13

Замана баласы

Йолдыз”Белмим”, Ф.Яруллин “Ике кеше” 92-95б

Р. Вәлиева”Замана баласы ” 95-97 б

Л. Лерон “Сараватта кем ята”, Л. Шәех “Ике мин”

Г. Морат “Татар космонавты”

Г. Гыйльманов “Юлым уңды”, “Кар чакыру”

Н. Каштанов “Иң җитез күләгә”, Г. Гыйльманов

“Мәктәпкә бармадым”

14

 

Илен сөйгән ир булган

Ф. Яруллин” Эшнең аның берние юк” 97-98б Җ. Дәрзаман “Солдат булдым” 98-100 б

Л. Лерон “Үскәч”, Хезмәт турында мәкальләр

Н. Әхмәдиев “Бәрәңге бакчасында”

В. Хәйруллина “Кем ул солдат”

Укымышлы Ябалак янында (3 сәгать).

15

Укымышлы Ябалак янында. Музей йортына  сәяхәт

Г. Тукай “Буран”101-103 б

В. Нуриев “Җәйге кар”

 

16

Хоккулар

Кыска шигырьләр

“Музей йорты”на сәяхәт.

Кыска шигырьләр(Л. Шагыйрьҗан, ), Н. Ахунова “Хоккулар”

Р.Вәлиева “Умырзаялар”, Р. Фәйзуллин “Кышын”, “Язгы кәеф”, өчъюллыклар 108-111 б

Р. Миңнуллин “Яз керде өебезгә”

“Әбәк”шигыре,

М. Хөсәен “Пескәем”,

Кыска шигырьләр (А. Юнысова, Н. Каштанов)

 

17

Күзәтә белгән кеше – бзхетлн кеше. “Серле ачкыч”мәктәп клубына хат язу

Л. Лерон “И ямьле дә соң дөнья”116-120б

И. Туктар “Урман букеты”

Р. Миңнуллин “Чыршы әйләнәсендә ”123-124 б

 

 

Дәреслек (2нче кисәк)

 

Күзәтү ноктасы (12 сәгать)

18

Күрү ноктасы

Матурлык турында, “Музей йорты”на сәяхәт, Р. Харис “Төсле рәсем” 7-9 б

А.Юнысова ”Телевизор”

 

19

 Дөньяны танып-белүнең яңа ысуллары

Ш. Галиев “Яңа фотоаппарат”, Ф Садриев “ Тәҗрибә 9-11б”

 

 

20

Хыял тудырган дөнья

“Музей йорты”на сәяхәт

Р. Миңнуллин “Рәсем”, Р. Сарби ”Рәсем”   12-13б

“Музей йорты”на сәяхәт 14 б

Р. Мингалим “Кызык рәсем”

Р. Миңнуллин “Ак кыш”

21

Күңел күзе

Г.Юнысова “Күз-ләр”, Г. Гыйльманов “”Күңел күзе15-16 б

Ф. Тарханова “Диана төше”

 

22

 

Дөньяга төрлечә караш

Н. Арсланов “Сезнеке”, Р. Миңнуллин “Ай нәрсәгә охшаган” 17-20 б

М. Әгъләмов “Ямь-яшел”, М. Шабаев “Идел суы” 21-23 б

Р. Миңнуллин “Беркемгә дә охшамаган ”

Ш. Галиев “Һәркем әйтә дөресен”

Ә. Гаффар “Әни йөрәге”

 

 

23

Дөнья белән танышуны дәвам итәбез (су өслеге) (боз аша) (тамчы)

Н. Мадьяров “Үз шәүләсен куркы-та”, З. Минһаҗева ”Су иясе”. 23, 26 б

Ф. Садриев “Боз өстендә” 24-26 б

Г.Шаһи “Тамчы ”Ф. Зыятдинова “Тәрәзәләр” 27-29 б

Н. Мадьяров “Өйгә керә алмады”

М. Фәйзуллина “Күл-дәвекләр”

24

Бинокльдән күзәтү

Р. Фәйзуллин “Бинокль”, Г. Тукай “Карлыгач” 29-30 б

Н. Арсланов “Карлыгачкай”

В. Хәйруллина “Бинокль”

25

Син — миңа, мин сиңа карыйм

Алар — безгз, без аларга карыйбыз

Р. Хафизова “Күңел күзе” 31-37 б

Җ.Дәрзаман “Балык тотты”, Б. Рәхмәт “Гөлйөзем белән чебен”, Р. Корбан “Чыпчык” 38-42 б

 

М. Фәйзуллина “Кыш бабай тәрәзәсе”, “Кояш нурларын коя”

Н. Мадьяров “Шәп булдымы”

26

Үсемлекләр дә хыяллана.

“Музей йорты”на сәяхәт

Ф. Зиатдинов “Карга белән шөпшә”,Ш. Галиев “Сизгер суган” Л. Лерон “Ке рән” 42-45 б

Җ.Дәрзаман”Күбәләк кар”, “Музей йорты”на сәяхәт. 45-46 б

А. Нигъмәтул-лин”Кар”, Г. Ибраһимов “Кар ява”, А. Әхмәт “Кышкы матурлык”

Р. Бәшәр “Балкондагы чыпчык”

27

Бер предметка төрлечә караш

Кечкенә дә төш кенә

Р. Миңнуллин “Кем соң минем Әби”, Л. Шәех “Картлар нигә шатлар” 46-50 б

Ә.Моталлапов “Кечкенә дә төш кенә” 50-52 б

Ф. Зыятдинова “Өебезнең кояшы”, З.Насыйбуллин ”Тик бернәрсә-не белми”

Йолдыз “Сөенеч”

Йолдыз “Бабай белән малай”

28

“Музей йорты”на сәяхәт

“Серле ачкыч” мәктәп клубына хат язу

Р. Миңнуллин ”Йорт агачлары”, “Музей йорты”на сәяхәт 53-54 б “Серле ачкыч” мәктәп клубы утырышы .Г. Тукай ”Бу кайчак була”,Р. Корбан “Ел фасыл-лары”, Г. Афзал “Беренче кар”54-58 б

Р. Бәшәр “Иске өй”

Ф. Яруллин “Яз”, Л. Лерон “Яз”

В. Хәйруллина “Чормада”

В. Хәйруллина “Әйләнгеч”

29

Мин һәрвакыт үзем булып калам

Кем нәрсәгә шатлана?

Р. Миңнуллин “Төр-ле кешеләр була”, “Юкка малай булган-мын” 58-62 б

Р. Вәлиева “Шатлык кызы” 62-65 б

  В. Хәйруллина “Миңа охшаган малай”

М. Җәлил “Бер шигырь”

 

Балалар өчен газета- журналлар (2 сәгать)

30

Яңалыклар ничек тарала?

Р. Миңнуллин “Малайлар сөйләшә” 66-71б

Г. Морат “Мультфильмнар карыйбыз

 

31

Балалар журналлары һәм газеталары

Балалар журналлары 71-82 б

Балалар газеталары 82-87 б

 

Б. Гыйльфанов  ”Салават күпере”

Шагыйрь өчен табигать – серле һәм җанлы дөнья (1 сәгать)

32

Шагыйрь өчен табигать —серле һәм җанлы дөнья

“Музей йорты”-на сәяхәт

Г. Морат “Табигать белеме”, Г. Хәсәнов “Имән каргасы” 88-91 б

Р. Мингалим “Якты тәрәзә каршында” 92-93, 95-97 б

Р. Вәлиева “Урманда бәйрәм булган. ,Ш. Галиев “Үсә урман”

И. Туктар “Кышкы урман

 

Кызык һәм көлкеле хәлләр (3 сәгать)

33

Көлке ничек туа?

Шаяртуның  да бер төп мәгънәсе була

Л. Лерон “Тишек хәтер” 106-109 б

М. Галиев “Көзге каршында”,М. Шабаев “Зәңгәр песи” 110-112 б

Р. Мингалим “Кызык нәрсә”, В. Нуриев “Шүрәле”

 

34

Гаҗәпнең дә гаҗәбе, мәзәк-нең дә мәзәге. “Серле ачкыч” мәктәп клубына хат язу

Э. Шәрифуллина “Оттырды”, Л. Лерон “Гаҗәп хәлләр” 113-115 б

М. Галиев “Тамаша”,Г. Мөхәм-мәтшин ”Көчле булсам” 115-119 б

“Серле ачкыч” мәктәп клубы членнарына биремнәр 120-121 б

Йолдыз “Матурлык”, 119 б

Йолдыз “Ялган хакында чын”

Ф. Яруллин “Композитор чыпчыклар”, Л. Лерон “Камил-нең көләсе килә”

Ф. Яруллин “Кемдә нәрсә”

Х. Халиков “Ник калдырдың”

Мөҗәһит “Җәй”, Р. Гаташ “Зәңгәр ил — балачак иле”

Йолдыз “Манзара”, Л. Газизова “Каникул”

 

Укытучы теге яки бу материалны программа кысаларында үзе теләгәнчә дә планлаштыра ала. Сыйныфтагы укучыларның белеме дә исәпкә алынырга тиеш.

Просмотрено: 0%
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Просмотрено: 0%
Скачать материал
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Скачать материал "Программа родной язык, 3 класс"
Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Получите профессию

Экскурсовод (гид)

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Выбранный для просмотра документ 3 нче сыйныф.docx

3 нче сыйныф

 

Аңлатма язуы

Әдәби уку курсында һәр уку елының үзенең аерым үзенчәлекләре бар. Бу фәнне укытуның төгәл бурычлары программа таләпләрендә ачык чагыла.     

          Өченче сыйныф программасы балаларны борынгы жанрлар: хайваннар турында әкиятләр, мәсәлләр, мәкальләр белән таныштыра. Бу уку елы халык авыз иҗатыннан авторлар әсәрләренә күчү чоры булып тора. Төрле жанрлар арасындагы аермалар тирәнрәк өйрәнелә. Балаларның уку күнекмәләре киңәя. Анализ өчен төп әдәбият булып элеккечә үк хәзерге балалар әдәбияты һәм классик әсәрләр кала. Шул ук вакытта рус һәм чит ил язучылары әсәрләре белән дә танышу бара. Бүгенге балалар әдәбияты белән таныштыру да бик мөһим, чөнки ул балаларның һәм өлкәннәрнең  бүгенге яшәү рәвешенә якын. Сынлы сәнгать әсәрләре белән танышу дәвам итә. Алар темалары һәм эчтәлекләре белән шул әдәби әсәргә бик якын булалар. Программа поэтик форманың кайбер әһәмиятле үзенчәлекләре белән таныштыруны күз алдында тота. Укучылар, махсус терминнар кулланмыйча гына, парлы һәм арадаш рифмаларның  дөрес яңгырашын, эчтәлеккә йогынтысын бәяли алачаклар. Төрле рифмаларның чиратлашуы аша ритм  төшенчәсе дә бирелә.

Өченче сыйныфны тәмамлаганда укучылар әдәби процессның хәрәкәтен күзалларга, төрле халыкларның әдәбиятлары үсешенең тамырлары бер булуын төшенергә, әдәби образның прозада һәм поэзиядә үзенчәлекле кичерешләрен аңларга тиешләр.

Әдәби уку дәресләре программасы, 3 нче сыйныф (68 сәг)

         Хайваннар турында әкиятләр. Халык авыз иҗатының бер төре булган һәм җир йөзендәге барлык милләтләрдә дә яшәп килүче, буыннан буыннарга күчеп йөрүче хайваннар турындагы әкиятләр турында гомуми кузаллау булдыру. Әкиятләрнең гасырлар дәвамында үсеше. Гади вакыт тасмасы: 1) бик борынгы әкиятләр, 2) борынгы, 3) бик борынгы булмаган әкияти вакыйгалар турында аңлату.

         Бик борынгы әкиятләрдә хайваннар арасындагы мөнәсәбәтләр, аларның тышкы күренешләре төп урынны алып тора. Борынгы әкиятләрдә геройның аңы, хәйләгә осталыгына дан җырлана. Ә әкияти вакыйгалар исә үз эченә геройның изге эшләрен, аның сәләтен, киң күңеллеген күрсәтүне максат итеп куя. Йөремсәк әкиятләр турында кузаллау булдырыла.

         Мәсәлләр жанры. Мәсәлләрнең ике өлештән: хикәяләү (тарихи вакыйга) һәм мораль (нәтиҗә, тәрбияви аңлатулар) торуын аңлату. Мәсәлнең хикәяләү өлешенең әкиятләрдән килеп чыгуына басым ясау. Мәсәлләрнең мораль өлешенең мәкальләр белән охшашлыгы. Мәсәл жанрының килеп чыгышы, үсеше. Бөтендөньяга танылган мәсәлчеләр: Эзоп, Ж. Лафонтен, И. Крылов, татар мәсәлчеләре К. Насыйри, Г. Тукай, М. Гафури, Т. Яхин, Г. Шамуков, Ә. Исхак, Ф. Яхин һәм башкалар турында өйрәнү.

         Мәкаль жанры.  Мәкальләр – ул борынгылар сүзе, аталар сүзе, картлар сүзе, тәҗрибә һәм хикмәт җимеше, хәтердә сакланырга тиешле хәзинә, халыкның күмәк фикере, тормыш кагыйдәсе, сүзгә дәлил, тормышта киңәш. Мәкаль сүзе гарәп теленнән алынган, “урынлы сүз яки тиешле урында әйтелгән сүз” дигән мәгънәне аңлатуын төшендерү. Төрле халыклар мәкальләре. Мәкальләрне сөйләмдә, мәсәлләрдә урынлы куллану.

         Хикәя жанры турында кузаллау формалаштыру. Хикәя геройлары, аларның портретлары һәм характер үзенчәлекләре, башкарган гамәлләре аша чагылышы. Авторның үз героена мөнәсәбәте. Геройларга чагыштырма характеристика. Герой яшәгән тирәлек, пейзаж.

         Әкият һәм хикәя жанрының үзгәлеге турында кузаллау формалаштыру. Әкият һәм хикәя жанрларының композиция үзенчәлеген (күзәтүләр аша) аңлату. Укучы-тыңлаучыга табигый көчләрнең серен, әкият геройларының серле тормыш агышын күрсәтү, хикәя геройларының характерын тормыштан алынган вакыйгаларны чагылдырып сөйләү.

         Шигърият. Кеше һәм табигать бергәлеге. Дөньяны шагыйрь күзлегеннән чыгып кузаллау. Әйләнә-тирә дөньяның матурлыгы — шагыйрь өчен илһам чишмәсе булуга инандыру. Шигырьдә чагыштыру, сынландыру, эпитет.  Автор әсәрләрендә һәм халык авыз иҗатында охшашлык. Чагыштыру, контраст, җанландыру кебек гади әдәби алымнарны таба белү. Җанлы сөйләмнең мөһим чараларын  үзләштерү күнегүләре: темп, тавыш көче, тон, сөйләм мелодикасы (тавышны күтәрү, түбәнәйтү).

         Вакыт тасмасы.  Фольклор әсәрләреннән әкиятләрне вакыт тасмасында күрсәтү(бик борынгы, борынгы, әкияти вакыйгалар)

         Библиографик культура формалаштыру.

“Эчтәлек ” белән танышу , аңа карап, кирәкле әсәрне китаптан таба белү, кече яшьтәге мәктәп баласының дәреслектән тыш эшчәнлеген оештыру: өй, мәктәп китапханәләреннән файдалану. Фән буенча сүзлек, белешмә әдәбият, вакытлы матбугат белән эшләү. Балалар китабы белән эшләү. Китапның төп элементларын аеру: китап тышлыгы, китап төпсәсе, битләре. Китапны саклап тоту күнекмәләре булдыру. Төрле җыентыклар төзергә өйрәнү.

         Уку, сөйләү, тыңлау күнекмәләре формалаштыру

Сәнгатьле уку күнекмәләре формалаштыру (интонация, тон, темп саклап кычкырып уку) Автор бирергә теләгән картинаны күзаллау. Эчтән укый белергә күнектерү. Чылбыр рәвешендә укыганда үз урыныңны белеп , чират буенча уку.Укылган әсәргә анализ ясау. Уку техникасын үстерү

3 нче сыйныфны тәмамлаганда укучыларның белеменә, эш осталыгына, һәм күнекмәләренә таләпләр.

— әсәрне сүзләрне дөрес әйтеп кычкырып һәм эчтән укый белү;

— әсәрнең мәгънәви кисәкләре арасындагы бәйләнешләрне ачыклау, төп фикерне билгеләү һәм аны үз сүзләрең белән әйтеп бирү;

— төрле авторларның 6-8 шигырен яттан сөйләү;

— кыска күләмле әсәрләрнең эчтәлеген сөйләү;

— тылсымлы һәм хайваннар турындагы әкиятләрне, мәсәлләрне аера белү;

— әсәрдәге төп геройны характерлау, төрле әсәр геройларына чагыштырма характеристика ;

— укылган әсәрдән чагыштыру, җанландыру, контрастны таба белү;

— сүзлекләрдән файдалану;

—элементы буенча китапта ориентлашырга өйрәтү (авторы, исеме, “Эчтәлек” бите, иллюстрацияләр)

 

“Әдәби уку” дәреслегенә методик аңлатмалар

Искәрмәләр

1. Аңлатмалы сүзлек, Фразеологик әйтелмәләр сүзлеге  һәр дәреслекнең, дәреслек-хрестоматиянең һәм мөстәкыйль эш дәфтәренең ахырында бирелә.

 2.“Музей йорты”на сәяхәт вакытында укучыларның сөйләм телләрен, күзәтүчәнлекләрен, матурлыкка соклана белү хисләрен, гади генә предметны да образ итеп күрә белүләрен үстерергә кирәк.

3.Мөстәкыйль эш дәфтәре белән эш вакытында укучы сары һәм зәңгәр төсле карандашлар, гади карандаш белән эш итә (фломастерлар белән түгел).

4. Әдәби уку дәресләренең кайберләрендә,”Музей йортына ” сәяхәт вакытында сәнгать әсәрләренең аерым детальләрен яхшылап күзәтү өчен, лупа кулланыла.

5.“Музей йорты” белән танышкан вакытта, картиналардан аеруча әһәмиятле фрагментларны кадрлап аерып алу һәм аларны бербөтен итеп карау өчен билгеле бер размердагы рамкалар  файдаланыла. Бу рамкаларны технология дәресләрендә картоннан яисә калын кәгазьдән ясарга мөмкин. Рамканың соргылт, яшел, караңгы төстә булуы мөһим (ак төстә түгел). Рамка 6 см х 9 см зурлыкта була һәм һәр яктан 1,5 см поля калдырып эшләнелә.

6. Дәрес өчен материал күп бирелде,  Көчле укучылар белән эш оештыру өчен укытучының барлык мөмкинлекләре дә бар. Һәрбер чыганакта да (дәреслек, хрестоматия, мөстәкыйль эш дәфтәре) җитәрлек әсәрләр сайланды. Укытучы өстәмә әсәрләр эзләп мәшәкатьләнмәсә дә була. Күрсәтелгән барлык материалларны эшләп бетерү мәҗбүри түгел, сыйныфның хәзерлек дәрәҗәсенә карап, укытучы үзе сайлап ала. Дәрестә бирелгән материал күп дип уйлаганда мөстәкыйль эш дәфтәрендәге биремнәрне калдырып, материал аз дип уйланган дәресләргә өстәсәң, яисә өй эше итеп төрле хәзерлектәге укучыларга сайлап бирсәң  дә була.

7. Автор әсәрләре ел фасыллары белән туры килмәскә мөмкин. Бу концепциядә бирелгән кабатлауларга кире кайтып эшләү мөмкинлеге бирү  өчен  махсус сайланды.

8. Сәнгать әсәрләренең берсе булган музыка белән танышу, аны әдәби һәм  сынлы сәнгать әсәрләре белән чагыштыру.

 

Укыту методик комплектының бурычлары

“Әдәби уку” укыту методик комплекты түбәндәге мәсьәләләрне хәл итә:

1. “Перспектив башлангыч мәктәп” комплекты чишәргә тиешле гомумдидактик бурычлар: укучы үзенә кирәкле информацияне “Эчтәлек” битенә карап таба белергә; исеме буенча текстның эчтәлеген кузалларга; күзәтү эшчәнлеген формалаштырырга (әдәби һәм сәнгать әсәрләреннән аерым детальләрне таба, барлык ваклыклары белән сөйләп бирә) һәм гомумиләштерергә (аерым детальләргә нигезләнеп таралган төрле мәгълүматларны берләштереп, бербөтен картина тудырырга), “акыллы өлкәннәр” белән хат аша       аралашу ихтыяҗы формалаштырырга.

2.     Бала яшенә туры килә торган теоретик бурычлар:

а) хайваннар турындагы әкият үзенчәлекләре белән таныштыру: татар халык әкиятләренең, бер яктан, башка халыкларның хайваннар турындагы әкиятләренә охшаш булуы (төп геройлары — хайваннар, еш кына бер үк төрле  мөнәсәбәтләргә керәләр), икенче  яктан  бер-берсеннән аерылалар (төп геройлар башка төрле хайваннар, бер-берсе белән мөнәсәбәтләре бөтенләй башка төрле); хайваннар турындагы автор әкиятләренең еш кына халык әкиятләренә нигезләнүе (башлангыч сыйныфларда әле автор әкиятләренә нигезләнүе термин буларак әйтелми); халык әкиятләрендә аерым хайваннарның патшалык итүе (баш булуы); хайваннар турындагы әкият героеның һәрвакыт көчсезләрне яклаучы гына түгел, еш кына хәйләкәр, тиктормас, көлкегә калучы икәнлеге турында төшенчә бирү;

ә)  әхлакый бурычлар: күзәтүчәнлек, хыяллана белүчәнлек, дуслар белн аралашу, ярата һәм яратыла белү — бу байлык һәм рухи  кыйммәт икәнлеге турында кузаллау  булдыру;

б) эстетик бурычлар: матурлык — ул сине  чолгап алган тирәлек, бары тик аны күрә белергә кирәклеге турында төшенчә бирү;

в) сөйләм телен үстерү бурычлары:

3.  Текстта ориентлаша белергә өйрәтү: әсәрләрне өлешләргә бүлү, кирәк урынны табып укып күрсәтү, хисләр белән белдерелгән өзекнең эчтәлеген ачыклау; әдәби әсәрләргә бәя биргәндә һәм сәнгать әсәрләрен караганда “синең” предметка карашың һәм бәяң – бу “синең” әсәрне аңлау идеяң икәнен җайлап төшендерү.

 

         Дәреслек һәм дәреслек-хрестоматия, мөстәкыйль эш дәфтәре структуралары һәм идея эчтәлекләре буенча бер-берсенә бәйләнеп килә. Мәсәлән, дәреслекнең “Күзәтәбез һәм тәэсирләр белән уртаклашабыз”, “Чагыштыру серләренә төшенәбез”, “Кешеләрнең хыяллларын аңларга тырышабыз”, “Ярату турында”, “Хикмәтле тормыш тәҗрибәсе туплыйбыз”, “Көлке серләре”, “Герой ничек туа”, “Үткәннәрне һәм хәзергене чагыштырабыз” бүлекләренә дәреслек-хрестоматиянең һәм эш дәфтәренең  шул ук бүлекләре туры килә.

         Дәреслек һәм мөстәкыйль эш дәфтәре дә бер үк максатларны тормышка ашыра.

Укыту методик комплектының үзенчәлекле яклары

 

         Укыту методик комплектының төп үзенчәлекләренең берсе булып төрле төсләр белән билгеләү, аерым өлешләрне күрсәтү тора.(сюжет элементларын, әхлакый-эмоциональ мәгънәләрен ачыклау өчен) Мәсәлән : Н. Гыйматдинованың “Болын патшасы” әсәрендә чылбыр буенча уку мәгънәви кисәкләргә бүлеп бирелде. Балаларда рольләргә бүлеп уку күнекмәсе камилләштерү максатыннан туры сөйләм башланганда беренче хәрефләр  кара һәм зәңгәр төстә булса, ә автор сөйләме сары  төс белән аерып бирелде.  Мөстәкыйль эш дәфтәрендә дә балалар ике төрле карандаш белән эшлиләр, шулай ук гади карандаш та кулланыла.  Күбесенчә сары төс уңай эмоцияләрне, ә зәңгәр төс курку, борчылу һ.б. белдерә. Кайбер очракта баланың үзенә сайлап буяу мөмкинлеге бирелә. Бер үк текст өстендә төсләр белән дә, төрле тамгалар белән дә эш оештырыла.

         Укыту планында фәнне өйрәнүгә 1 сәгать бирелгән очракта укытучының сайлап алырга, яисә теге яки бу әсәрне өйрәнүгә вакытны үзенчә бүлү мөмкинлеге күздә тотыла.

 

Программаны үтәү өчен кулланыла торган әдәбият:

 Сафиуллина Г. М. һ.б.  Әдәби уку 3 нче сыйныф: Дәреслек. 2 кисәктә — К. : Мәгариф — Вакыт нәшрияты, 2013.

Сафиуллина Г. М. һ.б.  Әдәби уку 3 нче сыйныф: Дәреслек-хрестоматия. — К. : Мәгариф — Вакыт нәшрияты, 2013.

Сафиуллина Г. М. һ.б.  Әдәби уку: Мөстәкыйль эш дәфтәре. 3 нче сыйныф  — К. : Мәгариф — Вакыт нәшрияты, 2013.

Сафиуллина Г. М. һ.б.  Әдәби уку 3 нче сыйныф: Методик кулланма. — К. : Мәгариф — Вакыт нәшрияты, 2013.

 

Укыту планында “Әдәби уку” фәненә 2 сәгать вакыт бирелгәндә дәрес материалы тхбәндәгечә бүленә

Дәрес материалының тематик бүленеше.

№

Дәрес темасы

Дәреслек

Дәфтәр

Дәреслек–хрес-томатия

1

Иң күңелле чак

Б. Рәхмәт “Иң күңелле чак”, “Музей йорты”на сәяхәт. И. Гра-барь”Сентябрь ка-ры”.Музыка “Тын бакчада(Ә. Ерикәй сүз,М. Мозаффаров муз.)

Р. Вәлиева “Җәй һәм бала”

Р. Хисмәтуллин “Июль аланы”

2

Җәйне сагыну

М. Галиев “Җиләк-тән кайтканда”, “Музей йорты”на сәяхәт. Г. Эйдинов “Мастерской тәрәзә-се” Музыка “Таң атканда” (С. Хәким сүз, т.х.к.)

М. Мирза “Көздә бермәл”, “Көз”, “Болыт”

М. Гафури “Болын”

3

Күк йөзендә болыт-рәсемнәр

Б. Рәхимова”Шук болытлар, батыр җил, якты кояш”,Р. Корбан “Көз нигә моңая”

Р. Вәлиева “Яңгыр, яу!”, Йолдыз “Салават күпере”

Н. Дәүли “Бала болыт”

4

Яңгырның ял көне

Л.Лерон”Яңгырның ял көне”. “Музей йорты”на сәяхәт.Ф. Васильев “Яңгыр алдыннан” Музыка. “Яңгыр, яу !”җыры.

