Психологическая диагностика "Мен қаладым"

«Мен қаладым» саралаушы – диагностикалық сұрақнамасы

 Бұл сұрақнамаға сенің бейімділігінің мен кәсіби қызығушылықтарыңа жауап алуға мүмкіндік береді. Сұрақнама негізінде адамды еңбек процесінде байланыстыратын заттар мен нысандар белгісіне қарай, барлық мамандық түрлері 6 типке бөлінген.

Басқа адамдар. Бұған көбінесе, адамдардың өзара қарым-қатынасы, олардың бір-біріне тигізетін әсеріне байланысты мамандықтар жатады. Мысалы, дәрігер, менеджер, мұғалім, психолог, әлеуметтік қызметкер, сатушы, жаттықтырушы. Бұл мамандықтарға икемделу үшін адамдармен тіл табысып үйреніп, қарым-қатынасқа бейімделу керек. Мұндай мамандықтарға кәсіби даярлау екі  негізгі бөлікті біріктіреді: біріншісі - жұмысты орындау саласына байланысты (мысалы, жаттықтырушы өз спорт түрін жақсы білсе, сатушы ұсынатын тауарларының ерекшелігін), екіншісі – адамдармен тиімді іскерлік қарым – қатынас  жасауға даярлау.

Табиғат. Мұндай жұмыс тірі табиғат нысандарына бағытталған. Мысалы, бұл агроном, фермер, кинолог, ветеринар, гүл өсіруші, микробиолог, ара өсіруші, орманшы, қызметтеріне байланысты. Биологиялық нысандары күрделі, стандартқа сәйкессіз өзгермелі, олармен табысты жұмыс істеу үшін ішкі сезім, қамқорлық, бастама көрсету, жеке жұмыс тән. Әдетте адамдар тірі нысандарға өзгеше қарым-қатынас көрсетеді. Кейде табиғат демалыспен байланыстырылады. Бірақ мұндай бейім түрін өзіне мамандық ету үшін бір ғана сүйіспеншілік жеткіліксіз, ол үшін өсімдіктер әлемінен және жануарлар дүниесімен үнемі әрі белсенді байланыста болу қажет.

Техника. Бұл мамандықтар: техникалық тетіктерді қайта жөндеу мен қызмет көрсетуге байланысты жүргізуші, ұшқыш, поезд машинисті, компьютер жүйесіне қызмет көрсететін маман, инженер-технолог және т.б. Сонымен қатар, бұл мамандықтар тобына «жұмысшы» деп аталатын балқытушы, дәнекерлеуші, станокшы, краншы және т.б. жатады. Мұндай мамандар негізінен пайдалы қазбаларды қазу мен өңдеу, металлургия, машина жасау, көлік құрылыста жұмыс істеу үшін өнеркәсіптің түрлі салаларында қажет. Осы типтес мамандық салаларына табысқа жету үшін техникалық ақыл-ой, дәлдік, нақты әрекеттерге деген бейімділік керек.

Белгілер жүйесі. Бұл мамандықтарда мәтінмен, құжаттармен, түрлі қор деректерімен, математикалық қосындылармен істелетін жұмыс басым болып келеді. Мысалы, аудармашы, программист, бухгалтер, экономист, корректор, іс-жүргізуші, эксперт-сараптамашы. Мұндай жұмыстар үшін асқан дәлдік, шыдамдылық, сараптап - саралайтын ақыл – ой қажет. Мәтіндерге, кестелерге, формула, сызба, карта, түрлі сипаттағы шартты белгілерге деген қызығушылығы болғаны жөн.

Көркем образ. Мұндай мамандардың қызметі түрлі бейнелеу құралдары арқылы көркем образдарды ойлап табуға, жетілдіруге, жөндеуге бағытталады. Бұл сұңғат, мүсін, сәулет өнері, әдеби редактор, режиссер, кинооператор, дизайнер, көркем шығарманы жөндеуші мамандықтарын жатқызуға болады. Мұндай мамандықтар шығармашылық жұмыстарды қажет ететіндіктен, оны меңгеру үшін соған сәйкес қабілеттер, ой-қиялының күштілігі, жаңа ерекше жағдайларда әрекет етуге дайындығы керек.

