Программа внеурочной деятельности по родному языку " ÆВЗАГИ ХÆЗНАТÆ"

                                              РСО Алании ахуради æма наукити министрадæ

Фæсурокти кусти программæ дигорон æвзагæй

«ÆВЗАГИ ХÆЗНАТÆ»

3 «Б» кълас

                                        Киристонгъæуи астæуккаг скъолай ахургæнæг Гецати Людæ

Киристонгъæу 2016 анз

ПРОГРАММÆ

3-аг къласи фæсурокти  нихаси ирæзтбæл кустæн

(къуæрей медæгæ 1 сахат, анзи дæргъи 34 сахатти).

Æмбарунгæнæн финстæг

Нæуæг ахурадон  стандардти домæнтæмæ гæсгæ æртиккаг ахури анзи куст идарддæрддæр цæудзæнæй ахури медес гъæздугдæр кæнунбæл. Фæсурокти кустæн ес устур ахедундзийнадæ гъомбæладон кусти. Ахуыргæнæг йæ кусти сæйраг нисанбæл нимайуй сувæллæнтти уодигъæди хуæрз менеугутæ ирæзун кæнун ирон адæми традицити. Аци рæстæг алли сувæллонæн дæр ес фадат йæ менеугутæ раргом кæнунæн, йæ гъудити  ци фарстатæ æвзуруй, уонæн ахургæнæги æнхусæй дзуаппитæ иссерун. Уойхæццæ ма  ирæзунцæ йæ  æхсæнадон рахаститæ, ирæзуй йæ психо-эмоционалон уавæр, фкдардæр кæнуй йæ нифс, парахатдæр кæнунцæ йæ зонундзийнæдти авналæнтæ. Æртиккаг къласи  идарддæр æнхæстгонд цæудзæнæнцæ сувæллæнтти алливарсуг ирæзти нисантæ.

Программи медес.

1-аг темæ:    Ирон адæмы рагисторимæ аркæсун. (3сах.)

       I.            Ирон адæми историон рагфиддæлтæ.

-  Скифтæ. Сæрмæттæ. Алантæ.

- Сæ цард, сæ культурæ.

2-аг темæ:   Адæмон дзоргæ исфæлдистадæ: (13сах.)

       I.            Нарти кадæнгити зундгонд кадæнгæгæнгутæ.(Сланты Г.Мæргъиты И…)

- Нарти кадæнгути ертасгутæ ( Миллер В., Абайти В., Туйгъанти М…)

- Кавкази адæмти Нарти кадæнгитæ.

- Дуйней адæмти мифтæ.

    II.             Алæмæти аргъæуттæ.

 III.            Адæмон зартæ. Фæллойни зартæ.

  3- аг темæ:    Ирон адæми цардиуагæ æма фиддæлти æгъдæуттæ.       (5 сах.)

       I.            Ирон  адæми  цардиуагæ æма æгъдæуттæ таурæхъти, кадæнгити, аргъæутти.

- Ирон бæрæгбæнтæ  анзи циклтæмæ гæсгæ( рафæлгæст).

-Зумæги бæрæгбонтæ.

4-æм темæ:    Фидибæстæ! Дæуæй лæгæн зинаргъдæр, адгиндæр

                         Нæ аддæй æма  нæйес! (5 сах.)

       I.            Фидибæстæмæ уарзондзийнади темæ  нæ финсгути уадзимисти.

    II.            Дуйней бæстити ци ирон адæм цæруй, уони профессионалон куст æмæ æхсæнадон архайд. 

5-æм темæ:    Нæ алливарс æрдзæ. (5сах.)

                                   I.            Иристони æрдзи рæсугъддзийнæдтæ. Рафæлгæст.

- Æрдзæ æма адæймаг.

- Иристон æмæ Уæрæсей æрдзон циртдзæвæнтæ. Сæ гъæуайкæнуни мадзæлттæ.

6-æм темæ:   Зонæ дæ муггаги равзурст!  (4 сах)

- Ирон муггæгти равзурст.

- Муггæгти таурæхътæ.

 7-æм темæ:  Райгуырæн бæстæ гъæуайкæнун   (4 сах.)

                                   I.            1941-1945 анзти Фидибæсти  Устур тугъд. Историон цаутæбæл  рафæлгæст.

- Ирон адæми  бæгъатæрдзийнадæ Фидибæсти  Устур тугъди.

- Циртдзæвæнтæ æмæ мемориалон комплекстæ бæгъатæрти кадæн.