Р. Вәлиева “Китмә әле, бераз тор”,М. Әлимбаев “Салават күпере”

М. Җәлил “Яңгыр

5

Җир өстенә яфрак ява

Р. Мингалим “Август каеннары”, З. Ту-файлова “Яфрак ява

Ш. Маннур “Көзге урманда”

 

6

Алтын көз

Ф. Хөсни “Яфрак коелганда”, “Музей йорты”на сәяхәт. И. Остроухов “Алтын көз”. Музыка Н. Җиһанов “Кырлай” симфоник поэмасы.

К. Тәхау “Көзге урман”

Х. Әюп “Әбиләр чуагы”, Р. Әхмәтҗан “Соңгы яфрак”

7

Кыр казлары китә җылы якка

М. Мазунов “Карап торам”, Г. Хәсәнов  “Кыр казы”, “Музей йорты”на сзяхәт.. “Казлар” картинасы

 

 

8

Йорт казлары — гаҗәп кызык кошлр.

Г. Бәширов “Ана каз белән ата каз һәм аларның унике бәбкәсе”

 

Н. Гыйматдинова “Казлар”.

9

Тәрбияче попугай

Г. Остер “Серне ачты”

В. Хәйруллина “Тәрбияче попугай”

 

 

 

10

Әнис Шакировның куен дәфтәре

Н. Сладков “Күзал-давычлар” Р. Әхмәт “Сыкы”, “Музей йорты”на сәяхәт. “Февраль зәңгәрле-ге”, “Кышкы зәңгәр-лек” картиналары”

 

Әминәнең куен дәфтәреннән өзекләр

11

Әнис Шакировның куен дәфтәре

Н. Сладков “Кем остарак”, Р. Корбан “Мәктәпкә озату бәйрәме”.

 

Әмирнең куен дәфтәреннән табышмаклар.

12

“Серле ачкыч” мәктәп клубы утырышы

Серле ачкыч” мәктәп клубы утырышы. Г. Паушкин “Кыш”,Г. Рәхим “Безнең тауда”, “Музей йорты”на сәяхәт. Р. Шәмсетдинов “Бо-тинкалар”

 

“Музей йорты” М. Кузнецов “Балачагым урамы”.

13

Серле чишмә, моңлы

Н. Әхмәдиев “Чиш-мәгә суга барам”

 

К. Кәримов “Кышкы мәтрүшкәләр”.

14

Сарбайның батырлыгы

Н.Гыйматдинова “Сарбай”

 

 

15

Эш кешене тәрбияли, ялкаулык боза

Әфган халык әкияте “Иң яхшы дару”, уйгур халык әкияте “Тылсымлы китмән”

Л. Лерон “Әкияти башламнар”

Йолдыз ”Охшашлык”

 

16

Һәр җәнлекнең үз төсе

Инглиз халык әкияте “Көрән төстәге пингвин баласы”

Э. Шәрифуллина “Әкият кайда?”

Нугай халык әкияте “Карт белән Су анасы”

17

Эш үткәч үкенүдән файда юк.

Монгол халык әкияте “Әтәч таңда нигә кычкыра?”

Алман халык әкияте “Сан-дугач белән Аю”

Эвенк халык әкияте “Әтәч нигә кычкыра?”

18

И куян, куян...

Манси халык әкияте “Куянның колагы нигә озын?”

Җәй белән кыш нигә күрешми

Эстон халык әкияте “Куянның ирене нигә ярык?”

19

Җәнлекләр арасында да патша була.

Кабардин халык әкияте. “Җәнлекләр патшасы”

Латыш халык әкияте “Шай-танга ничә яшь”

Казакъ халык әкияте “Юмарт дөя”

20

Комсызлык китергән бәла

Венгр халык әкияте. “Комсызлык бәласе”, Африка негрлары әкияте “Сырны ничек бүлгәннәр”.

 Литва халык әкияте “Итагатьле мәче”

Әфган халык әкияте “Табышны ничек бүләргә?” “Кабартма”

21

Хыял дөньясында

Л. Лерон “Хыял”, Йолдыз “Антенналы бәрәңге”

 

Л. Лерон “Хыялый Акбай”, Ә. Габиди “Тере антенналар”

 

22

Мәче малае Шукбай

Л. Лерон “Мәче малае Шукбай”-1, 2 ,бүлек

Ф. Мөслимова “Хыялый”.

З. Гомәрова “Хыял-ларым”

23

Мәчеләр дә кешеләрчә яши

Л. Лерон “Шукбай балык тота”, “Хат”.

 

Б. Рәхмәт “Ничек өйрәнергә”

24

“Серле ачкыч” мәктәп клубы утырышы

Р. Фәйзуллин “Тугайда”, А. Әхмәтгалиева “Бо-лытта җиләк үсә”

 

Ф. Садриев “Юкка көттеләр”

25

Нәниләрнең хыялы

А. Гыйләҗев “Суык”

 

 

 

26

Дүрт аяклы дустым

А. Алланазаров “Дустымны эзлим”

В.Хәйруллина “Кем булам ”

Йолдыз “Этем югалды бүген”

27

Батырлыкка җирдә урын бар

Р. Гыйззәтуллин “Батырлык”

 

 

Г. Рәхим “Иске самавыр торбасы”

 

28

Барысын да яратам

Р.Вәлиев “Барысын да яратам”, Ш. Маннур “Яратам”, Р. Вәлиев “Чыпчык”

М. Хөсәен “Китап”

С. Урайский “Туган ил”.Музей йорты “Кырлай авылы.Күпер”

 

29

Авыл хикмәтләре

 

 

А. Гыймадиев “Шәмси маҗаралары”

 

Н. Кәримова “Авылым җыры” Музей йорты “Зөя — татар елгасы”

 

30

 Җәйге кояш астында

 В. Нуриев “Кем катырак суга”, “Музей йорты”на сәяхәт.Б. Кустодиев “Идел. Салават кү-пере” Р. Вәлиева “ Яңгыр белән Кояш”

 

 

31

Шатлык— тәнгә сихәт

Г. Сабитов “Тәүге шатлык”

 

Ә. Баянов “Тургай”

32

Болын патшасы

Н. Гыйматдинова “Болын патшасы”, “Музей йорты”на сәяхәт. Ф. Халиков “Гаилә портреты”

 

Н. Гыйматдинова “Болын патшасы

33

Чишмә буенда

А. Әхмәтгалиева “Безнең чишмә”, “Музей йорты”на сәяхәт.Ф. Әминов “Су буе”, Музыка “Бормалы су” т. х. к.

 

 

34

Туган як кышы

Г. Бәширов “Беренче кар”

Р. Мәннан “Кыш килә”

Н. Сладков “Кышкы җәй”

35

Кар ул муллык билгесе

М. Мазунов “Яңа карлар ява”, И. Солтан “Кар ник шыгырдый”

И. Солтан “Кар ник ява”

Ф. Зыятдинов “Муллык билгесе”, М. Мирза “Кышның китәсе килми”.

 

 

36

Кыш шатлыгы

Р. Миңнуллин “Кар бәйрәме”, “Музей йорты”на сәяхәт. “Тылсымлы кыш”,-”Серле ачкыч” мәк-тәп клубы утырышы

С. Урайский “Кыш шатлыгы”

Р. Вәлиева “Каникул вакытында”

Дәреслекнең 2 нче кисәге

1

Мәсәл серләренә төшенәбез

Эзоп “Давыл белән Кояш”,Г. Тукай “Җил илә кояш”

Ф. Яруллин “Мактану бәласе”

К. Насыйри “Төлке белән Әтәч”

2

Тапкырлык үлемнән коткара

Н. Исәнбәт “Ябалак белән чыпчык”, Татар халык әкияте “Ябалак белән чыпчык”

М. Гафури “Мәймүн белән күзлекләр”, “Чикерткә белән кырмыска”

Г. Тукай “Көзге белән маймыл”, Г. Шамуов “Көзге белән маймыл”

3

Юк урында мактау— зарарлы эш

Т. Яхин “Карга белән төлке”, Ф. Яхин “Сыр бәласе”, Г. Шамуков “Карга белән Төлке”

Ф. Яруллин “Хәйләкәр куян”

М. Гафури “Ике Каз белән бака”, В. Гаршин “Ил гизүче Бака”

Музей йорты “Ил гизүче бака”

4

Көч җитмәслек нәрсәне акыл белән җиңеп була

В. Радлов “Карганың хәйләсе”, Л. Толстой “Зирәк Чәүкә”, К. Насыйри “Комсыз эт”

С. Шакир”Таш белән Кырмыска”

 

5

Һәр максатка чара бар

Ә. Исхак “Карт имән белән яшь егет”, М. Гафури “Ике чебен”

М. Саттар “Кыр-мыска белән тирес корты”

Г. Тукай “Яшь агач”.

Музей йорты “Бөкре агач”

6

Эшең барып чыкмаса, гаепне үзеңнән эзлә

Г. Тукай “Төлке һәм йөзем җимеше ”, Ә. Исхак “Төлке һәм виноград”

 

Г.Вәлиева “Заман әкияте”

7

Бердәмлектә көч

Г. Тукай “Аккош, Чуртан һәм Кыскыч”,

И. Крылов “Аккош, Чуртан һәм Кысла ”

 

М. Гафури “Кәҗә белән Төлке”

8

Белмәү гаеп түгел, белергә теләмәү гаеп.

Ш. Галиев “Инша-ның файдасы”, ”Сүзләре һәм үзләре”

В. Нуриев ”Ин ша”

Л. Лерон “Иртән уянасың килмәсә”

9

Белгән белгә-нен эшләр.

Р. Вәлиева “Көчле укучы”, К. Тәңреку-лиев “Эшчән Гельды»

 

Л. Лерон “Сүз тыңлыйсың килмәсә”

10 

Бүләк зур булмас, укыган кеше хур булмас

И. Юзеев “Хатасыз ничек язарга”, Р. Миңнуллин “Хата-лар өстендә эшләү”

Л. Лерон”Инша”

Г. Морат “Үскәч кем булырга”, Р. Низамова “Табигать күренеше”

11

Акылның кадере әдәп белән, куәтнең кадере сәләт белән

Р. Фәйзуллин “Ничек яхшы булырга”, Йолдыз “Ике җаваплы табышмак”

 

Н. Кәримова “Кое чыпчыгы”

 

12

Көнең бушка үтмәсен

Г. Морат “Тиргиләр”, З. Туфайлова “Трай”,Р. Вәлиев “Минеке”

Р. Вәлиева “Сыер эзләгәндә”

А. Алиш “Утлы йомырка”

13

Беләге юан берне егар, белеме булган меңне егар.

Ф. Яруллин “Тылсымлы ачкыч”, Р. Мингалим “Уйларга кирәк”.

 

 

14

Ф. Яруллин  “Тылсымлы ачкыч”

Ф. Яруллин  “Тыл-сымлы ачкыч”, Р. Харис “Берсе калсын иде”.

 

 

15

Белер өчен дөресен, бик күп укырга кирәк

Ф. Яруллин  “Тылсымлы ачкыч”, Р. Вәлиева “Кышкы ямь”, “Музей йорты” на сәяхәт Ф. Суюров “Тукай музее”

 

 

16

Гыйлем ачкы-чы—китап

Ф. Яруллин  “Тылсымлы ачкыч”, Йолдыз “Белмәгәнен белми”

 

 

17

Шыбырдашып тама тамчылар

М. Мирза “Язның тәүге көннәре”, “Музей йорты”на сәяхәт .И. Рафиков “Кунакка баралар”

Г. Хәсәнов “Корташар”

Г. Хәсәнов “Гөблә”

18

Беренче күкрәү

Г. Хәсәнов “Май”, Ә. Рәшит “Яшенле яңгыр” Музей йортына сәя-хәт. Ф. Васильев “Юеш болын

Г. Гыйльманов “Көзге урман”

 

19

Табигать — иң серле китап

Г. Хәсәнов “Май”

Ф. Садриев ”Белемле әби”

 

20

Шифалы яңгырлар

Г. Хәсәнов “Май”

 

Х.Халиков “”Вита-минлы аш

21

Канатлы дуслар

Г. Хәсәнов “Май.”

Н. Гыйматдино-ва “Дару”

 

22

Үткәнеңне онытма  син!

Р. Фәйзуллин “Оныт-ма син!”

М. Мирза “Идел - йорт

Р. Рәкыйпов  “Мин яратам сине, Татарстан”

23

Бик борынгы манара

Л. Шагыйрьҗан “Сөембикә манара-сы”, “Музей йорты”-на  сәяхәт. А. Пашин “Сөембикә мана-расы”, фото

В. Нуриев “Хуҗалар тавы”

Х. Туфан “Казан”

24

 

Сугыш кайтавазы

М. Мирза “Без бабайсыз үстек”, “Музей йорты”на сәяхәт Л. Фәттахов “Сабантуй”

 

З. Гомәрова “Батырлар хакында” Р. Харис “”Сугыш турында сөйләшә картлар

25

Нәсел агачы

“Музей йорты”на  сәяхәт. Е. Хилкова “Матюниналар портреты”

Г. Гыйльманов “Нәсел агачы”

В. Хәйруллина “Хозур-лык һәм горурлык”

26

Алар Ватан өчен көрәште

Ф. Кәрим “Ант”, “Ватаным өчен”

Г. Гыйльманов “Дәү әтинең әтисе”

 

27

Рәхмәт сезгә, ветераннар!

М. Җәлил “Кичер илем!”

Х. Халиков “Рәхмәт сезгә, ветераннар”

 

28

Сугыш чоры балалары

В. Нуруллин “Бүреләр, үгез һәм без”, “Музей йор-ты”на сәяхәт. М. Хәйретдинов “ Шо-мырт исе килә”

С. Рәхмәтуллин “Сандыктагы хәзинә”, Р. Мәннан “Без му-зейга барабыз”

 

29

Канатлар кая илтә?

Г. Ахунов “Канатлар кая илтә?”, мәкаль-ләр,”Музей йорты”-на сәяхәт.” купов Девятаев портреты”

 

Г. Моратов “Корыч шулай чыныкты”

30

Матурлыкка бай ул безнең заман.

И. Юзеев “Матур-лыкны гына алып кит”, “Музей йор-ты”на сәяхәт И. Шишкин “Корабль төзерлек урман”

 

М. Рафиков “Җир куены”

31

Мин яратам сине, Татар-стан!

Г. Бәширов “Безнең Татарстан”.и. и.

Р. Фәйзуллин “Нефть”, “Безнең КамАЗ”

Р. Харис “Игенче җыры”

32

Казан — спорт каласы. Йомгаклау дәресе

Йолдыз “Спортчы Шүрәле ”

Г. Гыйльманов «Универсиада»

Р. Миңнуллин “Кунакка килегез”. Музей йортына сәяхәт.

 

 

1 нче кисәктә 36 сәгать, 2 нче кисәктә 32 сәгать, барысы 68 сәгать вакыт каралган

 

 

 

Әгәр теге яки бу сәбәпләр белән укыту планында “”Әдәби уку дәресләренә 1 генә сәгать вакыт каралган булса, дәрес материалын түбәндәгечә планлаштырып  була.

Дәрес материалының тематик бүленеше.

№

Дәрес темасы

Дәреслек

Дәфтәр

Дәреслек–хрес-томатия

Күзәтәбез һәм тәэсирләр белән уртаклашабыз (8 сәгать)

1

Иң күңелле чак

Җәйне сагыну

Б. Рәхмәт “Иң күңелле чак”, М. Галиев “Җиләк-тән кайтканда”,

 “Музей йорты”на сәяхәт. И. Гра-барь”Сентябрь ка-ры”.Музыка “Тын бакчада(Ә. Ерикәй сүз,М. Мозаффаров муз.)

Р. Вәлиева “Җәй һәм бала”  М. Мирза “Көздә бермәл”, “Көз”, “Болыт”

Р. Хисмәтуллин “Июль аланы” М. Гафури “Болын”

2

Күк йөзендә болыт-рәсемнәр

Б. Рәхимова”Шук болытлар, батыр җил, якты кояш”,Р. Корбан “Көз нигә моңая” Л.Лерон”Яңгырның ял көне”. “Музей йорты”на сәяхәт.Ф. Васильев “Яңгыр алдыннан” Музыка. “Яңгыр, яу !”җыры.

Р. Вәлиева “Яңгыр, яу!”, Йолдыз “Салават күпере”

Н. Дәүли “Бала болыт”

 М. Җәлил “Яңгыр”

3

Җир өстенә яфрак ява

Р. Мингалим “Август каеннары”, З. Ту-файлова “Яфрак ява”

Ф. Хөсни “Яфрак коелганда”, “Музей йорты”на сәяхәт. И. Остроухов “Алтын көз”. Музыка Н. Җиһанов “Кырлай” симфоник поэмасы

Ш. Маннур “Көзге урманда”

Х. Әюп “Әбиләр чуагы”, Р. Әхмәтҗан “Соңгы яфрак”

4

Кыр казлары китә җылы якка, әйорт казлары гаҗәп кызык кошлар

М. Мазунов “Карап торам”, Г. Хәсәнов  “Кыр казы”, Г. Бәширов “Ата каз белән ана каз һәм аларның унике бәбкәсе”. “Музей йорты”на сзяхәт.. “Казлар” картинасы

 

Н. Гыйматдинова “Казлар”.

5

Тәрбияче попугай

Г. Остер “Серне ачты”

В. Хәйруллина “Тәрбияче попугай”

 

 

 

6

Әнис Шакировның куен дәфтәре

Н. Сладков “Күзал-давычлар” Р. Әхмәт “Сыкы”, “Музей йорты”на сәяхәт. “Февраль зәңгәрле-ге”, “Кышкы зәңгәр-лек” картиналары”

 

Әминәнең куен дәфтәреннән өзекләр.

Әмирнең куен дәфтәреннән табышмаклар

7

“Серле ачкыч” мәктәп клубы утырышы

Серле ачкыч” мәктәп клубы утырышы. Г. Паушкин “Кыш”,Г. Рәхим “Безнең тауда”, “Музей йорты”на сәяхәт. Р. Шәмсетдинов “Бо-тинкалар”

 

“Музей йорты” М. Кузнецов “Балачагым урамы”.

8

Серле чишмә, моңлы чишмә

Н. Әхмәдиев “Чиш-мәгә суга барам”

 

К. Кәримов “Кышкы мәтрүшкәләр”.

Чагыштырулар серенә төшенәбез (2 сәгать)

9

Эш кешене тәрбияли, ялкаулык боза

Әфган халык әкияте “Иң яхшы дару”, уйгур халык әкияте “Тылсымлы китмән”,

Инглиз халык әкият е”Көрән төстәге пингвин баласы”, Монгол халык әкияте “Әтәтч таңда нигә кычкыра?” (Әкиятләрне сайлап укырга мөмкин )

 

Л. Лерон “Әкияти башламнар”

Э Шәрифуллина “Әкият кайда”

Йолдыз ”Охшашлык”

Нугай халык әкияте “Карт белән Су анасы

Эвенк халык әкияте “Әтәч нигә кычкыра?”

10

Комсызлык китергән бәла

Манси халык әкияте “Куянның колагы нигә озын?”

Кабардин халык әкияте. “Җәнлекләр патшасы”

Венгр халык әкияте. “Комсызлык бәласе”, Африка негрлары әкияте “Сырны ничек бүлгәннәр”.

(Әкиятләрне сайлап укырга мөмкин )

Җәй белән кыш нигә күрешми

Латыш халык әкияте “Шай-танга ничә яшь”

 Литва халык әкияте “Итагатьле мәче”

Эстон халык әкияте “Куянның ирене нигә ярык?”

Казакъ халык әкияте “Юмарт дөя”

Әфган халык әкияте “Табышны ничек бүләргә?” “Кабартма”

 

Кешеләрнең хыялларын аңларга тырышабыз (3 сәг)

11

Хыял дөньясында.

Мәче малае Шукбай

Л. Лерон “Хыял”, Йолдыз “Антенналы бәрәңге”

Л. Лерон “Мәче малае Шукбай”-1, 2 ,бүлек

Л. Лерон “Шукбай балык тота”, “Хат”.

Ф. Мөслимова “Хыялый”.

Л. Лерон “Хыялый Акбай”, Ә. Габиди “Тере антенналар”

З. Гомәрова “Хыял-ларым”

Б. Рәхмәт “Ничек өйрәнергә”

12

“Серле ачкыч” мәктәп клубы утырышы

Р. Фәйзуллин “Тугайда”, А. Әхмәтгалиева “Бо-лытта җиләк үсә”

 

Ф. Садриев “Юкка көттеләр”

13

Нәниләрнең хыялы

А. Гыйләҗев “Суык”

А. Алланазаров “Дустымны эзлим”

 

В.Хәйруллина “Кем булам

Йолдыз “Этем югалды бүген”

Ярату турында (5сәг)

14

Барысын да яратам

Авыл хикмәтләре

 

Р.Вәлиев “Барысын да яратам”, Ш. Маннур “Яратам”, Р. Вәлиев “Чыпчык”

А. Гыймадиев “Шәмси маҗаралары”

М. Хөсәен “Китап”

 

С. Урайский “Туган ил” .Музей йорты “Кырлай авылы.Күпер”

Н. Кәримова “Авылым җыры” Музей йорты “Зөя — татар елгасы”

 

15

 Җәйге кояш астында

Шатлык— тәнгә сихәт

 В. Нуриев “Кем катырак суга”, “Музей йорты”на сәяхәт.Б. Кустодиев “Идел. Салават кү-пере” Р. Вәлиева “ Яңгыр белән Кояш”

Г. Сабитов “Тәүге шатлык”

 

Ә. Баянов “Тургай”

16

Болын патшасы

Н. Гыйматдинова “Болын патшасы”, “Музей йорты”на сәяхәт. Ф. Халиков “Гаилә портреты”

 

Н. Гыйматдинова “Болын патшасы

17

Туган як кышы.

Кар ул муллык билгесе

Кыш шатлыгы

Г. Бәширов “Беренче кар”

М. Мазунов “Яңа карлар ява”, И. Солтан “Кар ник шыгырдый”

Р. Миңнуллин “Кар бәйрәме”, “Музей йорты”на сәяхәт. “Тылсымлы кыш”,-”Серле ачкыч” мәк-тәп клубы утырышы

Р. Мәннан “Кыш килә”

И. Солтан “Кар ник ява”

С. Урайский “Кыш шатлыгы”

Н. Сладков “Кышкы җәй”

Ф. Зыятдинов “Муллык билгесе”, М. Мирза “Кышның китәсе килми”.

 

Р. Вәлиева “Каникул вакытында”

Дәреслекнең 2 нче кисәге

Хикмәтле тормыш тәҗрибәсе туплыйбыз (4 сәгать)

1

Мәсәл серләренә төшенәбез.

Эзоп “Давыл белән Кояш”,Г. Тукай “Җил илә кояш”

Н. Исәнбәт “Ябалак белән чыпчык”, Татар халык әкияте “Ябалак белән чыпчык”

Ф. Яруллин “Мактану бәласе”

М. Гафури “Мәймүн белән күзлекләр”, “Чикерткә белән кырмыска”

К. Насыйри “Төлке белән Әтәч”

Г. Тукай “Көзге белән маймыл”, Г. Шамуов “Көзге белән маймыл”

2

Юк урында мактау— зарарлы эш

Көч җитмәслек нәрсәне акыл белән җиңеп була

Т. Яхин “Карга белән төлке”, Ф. Яхин “Сыр бәласе”, Г. Шамуков “Карга белән Төлке”

В. Радлов “Карганың хәйләсе”, Л. Толстой “Зирәк Чәүкә”, К. Насыйри “Комсыз эт”

Ф. Яруллин “Хәйләкәр куян”

С. Шакир”Таш белән Кырмыска”

М. Гафури “Ике Каз белән бака”, В. Гаршин “Ил гизүче Бака”

Музей йорты “Ил гизүче бака”

3

Эшең барып чыкмаса, гаепне үзеңнән эзлә

Ә. Исхак “Карт имән белән яшь егет”, М. Гафури “Ике чебен”

Г. Тукай “Төлке һәм йөзем җимеше ”, Ә. Исхак “Төлке һәм виноград”

М. Саттар “Кыр-мыска белән тирес корты”

Г. Тукай “Яшь агач”.

Музей йорты “Бөкре агач”

Г.Вәлиева “Заман әкияте”

4

Бердәмлектә көч

Г. Тукай “Аккош, Чуртан һәм Кыскыч”,

И. Крылов “Аккош, Чуртан һәм Кысла ”

 

М. Гафури “Кәҗә белән Төлке”

Көлке серләрен эзлибез (3 сәгать)

 

5

Белмәү гаеп түгел, белергә теләмәү гаеп.

Белгән белгә-нен эшләр.

Ш. Галиев “Инша-ның файдасы”, ”Сүзләре һәм үзләре”

Р. Вәлиева “Көчле укучы”, К. Тәңреку-лиев “Эшчән Гельды»

В. Нуриев ”Ин ша”

Л. Лерон “Иртән уянасың килмәсә”

Л. Лерон “Сүз тыңлыйсың килмәсә”

6

Акылның кадере әдәп белән, куәтнең кадере сәләт белән

И. Юзеев “Хатасыз ничек язарга”, Р. Миңнуллин “Хата-лар өстендә эшләү”

Р. Фәйзуллин “Ничек яхшы булырга”, Йолдыз “Ике җаваплы табышмак”

Л. Лерон”Инша”

Г. Морат “Үскәч кем булырга”, Р. Низамова “Табигать күренеше”

Н. Кәримова “Кое чыпчыгы”

7

Көнең бушка үтмәсен

Г. Морат “Тиргиләр”, З. Туфайлова “Трай”,Р. Вәлиев “Минеке”

Р. Вәлиева “Сыер эзләгәндә”

А. Алиш “Утлы йомырка”

Герой ничек туа  (4 сәгать)

8

Беләге юан берне егар, белеме булган меңне егар.

Ф. Яруллин  “Тылсымлы ачкыч”

Ф. Яруллин “Тылсымлы ачкыч”, Р. Мингалим “Уйларга кирәк”.

Ф. Яруллин  “Тыл-сымлы ачкыч”, Р. Харис “Берсе калсын иде”.