Адамның өзі. Бұл мамандықтар адамның өзін-өзі жетілдіруге негізделгендіктен, жалақыны жұмыс нәтижесіне байланысты алады. Мұндай мамандықтар көп емес, бірақ олардың жұмысы көпшіліктің алдында. Мәселен, спортсмендер, каскадерлер, кино және театр актерлері, әншілер, фотомодельдер, цирк әртістері. Бұл мамандық түрлері бойынша жетістікке жету үшін адам табиғатынан зейінді, қабілетті, көпшіліктің алдында өзін көрсетуге талаптануы мен соған дайын болуы, өзін-өзі дамытуға, жетілдіруге ұмтылуы, ішкі және сыртқы кедергілерді жеңе білуі шарт.

Кейбір мамандықтарды осы аталған типтердің ешқайсысына да жатқызуға болмайды, олар осы типтердің ортасында жүреді. Сөзіміз дәлелді болу үшін банк жүйесіндегі кассир-операция жүргізушіні айтып көрелік. Ол өз клиенттерімен қарым-қатынас жасайды,  ақша түскен жағдайда деректер қорын толтырады, есептерді қадағалап отырады, жұмысында компьютерді белсенді қолданады. Шаштараз да солай, өз клиенттерімен байланыста болады және түрлі шаш үлгілерін ойлап табады. Хатшы-секретардың (кеңсе менеджері, директордың көмекшісі) да жұмысы сондай, мекемеге келген адамдармен қарым-қатынас жасайды, телефонға жауап береді, компьютерді қолдана отырып, құжаттарды рәсімдейді, операцияларды орындайды. Сонымен қатар «фирманың бет-бейнесі» ретінде танылатындықтан, сыртқы жүріс-тұрысы соған сай болып, өзін көрсете білу керек.

Келесі әдістеме сенің қандай еңбек құралымен жұмыс істеуге бейім екендігін көрсетеді.

Нұсқау: сен белгілі бір оқу түрін тәмамдаған соң, кез келген жұмысты біркелкі табысты істеуге қабілетті болып шықтың делік. Кестеде алуан түрлі жұмыс түрлері берілген. Егер жұмыс жұбының біреуін ғана таңдау қаежт болса, сен қайсысын қалар едің? Кестеде келтірілген түрлі жұмыс жұптарынан өзіңе ұнамды  біреуін ғана таңдап ал да, оның нөмірін жаз.