№	сах	Урокки темæ	Равзаруйнаг фарстатæ	Уæлæнхасæн æрмæг
1. 2. 3. 4 5. 6 7.	3 5  4 4 4 4 4 4 2	Ирон адæми рагисторибæл рафæлгæсун. Скифтæ. Сæрмæттæ. Алантæ. Адæмон  исфæлдистадæ - адæми хæзна: - Нарти кадæнгитæ.  Алæмæти аргъæуттæ. - Адæмон зартæ æма æмдзæвгитæ. Иристон – аргъдæутти бæстæ! Фидибæстæ! Дæуæй лæгæн зинаргъдæр, адгиндæр нæ аддæй æма нæййес! Нæ алливарс æрдзæ. Зонæ дæ муггаги равзурст! Райгуырæн бæстæ гъæуай кæнун. Кæронбæттæн урок-равдист	Скифтæ, сæрмæттæ, алантæ – ирон адæми рагфиддæлтæ. Сæ цардиуагæ, се ’гъдæуттæ. Нарти кадджытæ фыццаг æмбырдгæнджытæ, сæ иртасджытæ.  Æндæр адæмты мифтæ. Алæмæти аргъæутти æууæлтæ, сæ хецæндзийнæдтæ. Зарти  ахадундзийнадæ адæми царди. Киристонгъæуи поэттæ æма музыканттæ сувæллæнттæн (Гульчети Епой зартæ. Багъæрати Созур,Тобойти  Цæрæг, Гурдзибети Барис ) Ирон адæми цардиуагæ æмæ фиддæлти æгъдæуттæ Ирон адæмон бæрæгбонтæ, сæ нисан æхсæнади æма кæстæрти гъомбæлади. Ахурдзау гъæуама зона,  ци горæти (гъæуи) райгурдæй, уой ; арæхса горæти (гъæуи) туххæй цæмæдессаг хабæрттæ дзорун; йе ´мгъæуккаг зундгонд адæми, горæти (гъæуи) гъæунгти нæмттæ зонун. Ирыстони æрдзи рæсугъддзийнæдтæбæл æрдзорун. Æрдзæ  гъæуай кæнунæни мадзæлттæ. Иристони  æрдзон циртдзæвæнтæ. Алли ахуырдзау  дæр гъæуама зона йæ муггаги  равзурсти туххæй фулдæр информации. Фидибæсти  Устур тугъди темæбæл радзорун, базонгæ кæнун ахуырдзаути  Иристони бæгъатыæрти нæмтти хæццæ; Уæлахези бон – æгас Уæрæсей адæми цитгиндæр бæрæгбон!	Геродот. Мельпомена. Презентацийы проекттæй спайда кæнын. Чингуыты равдыст бацæттæ кæнын библиотекæйы кусджытимæ темæмæ гæсгæ. Инсценировкæтæ аразун аргъæутти мотивтæбæл, декорацитæ сæмæ аразун. Театр «Саби»-йи репертуари хæццæ базонгæ ун. Фембæлд театри актерти хæццæ. Сахуыр кæнун зарæг æма æмдзæвгитæ ахурдзаути æвзурстмæ гæсгæ. Презентаций проектбæл бакоуын. (Ес бацæттæ кæнæн  Геуæргобай бæрæгбони равдист) Экскурситæ. Библиотеки темæмæ гæсгæ лекцимæ байгъосун Презентаций проект искæнун. Презентаций проектбæл бакосун. Историй ахуыргæнæги хæццæ фембæлд (урок-лекци); бæстæзонæн музеймæ экскурси; бинонти генеологон бæласæ исаразун; Фембæлд курухон хестæри хæццæ, йæ муггаги туххæй  цимидесаг хабæрттæ ахуырдзаутæн  ка радзордзæнæй. Экскурси намуси бунæттæмæ, бæгъатæрти циртдзæвæнтæмæ (аци кустæн ес традицион æгъдау раттæн)

            Æртиккаг къласи ахурдзаутæ гъæуама зононцæ æма арæхсонцæ:

·        Ирон адæмы историон рагфиддæлти зонун.

·        Адæмон дзоргæ исфæлдистади жанртæ зонун.

·        Адæмон зарти хузтæ зонун.

·        Анзи дæргъи ирон адæмон бæрæгбонтæн сæ сæйрагдæртæ  ранимайун, зонун син сæ нысанеуæг æхсæнадæ æма кæстæрти гъомбæлади.

·        Иристонæн æндæр адæмти æхсæн ном æмæ кадæ кА  искодта, уоци адæми нæмттæ зонун, се сгухтитæ син радзорун;

·        Ирон адæми ралигъд Туркмæ, сæ хъисмæт, сæ сагъæс.

·        Иристон æмæ Уæрæсей æрдзон циртдзæвæнтæ ранимайун. Сæ ахадундзийнадæ, сæ багъæуай кæнуни мадзæлттæ.

·        Ирон адæми бæгъатæрдзийнадæ Фидибæсти Устур тугъди. Бæгъатæрти нæмттæ ранимайун.

Литературæ:

1        Айларты И. Ирон фарн. Дзæуæгигъæу. 1996.

2        Газет «Рæстдзинад»-и номирти  æрмæг.

3        Геродот.  История в девяти книгах. Книга четвертая. //Мельпомена. Владикавказ. 1991.

4        Джыккайты Ш. Ирон аргъæуттæ. Дзæуæгигъæу.1983.

5        Дынник В.А. Сказания о нартах – эпос народов Кавказа. М.1972.

6        Журнал «Ногдзауи» номиртæ.

7        История Северной Осетии.  Владикавказ. 2004.

8        Калоев Б.А. Осетины. М. 1971.

9        Уалыты Т. Уæлæмхасæн æрмæг ирон литературон кæсунади æмæ литератури уроктæмæ.  1-аг хай. Дзæуæгигъæу. 2010.

10   Цаллаев Х.К. Традиции и обычаи осетин. Владикавказ. 1996.

Краткое описание документа:

Ахургæнæг йæ кусти сæйраг нисанбæл нимайуй сувæллæнтти уодигъæди хуæрз менеугутæ ирæзун кæнун ирон адæми традицити. Аци рæстæг алли сувæллонæн дæр ес фадат йæ менеугутæ раргом кæнунæн, йæ гъудити ци фарстатæ æвзуруй, уонæн ахургæнæги æнхусæй дзуаппитæ иссерун. Уойхæццæ ма ирæзунцæ йæ æхсæнадон рахаститæ, ирæзуй йæ психо-эмоционалон уавæр, фкдардæр кæнуй йæ нифс, парахатдæр кæнунцæ йæ зонундзийнæдти авналæнтæ. Æртиккаг къласи идарддæр æнхæстгонд цæудзæнæнцæ сувæллæнтти алливарсуг ирæзти нисантæ.