 

 

9

Белер өчен дөресен, бик күп укырга кирәк

Гыйлем ачкы-чы—китап

Ф. Яруллин  “Тылсымлы ачкыч”, Р. Вәлиева “Кышкы ямь”, “Музей йорты” на сәяхәт Ф. Суюров “Тукай музее”

Ф. Яруллин  “Тылсымлы ачкыч”, Йолдыз “Белмәгәнен белми”

 

 

10

Шыбырдашып тама тамчылар

Беренче күкрәү

М. Мирза “Язның тәүге көннәре”, “Музей йорты”на сәяхәт .И. Рафиков “Кунакка баралар”

Г. Хәсәнов “Май”, Ә. Рәшит “Яшенле яңгыр” Музей йортына сәя-хәт. Ф. Васильев “Юеш болын

Г. Хәсәнов “Корташар”

Г. Гыйльманов “Көзге урман”

Г. Хәсәнов “Гөблә”

11

Табигать — иң серле китап

Г. Хәсәнов “Май”

 

Ф. Садриев ”Белемле әби”

Н. Гыйматдино-ва “Дару”

Х.Халиков “Вита-минлы аш”

Үткәннәр белән хәзергене чагыштырабыз (6 сәгать)

12

Үткәнеңне онытма  син!

Бик борынгы манара

Р. Фәйзуллин “Оныт-ма син!”

Л. Шагыйрьҗан “Сөембикә манара-сы”, “Музей йорты”-на  сәяхәт. А. Пашин “Сөембикә мана-расы”, фото

М. Мирза “Идел - йорт

В. Нуриев “Хуҗалар тавы”

Р. Рәкыйпов  “Мин яратам сине, Татарстан”

Х. Туфан “Казан”

13

 

Сугыш кайтавазы

М. Мирза “Без бабайсыз үстек”, “Музей йорты”на сәяхәт Л. Фәттахов “Сабантуй”

 

З. Гомәрова “Батырлар хакында” Р. Харис “Сугыш турында сөйләшә картлар”

 

14

Нәсел агачы

“Музей йорты”на  сәяхәт. Е. Хилкова “Матюниналар портреты”

И. Юзеев “Матур-лыкны гына алып кит”,

Г. Гыйльманов “Нәсел агачы”

С. Рәхмәтуллин “Сандыктагы хәзинә”, Р. Мәннан “Без му-зейга барабыз”

В. Хәйруллина “Хозур-лык һәм горурлык”

М. Рафиков “Җир куены”

15

Алар Ватан өчен көрәште

Рәхмәт сезгә, ветераннар!

Ф. Кәрим “Ант”, “Ватаным өчен”

М. Җәлил “Кичер илем!”

Г. Гыйльманов “Дәү әтинең әтисе”

Х. Халиков “Рәхмәт сезгә, ветераннар”

 

16

Канатлар кая илтә?

Г. Ахунов “Канатлар кая илтә?”, мәкаль-ләр,”Музей йорты”-на сәяхәт.” купов Девятаев портреты”

 

Г. Моратов “Корыч шулай чыныкты”

17

Мин яратам сине, Татар-стан!

Казан — спорт каласы. Йомгаклау дәресе

Г. Бәширов “Безнең Татарстан”.

Йолдыз “Спортчы Шүрәле ”

Р. Фәйзуллин “Нефть”, “Безнең КамАЗ”

Г. Гыйльманов «Универсиада»

Р. Харис “Игенче җыры”

Р. Миңнуллин “Кунакка килегез”. Музей йортына сәяхәт.

 

1 нче кисәктә 17 сәг, 2 нче кисәктә 17 сәг. Барысы 34 сәгать.

Мөмкинлек булганда мөсткыйль эш дәфтәре белән эшләргә кирәк. Укучыларның мөстәкыйльлеген үстерү, сөйләм телләрен баету өчен материал җитәрлек күләмдә һәм укучыларның иҗади эшчәнлекләренә этәргеч ясарлык итеп сайланды.

Просмотрено: 0%
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Просмотрено: 0%
Скачать материал
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Скачать материал "Программа родной язык, 3 класс"
Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Получите профессию

HR-менеджер

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Выбранный для просмотра документ 4 нче сыйныф.docx

4 нче сыйныф.

Ажлатма язуы

Дүртенче   сыйныф программасы балаларга әдәбиятның сүз сәнгате буларак башка сәнгать төрләре: сынлы сәнгать, музыка белән тыгыз мөнәсәбәттә булуын аңлатуны эзлекле рәвештә дәвам итә. Укучыга борынгы кешеләрнең, дөнья барлыкка килүен дөрес кузаллауларына ирешү максатыннан мифлар, легендалар аша гомумкешелекнең язу барлыкка килгәнгә кадәрге яшәеше аңлатыла. Төп үзенчәлек булып кешенең табигать шартларына бәйлелеге тора. 3-4 сыйныф дәреслекләре төрле халыкларның фольклор, автор әсәрләре аша әдәбият-сәнгать бердәмлеген, аларның бербөтен булуын кузалларга ярдәм итә. Әгәр укучы шуны аңлый алса, ул төрле милләт фольклор әсәрләренең төп чыганагы бер үк табигать, безне чолгап алган дөнья икәнлеген аңлый, әдәби җәүһәрләрнең кыйммәтләре уртак булуын төшенә, үз милләтенең фольклор һәм әдәби мирасының дөньякүләм әһәмиятен аңлый алачак. Бу уку елы халык авыз иҗатыннан авторлар әсәрләренә күчү чоры булып тора. Төрле жанрлар арасындагы аермалар тирәнрәк өйрәнелә. Балаларның уку күнекмәләре киңәя. Анализ өчен төп әдәбият булып элеккечә үк хәзерге балалар әдәбияты һәм классик әсәрләр кала. Бүгенге балалар әдәбияты белән таныштыру да бик мөһим, чөнки ул балаларның һәм өлкәннәрнең  бүгенге яшәү рәвешенә якын. Сынлы сәнгать әсәрләре белән танышу дәвам ителә. Алар темалары һәм эчтәлекләре белән шул әдәби әсәргә бик якын булалар. Программа поэтик форманың кайбер әһәмиятле үзенчәлекләре белән таныштыруны күз алдында тота. Укучылар, парлы һәм арадаш рифмаларның  дөрес яңгырашын, эчтәлеккә йогынтысын бәяли алачаклар. Төрле рифмаларның чиратлашуы аша ритм  төшенчәсе дә бирелә.

         Дүртенче сыйныф дәреслекләренең төп үзенчәлеге төп һәм урта мәктәп программасын җиңел үзләштерү өчен җирлек әзерләү. Фольклор һәм автор әсәрләренең төрле жанрларын анализлый һәм әсәргә бәя белергә  өйрәтү. Фольклор текстлар (тылсымлы әкиятләр һәм мифлар, легендалар) аша тарихи материаллар белән — төрле атамалар, кешеләрнең тормыш-көнкүреше белән таныштыру. Әдәби әсәрләрдәге хәрәкәт үсешен тоемларга җирлек хәзерләү, үзләренә кадәр яшәгән яшьтәшләренең тормышы белән танышу.  (19 нчы гасыр ахыры), шул чорның үзенчәлекле якларын күрсәтү. Дәреслекнең икенче төп максаты — кече яшьтәге мәктәп баласына авторларның күзәтүләре, алар чагылдырган фикерләрне аңлый һәм үз фикерләрен әйтә белергә, өйрәтү.  “Мин үзем” — укучы менә шушы максатка омтылып яшәсен.

         Поэтик текстлар укучы аңына барып җитәрлек, сәнгатьле итеп укый алырлык, анализлый һәм ритм, рифмаларны дөрес аера алырлык булырга тиеш.

         Укучы зур күләмле әсәрләрне дә ашыкмыйча, геройлар белән бергә яшәп, алдагы эпизодлар белән бәйли белеп укырга омтылсын, автор фикерләренә үз бәясен бирә белсен.

         Дәреслек-хрестоматия әдәби әсәрләрнең төрлелеген арттыру өчен (дәреслек еш кына хрестоматиягә мөрәҗәгать и) хезмәт итә. укучыларны мөстәкыйль белем алырга хәзерли.

“Музей йорты” дәреслек куйган максатларны тормышка ашырырга ярдәм итә.

Дүртенче сыйныфны тәмамлаганда укучылар әдәби процессның хәрәкәтен күзалларга, төрле халыкларның әдәбиятлары үсешенең тамырлары бер булуын төшенергә, әдәби образның прозада һәм поэзиядә үзенчәлекле кичерешләрен аңларга тиешләр.

 

Әдәби уку дәресләре программасы, 4 нче сыйныф (68 сәг)

         Халык авыз иҗаты

Мифлар турында гомуми кузаллау булдыру. Борынгы халыкларның тормышы, кеше һәм табигать арасындагы мөнәсәбәт. Тормыш агачы, тотем хайваннар һәм тотем үсемлекләр, кешеләрнең аларга карашы, борынгы традицияләрнең сакланышы.

Тылсымлы әкиятләр.

Дөнья турында борынгы кузаллаулар чагылышы. Тылсымлы әкият герое. Тылсым дөньясы, тылсымлы предметлар, сихри саннар, сүзләр, тылсымлы булышчылар. Тылсымлы әкият законнары: әкият герое өеннән чыгып китә, максатка ирешү юлы (тылсым дөньясы, карурманнар  аша  үтүче юл, сынаулар, тылсымлы булышчы ярдәме, җиңү шатлыгы).  Халыклар әкиятләренең мифлар, легендаларда чагылышы.

Риваять һәм легендалар.

         Риваять һәм легендаларда  сөйләнгән геройлятьар, аларның кичерешләре. Тарихи бәйләнеш. Төрле атамалар, аларның килеп чыгышы. Риваять һәм легендаларда бирелгзн вакыйгаларның әкиятләрдә чагылышы.

Автор әкиятләре

         Автор әкиятләренең халык әкиятләре белән охшашлыгы. (жанр һәм сюжет). Халык әкиятләрендәге тылсым белән җиңүләр, автор әкиятләрендә акыл белән эш итеп уңышка ирешү, ярату һәм яратыла белүнең көче.

Фольклор жанрының тормышта, хәзерге вакытта яшәеше.

Халык традицияләре һәм бәйрәмнәре. Гимннар (Татарстан гимны). Халык һәм автор әкиятләре.

Хикәя

         Хикәя жанры турында кузаллау формалаштыруны дәвам итү. Хикәя геройлары, аларның портретлары һәм характер үзенчәлекләре, башкарган гамәлләре аша чагылышы. Авторның үз героена мөнәсәбәте. Геройларга чагыштырма характеристика. Герой характерының катлаулылыгы, вакыт белән бәйләнеше. Герой яшәгән тирәлек, пейзаж. Хикәядәге чынбарлык чагылышы. Әдәби тел берәмлекләре.

         Әкият һәм хикәя жанрының үзгәлеге турында кузаллау формалаштыру. Әкият һәм хикәя жанрларының композиция үзенчәлеген (күзәтүләр аша) аңлату. Укучы-тыңлаучыга табигый көчләрнең серен, әкият геройларының серле тормыш агышын күрсәтү, хикәя геройларының характерын тормыштан алынган вакыйгаларны чагылдырып сөйләү.

         Шигърият. Кеше һәм табигать бергәлеге. Дөньяны шагыйрь күзлегеннән чыгып кузаллау. Әйләнә-тирә дөньяның матурлыгы — шагыйрь өчен илһам чишмәсе булуга инандыру. Шигырьдә чагыштыру, сынландыру, эпитет.  Автор әсәрләрендә һәм халык авыз иҗатында охшашлык. Чагыштыру, контраст, җанландыру кебек гади әдәби алымнарны таба белү. Җанлы сөйләмнең мөһим чараларын  үзләштерү күнегүләре: темп, тавыш көче, тон, сөйләм мелодикасы (тавышны күтәрү, түбәнәйтү).

Әсәр авторлары турында

Шагыйрь,  язучы, рәссамнарның биографиясе.

а) әсәрдә авторлар кичереше;

ә) автор күзәтүләренең чагылышы;

б) хәзерге заман авторлары белән очрашу, балаларның авторга сораулары, җаваплар.

        

         Библиографик культура формалаштыру.

“Эчтәлек ” белән танышу , аңа карап, кирәкле әсәрне китаптан таба белү, кече яшьтәге мәктәп баласының дәреслектән тыш эшчәнлеген оештыру: өй, мәктәп китапханәләреннән файдалану. Фән буенча сүзлек, белешмә әдәбият, вакытлы матбугат белән эшләү. Балалар китабы белән эшләү. Китапның төп төп элементларын аеру: китап тышлыгы, китап төпсәсе, битләре. Китапны саклап тоту күнекмәләре булдыру. Төрле җыентыклар төзергә өйрәнү. Әсәр авторлары турында мәгълүмат туплау.

         Уку, сөйләү, тыңлау күнекмәләре формалаштыру

Сәнгатьле уку күнекмәләре формалаштыру (интонация, тон, темп саклап кычкырып уку) Автор бирергә теләгән картинаны күзаллау. Эчтән укый белергә күнектерү. Чылбыр рәвешендә укыганда үз урыныңны белеп , чират буенча уку. Укылган әсәргә анализ ясау. Уку техникасын үстерү.

4 нче сыйныфны тәмамлаганда укучыларның белеменә, эш осталыгына, һәм күнекмәләренә таләпләр.

— әсәрне сүзләрне дөрес әйтеп кычкырып һәм эчтән укый белү;

— әсәрнең темасын, төп мәгънәсен ачыклау,  мәгънәви кисәкләргә бүлү, алар  арасындагы бәйләнешләрне, төп фикерне билгеләү һәм аны үз сүзләрең белән әйтеп бирү;

— фольклор жанрларын аеру: хайваннар турындагы, тылсымлы әкиятләрне өйрәнү, мәсәл, хикәя, турында кузаллау, халык иҗаты әсәрләре һәм  автор әсәрләрен төркемли белү; 

— әсәр геройларын характерлый белү, авторның үз героена мөнәсәбәтен күрсәтү, геройларга чагыштырма характеристика бирү;

— төрле авторларның 6-8 шигырен яттан сөйләү;

— кыска күләмле әсәрләрнең эчтәлеген сөйләү;

— укылган әсәрдән чагыштыру, җанландыру, контрастны таба белү;

— сүзлекләрдән файдалану, тематик сүзлекләр төзү;

— аерым әсәрләргә аннотация төзү;

— элементы буенча китапта ориентлашырга өйрәтү (авторы, исеме, “Эчтәлек” бите, иллюстрацияләр)

 

 Укучы белергә тиеш:

— 4-5  татар, рус, чит ил классикларының исемен, аларның әсәрләрен;

— 1-2 балалар журналы һәм газетасының исемен, алрдагы рубрикаларны; 

— 4-5 хәзерге заман язучы яки шагыйренең исемен, алар язган әсәрләрне һәм эчтәлеген;

— үзенә иң ошаган авторның берничә әсәрен.

Алынган белемнәрне көндәлек тормышта куллану.

—  китапның төрле элементларына карап эчтәлеген билгеләү;

— китапханәдә мөстәкыйль рәвештә уку өчен китап сайлау;

— укылган әсәр геройларын тасвирлап сөйләү;

— төрле чыганаклардан  кирәкле мәгълүматны табу;

 

 

 Укыту планында “Әдәби уку” фәненә 2 сәгать вакыт бирелсә дәрес материалы түбәндәгечә планлаштырыла.

 

Дәрес материалының календар-тематик бүленеше

 

№

Дәрес темасы

 

Дәреслек

Дәфтәр

Дәреслек–хрестоматия

1.Тылсымлы әкият кануннарын өйрәнәбез: үткәннәрне яңадан кичереп, бүгенге тормыш белән бәйлибез. (13 сәг.)

1

Җир йөзендә яшәгән беренче кешеләр

3-10 нче битләр

8 нче бит.

Хапи алла турында миф

 

2

Җир ничек барлыкка килгән?

11-12 нче битләр. Җир ничек яралган? (легенда)

7 нче бит.

Дөнья яратылу турында миф

7 нче бит.

Р.Вәлиева. “Изгеләр тавы”

3

Борынгы легендалар ни сөйли?

13-14 нче битләр.

Күкнең күтәрелүе

 

9-10 нчы битләр.

Бумеранг (Австралия халкы әкияте)

8 нче бит.

“Кырык кыз”. Риваять

4

Тотем агачлар

14-16 нчы битләр. Айдархан һәм сәхабәләр

18-19 нчы битләр.

Р.Миңнуллин. “Сабантуйда”

 

5

Пәйгамбәрнең тууы

16-17 нче битләр. “Пәйгамбәрнең тууы” хикәяте, А.Абзгильдинның “Мөхәммәднең тууы” картинасы

 

9-10 нчы битләр.

“Мәрҗән каласы һәм унике кыз хикәяте”

6

Туган як сылуы — ак каен

17-21 нче битләр. З.Ярмәки. “Ак каен”

17-18 нче битләр.

“Чыршы ни өчен мәңге яшел?” (легенда)

26 нчы бит.

М. Сафин. “Каенага, каенишләр”

 

7-8

 

Абага чәчәге

21-24 нче битләр.

Г.Кутуй. “Рөстәм маҗаралары”

25-29 нчы битләр.

Г.Кутуй. “Рөстәм маҗаралары”

 

 

 

 

 

11-22 нче битләр.

Ак байтал (Татар халык әкияте)

 

 

 

9

Тотем хайваннар

29-30 нчы битләр.

Р.Шәмсетдинов. “Алтын Урда. Хан ауда” картинасы. Р.Миңнуллин. “Алтын Урда”

 

10

Татар мифологиясендә Ак бүре. Татарстан гербы

31-35 нче битләр.

Ак бүре (легенда)

 

 

23-24 нче битләр.

Дәрдемәнд Гали (хикәят)

11

Ак бүре (Татар халык әкияте)

35-43 нче битләр.

Ак бүре (Татар халык әкияте).

11-13 нче битләр.

Ике кыз (Татар халык әкияте)

25-33 нче битләр.

Ак бүре (Татар халык әкияте)

12

Әкиятләрдә Ак елан

 43-44 нче битләр

14-17 нче битләр.

Үги кыз (Татар халык әкияте)

 

13

Еланнар патшасы Шаһмара

44-51 нче битләр

 

2. Фольклорга нигезләнгән хикәяләү. Дастан, риваять һәм легендалар аша тарих белән танышабыз, ә автор әкиятләре хисләр дөньясына чакыра (7 сәг)

 

14

Борынгы ша-гыйрь — Кол Гали

52-55 нче битләр. Ш.Галиев. “Кол Гали-гә”, Р.Шәмсетдинов. “Кол Гали” карти-насы, “Тоткын Сөембикә җыры”

 

34-35 нче битләр.

“Кол Гали”. Р.Зәйдулла хикәяләвендә.

15

Кыйссаи Йосыф

56-59 нчы битләр.

Кол Гали. “Кыйссаи Йосыф”

23-25 нче битләр.

М.Рәфыйков. “Усак яфраклары сөйләшә”

36 нчы бит.

Р. Харис. “Зөләйха” (өзек)

16

Без — татар балалары

59-62 нче битләр.

Г.Латыйп. “Безнең нәсел”, Э.Шәрифуллина. “Без - татар балалары”

20 нче бит.

Р.Миңнуллин. “Татарларым” (өзек)

 

17

Нәсел агачы

62-67 нче битләр. Ә.Рәшит. “Нәсел агачы”,  Ф.Гыйр-фанов. “Болгар ханнары шәҗәрәсе”. Х.Камалов. “Архео-лог”.

21 нче бит.

Ф.Бәйрәмова. “Кара пулат”

 

18

Су асты патшалыгында

67-72 нче битләр.

Н.Сәйяр. “Айсылу”

 

27-29 нчы битләр.

Ф.Мәҗитов. “Яңгыр кызы Гөлтамчы”

 

19

Су кызы

73-80 нче битләр.

Н.Сәйяр. “Айсылу”

 

37-38 нче битләр.

Батулла. “Су иясе”.

Мөстәкыйль рәвештә сайлап уку өчен 2 текст:

39-42 нче битләр. Ф.Яруллин. “Буар елан”.

42-45 нче битләр. Р.Миңнуллин. “Машина... кечкенәкият”

20

Айсылу — бәхетле бала

80-86 нчы битләр.

Н.Сәйяр. “Айсылу”.

Г.Вәлиева. “Кызык-тырсалар да”

 

45-47 нче битләр.

Г.Гыйльманов. “Җавапсыз легенда”

3. Шагыйрьләр һәм рәссамнар иҗаты аша табигать һәм кешеләрнең матурлыгын аңларга өйрәнәбез (8 сзг)

 

21

Җирдә миңа ни кирәк?

87-91 нче битләр. Ш.Галиев. “Алсу дөнья”, Ш.Галиев. “Җирдә миңа ни кирәк?”

31 нче бит.

Г.Гыйльманов. “Чишмәгә бардык”

 

22

Шәехзадә Бабич шигырьләре

92-95 нче битләр. Ш.Бабич. “Габдулла әфәнде Тукаев”, “Тын төн”

31 нче бит.

В.Хәйруллина. “Чикерткә”

56-58 нче битләр.

Р.Миңнуллин. “Утыз Имәнине укыганда туган уйлар”

23

Көзге табигать мизгелләре

96-99 нчы битләр. Г.Рәхим. “Көзге урман”, М.Усманов, “Урман күле”, О.Кульпин. “Зәңгәр култык”

30 нчы бит.

Мөҗәһит. “Бер яфрак зары”

48-50 нче битләр.

Г.Рәхим. “Көз йөри”.

М.Мирза. “Көз”,

К.Булатова. “Кичә генә”, Р.Корбан. “Ярдәм итик”.

Текстлар сайлап уку өчен бирелә.

24

Кышкы сандугач

99-101 нче битләр. Г.Рәхим. “Песнәк”

32-33 нче битләр.

М.Сафин. “Сок-ланмый булдыра алмыйм”, Г.Юнысова. “Мак-танчык саескан”

 

25

Иртә яме, иртә моңы — җан азыгы

101-103 нче битләр. З.Ярмәки.  “Иртә”

33 нче бит.

Р.Корбан. “Каеннар бишек шикелле”

54-55 нче битләр.

Н.Думави. “Беренче кар”. Р.Харис. “Ак карлар арасында”

26

Әнкәм портреты

104-105 нче битләр. Г.Рәхим. “Апрель” (портрет)

34-36 нчы битләр.

Г.Сабитов. “Кадерле ул туган як!”

 

27

Иң матур сүз

105-107 нче битләр. Н.Исәнбәт. “Өч матур сүз”, сүз турында мәкальләр

37-38 нче битләр.

С.Шакир. “Ландыш чәчәге”, Р.Вәлиева. “Энҗе чәчәк”

51-52 нче битләр.

Г.Сабитов. “Чәчәк нигә боекты?”

28

Кеше ышан-маслык сүзне чын булса да сөйләмә

108-110 нчы битләр. Л.Лерон. “Кыхмырый, Мыхмырый һәм Шыхмырый”, И.Гыйләҗев. “Тутыкмас тотка”

39-40 нчы битләр.

И.Нәбиуллина  “Тәмле тел” (әкият)

53 нче бит.

М.Әгъләмов. “Матурлык минем белән”

4. Безгә кадәр яшәгән яшьтәшләребез тормышы белән танышабыз (6 сәг)

 

29

Газаплы язмыш

111-116 нчы битләр. Г.Галиев. “Бибкәй аланы”

 

59 нчы бит.

З.Бәшири. “Бер асрауның аһ-зары”

30

Кечкенә хезмәтче

116-117 нче битләр. Ф.Әмирхан. “Кечкенә хезмәтче”

46-48 нче битләр.

Ә.Фәйзи. “Асрарга бала бирәм”

69 нчы бит.

Н.Думави. “Ятим бала”

31

Күз яшьле балачак

118-123 нче битләр. К.Нәҗми. “Нәсимәнең беренче эш көне”, В.Маковский. “Күрешү”

 

60-62 нче битләр.

Д.Аппакова. “Кечкенә Бануның тарихы”

32

Каникуллар — рәхәт вакыт

124-126 нчы битләр. Г.Ибраһимов. “Укудан кайткач”, Ф.Решетников. “Каникулга кайтты”

41-43 нче битләр.

Г.Тукай. “Таз”

63-68 нче битләр.

Ф.Хөсни. “Малай белән солдат”. Р.Харис. “Фронтовиклар”.

33

Балачак хатирәләре

126-127 нче битләр. С.Хәким. “Яратам мин”

44-45 нче битләр.

А.Әхмәт. “Кем эше бу?”

 

34

Матурлык дөнь-яны коткара

(1 нче кисәкне йомгаклау)

127-128 нче битләр. Зөлфәт. “Кыз тавы”

 

69-70 нче битләр.

М.Мәһдиев. “Бәхилләшү” (өзек)

2 нче кисәк

 

5. Матурлыкның безгә ничек тәэсир итүен аңларга тырышабыз (11 сәг)

35

Көннәрем гөрләп торсын

7-10 нчы битләр. В.Хәйруллина. “Хәерле көн”, Р.Миңнуллин. “Иртән иртүк”.

 

71-72 нче битләр.

Д.Гайнетдинова. “Исәнме, яңа көн”.

Н.Әхмәдиев. “Хәерле иртә”

36

Каен — урман чибәре.

11-15 нче битләр. С.Гафарова. “Көз”. И.Шишкин. “Каенлык”, К.Максимов. “Каенлык”

50 нче бит.

Г.Гыйльманов. “Кайтаваз”

 

 

 

 

 

73 нче бит.

Ш.Галиев. “Урман ява”

37

Бөтен дөнья ак кына

15-16 нчы битләр. Р.Вәлиева. “Бөтен дөнья ак кына”

 

38

Язгы моң

17-20 нче битләр. Р.Гыйззәтуллин. “Язгы моң”, М.Хәйретдинов. “Ана булу. Назлылык”

49 нчы бит.

В.Хәйруллина. “Наз”

 

39

Серле күк

20-23 нче битләр. Р.Мингалим. “Бүген төнлә күккә кара”

51 нче бит.

Н.Исәнбәт. “Кышкы төндә”

 

40

Матурлык дөньясы

23-27 нче битләр. Л.Ихсанова. “Шомырт чәчәкләре ак кына”

 

 

41

Туган як - Идел көзгесендә

27-29 нчы битләр. К.Булатова. “Шушы яктан, шушы туфрактан без”, К.Максимов. “Идел көзгесендә”

 

 

42

Туган көнгә — салават күпере

29-33 нче битләр. Батулла. “Салават күпере кайда йоклый?”

 

 

43

Табигать - серле дөнья

33-35 нче битләр. Җ.Дәрзаман. “Бөҗәкләр белән сөйләшү”.

51 нче бит.

Г.Гыйльманов. “Курай”

 

 

 

74-75 нче битләр.

Батулла. “Терек-терек кырмыска”

44

Аккошлар — сак кошлар

35-38 нче битләр. Г.Хәсәнов.“Аккош”, Р.Фәйзуллин. “Быелгы яз”, А.Тимергалина. “Аккош”

 

45

Сандугач— табигать җырчысы

39-40 нчы битләр.