1а	Нашақорлықта пайдаланатын заттарды іздеп табатын қызмет иттерін өсіру мен тәрбиелеу.	1ә	Тұрмыстық техникалардың жаңа үлгілерін жасап шығару
2а	Авария мен зілзала апатынан кейін адамдарды құтқару	2ә	Құжаттарды куәландыру, сенім хат пен келісім – шартты рәсімдеу
3а	Музыкалық топта ән салу	3ә	Үнемі жаттығу, жетілдіру арқылы жаңа спорттық нәтижелерге жету
4а	Компьютерлер мен құралдардың жұмысын жөндеу, ретке келтіру	4ә	Тауарлар туралы әңгімелеу, адамдарды сатып алуға үгіттеу
5а	Ғылыми мәтндерді аудару	5ә	Әңгіме, сценарий, фельетон жазу
6а	Ауыр дене салмақтарына төзімді болу үшін өз ағзаңды жаттықтыру	6ә	Сирек кездесетін өсімдіктерді қорғауда іс-шаралар жүргізу
7а	Оргтехника, компьютерлер мен телефондарды жөндеу.	7ә	Басылымға дайындалып жатқан мәтіннің мағыналық және стилистикалық қателерін түзету
8а	Ғимарарттарды гүлмен безендірумен айналысу	8ә	Ластанған орта жағдайында өсімдіктер мен жануарлардың жай-күйін саралау
9а	Автомобиль, автобус, трейлер, поезд локомотивтерін басқару	9ә	Компьютердің көмегі арқылы фото суреттерді түзету немесе музыканы іріктеу, үйлестіру
10а	Спорт зал, бассейн, стадион, корт және т.б. күнделікті атлетикалық дағдыларыңды жаттықтыру	10ә	Спорттық автомобильдердің жұмысын ретке келтіру, бұзылған жағдайда механизмдерін ауыстыру
11а	Басқа қалалармен елдерге туристік сапарларға шығу үшін адамдарға ақыл-кеңес беру	11ә	Әмбебап дүкендердің сөрелерін, концерттер мен шоуларды безендірумен айналысу
12а	Декоративті балықтарды өсіру және кеңселердегі аквариум балықтарын күту	12ә	Адамдарға медициналық жәрдем көрсету
13а	Фирманың құжаттарын реттеу, жаңа құжаттарды дайындау (келісім-шарт, есеп,ведомость,сенімхат және т.б.)	13ә	Сахнада өнер көрсету үшін әдемі жүріс-тұрыс, икемді қозғалыс дағдыларына дайындықтар жүргізу
14а	Генетиканы зерттеп, өсімдіктердің жаңа түрлерін өсіру	14ә	Мұрағат қорларында істеп, қажетті құжаттарды табу
15а	Нұсқаушы есебінде күрделі туристік саяхаттарда адамдарға жол көрсету	15ә	Күрделі акробатикалық трюктерді, спорттық нөмірлерді ойлап табу және жасау, дайындықтан өткізу
16а	Ит, мысық, жылқы және т.б. емдеу	16ә	Компьютерлерді жинақтауды іске асыру
17а	Түрлі формаларға қызметкерлерді іріктеу, қажетті адамдарды ізлеу	17ә	Бағалы қағаздар нарығына қаржы талдауларын жүргізу
18а	Сахнада ойнау, киноға түсу,трюктер қою	18ә	Спорттық өнер көрсетулердің алдында әдемі әрі нақты қозғалыс – қимылдарды жаттықтыру мен дайындықтан өткізу
19а	Медициналық лазерлердің ультрадыбыс аппараттарының жұмыстарын ретке келтіру	19ә	Мектепте, техникумда, институтта және т.б. оқу орындарында түрлі пәндерді оқыту
20а	Тауарды тұтынушыларға тасымалдаудың тиімді жолдарын табу, санау	20ә	Сайттарды, кітап, журналдарды безендіру
21а	Жарыстарға турнирлерге, өнер көрсетуге үнемі психологиялық, физиологиялық дайындықты іске асыру	21ә	Табиғат құбылыстарын зерттеуге арналған экспедицияларға қатысу
22а	Жоспар бойынша үй тұрғызу, жобаға сәйкес электр жарығын жүргізу	22ә	Қаржы заңдарымен, кодекстерімен жұмыс істеу
23а	Бақшалық-саябақтық зоналарды жобалау, өсімдіктердің көмегімен учаскелерді безендіру	23ә	Қанның молекулалық құрамын талдау
24а	Жаңа өндіріс құралдарын, үйлерді жобалау	24ә	Тарихи орындарда қайта жөндеу, сәулеттендіру жұмыстарын жүргізу
25а	Шаршау мен қорқынышқа қарамай, спорттық жаттығуларды орындау	25ә	Спорттық тренажерлердің, велосипедтердің, спорттық құралдардың жаңа үлгілерін жасау
26а	Мерекелерді ұйымдастыру, асабалық қызмет атқару	26ә	Концерттік бағдарламаларды жүргізу, көрермендерге орындаушылардың аты-жөні мен нөмірлерді хабарлау
27а	Электронды микроскоптың көмегімен ағзалардың тіршілігін зерттеу	27ә	Адамдарға психологиялық көмек көрсету, сенім телефондарымен жұмыс істеу
28а	Әлеуметтік деректерді өңдеп, талдап, жинақтау	28ә	Өз дене бітіміңнің сымбатты да тартымды болуы үшін кәсіби жұмыс істеу
29а	Зақымдаушылар мен вирустардан өсімдіктерді қорғаудың құралын жасап шығару	29ә	Компьютерлік бағдарламаларды жазу
30а	Фитнесзалдарда, бассейндерде, спорттық алаңдарда адамдарға ақыл-кеңес беру	30ә	Жалпы төзімділікті шыңдап, жаттықтыру, жеке спорттық, әртістік дағдыларды жетілдіру