Р.Миңнуллин. “Атказанган сан-дугач”, Музыка. “Кошлар тавышы - сандугач җыры”

 

76 нчы бит.

К.Сибгатуллин. “Бөтен кеше бүген шундый әйбәт”

6. Җирдә кеше булу өчен, кеше күпме юллар үтә? (10 сәг)

 

46

Тылсымлы, кодрәтле үлән

41-47 нче битләр. Г.Хәсәнов. “Абага”

 

 

47

Кирлемән маҗаралары

48-52 нче битләр. Р.Хафизова. “Кирлемән”

52-53 нче битләр.

Л. Толстой. “Слива төше”.

77-81 нче битләр.

Р.Хафизова. “Кирлемән”. Р.Хисмәтуллин. “Аһ, бер китсәң кирегә”

48

Урман докторы

52-60 нчы битләр. Җ.Тәрҗеманов. “Шук-туган”, Ш.Галиев. “Тукран сые”

 

82-84 нче битләр.

Җ.Тәрҗеманов. “Тукран малае Шуктуган”

49

Гөмбәләр серен белү кирәк

61-66 нчы битләр. Н.Сладков. “Тыштан ялтырый, эчтән калтырый”, Е.Зуев. “Урман хәзинәләре”

 

 

50

Бану әби сабагы

67-81 нче битләр. К.Тимбикова. “Бану әби сабагы”

54 нче бит.

Ф.Тарханова. “Без бәлеш пешерәбез”

 

51

Аш пешерү хикмәтләре

67-81 нче битләр. К.Тимбикова. “Бану әби сабагы”

 

87-92 нче битләр.

Р.Рахман. “Кесәл”

52

Татар халык ашлары

82-84 нче битләр. Э.Шәрифуллина. “Тормыш яме”, В.Кочунов. “Бәйрәмчә натюрморт”

55 нче бит.

Ф.Тарханова. “Килде пилмән ашыйсы”

 

53

Балалар дөньясы

84-91 нче битләр. А.Байбеков.“Балалар”. Г. Гыйльманов. “Минем исемем — Бүрек”

55-56 нчы битләр.

Г.Гайнетдинова. “Батыр Хәбир”

85-86 нчы битләр.

Л.Гыймадиева. “Кара урман, караңгы төн”

54

Бүрек — нәни көчек.

91-98 нче битләр.

Г.Гыйльманов. “Минем исемем — Бүрек”

 

 

55

Бүрек — ышанычлы сакчы

99-104 нче битләр. Г.Гыйльманов. “Минем исемем — Бүрек”

56-58 нче битләр.

В.Нуриев. “Ачуланма инде, Илһам!”

 

 

 

7. Сәнгать дөньясының үзенә генә хас үзенчәлекләрен ачыклыйбыз (4 сәг)

 

56

Язучы катна-шында үткән “Серле ачкыч” мәктәп клубы утырышы

104-109 нчы битләр. Р.Вәлиев. “Кошлар кайта”, “Кайтчы, Сөембикә”

 

98 нче бит.

Р.Харис. “Елмай”

57

Бәбкә үстерү кыенлыклары

110-112 нче битләр. Р.Вәлиев. “Эт кояшы” (өзек), К.Насыйри. “Каз итен, коймакка төреп, каймакка манып ашау”

59 нчы бит.

В.Хәйруллина. “Алмаштыру”

 

58

Чыпчыкның да үз җыры бар

112-116 нчы битләр. Мөҗәһит. “Кемнең сайрыйсы килми?”, К.Сибгатуллин. “Чыпчык”

59-60 нчы битләр.

И.Туктар. “Букет”

100-101 нче битләр.

И.Туктар. “Бер каен үсә”.

Р.Корбан. “Курай”

59

Яз галәмәтләре

117-120 нче битләр.

Р.Әхмәтҗанов. “Безнең шигырь”, И.Гыйләҗев. “Охшашлык”, Г.Тукай. “Яз галәмәтләре”. В.Аршинов. “Яз билгеләре”

69-71 нче битләр.

Илебездәге сынлы сәнгать музейлары

99 нчы бит.

Э.Шәрифуллина. “Табигатьнең бер бөртеге”

8. Үткәне булмаган халыкның киләчәге юк. Туган ил турында уйланабыз (9 сәг)

 

60

Һәркемгә үз Ватаны кадерле

120-123 нче битләр. Билгесез рәссам. “Сөембикә ханбикә үз гаиләсе белән”. Р.Вәлиев. “Ватаным”. Музыка тыңлау. “Ватаным”. Р.Абдуллин көе

 

 

 

 

 

101-124 нче битләр. А.Алиш. “Сертотмас Үрдәк” (әкият-пьеса). Сер тота белү турында сөйләшү. Мәкальләр.

61

Татарстан флагы

123-128 нче битләр.

Р. Харис. “Татарстан әләме”. В.Худяков. “Сөембикә ханбикәне Казаннан алып китү”

 

62

Зур тарихлы батыр халкым

128-132 нче битләр.

Н.Арсланов. “Халкыма”, Г.Морат. “Чит тел”. К.Вениг. “Казанны яулап алу”

 

Мөстәкыйль уку өчен. Г.Вәлиева. “Карт алаша колагы”. Мәкальләр, татар халкы һәм ат турында әңгәмә.

63

Балачакның онытылмас истәлекләре

132-135 нче битләр. М.Мирза. “Балачак хатирәсе”

61-63 нче битләр.

С.Хәким. “Тегермән стенасындагы язулар”

 

64

Авыр елларда

135-138 нче битләр.

Р.Фәйзуллин. “Минем әти”, А.Ширяева. “Авыр елларда”

 

128-133 нче битләр.

Н.Каштан. “Әрем исе”

65

Сөю — иң куәтле дәва

138-140 нчы битләр.

Р.Вәлиева. “Онытма”, М.Җәлил. “Дару”

64-65 нче битләр.

М.Кәрим. “Безнең кадерле кунак”

 

66

Кыю очучылар

140-148 нче битләр. Г.Кутуй. “Яшен”, А.Пластов. “Фашист самолёты очып үтте”

 

125-128 нче битләр.

Ш.Рәкыйпов. “Төнге очыш”

67

Һәркемгә якын ул туган як

148-151 нче битләр. Г.Мөхәммәтшин. “Туган як”, М.Галиев. “Туган як”

66 нчы бит.

Н.Исәнбәт. “Туган ил”

134 нче бит.

Р.Харис. “Туган җирем”

68

“Серле ачкыч” мәктәп клубы утырышы. Олимпиада.

151-155 нче битләр

66 нчы бит.

Йолдыз. “Очрашу”

 

 

 Әгәр укыту планында “Әдәби уку” фәненә 1 сәгать вакыт бирелсә, дәрес материалы түбәндәгечә планлаштырыла ала.

 

№

Дәрес темасы

 

Дәреслек

Дәфтәр

Дәреслек–хрестоматия

1.Тылсымлы әкият кануннарын өйрәнәбез: үткәннәрне яңадан кичереп, бүгенге тормыш белән бәйлибез (7 сәгать)

1

Җир йөзендә яшәгән беренче кешеләр

3-10 нче битләр

8 нче бит.

Хапи алла турында миф

 

2

Җир ничек барлыкка килгән?

11-14 нче битләр. Җир ничек яралган? (легенда) Күкнең күтәрелүе

 

7 нче бит.

Дөнья яратылу турында миф

7 нче бит.

Р.Вәлиева. “Изгеләр тавы”

3

Тотем агачлар, тотем хайваннар

14-16 нчы битләр. Айдархан һәм сәхабәләр,

29-30 нчы битләр.

Р.Шәмсетдинов. “Алтын Урда. Хан ауда” картинасы. Р.Миңнуллин. “Алтын урда”

18-19 нчы битләр.

Р.Миңнуллин. “Сабантуйда”

 

4

Туган як сылуы — ак каен

17-21 нче битләр. З.Ярмәки. “Ак каен”

17-18 нче битләр.

“Чыршы ни өчен мәңге яшел?” (легенда)

26 нчы бит.

М. Сафин. “Каенага, каенишләр”

 

5

Абага чәчәге

21-29 нче битләр.

Г.Кутуй. “Рөстәм маҗаралары”

 

 

11-22 нче битләр.

Ак байтал (Татар халык әкияте)

6

Татар мифологиясендә Ак бүре. Татарстан гербы

31-35 нче битләр.

Ак бүре (легенда)

35-43 нче битләр “Ак бүре” (татар халык әкияте)

 

23-24 нче битләр.

Дәрдемәнд Гали (хикәят)

7

Әкиятләрдә Ак елан. Еланнар патшасы Шаһмара

 43-44 нче битләр

14-17 нче битләр.

Үги кыз (Татар халык әкияте)

 

2. Фольклорга нигезләнгән хикәяләү. Дастан, риваять һәм легендалар аша тарих белән танышабыз, ә автор әкиятләре хисләр дөньясына чакыра (4 сәгать)

 

8

Борынгы ша-гыйрь — Кол Гали

52-55 нче битләр. Ш.Галиев. “Кол Гали-гә”, Р.Шәмсетдинов. “Кол Гали” карти-насы, “Тоткын Сөембикә җыры”

56-59 нчы битләр.

Кол Гали. “Кыйссаи Йосыф”

 

34-35 нче битләр.

“Кол Гали”. Р.Зәйдулла хикәяләвендә.

9

Нзсел агачы

59-62 нче битләр.

Г.Латыйп. “Безнең нәсел”, 62-67 нче битләр. Ә.Рәшит. “Нәсел агачы”,  Ф.Гыйр-фанов. “Болгар ханнары шәҗәрәсе”.

20 нче бит.

Р.Миңнуллин. “Татарларым” (өзек)

 

10

Су асты патшалыгында

67-72 нче битләр.

Н.Сәйяр. “Айсылу”

 

27-29 нчы битләр.

Ф.Мәҗитов. “Яңгыр кызы Гөлтамчы”

 

11

Су кызы Айсылу –бәхетле бала

73-86 нче битләр.

Н.Сәйяр. “Айсылу”

 

37-38 нче битләр.

Батулла. “Су иясе”.

Мөстәкыйль рәвештә сайлап уку өчен 2 текст:

39-42 нче битләр. Ф.Яруллин. “Буар елан”.

42-45 нче битләр. Р.Миңнуллин. “Машина... кечкенәкият”

3. Шагыйрьләр һәм рәссамнар иҗаты аша табигать һәм кешеләрнең матурлыгын аңларга өйрәнәбез (4сәгать)

 

12

Җирдә миңа ни кирәк?

Шәехзадә Бабич шигырьләре

87-91 нче битләр. Ш.Галиев. “Алсу дөнья”,  “Җирдә миңа ни кирәк?” 92-95 нче битләр. Ш.Бабич. “Габдулла әфәнде Тукаев”, “Тын төн”

31 нче бит.

Г.Гыйльманов. “Чишмәгә бардык”

56-58 нче битләр.

Р.Миңнуллин. “Утыз Имәнине укыганда туган уйлар”

13

Көзге табигать мизгелләре

96-99 нчы битләр. Г.Рәхим. “Көзге урман”, М.Усманов, “Урман күле”, О.Кульпин. “Зәңгәр култык” 99-101 нче битләр. Г. Рәхим “песнәк”

30 нчы бит.

Мөҗәһит. “Бер яфрак зары”

32-33 нче битләр.

М.Сафин. “Сок-ланмый булдыра алмыйм”, Г.Юнысова. “Мак-танчык саескан

48-50 нче битләр.

Г.Рәхим. “Көз йөри”.

М.Мирза. “Көз”,

К.Булатова. “Кичә генә”, Р.Корбан. “Ярдәм итик”.

Текстлар сайлап уку өчен бирелә.

14

Әнкәм портреты

104-105 нче битләр. Г.Рәхим. “Апрель” (портрет) 105-107 нче битләр. Н.Исәнбәт. “Өч матур сүз”, сүз турында мәкальләр

34-36 нчы битләр.

Г.Сабитов. “Кадерле ул туган як!”

51-52 нче битләр.

Г.Сабитов. “Чәчәк нигә боекты?”

15

Кеше ышан-маслык сүзне чын булса да сөйләмә

108-110 нчы битләр. Л.Лерон. “Кыхмырый, Мыхмырый һәм Шыхмырый”, И.Гыйләҗев. “Тутыкмас тотка”

39-40 нчы битләр.

И.Нәбиуллина  “Тәмле тел” (әкият)

53 нче бит.

М.Әгъләмов. “Матурлык минем белән”

4. Безгә кадәр яшәгән яшьтәшләребез тормышы белән танышабыз (3 сәгать)

 

16

Газаплы язмыш

111-116 нчы битләр. Г.Галиев. “Бибкәй аланы” 116-117 нче битләр. Ф.Әмирхан. “Кечкенә хезмәтче”

46-48 нче битләр.

Ә.Фәйзи. “Асрарга бала бирәм

59 нчы бит.

З.Бәшири. “Бер асрауның аһ-зары” 69 нчы бит.

Н.Думави. “Ятим бала

17

Күз яшьле балачак

118-123 нче битләр. К.Нәҗми. “Нәсимәнең беренче эш көне”, В.Маковский. “Күрешү”

 

60-62 нче битләр.

Д.Аппакова. “Кечкенә Бануның тарихы”

18

Балачак хатирәләре

124-126 нчы битләр. Г.Ибраһимов. “Укудан кайткач”, Ф.Решетников. “Каникулга кайтты”

126-127 нче битләр С. Хәким “Яратам мин”

41-43 нче битләр.

Г.Тукай. “Таз”

44-45 нче битләр.

А.Әхмәт. “Кем эше бу?”

63-68 нче битләр.

Ф.Хөсни. “Малай белән солдат”. Р.Харис. “Фронтовиклар”.

 

2 нче кисәк

 

5. Матурлыкның безгә ничек тәэсир итүен аңларга тырышабыз

(6 сәгать)

 

19

Көннәрем гөрләп торсын. Каен- урман чибәре.

7-10 нчы битләр. В.Хәйруллина. “Хәерле көн”, Р.Миңнуллин. “Иртән иртүк”.

11-15 нче битләр. С.Гафарова. “Көз”. И.Шишкин. “Каенлык”, К.Максимов. “Каенлык”

50 нче бит.

Г.Гыйльманов. “Кайтаваз

71-72 нче битләр.

Д.Гайнетдинова. “Исәнме, яңа көн”.

Н.Әхмәдиев. “Хәерле иртә”

20

Бөтен дөнья ак кына

15-16 нчы битләр. Р.Вәлиева. “Бөтен дөнья ак кына”

51 нче бит.

Н.Исәнбәт. “Кышкы төндә”

 

21

Язгы моң

17-20 нче битләр. Р.Гыйззәтуллин. “Язгы моң”, М.Хәйретдинов. “Ана булу. Назлылык”

49 нчы бит.

В.Хәйруллина. “Наз”

 

22

Матурлык дөньясы

23-27 нче битләр. Л.Ихсанова. “Шомырт чәчәкләре ак кына”

27-29 нчы битләр. К.Булатова. “Шушы яктан, шушы туфрактан без”, К.Максимов. “Идел көзгесендә”

 

 

23

Табигать - серле дөнья

29-33 нче битләр. Батулла. “Салават күпере кайда йоклый?”

33-35 нче битләр. Җ.Дәрзаман. “Бөҗәкләр белән сөйләшү”.

51 нче бит.

Г.Гыйльманов. “Курай”

 

24

Аккошлар — сак кошлар. Сандугач— табигать җырчысы

35-38 нче битләр. Г.Хәсәнов.“Аккош”, Р.Фәйзуллин. “Быелгы яз”, А.Тимергалина. “Аккош”

39-40 нчы битләр.

Р.Миңнуллин. “Атказанган сан-дугач”, Музыка. “Кошлар тавышы - сандугач җыры”

 

76 нчы бит.

К.Сибгатуллин. “Бөтен кеше бүген шундый әйбәт”

6. Җирдә кеше булу өчен, кеше күпме юллар үтә? (4 сзгать)

 

25

Кирлемән маҗаралары

48-52 нче битләр. Р.Хафизова. “Кирлемән”

52-53 нче битләр.

Л. Толстой. “Слива төше”.

77-81 нче битләр.

Р.Хафизова. “Кирлемән”. Р.Хисмәтуллин. “Аһ, бер китсәң кирегә”

26

Урман докторы

52-60 нчы битләр. Җ.Тәрҗеманов. “Шук-туган”, Ш.Галиев. “Тукран сые”

 

82-84 нче битләр.

Җ.Тәрҗеманов. “Тукран малае Шуктуган”

27

Гөмбәләр серен белү кирәк

61-66 нчы битләр. Н.Сладков. “Тыштан ялтырый, эчтән калтырый”, Е.Зуев. “Урман хәзинәләре”

 

 

28

Бану әби сабагы

67-81 нче битләр. К.Тимбикова. “Бану әби сабагы”

54 нче бит.

Ф.Тарханова. “Без бәлеш пешерәбез”

“Килде пилмән ашыйсы””

 

87-92 нче битләр.

Р.Рахман. “Кесәл

7.Сәнгать дөньясының үзенә генә хас үзенчәлекләрен ачыклыйбыз (2 сәг)

 

29

Язучы катна-шында үткән “Серле ачкыч” мәктәп клубы утырышы

104-109 нчы битләр. Р.Вәлиев. “Кошлар кайта”, “Кайтчы, Сөембикә”

 

98 нче бит.

Р.Харис. “Елмай”

30

Чыпчыкның да үз җыры бар

112-116 нчы битләр. Мөҗәһит. “Кемнең сайрыйсы килми?”, К.Сибгатуллин. “Чыпчык”

59-60 нчы битләр.

И.Туктар. “Букет”

69-71 нче битләр.

Илебездәге сынлы сәнгать музейлары

100-101 нче битләр.

И.Туктар. “Бер каен үсә”.

Р.Корбан. “Курай”

99 нчы бит.

Э.Шәрифуллина. “Табигатьнең бер бөртеге”

 

 

 

 

 

8. Үткәне булмаган халыкның киләчәге юк. Туган ил турында уйланабыз (5 сәг0

 

31

Һәркемгә үз Ватаны кадерле

Татарстан флагы

120-123 нче битләр. Билгесез рәссам. “Сөембикә ханбикә үз гаиләсе белән”. Р.Вәлиев. “Ватаным”. Музыка тыңлау. “Ватаным”. Р.Абдуллин көе

123-128 нче битләр.

Р. Харис. “Татарстан әләме”. В.Худяков. “Сөембикә ханбикәне Казаннан алып китү

 

 

 

 

 

101-124 нче битләр. А.Алиш. “Сертотмас Үрдәк” (әкият-пьеса). Сер тота белү турында сөйләшү. Мәкальләр.

32

Зур тарихлы батыр халкым

128-132 нче битләр.

Н.Арсланов. “Халкыма”, Г.Морат. “Чит тел”. К.Вениг. “Казанны яулап алу”

132-135 нче битләр. М.Мирза. “Балачак хатирәсе”

61-63 нче битләр.

С.Хәким. “Тегермән стенасындагы язулар”

Мөстәкыйль уку өчен. Г.Вәлиева. “Карт алаша колагы”. Мәкальләр, татар халкы һәм ат турында әңгәмә.

33

Авыр елларда

135-138 нче битләр.

Р.Фәйзуллин. “Минем әти”, А.Ширяева. “Авыр елларда”

138-140 нчы битләр.

Р.Вәлиева. “Онытма”, М.Җәлил. “Дару

64-65 нче битләр.

М.Кәрим. “Безнең кадерле кунак”

128-133 нче битләр.

Н.Каштан. “Әрем исе”

34

Кыю очучылар

140-148 нче битләр. Г.Кутуй. “Яшен”, А.Пластов. “Фашист самолёты очып үтте”

 

125-128 нче битләр.

Ш.Рәкыйпов. “Төнге очыш”

35

Һәркемгә якын ул туган як

“Серле ачкыч” мәктәп клубы утырышы. Олимпиада.

148-151 нче битләр. Г.Мөхәммәтшин. “Туган як”, М.Галиев. “Туган як”

151-155 нче битләр

 

66 нчы бит.

Н.Исәнбәт. “Туган ил”

134 нче бит.

Р.Харис. “Туган җирем”

 

 

 

Просмотрено: 0%
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Просмотрено: 0%
Скачать материал
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Скачать материал "Программа родной язык, 3 класс"
Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Получите профессию

Копирайтер

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Выбранный для просмотра документ программа Эдэби уку.doc

 

ТАТАРСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ

МӘГАРИФ ҺӘМ ФӘН МИНИСТРЛЫГЫ

 

 

 

 

 

 

 

 

«Татар телендә башлангыч гомуми белем бирү мәктәбендә

әдәби уку» предметын укыту программасы

 

1–4 нче сыйныфлар

 

 

Төзүче-авторлар: Ф. Ф. Хәсәнова

                                            Г. М.  Сафиуллина

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Казан

2018

 

 

 

 

Эчтәлек

 

Аңлатма язуы.................................................................................................

Укытуның планлаштырылган нәтиҗәләре................................................

«Әдәби уку» предметының структурасы..................................

Укыту предметының төп эчтәлеге...............................................................

Халык авыз иҗаты әсәрләре.........................................................

Автор әсәрләре.............................................................................

Әдәби жанрлар.............................................................................

Библиографик культура...............................................................

Уку, сөйләү, тыңлау күнекмәләре формалаштыру...................

Укучыларның белеме, эш осталыгы һәм күнекмәләренә таләпләр........

Укытуны материаль-техник һәм мәгълүмати яктан тәэмин итү............

АҢЛАТМА ЯЗУЫ

Соңгы елларда төп белем бирү программаларын үзләштерүгә, гомуми белем сыйфатына карата таләпләрнең үзгәрүе, белем эчтәлеген заманга туры китереп яңарту, аның сыйфатын һәм нәтиҗәлелеген күтәрүгә омтылыш, методик алым һәм чараларның камилләшүе, әдәбият белемендәге яңарыш һәм гомумән гуманитар фәннәр өлкәсендәге яңалык-үзгәрешләр татар мәктәпләре өчен әдәби уку программасын федераль дәүләт белем стандарты таләпләренә туры китереп эшләү ихтыяҗын тудырды.

Әдәби уку башлангыч мәктәптә төп гуманитар предметларның берсе булып санала, чөнки укучы әдәби уку ярдәмендә башка предметларны да үзләштерү мөмкинлегенә ия була. Бу фән аша кече яшьтәге мәктәп баласына һәрьяклы белем бирелә. Укучының аңы дөньяны дөрес күзаллый алырлык уяу була. Бары тик югары аң тәрбияләп кенә әйләнә-тирәне дөрес аңларга, өйрәтергә мөмкин.

Башлангыч мәктәптә әдәбият дәресләренең төп максаты: 4 ел уку дәверендә балада дөрес һәм йөгерек уку күнекмәләре булдыру, халык авыз иҗаты, язучы һәм шагыйрьләр әсәрләре белән якыннан таныштыру, чәчмә һәм шигъри әсәрләрне укып, эстетик ләззәт алырга өйрәтү. Әдәби уку дәресләренең төп бурычы – укучыларда йөгерек, аңлы, сәнгатьле уку күнекмәләре булдыру, текст һәм китап белән эшләү осталыгы тәрбияләү.

Халык авыз иҗаты әсәрләре белән танышу язучылар әсәрләре белән таныштыруның алшарты булып тора. Аларны өйрәнү автор әсәрләрен уку белән параллель алып барыла. Фольклор әсәрләре язу барлыкка килгәнчегә кадәрге халык тормышын чагылдырырга сәләтле, шулай ук алар кеше һәм табигатъ арасындагы бәйләнешне күзалларга да мөмкинлек бирә.

Кече жанрларның күпчелеге уен характерында. Табышмаклар аша табигать турындагы әһәмиятле мәгълүматлар истә кала. Эндәшләрдә шулай ук табигатькә мөрәҗәгать итү, үтенү чагыла. Санамышлар иң борынгы санауның серләрен ача. Хайваннар турындагы әкиятләрдә геройлар уйдырма образлар аша бирелә. Ә тылсымлы әкиятләрдә җәнлекләр төп геройларның булышчылары итеп сурәтләнә. Әкиятләр аша яшь кешенең төрле каршылыклар аша үтеп үсү юлы күрсәтелә. Халык авыз иҗаты жанрлары барлык халыкларда да охшаш була.

Язучы әсәрләрендә тарихи вакыйгалар кеше кичерешләре белән үрелеп бара. Ә фольклор әсәрләрендә тылсымлы дөнья күрсәтелә, һәм вакыйгалар һәрвакытта да уңай сыйфатларга ия булган геройларның җиңүе белән тәмамлана.

Кече яшьтәге мәктәп баласын үзе аңларлык әдәби алымнар – чагыштыру, каршы кую һ.б. белән таныштырырга кирәк. Шигъри әсәрләрне яратырга һәм аларны укып ләззәтләнә белергә өйрәтү дә зарур. Ә башлангыч сыйныфларда боларны өйрәтә алмасак, сәнгатьнең бер төре буларак поэзия күп кенә укучылар өчен аңлаешсыз булып калачак.

Әдәбият курсында һәр уку елының үзенең аерым үзенчәлекләре бар. Бу фәнне укытучының төгәл бурычлары программа таләпләрендә ачык чагыла.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

УКЫТУНЫҢ ПЛАНЛАШТЫРЫЛГАН НӘТИҖӘЛӘРЕ

Башлангыч гомуми белем бирү мәктәбендә «Әдәби уку» предметын үзләштерү нәтиҗәсендә укучыларда татар әдәбиятының күп мәдәниятле дөньядагы роле һәм әһәмияте турында күзаллау формалаштырыла.

Башлангыч мәктәпне тәмамлаганда укучыда алга таба белем алуга кирәкле нигез салына. Әйләнә-тирә дөньяны танып белүдә әдәби укуның ролен һәм кирәклеген, кешенең интеллектуаль культурасын формалаштырудагы әһәмияте аңлатыла. Укучыларда үз-үзеңне һәм әйләнә-тирә дөньяны танып белү өчен системалы рәвештә белем алуга ихтыяҗ тудырыла. Кече яшьтәге мәктәп баласы, тормышта үз урынын табу, танып белү эшчәнлеген киңәйтү максатыннан, әдәби әсәрләрне кызыксынып өйрәнәчәк дип көтелә.

Башлангыч гомуми белем бирү баскычында әдәби укуга өйрәтүнең гомуми нәтиҗәләре түбәндәгеләр:

–        укучыны әдәби әсәрләр аша Туган иле, туган ягы, дөнья халыклары мәдәнияте һәм тарихы белән таныштыру;

– әдәби әсәрне, сәнгатьнең үзенчәлекле бер төре буларак, башка сәнгать әсәрләре белән чагыштырып өйрәнү;

–  әсәрнең жанрын билгеләгәндә, геройларга характеристика биргәндә анализ, чагыштыру, каршы кую ысулларын куллану;

–        төрле характердагы әсәрләр белән таныштыру;

–        кече яшьтәге мәктәп баласын үз фикерен курыкмыйча әйтергә, башкалар фикерен тыңлый һәм хөрмәт итәргә күнектерү;

–        укучыларны әдәби, фәнни, фәнни-популяр текстлардан үзләренә кирәкле мәгълүматларны эзләп таба белергә өйрәтү;

–        сүзлек, энциклопедияләр белән эшләү күнекмәләре булдыру;

–        төрле ситуацияләрдә, сөйләм этикеты кагыйдәләрен үтәп, диалог, монолог төзергә өйрәтү.

 

 

«ӘДӘБИ УКУ» ПРЕДМЕТЫНЫҢ СТРУКТУРАСЫ

Сөйләм һәм уку хезмәте төрләренә таләпләр

Тыңлау (аудирование)    

Ишеткән сөйләүне кабул итү (әңгәмәдәшеңнең фикерләрен, төрле текстларны укыганда тыңлый белү). Сөйләм барышында әйтелгән фикерне аңлау, ишеткән әсәрнең эчтәлеге буенча сорауларга җавап бирү, вакыйгаларның эзлеклелеген билгеләү, сөйләмдә куелган максатны аңлый алу, дөрес, фәнни яктан танып-белү, әдәби әсәрләрне тыңлаганнан соң сораулар куя белү таләп ителә.

Уку. Кычкырып уку

Иҗекләп укудан әкренләп йөгерек, аңлап, сүзләп укуга күчү.

Уку тизлеген даими рәвештә арттыра бару. Аны текстның мәгънәсен тулы күләмдә аңларлык дәрәҗәгә җиткерү. Укыганда орфоэпик һәм интонацион нормаларны саклау. Җөмләләрне укыганда тыныш билгеләрен интонация белән аера белү. Төрле төрдәге һәм типтагы текстларның мәгънә үзенчәлекләрен аңлау, аларны интонация ярдәмендә бирү.

Эчтән уку

Яшь үзенчәлекләренә туры килгән күләмдәге һәм жанрдагы әсәрләрне эчтән укыганда мәгънәсен аңлап җиткерү. Уку төрләрен билгели белү (өйрәнү, танышу, карап чыгу, сайлап уку). Тексттан тиешле мәгълүматны  таба белү. Фактлар, тасвирлау, өстәмә фикерләр белән тулыландырып уку.  

Төрле стильдәге текстлар белән эш

Төрле стильдәге – әдәби, дәреслек, фәнни-популяр текстлар турында гомуми күзаллау булдыру, аларны чагыштыра белү. Бу төр текстларның максатларын билгеләү. Фольклор текстының үзенчәлекләрен табу. Текстны төрле җөмләләр тезмәсеннән гамәли аеру. Әсәрнең исеменә һәм бизәлешенә карап, эчтәлеге турында белә алу.

Текстның темасын, төп фикерен, төзелешен ачыклау; текстны мәгънәле кисәкләргә бүлү, аларны исемләү. Төрле мәгълүмат белән эшли алу. Текст буенча сорауларга җавап бирү, тема буенча чыгыш ясау, иптәшеңнең чыгышын тыңлау, әңгәмә вакытында, текстны кулланып, җавапларны тулыландыруда катнашу. Төрле белешмә һәм иллюстратив-сәнгать материалларыннан файдалану.

Библиографик культура

Сәнгатьнең бер төре буларак китап. Китап – кирәкле белемнәрнең чишмәсе. Россиядә һәм татарларда беренче китаплар, аларның басыла башлау тарихы турында гомуми күзаллау. Уку китабы, әдәби әсәр, белешмәлекләр. Китап элементлары: эчтәлеге яки бүлекләр исемлеге, титул бите, аннотация, иллюстрацияләр. Китапта бирелгән мәгълүмат төрен ачыклау: фәнни, әдәби (тышкы билгеләренә һәм анда бирелгән белешмә-иллюстратив материал). Китап типларын ачыклау: әсәр, җыентык, сайланма әсәр, вакытлы матбугат, белешмәлекләр (сүзлек, энциклопедия).

Бирелгән исемлек, картотека буенча китап сайлый белү. Алфавит каталогыннан файдалану. Яшь үзенчәлекләренә туры килгән сүзлек һәм белешмә материалларны мөстәкыйль рәвештә куллана белү.

Әдәби әсәр тексты белән эш

Әсәрнең исемен аның эчтәлегенә мөнәсәбәтле рәвештә аңлау. Укытучы ярдәмендә әдәби әсәрнең сәнгати үзенчәлекләрен билгеләү. Халык авыз иҗаты әсәрләренең гомумкешелек әхлак кагыйдәләрен һәм кешеләрнең үзара мөнәсәбәтләрен күрсәтүен ачыклау. Әсәр геройларының эш-гамәлләренә әхлак кагыйдәләре нормаларыннан чыгып бәя бирү. Туган ил, Ватан төшенчәсен аңлау, Россия халыклары мисалында әдәбиятта төрле милләт халыкларының туган илгә мәхәббәте турында күзаллау булдыру. Төрле халыкларның фольклорында тема, идея, геройларның охшашлыгы. Телнең сурәтләү чараларын кулланып, мөстәкыйль рәвештә текстны күз алдына китерү: укытучы сораулары буенча, әсәрнең лексик үзенчәлекләрен истә тотып, эпизодларны бер-бер артлы искә төшерү, иллюстрацияләр буенча сөйләү, эчтәлеген сөйләү.

Сәнгатьлелек тудыру чараларын кулланып, бирелгән тексттагы геройга характеристика бирү. Әсәрдән геройны һәм вакыйгаларны характерлаган сүзләрне табу. Укытучы ярдәмендә катнашучыларның эш-гамәлләренең мотивларын билгеләү, аларны анализлау, чагыштыру. Геройларның эш-гамәлләрен капма-каршылыгы яки охшашлыгы буенча чагыштыру. Текстны анализлау барышында автор билгеләмәләре, геройның исеме аша авторның аңа мөнәсәбәтен ачыклау. Әсәр героеның портретын, характерын аның эш-гамәлләре һәм сөйләме аша бирү.

Әдәби әсәр эчтәлеген сөйләүнең төрләрен (тулы, сайлап, кыскача – төп фикерне әйтү) үзләштерү.

Текстның эчтәлеген тулысынча сөйләү: бирелгән өзектәге төп фикерне ачыклау, кирәкле сүзләрне билгеләү, исем кушу, эпизодның эчтәлеген тулысынча сөйләү, һәрбер өлешнең һәм текстның төп фикерен билгеләү, һәр өлешкә һәм тулаем текстка исем кушу, тексттагы җөмләләрне атау, сорау җөмлә яки үзләре теләгән форма кулланып, план төзү.

Бирелгән өзек эчтәлеген сайлап сөйләү: геройга характеристика бирү (кирәкле сүзләрне тексттан сайлау), вакыйга буенча урынны сурәтләү (урынны сурәтләгән сүзләр, сүзтезмәләрне тексттан алып).

Төрле әсәрдәге охшаш ситуацияләрне, геройларны табу, чагыштыру.

Уку материалы, фәнни-популяр һәм башка текстлар белән эш

Әсәрнең исемен аның эчтәлегенә бәйле рәвештә аңлату. Уку, фәнни-популяр текстларның үзенчәлекләрен ачыклый белү. Риваять, легенда, мәсәл, миф, санамыш, әкият,  тизәйткеч, үртәвеч, такмаза, бәет кебек әсәрләрнең гомуми үзенчәлекләен аңлау. Текстларга гади анализ алымнары белән таныштыру; сәбәп һәм нәтиҗә бердәмлеген ачыклау. Текстның төп фикерен, микротемаларны, төп һәм терәк сүзләрне табу. Текстны кабат укыганда эшчәнлек алгоритмын төзү. Терәк сүзләр, модель, схемаларга таянып, текстны кабат күздән кичерү. Эчтәлекне тулысынча һәм кыскача сөйләү (төп фикерне билгеләү).

Сөйләм (аралашу культурасы)

Сөйләм төре буларак диалог. Диалогик сөйләмнең үзенчәлекләре: сорауны аңлау, аларга җавап бирү; текст буенча сораулар куя белү. Әңгәмәдәшеңне бүлдермичә тыңлый һәм тикшерелә торган мәсьәлә буенча әдәпле итеп үз фикереңне әйтә белү (уку, фәнни, әдәби текст буенча). Текстка һәм шәхси тәҗрибәгә нигезләнеп, текст турында үз фикереңне әйтү. Дәрестән тыш аралашу вакытында сөйләм әдәбе нормаларыннан тайпылмау. Фольклор әсәрләре нигезендә милли этикет үзенчәлекләре белән таныштыру. Сүзлек белән эш (туры, күчерелмә, күпмәгънәле сүзләрне аерып алу), укучыларның сүзлек байлыгын максатчан тулыландыра бару.

Сөйләм төре буларак монолог. Автор текстына таянып, тәкъдим ителгән яки укытучы әйткән тема буенча зур булмаган текст (монолог) төзү. Сөйләмдә текстның төп фикерен чагылдыру. Фәнни-популяр һәм әдәби әсәрләрнең үзенчәлеген искә алып, укылган яки ишеткән текстның эчтәлеген төгәл сөйләп бирү. Көндәлек тормыштан, әдәби әсәрләрдән, сынлы сәнгать әсәрләреннән алынган тәэсирләрне тасвирлый белү, фикерләү, хикәяләү аша бирү. Чыгышыңны дөрес планлаштыра алу. Монологик сөйләмнең үзенчәлекләрен искә алып, синоним, антоним, чагыштыруларны урынлы куллану.

Укылган әсәрнең дәвамы буларак, телдән сочинение, рәсем яки бирелгән тема буенча кечкенә хикәя төзү.

Язма сөйләм культурасы

Язма сөйләм нормалары: эчтәлекнең әсәр исеменә туры килүе (тема чагылышы, геройларның характеры, вакыйга барган урын). Язма сөйләмдә телнең сәнгати сурәтләү чараларын: синоним, антоним, чагыштыруларны куллана белү. Бирелгән тема буенча хикәя, бәяләмә төзү.

 

Балалар китабы белән эш

Россиядә яшәүче төрле милләт халыкларының авыз иҗаты әсәрләре. XIX–XX гасырда яшәгән классик язучыларның (шул исәптән балалар язучыларының да) әсәрләрен өйрәнү. Чит ил һәм хәзерге көн язучыларының кече яшьтәге мәктәп баласы аңлый алырлык әсәрләрен бирү.

Төрле китаплар (тарихи, маҗаралы, фантастик, фәнни-популяр басмалар, белешмәлекләр, энциклопедияләр) һәм балалар вакытлы матбугаты белән танышу. Юмористик әсәрләр.

Балаларга тәкъдим ителә торган төп темалар: төрле халыкларның авыз иҗаты, Туган ил, табигать, балалар, җәнлекләр, яхшылык һәм яманлык.

Әдәби әсәрләрне гамәли үзләштерү

Укытучы ярдәмендә әдәби тексттан сәнгатьлелек чараларын: синоним, антоним, эпитет, чагыштыру, метафора, гиперболаларны табу һәм аларның әһәмиятен билгеләү.

Әдәби әсәр, әдәби образ, сүз сәнгате, автор (сөйләүче), сюжет, тема; әсәр герое: портреты, сөйләме, эш-гамәлләре, фикерләре; авторның әсәр героена мөнәсәбәте төшенчәләрен аңлату. Әсәрнең төзелеш үзенчәлекләре, сурәтләү (пейзаж, портрет, интерьер), фикер йөртү, геройның монологы һәм диалогы, композиция үзенчәлекләре турында күзаллау булдыру.

Чәчмә һәм тезмә сөйләмне тану, аеру; тезмә сөйләмнең үзенчәлекләрен (ритм, рифма) билгеләү.

Фольклор һәм автор әсәрләрен аеру. Әсәрләрнең жанр төрлелеге. Фольклор формасы буларак бишек җыры, үртәвечләр, мәкальләр, әйтемнәр, табышмаклар; аларны тану, аеру, төп фикерен билгеләү. Әкиятләр (хайваннар турында, тормыш-көнкүреш, тылсымлы) белән танышу. Әкиятләрнең әдәби үзенчәлеге, тел байлыгы, төзелеше. Автор әкиятләре.

Хикәя, шигырь, мәсәл жанрлары турында гомуми күзаллаулар, төзелеш үзенчәлекләре, сәнгати чаралары.

«Әдәби уку» программасы укучы эшчәнлегенә бәйле эш төрләрен күрсәтә. Дәресләрдә сәнгатьле уку, текстның эчтәлеген сөйләү һәм язу, сочинение язу, әзер темага телдән яки язма рәвештә текст әзерләү, картиналар белән эшләү, әсәргә нигезләп инсценировка эшләү, рольләргә бүлеп уку, уен кебек эш төрләрен куллану күз алдында тотыла.

Нәтиҗәдә, әдәби уку аша укучыларда сүз сәнгатен өйрәнүгә нигез салына, сөйләм культурасы булдыруга ирешелә. Бала әдәби текст укуның мәгълүмат чыганагы гына түгел, бәлки әхлакый һәм эстетик ләззәт алу чарасы булуына төшенә. Укучы текст аша милли әдәбият үзенчәлекләрен тоярга, әсәргә карата үз бәясен белдерергә тиеш була.

Башлангыч мәктәпне тәмамлаган укучы әдәби әсәрдән автор җиткерергә теләгән төп фикерне аерып чыгара белергә тиеш. Шулай ук аның лирик әсәрнең хис белдерү өчен хезмәт итүен аңлавын, әсәрдә автор һәм анда катнашучы геройларның фикер аерымлыкларын тоемлый алуы да күз алдында тотыла.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

УКЫТУ ПРЕДМЕТЫНЫҢ ТӨП ЭЧТӘЛЕГЕ

Программа әдәби әсәрләр белән эшләү юллары, алымнары белән таныштыра, шул ук вакытта укытучыга иҗади эшләү мөмкинлеге дә калдыра.

Шигырь һәм проза. Шигъри һәм чәчмә әсәрләр турында гомуми күзаллау булдыру. Әдәби әсәрнең исеме, авторы (язучы, шагыйрь) була, халык авыз иҗатында ул билгесез (авторы юк).

Халык авыз иҗаты әсәрләре

Халык авыз иҗаты турында гомуми күзаллау. Авторларының булмавы, телдән сөйләм, гамәли уен характерындагы кече жанр әсәрләре. Бишек җырлары, санамыш, табышмак, тизәйткеч, эндәшләр. Әйләнмәле һәм чылбыр әкиятләре. Халык авыз иҗатының табышмак, әйләнмәле әкият кебек формаларын гамәли үзләштерү.

Сурәтләнгән вакыйгаларга карата автор фикере (әсәр исеме, геройларга характеристика, автор бәяләмәсе).

Хайваннар турында әкиятләр. Әкиятләр турында гомуми күзаллау. Татар халкының хайваннар турындагы әкиятләрендә төп герой, аның характеры. Россия халыклары әкиятләре. хайваннар турында әкиятләрнең, гасырлар кичеп, хәзерге көнгә кадәр килеп җитүе: бик борынгы әкиятләр, борынгы әкиятләр, әкияти вакыйгалар.

Әкиятләрнең тәрбияви роле. Геройларның характеры, аларның акыл-фигыльләре, һәрвакыт ярдәмчел, киң күңелле булуларына игътибар итү, ишарә ясау. Күчмә сюжетлар.

Тылсымлы әкиятләр. Сюжет куелышы. Тылсымлы дөньядагы предметлар, әкияти төсләр, тылсымлы булышчылар. Борынгы заманнарда дөньяны танып белү (төрле көчләр, кешенең хайванга, үләнгә, табигать күренешләренә әверелүе). Тылсымлы әкиятләрнең төзелеш үзенчәлеге (вакыйгаларның чылбыр рәвешендә үрелеп баруы, кабатлаулар). Тылсымлы әкият геройлары. Тылсым дөньясы, булышчылар, тылсымлы предметлар, тылсымлы саннар (3, 7, 13, 40). Әкият геройларының тылсым дөньясында сәяхәт итүе, сынаулар аша үтүе, явыз көчләрне җиңүе, гаделлекнең тантана итүе. Дөнья халыклары әкиятләре.

Тормыш-көнкүреш әкиятләре. Тормыш-көнкүреш әкиятләренең килеп чыгышы. Тылсымлы әкиятләрдән аермалы яклары. Әкиятләрдә проблемалар, үгет-нәсыйхәт, юмор хисе.

Автор әкиятләре. Автор һәм халык әкиятләрендә сюжет-композиция охшашлыгы, яңа мәгънәви төсмерләр бирү. Татар, рус, дөнья классикасында халык әкиятләре һәм автор әкиятләрендә охшашлык: сихри көчләрне җиңү юллары (халык әкиятләрендә), ярату хисенең көче (автор әсәрләрендә).

Риваять, бәет, мифлар турында гомуми күзаллау булдыру. Риваять, бәет, мифларда кешеләр тормышының чагылышы, табигый көчләрнең кешеләргә ярдәмгә килүе. Кешелек дөньясы һәм тылсымлы дөнья арасындагы бәйләнеш.

Мәкальләр. Мәкальләр – халыкның тормыш тәҗрибәсеннән тупланган акыллы сүзләр. Мәкальләрне төрле ситуацияләрдә урынлы куллана белергә күнектерү. Төрле халыкларның мәкальләре, аларның охшашлыгы. Әкият, мәсәл, хикәянең, иллюстрацияләрнең эчтәлегенә туры килә торган мәкальләрне дөрес сайлау.

Автор әсәрләре

Тылсымлы шигъри әкиятләр (Г. Тукай. «Су анасы», «Шүрәле» һ.б.), аларда халык әкиятләре белән сюжет бәйләнеше, композиция үзенчәлеге. Автор әсәрләрендә һәм халык әкиятләрендәге сюжет кулланылышы (капма-каршы ике дөнья, булышчылыр, тылсымлы төсләр). Автор әкиятләрендә, нәкъ халык әкиятләрендәгечә, вакыйгаларның кабатлануы, чылбыр рәвешендә тезелүе, аерым сүзләрнең ритмик кабатланып килүе. Автор теленең кабатланмас матурлыгы.

Мәсәлләр

Мәсәлләрнең ике өлештән – сюжеттан һәм моральдән (үгет-нәсыйхәт, әдәп-әхлак кагыйдәләре) торуын аңлату. Мәсәлләрнең хайваннар турындагы әкиятләрдән килеп чыгышы һәм гасырлар дәвамында үсеше. Мәсәл моралендә мәкальләр куллануның тәрбияви роле. Татар язучыларының мәсәлләре белән танышу.

Әдәби жанрлар

Жанрлар турында гомуми күзаллау булдыру; хикәя, шигырь.

Хикәя. Хикәянең исеме. Ике образны чагыштырып сөйли белү. Әсәр геройларына карата үз фикереңне белдерү. Жанр үзенчәлеге: сурәтләнгән вакыйгаларның тормышчанлыгы, әхлак кануннарына туры килүе, уйлап табучанлык. Әсәр исеменең төп мәгънә, эчтәлек белән туры килүе. Хикәя геройлары, аларның портретлары, характеры, сөйләм һәм вакыйгалар аша чагылышы. Хикәядә авторның үз геройларына мөнәсәбәте. Хикәя герое. Характер һәм тойгылар үзенчәлеге. Геройларның характерына чагыштырма анализ. Авторның геройга, вакыйгаларга, күренешләргә мөнәсәбәтен сиземли алу, үз фикереңне әйтә белү. Хикәяләрдә автор билгеләмәсе: герой портреты, катнашучы геройларга характеристика, пейзаж һәм интерьер сурәтләнеше, геройны чолгап алган тирәлек. Әкият һәм хикәя жанрының аерымлыклары (бары тик күзәтелә генә): әкияттә кискен бирелә, ә хикәяләрдә композициянең уйланылмаган, алдан күрелмәгән борылыш алуы күзәтелә. Жанрларның максаты төрле булуга игътибар итү: әкиятләрдә укучы-тыңлаучыга табигатьнең югары көчләре тәэсире, геройларның халәте бирелсә, хикәяләрдә теге яки бу вакыйгада геройларның характерын ачу күзәтелү. Хикәя жанрының үзенчәлекле якларын күзәтү: а) хикәяләрдә вакыйгалар агышы (әсәр героеның характерын ачыклау өчен кызыклы хәлләр); ә) герой характерының катлаулылыгы; б) вакыйга һәм хәлләрнең киеренкелеге; в) әсәрнең сәнгатьле теле. Әсәрдә берничә сюжет сызыгы белән вакыйгалар бирелеше, геройларның кичерешләре, җиңүләре.

Шигырь. Дөньяны шагыйрьләр күзлегеннән чыгып танып белү: шагыйрьнең матурлыкны тоя белергә өйрәтүе. Рифма белән танышу: аны сиземли, таба, куллана белергә күнектерү. Кеше һәм табигать бергәлеге. Әйләнә-тирә дөнья матурлыгының шагыйрь өчен илһам чишмәсе булуына инандыру. Шигырьдә чагыштыру, сынландыру, эпитет. Автор әсәрләрендә һәм халык авыз иҗатында охшашлык. Чагыштыру, контраст, җанландыру кебек гади әдәби алымнарны таба белү. Җанлы сөйләмнең мөһим чараларын үзләштерү күнегүләре: темп, тавыш көче, тон, сөйләм мелодикасы (тавышны күтәрү, түбәнәйтү).

Лирик геройның («Катнашучы герой», «Автор») эчке дөньясын шигъри формада ачып бирү юллары: әйләнә-тирә табигатьне сурәтләү, хис һәм тойгылар чагылышы. Әсәр геройларының сөйләм үзенчәлекләрен билгеләү, аларның эш-гамәлләрен, тирә-якка, дөньяга карашларын чагыштырып карау, үзеңнең һәм авторның геройга мөнәсәбәтен ачыклау. Тексттагы сүзләренең мәгънә төсмерләрен аера белү һәм аларны сөйләмдә куллану, сурәтләү чараларын тану һәм аңлау (чагыштыру, эпитет, метафора, фразеологик берәмлекләр, каршы кую, кабатлаулар). Төрле ел фасылларын чагыштырып, дөньяның күп төсле, формаларның күп төрле булуын аңларга ярдәм итү, матурлыкка тиешле хисләр белән җавап бирергә, оригиналь һәм стандарт булмаган фикерләргә кызыксыну уяту. Гади предметларның гадәти булмаган якларын ачу.

Геройның эчке дөньясын аның әйләнә-тирә дөньяны танып белүе аша күрсәтү. Шагыйрьләр иҗат иткән дөнья белән чынбарлык арасындагы охшаш һәм аермалы якларны билгеләү. Шигырьләрне укыганда әдәби сурәтләү чараларын (чагыштыру, җанландыру, капма-каршылык, лексик һәм композицион кабатланулар) эзләп табу. Авторларның иҗат алымнары, тормышлары турында күзаллау булдыру. Диалогик һәм монологик сөйләмне үстерү.

Әдәби әсәрләрнең башка сәнгать әсәрләре белән бәйләнеше.

Библиографик культура

Дәреслектә җиңел генә ориентлашырга өйрәтү: эчтәлектән кирәкле әсәрне тиз генә эзләп таба белү. Кече яшьтәге мәктәп баласының дәрестән тыш эшчәнлеген оештыру: өй, мәктәп китапханәләреннән файдалану. Фән буенча сүзлек, белешмә әдәбият, вакытлы матбугат белән эшләү. Балалар китабы белән эшләү. Китапның төп элементларын аеру: китап тышлыгы, китап төпсәсе, битләре. Китапны саклап тоту күнекмәләре булдыру.

Тематик һәм монографик җыентыклар турында күзаллау булдыру. Төрле тематик җыентыклар төзү күнекмәләре бирү. «Сайланма әсәрләр» төшенчәсе бирү. Теге яки бу язучы, шагыйрь иҗатын өйрәнгәннән соң, аның әсәрләреннән нәни җыентыклар төзү. Китапханәләрдән файдалана белү осталыгын үстерү, тәкъдим ителгән исемлек буенча китаплар сайлый белергә өйрәтү.

Әдәби китапларда җиңел ориентлашу. Китап ахырында бирелгән эчтәлек белән эшләү. Китапның элементлары: титул бите, аннотация, китапның рәссам-бизәүчеләре турында өйрәнүне дәвам итү. Аерым әсәр яисә китапка аннотация яза белергә күнектерү. Сайланма әсәрләр турында белешмә бирү. Мәгънәсе аңлашылмаган яисә авыр язылышлы сүзләрне сүзлекләрдән таба белергә өйрәтү. Язучы, шагыйрьләр турында чыгышлар ясау. Китапханәдә ориентлашу.

Аңлап һәм сәнгатьле уку күнекмәләрен үстерү. Телдән һәм язма сөйләм күнегүләре. Аралашу культурасын ныгыту. Темага карата, әсәр буенча үз фикерләреңне төгәл әйтә белү.

Уку , сөйләү, тыңлау күнекмәләре формалаштыру

Укучыларны тиз һәм йөгерек укырга гадәтләндерү. Укыганда орфоэпия нормаларын төгәл саклау, дөрес тавыш төсмерләре (тавыш көче, темпы) белән укырга өйрәтү. Аңлап һәм сәнгатьле уку күнекмәләре булдыру. Укуга карата таләпләрне төгәл үтәү: кычкырып укуның дөреслеге, сәнгатьлелеге, укуның тизлеге.

Юмористик һәм җитди характердагы әсәрләрне кычкырып, яттан укыганда эмоциональ характерын чагылдыру. Тавыш төсмерләре – интонация, тон, тавыш көче, темп, пауза, логик басым, сүзсез мимика, хәрәкәтләрне бирү күнекмәләре.

Текстларны анализлаганда сәнгатьлелек чараларын табарга күнектерү. Сурәтләү чаралары турында беренчел күзаллау булдыру, кабатлауларның мәгънәсенә төшенү, тавышның сәнгатьлелеген ачыклау: рифма, ритм тою күнекмәләре.

Сәнгатьле уку күнекмәләре формалаштыру (интонация, тон, темп саклап кычкырып уку). Автор бирергә теләгән картинаны күзаллау. Эчтән укый белергә күнектерү. Чылбыр рәвешендә укыганда үз урыныңны белеп, чират буенча уку. Укылган әсәргә анализ ясау күнекмәләре.

 

Уку предметының укыту планындагы урыны

Гомуми белем бирүнең беренче баскычында уку елы 34 атна тәшкил итә, ә беренче сыйныфта – 33 атна.