СДС-ның жауап парағы

Оқушының аты-жөні:_________________________

Сынып___________ Мектеп____________________Күні______

Табиғат	Техника	Басқа адамдар	Белгі жүйесі	Көркем образдар	Адамның өзі
1а	1ә	2а	2ә	3а	3ә
	4а	4ә	5а	5ә	6а
6ә	7а		7ә	8а
8ә	9а			9ә	10а
	10ә	11а		11ә
12а		12ә	13а		13ә
14а			14ә
		15а			15ә
16а	16ә	17а	17ә	18а	18ә
	19а	19ә	20а	20ә	21а
21а	22а		22ә	23а
23ә	24а			24ә	25а
	25ә	26а		26ә
27а		27ә	28а		28ә
29а			29ә
		30а			30ә

Алты бағанның ұпайлары жеке-жеке саналады. Әр баған бойынша жинақталған қорытынды ұпай сенің қандай еңбек түріне бейім екеніңді көрсетеді.

9-10 ұпай – бейіміңді айқын көрсетеді;

7-8 ұпай – бейіміңнің айқындылығы орта деңгейде екенін байқатады;

4-6 ұпай – бейімің орта деңгейде;

2-3 ұпай – бейімің айқын емес;

0-1 ұпай – мүлдем келмейді, яғни «басқа болуы мүмкін, тек бұл емес».

6. Қызығушылықтар картасы

(А.Е.Голомшток әдістемесі бойынша)

Мақсаты – тұлғаның қызығушылығын, қабілетін айқындау. Қызығушылық картасы 29 қызмет саласына бағытталған 174 сұрақтан тұрады.

Қызығушылық картасының жауап парағы 29 қатар, 8 бағаннан тұрады. Әр бағанда 29 сұрақ бар: (1 баған – 1-ден 29-ға дейін;

2 баған – 30-дан 58-ге дейін;

3 баған – 59-дан 87-ге дейін;

4 баған – 88-ден 116-ға дейін;

5 баған – 117-ден 145-ке дейін;

 6 баған – 146-дан 174-ке дейін;

7 баған- «+» (бұл бағанда өзің үшін ұнамды жауаптарды белгілейсің);

8 – баған «-» (бұл бағанда ұнамсыз жауаптар белгіленеді).

Нұсқау: «Сенің басты қызығушылықтарыңды анықтау үшін сұрақтар тізімін ұсынып отырмыз. Әр сұраққа зейін қойып, дәл жауап беруге тырыс. Егер сұралып отырған нәрсенің саған ұнайтынына бірнеше рет көзің жеткен болса, онда сол сұрақтың тұсына екі қосу белгісін (+ +) қой. Егер жай ғана ұнаса, онда бір ғана қосу белгісін (+) қой. Егер жауап бере алмасаң, өз-өзіңе сенбесң – 0 (нөл) қоясың, ұнамаса (-) алу, егер мүлдем ұнамаса - екі алу белгісін  (- -) қоясың. Бірде-бір сұрақты тастамай, барлығына түгел жауап бер. Парақты толтыру уақыты шектелмейді».