1 нче сыйныфта “Әдәби уку ” предметын өйрәнү “Әлифба”ны өйрәнеп бетергәннән соң башлана. 2 нче, 3 нче, 4 нче сыйныфларда атнага ике сәгать исәбеннән 68 сәгать укытыла. Әгәр укыту планында атнага бер сәгать вакыт бирелсә 34 сәгать укытыла.

Укыту предметы эчтәлегенең кыйммәте

· ватанпәрвәрлек – Россия һәм Татарстанны, үз халкыңны, туган ягыңны ярату, Ватанга хезмәт итү.

· әхлакый кыйммәте -  ата-анага, чит кешеләргә карата хөрмәт, өлкәннәр һәм кечеләр турында кайгырту, башкарган гамәлләрең өчен  җаваплылык, кайгыртучанлык һәм ярдәм, дөреслек, толерантлык.

· уку, хезмәт, тормышны ярату – хезмәтне ярату, максатка омтылыш,үз сүзеңдә тора белү, фикерләреңне дәлилләү,  җәмәгать милкенә сакчыл караш, иҗадилык, хезмәт кешесенә хөрмәт.

· әйләнә-тирә табигать – туган җир, туган төбәк, экологик сакчыллык, тыюлыклар турында күбрәк белү.

· матурлыкны танып белү – матурлык, гармония, кешеләрнең эчке дөньясы, эстетик зәвык, әдәбият һәм сәнгать дөньясын аңлау.

 

УКУЧЫЛАРНЫҢ БЕЛЕМЕНӘ, ЭШ ОСТАЛЫГЫНА ҺӘМ КҮНЕКМӘЛӘРЕНӘ ТАЛӘПЛӘР

Укучы белергә тиеш:

·        шигырьләрне сәнгатьле итеп уку;

·        әсәрнең мәгънәви кисәкләре арасындагы бәйләнешләрне ачыклау, төп фикерне билгеләү һәм аны үз сүзләре белән әйтеп бирү;

·        кыска күләмле әсәрләрнең эчтәлеген сөйләү;

·        тылсымлы һәм хайваннар турындагы әкиятләрне аера белү;

·        әсәрдәге төп геройга мөнәсәбәт белдерү;

·        укылган әсәрдән чагыштыру, җанландыру, контрастны таба белү;

·        2–3 татар классигының исемен;

·        2–3 хәзерге заман язучысы яки шагыйренең исемен, язган әсәрләрен һәм аларның эчтәлеген;

·        үзенә иң ошаган авторның берничә әсәрен;

·        китапның төрле элементларына карап эчтәлеген билгеләү;

·        сүзлекләрдән кирәкле мәгълүматны табу;

·        әсәрләрнең геройларына характеристика бирү, чагыштырулар;

·        авторның үз героена мөнәсәбәтен билгеләү;

·        яраткан әдәби герое турында сөйли белү;

·        дәреслектә дөрес ориентлашу, китапның элементларын төгәл билгеләү, авторын, исемен, эчтәлек язылган битен табу, иллюстрацияләр белән эшли белү;

·        тематик, монографик  әсәрләр җыентыклары  төзи белү;

·        төрле авторларның 6–8 әсәрен яттан белү;

·        мөстәкыйль рәвештә китаплар сайлый белү, китап элементлары буенча аның эчтәлеген ачыклау;

·        сүзлекләр белән мөстәкыйль эшләү;

·        аңлап, йөгерек уку күнекмәләре булдыру;

·        текстның темасын, төп фикерен табу, текстны мәгънәви кисәкләргә бүлү, текстның планын төзү, тулы һәм кыскача эчтәлекне бирә белүләренә ирешү;

·        фольклор әсәрләрен тану, автор әсәрләре белән уртаклыгын, аермасын билгеләү;

·        әсәрдәге геройлар турында үз фикерләрен әйтә белүләренә ирешү, геройларның характерын ачыклау, чагыштыру;

·        сайлап алып, әсәрне яки бер өзекне яттан өйрәнү; ныгыту;

·        дәреслектә оста ориентлашу;

·        әсәрдән өзекләр китереп, аннотацияләр язу;

·        уку елында өйрәнелгән әдәби әсәрләрнең исемен, авторын, эчтәлеген;

·        1–2 балалар журналын, аның бүлекләрен;

·        теге яки бу авторларның китапларын (бирелгән исемлек буенча, чыгыш әзерләү өчен) мөстәкыйль рәвештә китапханәдә сайлый белү, китап элементлары буенча аның эчтәлеген ачыклау;

·        сайланган әсәрләрне мөстәкыйль уку.

 

 

 

УКЫТУНЫ МАТЕРИАЛЬ-ТЕХНИК ҺӘМ

 МӘГЪЛҮМАТИ ЯКТАН ТӘЭМИН ИТҮ

«Әдәби уку» предметын өйрәткәндә, балаларның матур әдәбият һәм халык авыз иҗаты белән кызыксынуларын, иҗади сәләтләрен, мөстәкыйль фикерләү, фикерләрен дәлилли алу осталыгын үстерү һәм тирәнтен өйрәтү максатыннан, түбәндәге материаль-техник чараларны файдалану мөмкинлеге күздә тотыла:

·   халык авыз иҗаты үрнәкләре;

·   тарихи чыганаклар;

·   сынлы сәнгать әсәрләре;

·   тема буенча музыкаль әсәрләр;

·   күрсәтмә әсбаплар;

·   мультимедиа укыту программалары;

·   электрон дәреслекләр;

·   Интернет материаллары;

·   электрон китапханә;

·   компьютер программалары;

·   укучыларның белемнәрен тикшерү программалары;

·   сүзлекләр;

·   белешмә материаллар;

·   татарча сайтлар;

·   балалар өчен чыгарылган газета һәм журналлар;

·   яңа әдәби китаплар;

·   аудио-һәм видео әсбаплар;

·   интерактив тикшерү программалары;

·   лингафон кабинеты.

 

Укыту процессының материаль-техник тәэмин ителеше.

Методик әдәбият

1 нче сыйныф

·                                 Сафиуллина Г. М. һ.б. Әдәби уку  1 нче сыйныф.  Дәреслек. кисәктә, — К, Мәгариф/Вакыт 2011.

·                                 Сафиуллина Г. М. һ.б..Әдәби уку 1нче сыйныф . Хрестоматия. — . К, Мәгариф/Вакыт 2011

·                                 Сафиуллина Г.М.  һ.б.. Әдәби уку 1 нче сыйныф  Мөстәкыйль эшләр дәфтәре. — . К, Мәгариф/Вакыт 2011

·                                 Сафиуллина Г.М. һ.б. .Укытучылар өчен методик кулланма «Әдәби уку» 1нче сыйныф, — К, Мәгариф/Вакыт 2011

 

 

2 нче сыйныф

·                                 Сафиуллина Г. М. һ.б. Әдәби уку  2 сыйныф.  Дәреслек.2 кисәктә,беренче кисәк — К, Мәгариф/Вакыт 2012.

·                                 Сафиуллина Г. М. һ.б. Әдәби уку  2 сыйныф.  Дәреслек.2 кисәктә, икенче кисәк — К, Мәгариф/Вакыт 2012.

·                                 Сафиуллина Г. М. һ.б..Әдәби уку 2 сыйныф . Хрестоматия. — . К, Мәгариф/Вакыт 2012

·                                 Сафиуллина Г.М.  һ.б.. Әдәби уку 2 сыйныф  Мөстәкыйль эшләр дәфтәре. — . К, Мәгариф/Вакыт 2012

·                                 Сафиуллина Г.М. һ.б. .Укытучылар өчен методик кулланма «Әдәби уку» 2сыйныф, — К, Мәгариф/Вакыт 2012

 

3 нче сыйныф

·                                 Сафиуллина Г. М. һ.б. Әдәби уку  3 сыйныф.  Дәреслек.2 кисәктә, беренче кисәк — К, Мәгариф/Вакыт 2013.

·                                 Сафиуллина Г. М. һ.б. Әдәби уку  3 сыйныф.  Дәреслек.2 кисәктә, икенче кисәк — К, Мәгариф/Вакыт 2013.

·                                 Сафиуллина Г. М. һ.б..Әдәби уку 3 сыйныф . Хрестоматия. — . К, Мәгариф/Вакыт 2013

·                                 Сафиуллина Г.М.  һ.б.. Әдәби уку 3 сыйныф  Мөстәкыйль эшләр дәфтәре. — . К, Мәгариф/Вакыт 2013

·                                 Сафиуллина Г.М. һ.б. .Укытучылар өчен методик кулланма «Әдәби уку» 3нче сыйныф, — К, Мәгариф/Вакыт 2013

·                                  

4 нче сыйныф

·                                 Сафиуллина Г. М. һ.б. Әдәби уку  4 нче сыйныф.  Дәреслек.2 кисәктә, беренче кисәк — К, Мәгариф/Вакыт 2014.

·                                 Сафиуллина Г. М. һ.б. Әдәби уку  4 нче сыйныф.  Дәреслек.2 кисәктә, икенче кисәк — К, Мәгариф/Вакыт 2014.

·                                 Сафиуллина Г. М. һ.б..Әдәби уку 4 нче сыйныф . Хрестоматия. — . К, Мәгариф/Вакыт 2014

·                                 Сафиуллина Г.М.  һ.б.. Әдәби уку 4 нче сыйныф  Мөстәкыйль эшләр дәфтәре. — . К, Мәгариф/Вакыт 2014

·                                 Сафиуллина Г.М. һ.б. .Укытучылар өчен методик кулланма «Әдәби уку» 4 нче сыйныф, — К, Мәгариф/Вакыт 2014

 

 

 

Укыту программаларында шәхси, предмет һәм метапредмет  нәтиҗәләре.

Башлангыч сыйныфны бетергәндә укучы төп мәктәп программасын үзләштерергә әзер була, әдәбият һәм сәнгать өлкәсендә шактый белем туплый.

- текст өстендә эшли ала: кирәкле информацияне эзләп таба, урынлы куллана белә: дәреслектә иркен ориентлаша, берничә чыганактан мәгълүмат туплый, сүзлекләр белән эш итә, вакытлы матбугатка күзәтү ясый һәм мәктәп китапханәсе фондыннан файдалана;

- әдәбиятның сүз сәнгате булуына инана, мәгълүматлар туплый;

- әдәби әсәрләр аша әхлак нормаларының үтәлешенә ирешә;

- әдәби әсәрләрне анализлый, аларга дөрес бәя бирә белә.

 

“Әдзби уку”курсы программасы 1 нче сыйныфны тәмамлаганда түбәндәге нәтиҗәләргә ирешүне бурыч итеп куя.

 

“Сөйләм төрләре, укучы эшчәнлеге”бүлегендә:

Укучылар өйрәнәләр:

· кычкырып укыганда индивидуаль темп белән йөгерек, иҗекләрне өзмичә сүзләп укырга;

· ишеткән, яисә сыйныфта укыган кыска әсәрләрнең эчтәлеген аңларга, төп мәгънәләрен әйтә белергә;

· текстның маркирланган өлешен эчтән укып, эчтәлеген аңларга;

· төрле авторларның 3-4 әсәрләрен ятлап укырга.

Укучы мөстәкыйль һәм парлы эшчәнлек барышында өйрәнергә мөмкинлек ала:

· дәреслекнең “Эчтәлек”битендә кирәкле әсәрләрне таба белергә;

· укылган әсәр буенча сораулар төзи, эчтәлеген сөйли һәм тексттан файдаланып сорауларга җавап бирә белергә.

 

“Әдәби пропедевтика”бүлегендә

укучылар өйрәнәләр:

· проза әсәрләрен шигъри әсәрләрдән аера белергә;

· фольклорның кече жанрларын (табышмак, санамыш, тизәйткеч, әйтешләр, уйдырмалар) аера белергә;

· әдәби текстта кабатлаулар,  җөмлә төрләрен, тыныш билгеләрен, ритм һәм рифмаларны таба белергә.

Укучы өйрәнергә мөмкинлек ала:

· әкиятләрнең сюжет-композиция үзенчәлекләрен аерырга (чылбыр әкиятләрне аптыраткыч әкиятләрдән);

· кече фольклор әсәрләрендә төрлелекне тоемлый белергә ( хикәя - әкият, бишек җырлары - әйтешләр).

 

“Укучыларның иҗади эшчәнлеге” бүлегендә

Укучылар өйрәнәләр:

· текстны укыганда дөрес интонация, уку темпын сайлап, паузалар белән укый белергә;

· әдәби әсәрләрне укыганда текст кырындагы маркировкага нигезләнеп (төсле полоскалар) рольләргә бүленеп, чылбыр рәвешендә укый белергә;

· әсәргә ясалган иллюстрациягә туры килгән өлешне тексттан таба белергә.

Укучы өйрәнергә мөмкинлек ала:

· кече фольклор жанры әсәрләрен практик өйрәнергә (табышмак, санамыш, тизәйткеч, әйтешләр, уйдырмалар), аларны мимика, хәрәкәтләр белән бирә белергә;

· “Музей йорты” бүлегендә (Рәссам Фәридә Ризаева күргәзмәсе) иллюстрацияләрне табып, дәреслекнең кайсы текстына туры килүен ачыкларга,  текстның иллюстрация белән ни дәрәҗәдә туры килүен ачыкларга.

1 нче сыйныфны тәмамлаганда универсаль укыту гамәлләре формалаштыруда көтелгән нәтиҗәләр

Гомуми танып белү эшчәнлеге өлкәсендә

укучылар өйрәнәләр:

· Дәреслектә җиңел ориентлашырга, дәреслекнең шартлы билгеләрен төгәл белергә, тексттагы аерым өлешләрне, юлларны, сүзләрне табарга, дәреслек ахырында бирелгән бүлек белән эшли, кирәкле иллюстрацияне таба белергә;

· дәрестә кимендә ике чыганак (дәреслек һәм мөстәкыйль эш дәфтәре яки дәреслек һәм хрестоматия) белән эшли белергә;

Коммуникатив эшчәнлек өлкәсендә:

укучылар өйрәнәләр:

· партадашы белән эшли, эшләрне үзенә һәм иптәшенә куша белә, үзенә тапшырылган эшне башкара, үзбәя бирә, иптәше эшләгән эшнең нәтиҗәсе белән кызыксына белергә;

· чылбыр рәвешендә укырга (текст кырындагы шартлы билгеләрне куллана);

· әсәрләрне чагыштыра, нәтиҗә ясарга;

Уку эшчәнлеген бәяләү, үзбәя өлкәсендә

Укучы өйрәнергә мөмкинлек ала:

· сорауларга җавапны төрлечә биреп булуын аңлый;

· текст өстендә эшләү аша җавапларны таба, дөрес җавапны билгели, дәлилли ала.

 

 

“Әдәби уку”курсы программасы 2 нче сыйныфны тәмамлаганда түбәндәге нәтиҗәләргә ирешүне  планлаштырыла.

 

“Сөйләм төрләре, укучы эшчәнлеге”бүлегендә:

Укучылар өйрәнәләр:

· сүзләрне укыганда төгәл, дөрес әйтеп укырга, уку тизлеген арттыра барырга;

· текст белән беренчел танышканда эчтән укырга, терәк сүзләрне эзләп табып, кирәкле өзек белән танышырга;

· үз фикерен белдерү өчен кыска монологлар төзергә, укытучы сорауларына тулы җавап бирергә;

· укытучыны, сыйныфташларын тыңларга, сорауларга җавап биргәндә иптәшләрен кабатламаска, үз фикерләрен төгәл әйтә белергә;

· 2-3 татар, рус классикларының исемен әйтергә;

· дәреслектә танышкан 2-3 хәзерге заман язучылары яки шагыйрьләрен , алар язган әсәрләрне әйтергә, эчтәлеген сөйләргә;

· үзенең яраткан авторы турында, аның әсәрләре турында сөйли белергә;

· бирелгән текстның темасын, төп мәгънәсен ачыкларга (укытучы ярдәме белән);

· аңлашылмаган сүзләрнең мәгънәләрен Аңлатмалы сүзлектән ачыкларга;

· әсәр геройларына характеристика бирергә.

 

Мөстәкыйль, парлы, төркемнәрдә эшләгәндә укучылар эшләргә өйрәнергә мөмкинлек ала:

· укытучы укыган текстны аңлый, үз фикерен белдерә;

· “Серле ачкыч” мәктәп клубына хат яза;

· укыган әсәргә үз фикерен белдерә ала;

· төрле авторларның 6-8 шигырен яттан укый ала;

· китапханәдән китаплар сайлаганда кирәкле әсәрне “Эчтәлек ” битеннән эзли белә;

· теманы өйрәнгәндә охшаш текстларны, бер үк автор әсәрләрен хрестоматиядән эзләп таба ала;

· укылган тексттан өземтәләр китереп сорауларга җавап бирә.

 

“Әдәби пропедевтика” бүлеге

Укучылар өйрәнәләр:

· тылсымлы әкиятләрне хайваннар турындагы әкиятләрдән аерырга;

· тылсымлы әкиятләрнең үзенчәлеген ачыкларга;

· әкият һәм хикәяне аерырга;

· әсәрдә сурәтләү чараларын табарга (чагыштырулар, капма-каршылык, кабатлаулар, җанландыру һ.б);

Укучы өйрәнергә мөмкинлек ала:

· Автор әсәрләрендә фольклор элементларының чагылышын , әкиятләрнең сюжет-композиция үзенчәлекләрен ачыклый;

· әдәби әсәрләр һәм фолҗклор арасындагы чикнең сыгылмалылыгын билгели (хикәядә әкият элементлары , тылсымлы әкияттә-хайваннар турындагы әкият элементлары чагылышы);

· табигатьне шагыйрь күзлегеннән карап танып белә.

 

“Укучыларның иҗади эшчәнлеге” бүлегендә

Укучылар өйрәнәләр:

· укылганның эчтәлеген аңларга, интонация, уку темпын сайларга, паузалар белән укырга;

· әдәби текстны  дәреслек битендәге маркировка белән дөрес итеп рольләргә бүлеп, чылбыр рәвешендә укырга;

· программада каралган текстларны аңлап укырга һәм эчтәлеген сөйләргә.

Мөстәкыйль, парлы, төркемнәрдә эшләгәндә укучылар өйрәнергә мөмкинлек ала:

· шигъри һәм проза әсәрләрен сәнгатьле укый, текстка карата үз мөнәсәбәтен белдерә;

· дәреслектә бирелгән иллюстрацияләрне, “Музей йорты”ндагы картиналарны карап, әдәби текстлар белән чагыштырып, уртак һәмт аермалы якларын таба;

· әдәби һәм сәнгать әсәрләре турында телдән сөйләм төзи.

 

2 нче сыйныфны тәмамлаганда универсаль укыту гамәлләре формалаштыруда көтелгән нәтиҗәләр

Гомуми танып белү эшчәнлеге өлкәсендә

укучылар өйрәнәләр

· сүзлекләр белән эш итәргә, кирәкле сүзне эзләп табарга, мәгънәсен ачыкларга;

· дәреслектә ориентлашырга, текстны эзләгәндә “Эчтәлек” бите белән эшли белергә;

· берничә төрле информация чыганаклары белән эшли белергә (дәреслек, мөстәкыйль эш дәфтәре, хрестоматия, сүзлекләр, иллюстрацияләр)

Коммуникатив уку гамәлләре өлкәсендә

укучылар өйрәнәләр:

· партадашы белән эшли белергә, һәркемгә эш бүлешергә, үз эшчәнлеген, иптәшенең башкарган эшен тикшерергә;

· чылбыр рәвешендә эш итәргә;

· ике төрле караш булганда бер фикергә килә белергә;

· әсәр геройларының фикерләрен таба белергә.

Контроль һәм үзконтроль өлкәсендә

Укучылар өйрәнергә мөмкинлек ала;

· әйтелгән фикерне раслау өчен, тексттан өземтәләр китерергә;

· төрле фикерләрнең нәрсәгә таянуын ачыкларга.

 

“Әдәби уку”курсы программасы 3 нче сыйныфны тәмамлаганда түбәндәге нәтиҗәләргә ирешүне  планлаштырыла.

“Сөйләм төрләре, укучы эшчәнлеге”бүлегендә:

Укучылар өйрәнәләр:

· сүзләрне укыганда төгәл, дөрес әйтеп укырга, уку тизлеген арттыра барырга;

· текст белән беренчел танышканда эчтән укырга, терәк сүзләрне эзләп табып, кирәкле өзек белән танышырга, өзекне сайлап укырга;

· “Серле ачкыч” мәктәп клубы белән эшчәнлекне дәвам итәргә, алынган хатларны укып дөрес бәяләргә;

· укытучыны, сыйныфташларын тыңларга, сорауларга җавап биргәндә иптәшләрен кабатламаска, үз фикерләрен төгәл әйтә белергә;

· төрле авторларның 6-8 әсәрен яки алардан өзекне яттан сөйләргә;

· дәреслектә танышкан әсәрләрнең кайсы язучыныкы  яки шагыйрьнеке икәнен, алар язган әсәрләрне әйтергә, эчтәлеген сөйләргә;

· үзе яраткан автор, аның әсәрләре турында сөйли белергә;

· бирелгән текстның темасын, төп мәгънәсен ачыкларга, авторның үз героена мөнәсәбәтен ачыкларга;

· аңлашылмаган сүзләрнең мәгънәләрен Аңлатмалы сүзлектән ачыкларга;

· әсәр геройларына характеристика бирергә;.

Мөстәкыйль, парлы, төркемнәрдә эшләгәндә, коллектив эш вакытында укучылар эшләргә өйрәнергә мөмкинлек ала

· мөстәкыйль рәвештә тематик, жанрлар буенча җыентыклар төзи;

· уку өчен мөстәкыйль рәвештә китаплар сайлый, китап элементлары буенча эчтәлекне ачыклый;

· сайлап алган китапларын мөстәкыйль укый;

· сүзлекләр белән мөстәкыйль эш итә.

“Әдәби пропедевтика” бүлеге

Укучылар өйрәнәләр:

· тылсымлы,  хайваннар турындагы әкиятләрне, мәсәлләрне , тормыш көнкүреш әкиятләрен аерырга;

· тормыш көнкүреш һәм тылсымлы  әкиятләрнең үзенчәлеген ачыкларга;

· әкият һәм хикәяне аерырга;

· әсәрдә сурәтләү чараларын табарга (чагыштырулар, капма-каршылык, кабатлаулар, җанландыру һ.б);

Укучы өйрәнергә мөмкинлек ала:

· хайваннар турындагы әкиятләрнең кайчан килеп чыгышы ;турында фикерли ала;

· .төрле халыклар әкиятләрендә йөремсәк сюжет булуын ачыклый

 

“Укучыларның иҗади эшчәнлеге” бүлегендә

Укучылар өйрәнәләр:

· укылган әсәрнең  эчтәлеген аңларга, интонация, уку темпын сайларга, паузалар белән укырга;

· әдәби текстны  дәреслек битендәге маркировка белән дөрес итеп рольләргә бүлеп, чылбыр рәвешендә укырга;

· әсәрләр буенча инсценировкалар әзерләгәндә катнашырга.

Мөстәкыйль, парлы, төркемнәрдә эшләгәндә укучылар эшләргә өйрәнергә мөмкинлек ала:

· шигъри һәм проза әсәрләрен сәнгатьле укый, текстка карата үз мөнәсәбәтен белдерә;

· дәреслектә бирелгән иллюстрацияләрне, “Музей йорты”ндагы картиналарны карап, әдәби текстлар белән чагыштырып, уртак һәмт аермалы якларын таба;

· әдәби һәм сәнгать әсәрләре турында телдән сөйләм төзи.

3 нче сыйныфны тәмамлаганда универсаль укыту гамәлләре формалаштыруда көтелгән нәтиҗәләр

Гомуми танып белү эшчәнлеге өлкәсендә

укучылар өйрәнәләр

· сүзлекләр белән иркен эш итәргә, кирәкле сүзне эзләп табарга, мәгънәсен ачыкларга;

· дәреслектә ориентлашырга, шартлы билгеләрне яхшы белергә, текстны эзләгәндә “Эчтәлек” бите белән эшли белергә, төс белән аерылган текст фрагментларын табарга, махсус билгеләнгән информацияләр белән эш итәргә;

· текст өстендә эшләргә, тема һәм төп мәгънәне ачыкларга,

· берничә төрле информация чыганаклары белән эшли белергә (дәреслек, мөстәкыйль эш дәфтәре һәм хрестоматия, дәреслек һәм сүзлекләр, иллюстрацияләр һәм картиналар, комплектта булган башка дәреслекләр (әйләнә-тирә дөнья), китапханәдән алынган китаплар, Интернет материаллары.

Укучылар өйрәнергә мөмкинлек ала:

· җыентыкларның төзелеш алгоритмын өйрәнә: монографик, тематик (терминнар кулланылмый)

Коммуникатив уку гамәлләре өлкәсендә

укучылар өйрәнәләр:

· партадашы белән  кечкенә һәм зур төркемнәрдә эшли белергә, һәркемгә эш бүлешергә, үз эшчәнлеген, иптәшенең башкарган эшен тикшерергә;

· ике төрле караш булганда бер фикергә килә белергә;

· әсәр геройларының фикерләрен таба белергә, үз фикерен әйтергә һәм башка фикерләр белән уртак нәтиҗәгә килергә.

Контроль һәм үзконтроль өлкәсендә

Укучылар өйрәнергә мөмкинлек ала;

· әйтелгән фикерне раслау өчен, тексттан өземтәләр китерергә, соңгы нәтиҗәнең дөреслегенә инанырга.;

 

“Әдзби уку”курсы программасы 4 нче сыйныфны тәмамлаганда түбәндәге нәтиҗәләргә ирешү планлаштырыла..

“Сөйләм төрләре, укучы эшчәнлеге”бүлегендә:

Укучылар өйрәнәләр:

· укуның төрле формаларыннан файдаланырга: эчтән, кычкырып, сайлап, рольләргә бүлеп укырга;

· текст белән беренчел танышканда эчтән укырга, терәк сүзләрне эзләп табып, кирәкле өзек белән танышырга,  өзекне сайлап укырга, текстның темасын һәм төп мәгънәсен ачыкларга, әсәрне мәгънәви кисәкләргә бүлә, план төзи, әсәрнең эчтәлеген кыскача һәм тулысынча сөйли белергә;

· “Серле ачкыч” мәктәп клубы белән эшчәнлекне дәвам итәргә, алынган хатларны укып дөрес бәяләргә һәм җавап хаты язарга;

· укытучыны, сыйныфташларын тыңларга, сорауларга җавап биргәндә иптәшләрен кабатламаска, үз фикерләрен төгәл әйтә белергә;

· төрле авторларның  әсәрләрен яки алардан өзекне яттан сөйләргә, укытучы яки иптәшләренең төзәтүләрен тыныч кабул итәргә, ;

· дәреслектә танышкан әсәрләрнең кайсы язучыныкы  яки шагыйрьнеке икәнен, алар язган әсәрләрне әйтергә, эчтәлеген сөйләргә;

· 2-3 балалар газетасы яки журналы турында сөйли белергә;

· бирелгән текстның темасын, төп мәгънәсен ачыкларга, авторның үз героена мөнәсәбәтен аңлатырга;

· тематик, монографик һәм төрле жанрлар буенча җыентыклар төзергә, әсәргә аннотация язарга;

· әсәр геройларына характеристика бирергә;.

· төрле чыганаклардан мәгълүматлар тупларга;

· китапханәдә укытучы  тәкъдим иткән китапны эзләп табарга.

 

“Әдәби пропедевтика” бүлеге

Укучылар өйрәнәләр:

· халык иҗаты һәм автор әсәрләре турында тулы кузаллау булдырыла, халык иҗаты әсәрләрен автор әсәрләреннән аера белергә;

· әсәрдә сурәтләү чараларын табарга (чагыштырулар, капма-каршылык, кабатлаулар, җанландыру һ.б);

Укучы өйрәнергә мөмкинлек ала:

· мифлар, төрле халыклар әкиятләрендә  аларның бирелешен өйрәнә;

· .төрле халыклар әкиятләрендә географик һәм тарихи атамаларның бирелешен  ачыклый;

· язучыларның иҗат биографияләре белән таныша;

“Укучыларның иҗади эшчәнлеге” бүлегендә

Укучылар өйрәнәләр:

· укылган әсәрнең  эчтәлеген аңларга, интонация, уку темпын сайларга, паузалар белән укырга;

· әдәби текстны  дәреслек битендәге маркировка белән дөрес итеп рольләргә бүлеп, чылбыр рәвешендә укырга;

· әсәрләр буенча инсценировкалар әзерләгәндә катнашырга, үзе дә иҗат итәргә(хикәя, шигырь, мәсәл, мәкалә һ.б.).

Мөстәкыйль, парлы, төркемнәрдә эшләгәндә укучылар эшләргә өйрәнергә мөмкинлек ала:

· шигъри һәм проза әсәрләрен сәнгатьле укый, текстка карата үз мөнәсәбәтен белдерә;

· дәреслектә бирелгән әдәби, сынлы сәнгать, музыкаль әсәрләр, иллюстрацияләр турында иптәшләре белән сөйләм төзи.

· әдәби һәм сәнгать әсәрләре турында телдән һәм язма сөйләм төзи.

4 нче сыйныфны тәмамлаганда универсаль укыту гамәлләре формалаштыруда көтелгән нәтиҗәләр

Гомуми танып белү эшчәнлеге өлкәсендә

укучылар өйрәнәләр

· дәреслектә бирелгә текст, сүзлекләр белән иркен эш итәргә, кирәкле сүзне эзләп табарга, мәгънәсен ачыкларга;

· дәреслектә ориентлашырга, шартлы билгеләрне яхшы белергә, текстны эзләгәндә “Эчтәлек” бите белән эшли белергә, төс белән аерылган текст фрагментларын табарга, махсус билгеләнгән информацияләр белән эш итәргә;

· текст өстендә эшләргә, тема һәм төп мәгънәне ачыкларга, вакытлы матбугат белән эшләргә,

· берничә төрле информация чыганаклары белән эшли белергә (дәреслек, мөстәкыйль эш дәфтәре һәм хрестоматия, дәреслек һәмсүзлекләр, иллюстрацияләр һәм картиналар, комплектта булган башка дәреслекләр (әйләнә-тирә дөнья), китапханәдән алынган китаплар, Интернет материаллары.

Коммуникатив уку гамәлләре өлкәсендә

укучылар өйрәнәләр:

· партадашы белән  кечкенә һәм зур төркемнәрдә эшли белергә, инсценировкалар вакытында төрле рольләрне башкара белергә;

· ике төрле караш булганда бер фикергә килә белергә,үз фикерен әсәрдән өзекләр белән ныгытырга, иптәшләре җавапларын игътибар белән тыңларга;

· әсәр геройларының фикерләрен таба белергә, үз фикерен әйтергә һәм башка фикерләр белән уртак нәтиҗәгә килергә.

Контроль һәм үзконтроль өлкәсендә

укучылар өйрәнергә мөмкинлек ала;

· әйтелгән фикерне раслау өчен, тексттан өземтәләр китерергә, соңгы нәтиҗәнең дөреслегенә инанырга, җавапларга үзбәя бирә белергә һәм иптәшләренең җавапларын бәяләргә.;

 

 

Предмет эчтәлеге, тематик планлаштыру, укучылар эшчәнлегенең төп төрләре.

Һәр сыйныфта укыласы әсәрләр  дәрес атнага 2 сәгать исәбеннән укылган очрак өчен бирелде. Һәр сыйныфның тематик планлаштырылуында нинди әсәрләр укылуы төгәл күрсәтелде.

1 нче сыйныф.

Балалар Әлифбадан әдәби укуга сиздермичә генә, эзлекле рәвештә күчәргә тиеш. Кече яшьтәге мәктәп балалары аңлап укуның беренчел күнекмәләрен ала, халык авыз иҗатының жанрлары белән таныша һәм аларны тормышта кулланырга өйрәнә. Аптыраткыч-алдавыч, әйләнмәле, чылбыр әкиятләрнең сюжет-композиция үзенчәлекләрен аера, авторларның чәчмә  һәм шигъри текстлары белән таныша. Халык авыз иҗаты һәм шагыйрьләрнең шигъри әсәрләре аша, юл ахырындагы охшаш сүзләргә нигезләнеп, рифма, кабатлаулар, сәнгатьлелек турында беренчел кузаллау булдырыла.

     Кыска текстлар һәм аларга ясалган иллюстрацияләрне  чагыштырып, әдәби образның сәнгатьнең төрле төрләрендә тасвирлануы аңлатыла.

     Беренче сыйныфны тәмамлаганда бала текстны аңлап укырга һәм аның эчтәлеге буенча үз фикерләрен әйтә белергә тиеш (дәреслектә бирелгән конкрет сорауларга җавап бирү формасында).

     Балаларда халык авыз иҗаты турында гомуми күзаллау булдырыла, алар проза һәм поэзиянең үзенчәлекләрен танып беләләр, “автор”, “әсәрнең исеме” төшенчәләре бирелә, әсәрдәге персонажларны танып әйтә алалар.

Программа әдәби әсәрләр белән эшләү юллары, алымнары белән таныштыра, шул ук вакытта укытучыга иҗади эшләү мөмкинлеге дә калдыра.

                        

1 нче сыйныф

      Шигырь һәм проза. Шигъри һәм  чәчмә әсәрләр  турында гомуми кузаллау  булдыру. Әдәби әсәрнең исеме, авторы (язучы, шагыйрь), халык авыз иҗатында билгесезлек (авторы юк).

Халык  авыз иҗаты һәм әдәбият

      Халык авыз иҗаты турында  гомуми кузаллау булдыру. Авторның  булмавы, телдән сөйләм, практик-уен характерындагы кече жанр әсәрләре. Бишек җырлары, санамыш, табышмак, тизәйткеч, эндәшләр. Әйләнмәле һәм чылбыр әкиятләр. Халык авыз иҗатының табышмак, әйләнмәле әкият кебек формаларын практик яктан үзләштерү.

Сурәтләнгән вакыйгаларга карата автор фикере (әсәр исеме, геройларга характеристика, авторлар бәяләмәсе).

Әсәрнең эмоциональ тоны

         Юмористик һәм җитди характердагы әсәрләр. Әсәрләрне китаптан кычкырып, яттан укыганда эмоциональ характерны чагылдыра белү. Тавыш төсмерләре: интонация, тон, тавыш көче,  тембр, темп, пауза, логик басым, сүзсез мимика, хәрәкәтләр, ымнарны дөрес бирә алу.

Әдәби сәнгатьлелек чаралары

Текстларны анализлаганда, сәнгатьлелек чараларын табарга күнектерү. Сурәтләү чаралары турында беренчел кузаллау булдыру, кабатлауларның мәгънәсенә төшенү, тавышның сәнгатьлелеген ачыклау: рифма, ритм төшенчәсе бирү.

Әдәби жанрлар

Жанрлар турында гомуми кузаллау булдыру.

Хикәя. Хикәянең исеме. Ике образны чагыштырып сөйли белү. әсәрдәге геройларга карата үз фикерен белдерү.

Шигырь. Дөньяны шагыйрьләр күзлегеннән чыгып танып белү: шагыйрьләрнең матурлыкны тоя белергә өйрәтүләренә инандыру. Рифма белән танышу: аны таба һәм куллана белергә күнектерү.

Библиографик культура. Дәреслектә җиңел генә ориентлашырга өйрәтү: эчтәлек битеннән кирәкле әсәрне тиз генә эзләп табу.

Уку күнекмәләре.

Укучыларны тиз һәм йөгерек укырга гадәтләндерү. Укыганда орфоэпия нормаларын төгәл саклау, дөрес тавыш төсмерләре (тавыш көче, темпы) белән укырга өйрәтү.

 

1 нче сыйныфта укыла торган әсәрләр.

Аптыраткыч әкиятләр. Санамышлар. Табышмаклар. Эндәшләр. Тизәйткечләр. Такмазалар. Әкиятләр : “Кем нәрсә ярата?, “Аю белән тычкан”, “Абый белән эне”, Аю белән өч кыз әкияте, “Песәй” әкияте,  Габдулла Тукай “Шүрәле”әкияте, Марсель Галиев. “Кайтаваз”,”” Шүрәле һәм Җил”,  Шәүкәт  Галиев “Таяк”, “Чагу”, “Шауламагыз әти йоклый”, “Шәвәли сәгате”, “Шәвәли сере”, “Мин”, “Керпе таптык”, “Курыкма тимим!”, Рафаил Газизов “Беләсезме...”, “Уйныйбыз”,”Кар чакыру” Рафис Корбан “Көчек”, “Яңгыр яуганда”,”Шүрәле рәхмәт әйткән”, Ләбиб Лерон “Буталмышлар илендә”, “Сабантуй галәмәтләре”, Хәкимҗан Халиков “Бии белмәгән аю”, “Әллә ул да белә микән?”, “Песи үләне”,”Каен җиләге”, “Тузганак”, “Энҗе чәчәк”, “Әгәр күрә белсәгез..., “Көймәче мәче” “Кушамат”шигырьләре, Рәшит Бәшәр “Авылга кайту”, “Бал корты”, “Авазлар”,”Тартар белән сөйләшү”, “Аксак кәҗә”, Фәнис Яруллин “Черкиләр җыры”, “Саескан”, “Хыялый чебеш”, “Сабантуй”,  Роберт Миңнуллин “Үзебез генә калгач”, “Шүрәлесез урман”,”” Малайлар бәйрәме иде..., Рахмай Хисмәтуллин “Хәерле иртә!” шигырьләре, Эльмира Шәрифуллина “Бәйрәм ашы — кара-каршы”хикәясе, “Өтерне кайда куярга? ”шигыре, Рөстәм Кутуй “Төнге әкият”, Резеда Вәлиева “Кыңгырау чәчәк”, “Урман әкияте” хикәясе, Ренат Харис “Сине көтә тыныч таң”,”Матур өй”, Мөдәррис Әгъләмов “Килсен безгә әкият”, Хәсән Туфан “Юкмыш бабай малае”, Буталмыш әкият, Шүрәле (татар халык әкияте),Бертуган Гриммнар “Дөньяда булмаган әкият” Равил Фәйзуллин “Табигать кочагында”., “Хыял”шигырьләре, Сәмига Сәүбәнова “Керпе нигә курыкмый”әкияте, Разил Вәлиев “Кайтаваз кайда яши”, Вәсимә Хәйруллина “Сүзне сүз ашаган”, “Сакчы Шүрәле”, шигыре,  Идрис Туктар “Җем-җем!.. Чвик!..”хикәясе, Фирая Зыятдинова “Мин андый малай түгел!”, Фәйрүзә Мөслимова “Хәйләкәр каләм”, Йолдыз “Урынсызга әрләмә”шигырьләре, Әхсән Баян “Эт янында тиеннәр”, “Чебешләре хакына”, “Яхшылык кире кайта” хикәяләре.

 

2 нче сыйныф.

Халык авыз иҗаты

         Хайваннар турында әкиятләр. Әкиятләр турында гомуми кузаллау. Татар халык әкиятләрендәге төп герой белән башка халыклар әкиятләрендәге төп герой арасындагы охшаш һәм аермалы яклар. Геройларның характеры. Россия халыклары әкиятләре.

         Тылсымлы әкиятләр. Җирдәге һәм тылсымлы дөньяны чагыштыру. Тылсымлы предметлар (эченнән гаскәр чыга торган таяк, төрле ашамлыклар тулы тырыс, хәзинәсе бер дә кимеми торган сумка, кеше  күзенә күрсәтми торган бүрек, җилән, зур атлата торган итек, дошманны кырып сала торган кылыч һ. б., герой куллана торган тылсымлы әйберләр: (тарак, көзге, кайрак, балдак.) Тылсымлы булышчылар ( җәнлекләр: әтәч, бүре, аю, куян, убырлы карчык, һ.б.), тылсымлы төсләр (ак һәм кара). Борынгы дөньяның тылсымлы әкиятләрдә чагылышы (табигать көчләре, кешеләрнең хайваннарга, үсемлекләргә әверелеше).

         Тылсымлы әкиятләрнең төзелеше (вакыйгаларның чылбыр рәвешендә баруы, кабатланулар, билгеле бер ритм, әкиятне истә калдыру).

         Автор әсәрләре

         Шигъри формада язылган тылсымлы әкиятләр (Г. Тукай “Кәҗә белән сарык әкияте”), аның халык әкиятләре белән охшашлыгы, сюжет һәм композиция үзенчәлеге. Капма-каршы  ике төрле дөнья бирелеше ( җирдәге һәм тылсымлы, тылсымлы булышчылар, тылсымлы әйберләр, тылсымлы төсләр). Автор теленең кабатланмас матурлыгы. Халык авыз иҗаты белән охшашлык (кабатланулар, вакыйгалар бергәлеге һ.б.)

         Хикәя жанры Жанр үзенчәлекләре: сурәтләнгән вакыйгаларның тормышчанлыгы; әхлакый проблемаларның актуальлеге; уйдырмалар. Хикәянең  төп мәгънәсе. Хикәя исеменең эчтәлеккә туры килүе. Хикәя геройлары, аларның портретлары һәм характерларының сөйләмнәре, башкарган гамәлләре аша чагылышы. Авторның үз героена мөнәсәбәте. 

         Шигърият

Кеше һәм табигать бергәлеге. Дөньяны шагыйрь күзлегеннән чыгып кузаллау. Әйләнә-тирә дөньяның матурлыгы — шагыйрь өчен илһам чишмәсе булуга инандыру. Шигырьдә чагыштыру, сынландыру, эпитет.  Автор әсәрләрендә һәм халык авыз иҗатында охшашлык .Чагыштыру, контраст,, җанландыру кебек гади әдәби алымнарны таба белү. Җанлы сөйләмнең мөһим чараларын  үзләштерү күнегүләре: темп,тавыш көче, тон, сөйләм мелодикасы (тавышны күтәрү, түбәнәйтү)

         Библиографик культура формалаштыру.

“Эчтәлек ” белән танышу , аңа карап, кирәкле әсәрне китаптан таба белү, кече яшьтәге мәктәп баласының дәреслектән тыш эшчәнлеген оештыру: өй, мәктәп китапханәләреннән файдалану. Фән буенча сүзлек, белешмә әдәбият, вакытлы матбугат белән эшләү. .Балалар китабы белән эшләү. Китапның төп  элементларын аеру: китап тышлыгы, китап төпсәсе, битләре. Китапны саклап тоту күнекмәләре булдыру.

         Уку, сөйләү, тыңлау күнекмәләре формалаштыру

Сәнгатьле уку күнекмәләре формалаштыру (интонация, тон, темп саклап кычкырып уку). Автор бирергә теләгән картинаны күзаллау. Эчтән укый белергә күнектерү. Чылбыр рәвешендә укыганда үз урыныңны белеп , чират буенча уку. Укылган әсәргә анализ ясау.

 

2 нче сыйныфта укыла торган әсәрләр.

 

         Татар һәм башка милләтләрнең халык һәм автор  әкиятләре “Батыр Әтәч”, “Әтәч патша”, “Бүдәнә белән Төлке”,”Гөлчәчәк”, ”Хәйләкәр керпе”(гуцул халык әкияте), “Кәҗә белән бүре“*, “Өч кыз”*, “Аю белән төлке”* ,    “Кем нәрсә ярата” ** 

Г. Тукай :”Кәҗә белән сарык әкияте”, “Су анасы”*, Ш. Галиев  : “Җизни әкияте” , А. Алиш “Бикбатыр белән Биккуркак” , Г. Вәлиева  “Борынгы әкият”, “Су әкияте”*  М. Җәлил “Себерке әкияте” *                                                 

         Татар әдәбияты классиклары :

Г. Тукай:”Буран”,”Сабыйга”,* ”Эш беткәч уйнарга ярый”*,”Бу кайчак була”, “Мактанчык куян”*, “Каз”*. “Карлыгач”. “кызыклы шәкерт” М. Җәлил: “Бер шигырь”*, Дәрдемәнд: “Әни, әкият сөйләче”**, Н. Исәнбәт: “Мияубикә төше”*, “Мырауҗан агай хәйләсе”, М. Гафури: “Тавык белән үрдәк”, Ә. Еники: “Кышкы урман”, Һ Такташ: “Тәүфыйклы песи”,Ә. Исхак: “Нәфисә”, К. Насыйри: “Хикәят”, Г. Ибраһимов: “Кар ява”,

         Танылган татар, рус язучылары һәм шагыйрьләре:

Ш. Галиев:”Ник соң итек җитмәгән”, “Котбетдин мәргән”,”Яңа фотоаппарат”,”Үсә урман”*, “Тынлык”*, “Һәркем әйтә дөресен”, “Сизгер суган”. 

Ф. Яруллин: “Ике кеше”, “Эшнең аның берние юк”, “Йокы”**,”Кемдә нәрсә...”,** “Яз”*,”Композитор чыпчыклар”*.

М. Әгъләмов: “Ямь-яшел”, “”

М. Пришвин: “Алтын болын”.

К. Чуковский: “Чебен-чебенчек”.

Н. Арсланов: “Сезнеке”, “Карлыгачкай”.

Б. Рәхмәт: “Гөлйөзем белән чебен”,

И.Туктар: “Кышкы урман”*,”Урман букеты”,

Р. Миңнуллин: “Черкиләр җыры”, “Чыршы әйләнәсендә”,”Рәсем”,”Кем соң минем Әби”,”Йорт агачлары”,”Төрле кешеләр була”, “Юкка малай булганмын “,”Малайлар сөйләшә”,”Яз керде өебезгә”,”Ай нәрсәгә охшаган?”,”Ак кыш”.”Беркемгә дә охшамаган”.*

Р. Фәйзуллин: “Бинокль”,”Кышын”, “Язгы кәеф”, “Өчьюллыклар”.

М. Галиев: “Көзге каршында”, “Тамаша”.

Бүгенге көн язучылары һәм шагыйрьләре

Р. Вәлиева; “Рәхәт безнең Акбайга”**,”Каен елый”**,”Замана баласы”, “Умырзая”,”Шатлык кызы”, “Урманда бәйрәм булган”, “Ак песи”

Л. Лерон: “Гаҗәп хәлләр”,”Керән”,”Үскәч”, “Сараватта кем ята?”,”Камилнең көләсе килә”,”Яз”,”И ямьле дә соң дөнья”,”Тишек хәтер”.

Э. Шәрифуллина: “Алтын балык”,”Яшел чыршы, яшь чыршы”, “Оттырды”,

Г.Гыйльманов: “Булатның төше”**,”Юлым уңды”**, “Кар чакыру”**,”Мәктәпкә бармадым”**,”Күңел күзе”.

В. Нуриев: “Җәйге кар”, “Шүрәле”, “Кило ярымлы кура җиләге”.

Г. Морат: “Татар космонавты”*,”Мультфильмнар карыйбыз”*.

М. Фәйзуллина: “Күлдәвекләр”**, “Кыш бабай тәрәзәсе”**,”Кояш нурларын коя”,** “Агачлар да күлмәк алыштыра”, “Керпе”.

Җ. Дәрзаман : “Солдат булдым”,”Күбәләк кар”,”Балык тотты”, “Чын әкият”**.

Йолдыз: “Кояшка җавап”*, “Бәхетле агач”,”Салават күпере”, ”Ялган хакында чын”*, “Белмим”, “Сөенеч”, “Бабай белән малай”**, “Хыял”**, “Манзара”**.”Матурлык”.

Р Мингалим: “Якты тәрәзә каршында”,”Кызык рәсем”*,”Кызык нәрсә”*.

Р. Бәшәр: “Иске өй”*, “Әкият сөйлә”*,”Балкондагы чыпчык”**.

Х. Халиков “Ник калдырдың”**

Р. Гаташ : “Зәңгәр ил — балачак иле”

В. Хәйруллина: “Кем ул солдат”**,”Чормада”**, “Әйләнгеч”**,”Бинокль”**,”Миңа охшаган малай”,

Г. Юнысова: “Керпенең кайгысы”*, “Скрипкачы чикерткә”*.

А. Юнысова: “Телевизор”

З. Мансур: “ Кырмыска һәм малай”,

М. Шабаев: “Зәңгәр песи”, “Умырзаялар”,

М. Хөсәен: “Пескәем”**

Н. Ахунова: “Хоккулар”

Н. Мадьяров:  “Өйгә керә алмады”*,”Шәп булдымы?”**,

А. Нигъматуллин: “Автопортрет”**,”Кар”*,

Ф. Зыятдинова: “Өебезнең кояшы”*,””

Г Мөхәммәтшин: “Көчле булсам”,”Күбәләк”**.

Г. Хәсәнов: “Имән каргасы”.

Ф.Сафин: “Якты күл сагышы”.

З. Насыйбуллин: “Тик бернәрсәне белми”.

М. Газизов: “Мәйданчык”.

Мөҗәһит:  “Җәй”

Сөләйман: “Тау белән сөйләшү”

Н. Сафина: “Тал бәбкәсе”

Ә. Гаффар: “Әни йөрәге”

И. Гайфуллин: “Күкшә”

Л. Шәех “Картлар нигә шатлар”,

 

3 нче сыйныф.

Хайваннар турындагы әкиятләр

Халык авыз иҗатының бер төре булган һәм җир йөзендәге барлык милләтләрдә дә яшәп килүче, буыннан буыннарга күчеп йөри торган хайван­нар турындагы әкиятләргә карата гомуми күзаллау булды­ру. Әкиятләрнең гасырлар дәвамында үсеше. Гади вакыт тас­масы: 1) бик борынгы әкиятләр, 2) борынгы, 3) бик борынгы булмаган әкияти вакыйгалар турында аңлату.

Бик борынгы әкиятләрдә хайваннар арасындагы мөнә­сәбәтләр, аларның тышкы күренешләре төп урынны алып тора. Борынгы әкиятләрдә геройның аңы, хәйләгә осталыгы­на дан җырлана. Ә әкияти вакыйгалар исә үз эченә геройның изге эшләрен, аның сәләтен, киң күңеллеген күрсәтүне мак­сат итеп куя. Йөремсәк әкиятләр турында күзаллау булдыру.

Мәсәл жанры

Мәсәлләрнең ике өлештән: хикәяләү (ва­кыйга) һәм моральдән (нәтиҗә, тәрбияви аңлату) торуын аңлату. Мәсәлдәге хикәяләү өлешенең әкиятләрдән килеп чыгуына басым ясау. Мәсәлләрнең мораль өлешенең мәкальләр белән охшашлыгы. Мәсәл жанрының килеп чыгышы, үсеше. Бөтен дөньяга танылган мәсәлчеләр: Эзоп, Ж. Лафонтен, И. Крылов, татар мәсәлчеләре К. Насыйри, Г. Тукай, М. Гафури, Г. Шамуков, Ә. Исхак һәм башка язучылар әсәрләрен өйрәнү.

Мәкаль жанры

Мәкальләр — ул борынгылар сүзе, ата­лар сүзе, картлар сүзе, тәҗрибә һәм хикмәт җимеше, хәтердә сакланырга тиешле хәзинә, халыкның күмәк фикере, тор­мыш кагыйдәсе, сүзгә дәлил, тормышта киңәш. «Мәкаль» сүзе гарәп теленнән алынган, «урынлы сүз яки тиешле урын­да әйтелгән сүз» дигән мәгънәне аңлатуын төшендерү. Төрле халык мәкальләре. Мәкальләрне сөйләмдә, мәсәлләрдә урын­лы куллану.

Хикәя жанры турында күзаллау формалаштыру. Хикәя геройлары, аларның портреты һәм характер үзенчәлекләренең башкарган гамәлләре аша чагылышы. Авторның үз героена мөнәсәбәте. Геройларга чагыштырма характеристика. Герой яшәгән тирәлек, пейзаж.

Әкият һәм хикәя жанрының үзгәлеге турында күзаллау формалаштыру. Әкият һәм хикәя жанрларының композиция үзенчәлеген (күзәтүләр аша) аңлату. Укучы-тыңлаучыга та­бигый көчләрнең серен, әкият геройларының серле тормыш агышын күрсәтү, хикәя геройларының характерында тормыш­тан алынган вакыйгаларны чагылдырып сөйләү.

Шигърият

 Кеше һәм табигать бергәлеге. Дөньяны ша­гыйрь күзлегеннән чыгып күзаллау. Әйләнә-тирә дөнья матур­лыгының шагыйрь өчен илһам чишмәсе булуына инандыру. Шигырьдә чагыштыру, сынландыру, эпитет.

Автор әсәрләрендә һәм халык авыз иҗатында охшашлык. Чагыштыру, контраст, җанландыру кебек гади әдәби алымнар­ны таба белү. Җанлы сөйләмнең мөһим чараларын үзләштерү күнегүләре: темп, тавыш көче, тон, сөйләм мелодикасы (та­вышны күтәрү, түбәнәйтү).

Вакыт тасмасы. Фольклор әсәрләреннән әкиятләрне ва­кыт тасмасында күрсәтү (бик борынгы, борынгы, экияти ва­кыйгалар).

Библиографик культура формалаштыру

Эчтәлек бите белән танышу, аңа карап, кирәкле әсәрне ки­таптан таба белү, кече яшьтәге мәктәп баласының дәреслектән тыш эшчәнлеген оештыру: өй, мәктәп китапханәләреннән фай­далану. Фән буенча сүзлек, белешмә әдәбият, вакытлы мат­бугат белән эшләү. Балалар китабы белән эшләү. Китапның төп өч элементын аеру: китап тышлыгы, китап төпсәсе, битләре. Китапны саклап тоту күнекмәләре булдыру. Төрле җыентыклар төзергә өйрәнү.

Уку, сөйләү, тыңлау күнекмәләре формалаштыру

Сәнгатьле уку күнекмәләре формалаштыру (интонация, тон, темп саклап кычкырып уку). Автор бирергә теләгән картинаны күзаллау. Эчтән укый белергә күнектерү. Чылбыр рәвешендә укыганда, үз урыныңны белеп, чират буенча уку. Укылган әсәргә анализ ясау. Уку техникасын үстерү.

 

3 нче сыйныфта укыла торган әсәрләр

         Хайваннар турында төрле милләт халыклары  әкиятләре  

Әфган халык әкияте: “Иң яхшы дару” , “Табышны ничек бүләргә?”

Уйгур халык әкияте: “Тылсымлы китмән”

Инглиз халык әкияте: “Көрән төстәге пингвин баласы.”

Монгол халык әкияте: “Әтәч таңда нигә кычкыра?

Манси халык әкияте: “Куянның колагы нигә озын?”

Кабарда халык әкияте: Җәнлекләр патшасы.”

Венгр халык әкияте: “Комсызлык бәласе.”

Африка негрлары әкияте: “Сырны ничек бүлгәннәр?” 

Эстон халык әкияте.: “Куянның ирене нигә ярык?

Эвенк халык әкияте: “Әтәч нигә кычкыра?”

Казакъ халык әкияте: “Юмарт дөя”

Нугай халык әкияте: “Карт һәм су анасы”

Норвег халык әкияте: “Кабартма”

Алман халык әкияте: “Сандугач белән Аю”

Каракалпак халык әкияте Җәй белән Кыш нигә күрешми?

Латыш халык әкияте: “Шайтанга ничә яшь?

Литва халык әкияте “Итагатьле мәче”

                                              

         Татар әдәбияты классиклары :

Г. Тукай: “Яшь агач”, “Көзге белән маймыл”, “Җил илә Кояш”, “Төлке белән йөзем җимеше”, “Аккош, Чуртан һәм Кыскыч” М. Җәлил: “Яңгыр”, “Кичер, илем”. Ф. Кәрим “Ант”, “Ватаным өчен”. М. Гафури: “Мәймүн белән күзлекләр”, “Чикерткә белән кырмыска”, “Кәҗә белән Төлке”, “Ике Каз белән Бака”,”Болын”, “Ике чебен” Н. Исәнбәт: “Ябалак белән Чыпчык”.Ә. Исхак: “Төлке белән виноград”, “Карт Имән белән Яшь егет” К.Насыйри: “Төлке белән Әтәч”, “Комсыз эт”,  Ш. Маннур “Көзге урманда”, “Яратам” Г. Бәширов “Беренче кар”, “Ана каз белән ата каз һәм аларның унике бәбкәсе” “Безнең Татарстан”,Ф. Хөсни “Яфраклар коелганда”А. Алиш: “Утлы йомырка”. Ш. Галиев: “Иншаның файдасы”, “Сүзләре һәм үзләре”. Г. Ахунов “Канатлар кая илтә”.Х. Туфан “Казан”. Н. Дәүли  “Бала болыт” Ф. Яруллин: “Хәйләкәр куян”, “Мактану бәласе”, “Тылсымлы ачкыч”, И. Юзееев: “Матурлыкны гына алып кит”, “Хатасыз ничек язарга” Р. Вәлиев: “ Барысын да яратам”, “Чыпчык”, “Минеке”,

         Танылган татар, рус, чит ил язучылары һәм шагыйрьләре:

Эзоп:  “Давыл белән Кояш”, “Балыкчы”.

Т. Яхин: “Карга белән төлке”

В. Радлов: “Карганың хәйләсе”

И. Юзееев: “Матурлыкны гына алып кит”, “Хатасыз ниек язарга”

Ф. Мөслимова “Хыялый”

М. Әлимбаев “Салават күпере”

Н. Сладков “ Күзалдавычлар”, “Кем остарак”, “Кышкы җәй”,.

Г. Паушкин “Кыш”,

Г. Остер “ Серне ачты”.

В. Гаршин: “Ил гизүче бака”

И. Крылов: “Аккош, Чуртан һәм Кысла”

Л. Толстой: “Зирәк Чәүкә”

Б. Рәхмәт: “Иң күңелле чак”, “Ничек өйрәнергә”.

Р. Миңнуллин: “Кар бәйрәме”, “Хаталар өстендә эш”,

Р. Фәйзуллин: “Нефть”, “Безнең КамАЗ”,”Тугайда”,” “Ничек яхшы булырга”, “Онытма, син!”

А. Алланазаров: “Кыш кайчан була?”,”Дустымны эзлим”

К. Тәңрекулиев: “Эшчән” Гельды

А. Гыйләҗев “Суык”

Г. Сабитов: “Тәүге шатлык”,

Г. Шамуков: “Көзге белән маймыл”, “Карга белән Төлке”,

 

Бүгенге көн язучылары һәм шагыйрьләре

Р. Вәлиева; Җәй белән бала”, “Яңгыр , яу!”, “Китмә әле, бераз тор”, “Яңгыр белән кояш”, “Көчле укучы”, “Кышкы ямь”, “Каникул вакытында”.

Н. Әхмәдиев “Чишмәгә суга барам”

Р. Харис: “Берсе калсын иде”

Л. Лерон: “Әкияти башламнар”, “Инша”, “Яңгырның ял көне”, “Хыял”, “Мәче малае Шукбай” , “Иртән уянасың килмәсә”, “Сүз тыңлыйсың килмәсә”, “Хыялый Акбай”

Э. Шәрифуллина: “Әкият кайда”

Г. Гыйльманов: “Көзге урман”, “Нәсел агачы”, “Дәү әтинең әтисе”,

В. Нуриев: “Инша”, “Хуҗалар тавында”, “Кем катырак суга”,.

Г. Рәхим: “ Безнең тауда”, “Иске самавыр торбасы”.

В. Нуруллин: “Бүреләр, үгез һәм без”

М. Галиев: “Җиләктән кайтканда”

Р. Корбан: “Көз нигә моңая”, “Мәктәпкә озату бәйрәме”.

Йолдыз: “Салават күпере”, “Антенналы бәрәңге”, “Охшашлык”, “Этем югалды бүген”, “Белмәгәнен белми”, “Спортчы Шүрәле”, “Ике җаваплы табышмак”.

Р Мингалим: “Август каеннары”, “Уйларга кирәк”.

М. Саттар “Кырмыска белән тирес корты”

Х. Халиков “Рәхмәт сезгә, ветераннар”, “Витаминлы аш”,.

Н. Гыйматдинова: “Дару”, “Сарбай”, “Болын патшасы”, “Казлар”.

В. Хәйруллина: “Тәрбияче попугай”, “Кем булам”, “Хозурлык һәм горурлык”.

К. Тәхау “Көзге урман”

М. Мирза “Көздә бермәл”, “Көз”, “Болыт”,”Идел-йорт”, “Без бабайсыз үстек”, “Язның тәүге көннәре”.

Р. Мәннан “Без музейга барабыз”,”Кыш килә”

С. Шакир: “Таш белән кырмыска”

М. Хөсәен: “Китап”

С. Урайский “Кыш шатлыгы”

А. Әхмәтгалиева “Безнең чишмә”, “Болытта җиләк үсә”,

Г. Хәсәнов: “Корташар”, “ Кыр казы”, “Гөблә”, “Май”.

И. Солтан: “Кар ник ява”, “Кар шыгырдый”.

М. Мазунов: “Карап торам”, “Яңа карлар ява”

Р. Гыйззәтуллин: “Батырлык”

А. Гыймадиев: “Шәмси маҗаралары”

Г. Вәлиева: “Заман әкияте”

К. Кәримов: “Кышкы мәтрүшкәләр”

 

4 нче сыйныф

Халык авыз иҗаты

Мифлар турында гомуми кузаллау булдыру. Борынгы халыкларның тормышы, кеше һәм табигать арасындагы мөнәсәбәт. Тормыш агачы, тотем хайваннар һәм тотем үсемлекләр, кешеләрнең аларга карашы, борынгы традицияләрнең сакланышы.

Тылсымлы әкиятләр.

Дөнья турында борынгы кузаллаулар чагылышы. Тылсымлы әкият герое. Тылсым дөньясы, тылсымлы предметлар, сихри саннар, сүзләр, тылсымлы булышчылар. Тылсымлы әкият законнары: әкият герое өеннән чыгып китә, максатка ирешү юлы (тылсым дөньясы, карурманнар  аша  үтүче юл, сынаулар, тылсымлы булышчы ярдәме, җиңү шатлыгы).  Халыклар әкиятләренең мифлар, легендаларда чагылышы.

Риваять һәм легендалар.

         Риваять һәм легендаларда  сөйләнгән геройлар, аларның кичерешләре. Тарихи бәйләнеш. Төрле атамалар, аларның килеп чыгышы. Риваять һәм легендаларда бирелгзн вакыйгаларның әкиятләрдә чагылышы.

Автор әкиятләре

         Автор әкиятләренең халык әкиятләре белән охшашлыгы. (жанр һәм сюжет). Халык әкиятләрендәге тылсым белән җиңүләр, автор әкиятләрендә акыл белән эш итеп уңышка ирешү, ярату һәм яратыла белүнең көче.

Фольклор жанрының тормышта, хәзерге вакытта яшәеше.

Халык традицияләре һәм бәйрәмнәре. Гимннар (Татарстан гимны). Халык һәм автор әкиятләре.

Хикәя

         Хикәя жанры турында кузаллау формалаштыруны дәвам итү. Хикәя геройлары, аларның портретлары һәм характер үзенчәлекләре, башкарган гамәлләре аша чагылышы. Авторның үз героена мөнәсәбәте. Геройларга чагыштырма характеристика. Герой характерының катлаулылыгы, вакыт белән бәйләнеше. Герой яшәгән тирәлек, пейзаж. Хикәядәге чынбарлык чагылышы. Әдәби тел берәмлекләре.

         Әкият һәм хикәя жанрының үзгәлеге турында кузаллау формалаштыру. Әкият һәм хикәя жанрларының композиция үзенчәлеген (күзәтүләр аша) аңлату. Укучы-тыңлаучыга табигый көчләрнең серен, әкият геройларының серле тормыш агышын күрсәтү, хикәя геройларының характерын тормыштан алынган вакыйгаларны чагылдырып сөйләү.

         Шигърият. Кеше һәм табигать бергәлеге. Дөньяны шагыйрь күзлегеннән чыгып кузаллау. Әйләнә-тирә дөньяның матурлыгы — шагыйрь өчен илһам чишмәсе булуга инандыру. Шигырьдә чагыштыру, сынландыру, эпитет.  Автор әсәрләрендә һәм халык авыз иҗатында охшашлык. Чагыштыру, контраст, җанландыру кебек гади әдәби алымнарны таба белү. Җанлы сөйләмнең мөһим чараларын  үзләштерү күнегүләре: темп, тавыш көче, тон, сөйләм мелодикасы (тавышны күтәрү, түбәнәйтү).

Әсәр авторлары турында

Шагыйрь,  язучы, рәссамнарның биографиясе.

а) әсәрдә авторлар кичереше;

ә) автор күзәтүләренең чагылышы;

б) хәзерге заман авторлары белән очрашу, балаларның авторга сораулары, җаваплар.

        

         Библиографик культура формалаштыру.

“Эчтәлек ” белән танышу , аңа карап, кирәкле әсәрне китаптан таба белү, кече яшьтәге мәктәп баласының дәреслектән тыш эшчәнлеген оештыру: өй, мәктәп китапханәләреннән файдалану. Фән буенча сүзлек, белешмә әдәбият, вакытлы матбугат белән эшләү. Балалар китабы белән эшләү. Китапның төп төп элементларын аеру: китап тышлыгы, китап төпсәсе, битләре. Китапны саклап тоту күнекмәләре булдыру. Төрле җыентыклар төзергә өйрәнү. Әсәр авторлары турында мәгълүмат туплау.

         Уку, сөйләү, тыңлау күнекмәләре формалаштыру

Сәнгатьле уку күнекмәләре формалаштыру (интонация, тон, темп саклап кычкырып уку) Автор бирергә теләгән картинаны күзаллау. Эчтән укый белергә күнектерү. Чылбыр рәвешендә укыганда үз урыныңны белеп , чират буенча уку. Укылган әсәргә анализ ясау. Уку техникасын үстерү. 

 

 

4 нче сыйныфта укыла торган әсәрләр

Халык авыз иҗаты

Җир ничек яралган (легенда), Күкнең күтәрелүе (хикәят), Айдархан һәм сәхабәләр (легенда), Пәйгамбәрнең тууы һәм аның балачагы, Абага чәчәге (хикәят), Ак бүре (риваять), Кырык кыз (риваять), Мәрҗән каласы һәм унике кыз (хикәят), Дөнья яратылу турында (миф), Хапи алла турында (миф),Чыршы ни өчен мәңге яшел (легенда) Әкиятләр: Ак байтал, Ак бүре, Еланнар патшасы Шаһмара, Үги кыз, Ике кыз, Бумеранг (Австралия халык әкияте)

          Татар әдәбияты классиклары :

Кол Гали “Кыйссаи Йосыф”, Г. Тукай: “Таз”, “Яз галәмәтләре”, З. Ярмәки “Иртә”,“Ак каен”,М. Җәлил: “Дару”, К. Насыйри “Каз итен коймакка төреп, каймакка манып ашау”,  Н. Исәнбәт: “Кышкы төндә”, “Туган ил”, “Өч матур сүз”, Ш. Бабич “Тын төн”, “Габдулла әфәнде Тукаев”, Дәрдемәнд “Гали”,А. Алиш: “Сертотмас үрдәк”. Ш. Галиев: “Кол Галигә”, “Алсу дөнья”, “Җирдә миңа ни кирәк”., “Урман ява”, “Тукран сые”. Г. Ибраһимов “Укудан кайткач”, Г. Галиев “Бибкәй аланы”, Ф. Әмирхан “Кечкенә хезмәтче”,К. Нәҗми “Нәсимәнең беренче эш көне”, З. Бәшири “Бер асрауның аһ-зары”, Д. Аппакова “Кечкенә Бануның тарихы”, Н. Думави “Беренче кар”, “Ятим бала”,  Ф. Яруллин: “Буар елан”,  Р. Вәлиев: “Кошлар кайта”, “Кайтчы Сөембикә”, “Эт кояшы”, “Ватаным”, М. Мәһдиев “Бәхилләшү”(өзек) С. Хәким “Яратам мин”, “Тегермән стенасындагы язулар”. Ә. Фәйзи “Асрарга бала бирәм”

         Танылган татар, рус, чит ил язучылары һәм шагыйрьләре:

 

Ф. Хөсни “Малай белән солдат”. Н. Сладков “Тыштан ялтырый, эчтән калтырый”. Л. Толстой: “Слива төше”. Р. Миңнуллин: “Иртән иртүк”, “Атказанган сандугач”,”Машина тавышлы көчек турында кечкенәкият”, “Сабантуйда”, “Татарларым”. Р. Фәйзуллин: “Быелгы яз”, “Минем әти”.

Г. Сабитов: “Кадерле ул туган як!”, “Чәчәк нигә боекты”. Җ. Тәрҗеманов “Шуктуган”, “Тукран малае Шуктуган”. Х. Камалов “Археолог”. И. Туктар “Букет”, “Бер каен үсә”. М. Әгъләмов “Матурлык минем белән” К. Булатова “Кичә генә”. Г. Хәсәнов: “Аккош”, “Абага”, Ш. Рәкыйпов “Төнге очыш”

Бүгенге көн язучылары һәм шагыйрьләре

Р. Вәлиева “Изгеләр тавы”, “Энҗе чәчәк”, “Бөтен дөнья ак кына”, “Онытма!”

Н. Әхмәдиев “Хәерле иртә”. Р. Харис: “Зөләйха”, “Ак карлар арасында”, “Елмай”, “Туган җирем”, “Фронтовиклар”, Р. Хафизова “Кирлемән”. Л. Лерон: “Кыхмырый, Мыхмырый һәм Шыхмырый”. Э. Шәрифуллина: “Табигатьнең бер бөртеге”, “Без татар балалары”, “Тормыш яме”. Г. Гыйльманов: “Чишмәгә бардык”, “Кайтаваз”, “Курай”, “җавапсыз легенда”, “Минем исемем — Бүрек”. В. Нуриев: “Ачуланма инде, Илһам! Г. Рәхим: “Көз йөри”, “Көзге моң”, “Көзге урман”,“Песнәк”, “Апрель”. Р. Корбан: “Көз нигә моңлы”, “” Ярдәм итик”, “Курай”. Йолдыз: “Очрашу”. Р Мингалим: “Бүген төнлә күккә кара”. Батулла “Су ияләре” (әкият), “Терек-терек кырмыска”. В. Хәйруллина: “Хәерле көн”, “Алмаштыру”, “Наз”, “Чикерткә”,

М. Мирза “Көз”., “Балачак хатирәсе”. Ф. Бәйрәмова “Кара пулат”. С. Шакир: “Ландыш чәчәге”. Мөҗәһит “Бер яфрак зары”. Д. Гайнетдинова “Исәнме, яңа көн”, “Батыр Хәбир”. Л. Гыймадиева “Кара урман, караңгы төн”. Н. Сәйяр “Айсылу”. Р. Рахман. “Кесәл”. Р. Гыйззәтуллин: “Язгы моң”

Н. Каштан “Әрем исе”. Г. Вәлиева: “Кызыктырсалар да”, “Карт алаша колагы”. Ф. Тарханова “Без бәлеш пешерәбез”, “Килде пилмән ашыйсы”,

 И. Нәбиуллина “Тәмле тел”. Ф. Мәҗитов “Яңгыр кызы Гөлтамчы”

 

Кушымталар

 

Әдәби уку буенча укучыларның белем һәм күнекмәләрен бәяләү нормалары
2 нче сыйныф

 "5 " билгесе куела: 

— әгәр укучы укыганның эчтәлеген аңласа, укыганда һәр авазны ачык итеп әйтеп, сүзләрне дөрес интонация белән, хәреф һәм иҗекләрнең урынын алыштырмыйча, сүзләп, озын сүзләрне иҗекләп укый алса;
— сүзләрнең басымын дөрес куеп, тыныш билгеләренә тукталып, җөмлә төрләрен тавыш төсмерләре белән аерып укый белсә;
— укытучы биргән сорауларга дөрес җавап таба белсә, текст буенча бирелгән иллюстрация буенча сөйли, әсәрнең эчтәлеген эзлекле рәвештә бирә алса;  — Шигъри әсәрне яттан сәнгатьле итеп укый белсә.


"4"ле билгесе куела:   

— Әгәр укучы укыганның эчтәлеген аңлап, сүзләрне дөрес әйтеп, кайбер сүзләрне иҗекләп укыса;

— укыганда 1-2 урында сүз яки иҗекнең урынын алыштырып, яки сүзләрне кабат-кабат әйтеп укыса;

— укылган әсәр эчтәлеге буенча сорауларга төгәл җавап бирә белсә, хаталарны үзе төзәтсә;

— шигырьне яттан укый алса.


 "3"ле билгесе куела:

— әгәр укучы укылган  әсәр эчтәлеген укытучы биргән сораулар буенча гына аңласа;

— сүзләрне иҗекләп, минутына 25 ләп сүз укыса;

— сүзләр, җөмләләр арасында пауза ясамыйча, 3-5 хата ясап укыса;

— эчтәлек сөйләгәндә эзлеклелек булмаса, хаталарны бары укытучы ярдәмендә генә төзәтә алса;

— шигырьне яттан белеп тә, укыганда хаталар булса.
 "2"ле билгесе куела:

— сүзләрне хәрефләп, минутына 25 сүздән дә аз укыса;

— укылган әсәрнең эчтәлеген аңламаса;

— укытучы сорауларына җавап бирә белмәсә;

— яттан сөйләгән вакытта хаталар күп ясаса.

 

3 нче сыйныф

  "5 " билгесе куела: 

— укылган әсәрнең мәгънәсен аңлап, укыганда сүзләрне дөрес һәм төгәл әйтеп укыса;

— текстны сәнгатьле итеп, логик басымнарны дөрес куеп укыса;

— текстны мөстәкыйль рәвештә кисәкләргә бүлә, төп мәгънәсен әйтә, укыган әсәренең эчтәлеген сөйли белсә;

— тексттан күрсәтелгән сүзләрне таба алса;

— геройларга характеристика бирә белсә;

— сүзлекләр белән төгәл эшләсә;

— әсәрләрне яттан сөйли алса.

  "4"ле билгесе куела:  

— укыганда сүзләрне дөрес әйтеп, озын сүзләрне иҗекләп укыса; (1 нче яртыеллыкта)

— пауза, логик басымнар белән укыганда 1-2 хата җибәрсә;

— текстны кисәкләргә бүлгәндә яисә бирелгән өзекне эзләп тапканда хата ясаса;

— әсәрнең төп мәгънәсен аңлап та кайбер төгәлсезлекләр белән әйтә алса;

— яттан өйрәнгән текстны сәнгатьле итеп укып та паузалар, кабатлаулар белән сөйләсә.


   "3"ле билгесе куела:

— укыганда күпчелек сүзләрне хаталар белән укыса (1нче яртыеллык);

— сүзләрне укыганда хәрефләрнең урынын алыштырса;

— текстның эчтәлеген бары тик укытучы сораулары белән генә сөйли алса, әсәрне кисәкләргә бүлгәндә кыенсынса;

— яттан өйрәнгән әсәрне төгәл белмәсә;

  "2"ле билгесе куела:

— бер үк тавыш төсмере белән генә иҗекләп укыса;

— укыганда 6  дан да күбрәк хата ясаса;

— укылган әсәрнең эчтәлеген аңламаса;

— укыган әсәренең эчтәлеген  сөйли белмәсә;

— ятлаган әсәрен сөйли алмаса.

4 нче сыйныф

"5 " билгесе куела:  әгәр:

— укыганда аңлап, сәнгатьле итеп, тиз, пауза һәм логик басымнарны дөрес куеп интонация белән укыса;

— әсәр эчтәлеген тулысынча, кыскача һәм өлешләп сөйли алса, укылган текстның планын төзеп, шул план нигезендә эчтәлекне бирә белсә;

— төрле сүзлекләр белән төгәл эшли белсә, сүзләрнең мәгънәләрен шулардан таба алса;

— тексттан өзекләр, теге яки бу өлкәне чагылдырган эпизодлар табып, хикәяләр  төзегәндә аларны урынлы файдалана белсә;

— яттан өйрәнгән текстны сәнгатьле итеп сөйли алса.

  "4"ле билгесе куела:  әгәр:

— сүзләрне дөрес әйтеп йөгерек укый алса, укыганда логик басым, тыныш билгеләренә игътибар итсә;

—  текстны укыганда 1-2 хата җибәрсә;

— әсәр эчтәлеген тулысынча, кыскача һәм өлешләп сөйли алса, укылган текстның планын төзеп, шул план нигезендә эчтәлекне бирә белсә;

— укылган әсәрнең төп мәгънәсен таба белсә;

— ятлап укыганда сәнгатьле итеп укыса, ләкин паузалар, кабатлаулар ясаса.

   "3"ле билгесе куела: әгәр:

— укыганда сәнгатьлелек  җитмәсә, 3-5 хата ясаса;

—әсәр эчтәлеген тулысынча, кыскача һәм өлешләп укытучы сораулары аша гына сөйли алса, укылган текстның планын төзегәндә кыенсынса, шул план нигезендә эчтәлекне бирүдә укытучы ярдәменә таянса;

— яттан укыганда хаталар җибәреп, аларны үзе төзәтә белсә;

 

  "2"ле билгесе куела: әгәр,

— укыганда бик күп хаталар ясаса, сүзләр, иҗекләрне әйтеп бетермичә укыса;

— укыганда 6 дан да күбрәк хата ясаса;

— эчтәлек сөйләгәндә эзлеклелекне сакламаса;

— әсәр эчтәлеген сөйли алмаса, укытучы ярдәме белән дә план төзеп, шул план нигезендә укылган әсәр эчтәлеген бирә белмәсә;

— яттан өйрәнелгән әсәрне сөйли алмаса.

 

 

 

 

Просмотрено: 0%
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Просмотрено: 0%
Скачать материал
поделиться в vk поделиться в одноклассниках поделиться в майлру
Скачать материал "Программа родной язык, 3 класс"
Как учитель может зарабатывать на Инфоуроке?

Получите профессию

Технолог-калькулятор общественного питания

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Получите профессию

Менеджер по туризму

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Скачать материал

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

6 663 802 материала в базе

Найти материалы

Материал подходит для УМК

  • «Татарский язык (Татар теле): учебник для начальной общеобразовательной школы с русским языком обучения (на русском и татарском языках) (в 2 частях)», Фатхуллова К.С.

    «Татарский язык (Татар теле): учебник для начальной общеобразовательной школы с русским языком обучения (на русском и татарском языках) (в 2 частях)», Фатхуллова К.С.

    Больше материалов по этому УМК
Скачать материал

Другие материалы

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

  • Скачать материал
    • 22.01.2021 763
    • RAR 674.7 кбайт
    • Оцените материал:

  • Настоящий материал опубликован пользователем Сафина Гульназ Ильфаковна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

    Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.

    Удалить материал

  • Автор материала

    Сафина Гульназ Ильфаковна
    Сафина Гульназ Ильфаковна
    • На сайте: 7 лет и 6 месяцев
    • Подписчики: 0
    • Всего просмотров: 2418
    • Всего материалов: 7

Ваша скидка на курсы

40%
Скидка для нового слушателя. Войдите на сайт, чтобы применить скидку к любому курсу
Курсы со скидкой

Курс профессиональной переподготовки

Няня

Няня

500/1000 ч.

Подать заявку О курсе

Курс повышения квалификации

Теория и методика преподавания родного (русского) языка и родной литературы

72/144/180 ч.

от 2200 руб. от 1100 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 30 человек из 17 регионов
  • Этот курс уже прошли 200 человек

Курс профессиональной переподготовки

Русский язык и литература: теория и методика преподавания в образовательной организации

Учитель русского языка и литературы

300/600 ч.

от 7900 руб. от 3650 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 1536 человек из 84 регионов
  • Этот курс уже прошли 4 896 человек

Курс повышения квалификации

Основы преподавания родного (русского) языка и родной литературы в образовательной организации

36/72 ч.

от 1700 руб. от 850 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 27 человек из 17 регионов
  • Этот курс уже прошли 237 человек

Мини-курс

Методика образовательных игр с детьми раннего возраста

3 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 28 человек из 18 регионов
  • Этот курс уже прошли 36 человек

Мини-курс

Разработка и проведение онлайн-обучения

4 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 40 человек из 21 региона

Мини-курс

Психологические аспекты родительства и развития ребёнка

4 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе