Р- бүтэй дорҕоон. Р буукуба.

МБОО Уолбинская СОШ им. В.И.Ленина МР «Таттинский улус»

            М.Е.Охлопкова, Д.К.Сивцев “Букубаар” учебнигынан “Р –  бүтэй дорҕоон. Р буукуба”

                                                             технологическай карта

Уолба орто оскуолатын

алын суьуех оскуола учуутала

Иванова Ф.Е.

2018 с.

Уруок темата: Р –  бүтэй дорҕоон. Р буукуба.

Сыал: - Р диэн бүтэй дорҕоону уонна Р буукубаны билиһиннэрии;

Соруктар:

1.     Үөрэтэр:

-         Р дорҕоон характеристикатын биэрии; Р буукуба суруллуутун билиһиннэрии;

-         Үөрэтиллибит буукубалардаах тыллары, этиилэри аахпытын өйдүүр үөрүйэҕи иҥэрии.

2.     Сайыннарар:

-         Үөрэнээччилэргэ сүһүөхтээн дорҕооннохтук ааҕыыга бары бииргэ, пааранан,  бирдиилээн үлэлииллэригэр усулуобуйаны тэрийии;

-         Дорҕоону таба истэр уонна айар дьоҕурдарын, болҕомтолорун сайыннарыы;

-         Этии, тыл схематын таба оҥорор сатабылларын сайыннарыы.

3.     Иитэр:

-         Үөрэххэ эппиэтинэстээх сыһыаны, билэр – көрөр баҕаны иитии;

-         Эйэҕэс буолууга уонна атын киһи ситиһиититтэн үөрэргэ иитии.

Үөрэтии ньымалара: быһаарар, көрдөрөр, үтүктэр, оҥорор.

Үлэ көрүҥнэрэ: фронтальнай, пааранан, биирдиилээн, бөлөҕүнэн.

Туттуллар тэрил: компьютер, проектор, интерактивнай дуоска, презентация (POWER POINT), учебник “Букубаар” М.Е.Охлопкова, Д.К.Сивцев.

Уруок түһүмэхтэрэ бириэмэ	Түһүмэхтэринэн  сыал-сорук	Үөрэтии ис хоһооно	Ньымалар	Үлэ көрүҥэ	Учуутал үлэтин көрүҥнэрэ	Үөрэнээччилэр үлэтин көрүҥнэрэ	Уорэх дэгиттэр уоруйэхтэрэ
Тэрээһин түһүмэх	Турукка киллэрии	Биир – турдубут, Икки – үөрдүбүт, Үс – бэлэммин Түөрт – билии дойдутугар айаннаатыбыт. Уруокпутун саҕалыыбыт. Барыта табыллыа.		Ф	Үөрэнээччилэр уруокка бэлэмнэрин бэрэбиэркэлиир. Үөрэнэргэ бэлэмниир.	Уруок бэлэмнэрин бэрэбиэркэлэнэллэр. Учуутал ыйытыытыгар бииргэ эппиэттииллэр.	Бэйэни салайынар – дьаһанар сатабыл: Уруокка үөрэ көтө үөрэнии, ситиһиигэ кынаттааһын. Бодоруһуу: Этикеты тутуһуу, эҕэрдэлэһии.
Тылы сайыннарар эрчиллиилэр	Тылы сайыннарар быччыҥнары эрчийии	1.“Туһа киһитэ” Тылчаан оонньуу. - Тылчаан ийэтигэр көмөлөһөн истиэнэ сууйар, дьиэ үрдүн, муостаны сууйар. Үлэтэ бүтэн таһырдьа тахсан уҥа хаҥас көрөр. Ыт кэлбитигэр куттанан дьиэҕэ төттөрү киирэн хаалар. 2.”Ат туйаҕа”. Ким атын туйаҕа күүскэ тыаһыырый?	Көрөн, үтүктэн оҥоруу	Ф	Эрчиллиини көрдөрөр. Ыйытыы биэрэр	Хамсаныыны толороллор. Эрчилиини толоруу Эрчилиини толоруу Эрчиллиини толороллор.
Үөрэх сыалын туруоруу	Р бүтэй дорҕоон, Р буукуба туһунан билсиһии	Оонньуу “Таай, ханнык  дорҕоонуй?” -матасыыкыл иһэр (ДРР) -сибинньэлэр хаһыҥырыыллар (ХРЮ ХРЮ) Тураах саҥарар (КАРР КАРР) - ыт ырдьыгыныыр (РРР) - ханнык дорҕоону кытары бүгүн биһиги билсиһэр эбиппитий?	Көрдөрөр, быһаарар, саҥарар	Ф	Ким хайдах үлэлиирин бэлиэтэнэр. Предметтэр хартыыналарын көрдөрөр. Бэйэ санаатын этиттэрэр. Проблеманы таһаарар. Уруок тиэмэтин, сыалын этэр. Бэйэ санаатын этэргэ көҕүлээһин.	Уларыйыыны кэтээн көрөллөр. Тугу талбыттарын быһаараллар. Уруок сыалын соруктарын этэллэр. Таабырыны таайаллар, быһаараллар.	Билиини – көрүүнү ылыныы: -уруок сыалын соругун бэйэтэ булан таһаарар. -билиитигэр олоҕуран эппиэттиир. -дорҕоону таба ырытар. -дорҕоон буукубанан бэлиэтэниитин өйдүүр. Бодоруһуу: Учуутал оҕолору кытта тэҥҥэ үлэлиир. Бэйэтин санаатын этэр. Бэйэтин үлэтин быһаарар. Сатаан кэпсэтэр (ыйытыыга эппиэттиир, ыйытыы биэрэр)
Дорҕоону саҥарыы, истии	Р дорҕоону таба истии, сөпкө саҥарыы.	1.Сүһүөхтэргэ, тылга Р дорҕоон баар буоллаҕына таһынаҕыт, суох буорллаҕына таһыммаккыт: - Өр, уус, ыыр, суу, сир, раас. -өрүс, улуу, ыраас, үрэр, муус, сон. 2. Пааранан үлэлиибит. Бэриллибит карточкаларга баар тыллары ааҕын, Р буукубалаах тыллары эрэ булан ааҕыҥ.	Көрөр, оҥорор	И П	Уруок сыалын төһө сөпкө өйдөөбүттэрин чуолкайдыыр. Сорудахтаах карточкалары түҥэтэр. Төһө өйдөөбүттэрин быһаарар.	1.Бэрээдэги санатыһаллар. 2.Төһө бэлэмнээхтэрин быһаараллар. 3.Пааранан үлэлииллэр.	Билиини-көрүүнү ылыы: - дорҕоон буукубаны кытта сөп түбэһиитин өйдөөһүн; - тыл схематын оҥоруу (тылы ырытыы). Ытык өйдөбүл: -бэйэтин үлэтин бэрээдэгин оҥостор;
Сынньалаҥ мүнүүтэтэ
Айар сатабылы уонна үөрүйэҕи иҥэрии.	-үөрэтиллибит буукубалардаах тыллары уонна этиилэри ааҕарга үөрэтии.	Учебнигынан үлэ. 1.Столбикка баар тыллары ааҕыы. - Р дорҕоону ырытыаххайыҥ. Кини хайдаҕый? (Ньиргиэрдээх, бүтэй эбит, кини кистэлэҥэ хаһан да хоһуласпат эбит). Столбикка баар тыллары тэҥнээн көрүҥ. Тугу өйдөөн көрдүгүтүй? (Р тыл иннигэр да кэннигэр да туруон сеп эбит). 2.Этиилэри ааҕыы, сорудаҕы толоруу. - Р буукубалаах тыллары булуҥ. 3.Кинигэ ойуутунан үлэ. - туох көстөрүй? Бу тыллары дорҕоонунан ырытыҥ, тыл схематын оҥорун. (Кур, улар) 4. Бөлөхтөргө арахсабыт. Бөлөҕүнэн үлэлээһин бэрээдэгин хатылыыбыт. Бөлөхтөр бэйэ бэйэҕитигэр Р дорҕоонноох тыллары толкуйдаан этэҕит. Кэнники эппит бөлөх кыайар.	Көрдөрөн. Саҥаран, оҥорор	Ф И Б Г	Үлэни толорууну хонтуруоллуур. Сорудаҕы быһаарар. Биирдиилээн үлэни аныыр. Эрдэ үөрэтиллибит матырыйаалы тэҥҥэ тутан оҥорторор, үлэ туолуутун хонтуруоллуур. Проблема таһаарар. Оҕолор өйдөөбүттэрин чуолкайдыыр. Оҕо ааҕар бириэмэтигэр болҕомтолоохтук истэргэ бэлэмниир.	Тэҥнииргэ үөрэнэллэр. Бэриллибит былаанынан үлэлииллэр. Ойуунан тыл схематын оҥороллор. Оҕо ааҕарын истэллэр. Биирдиилээн ааҕыы. Р дорҕоонноох тыллары толкуйдууллар	Билиини көрүүнү ылыныы: Уратыны булуу, ханыылатан сааһылааһын. Предметтэри тэҥнээн көрүү: Майгыннаһар уонна араас өрүттэрэ. Схеманы, тиэкиһи, уруһуйу ис хоһоонун өйдөөһүн. Бодоруһуу: Бэйэтэ оҥорбут үлэтин сатаан быһаарар. Учууталы, оҕолору кытта сатаан үлэлиир, бэйэтин санаатын сатаан этэр. Ыйытыыга эппиэттиир, ыйытыы биэрэр.
Чиҥэтии, ааҕыыга эрчилии.	Этиилэри дорҕоонноохтук ааҕарга уонна ырытарга үөрэтии.	4.Тиэкиһинэн үлэ. а) Этиилэри ааҕыҥ.    Хатылаан дорҕоонноохтук ааҕыы ( 2-3 үөрэнээччи) б) Этиилэри ырытыы.  - хас этии баарый? Этиилэр хас тылтан туралларый? Р дорҕоонноох тыллары булан ааҕыҥ. Маҥнайгы этии схематын булан оҥорун. в) тылы кытта үлэ. Арыы, өрүс  диэн тугуй? (Арыы –сиир арыы, өрүс, күөл арыыта, арыы тыа. Өрүс диэн улахан уһун муораҕа түһэр уу.биһиги Тааттабытынан икки өрүс устар. Алдан уонна Амма. Саха сирин саамай уһун өрүһэ Өлүөнэ өрүс) )	Көрдөрөр,саҥарар.	С Ф	Учебнигынан бэйэ үлэлиирин тэрийии. Үлэ хаамыытын хонтуруоллуур, ыйытыы биэрэр. Төрөөбүт дайдуга, айылҕаҕа харыстабыллаах  сыһыаны иитэр, өйдөтөр.	Бэйэ ааҕар. Истэр. Ыйытыыга эппиэттиир. Толкуйдуур.	Билиини көрүүнү ылыы: Уратыны булуу, ханыылатан сааһылааһын. Предметтэри тэҥнээн көрүү: Майгыннаһар уонна араас өрүттэрэ. Схеманы, тиэкиһи, уруһуйу ис хоһоонун өйдөөһүн. Бодоруһуу: Бэйэтэ оҥорбут үлэтин сатаан быһаарар. Учууталы, оҕолору кытта сатаан үлэлиир, бэйэтин санаатын сатаан этэр. Ыйытыыга эппиэттиир, ыйытыы биэрэр.
Тэтэрээккэ үлэ	Сыыһата суох сөпкө суруйарга үөрэтии.	Суруйарга сөпкө олоруу быраабылатын санатыһыы. - Р буукуба элеменнэрин суруйуу, -буукубаны суруйуу. - этиини ааҕыы уонна устуу.	Көрдөрүү, оҥоруу.	Ф И	Учуутал көрдөрөр, үтүгүннэрэр, быһаарар. Үлэ туолуутун хонтуруоллуур. Биирдиилээн көмөлөһөр.	Көрөр, үтүктэр. Үлэлииргэ бэлэмнэнэн, суруйар, ааҕар.	Билиини көрүүнү ылыы: Майгыннатыы, тэҥнээһин. Бодоруһуу: Тылы истэн таба суруйар дьарык тутулук баһылыыр.
Санааны этии.	Үөрэнээччилэр бэйэлэрин үлэлэрин сатаан сыаналаналларын бэрэбиэркэлээһин.	1. Уруогу сөбүлээтигит дуо? - этиини ситэр: Мин сөбүлээтим... Мин сөбүлээбэтим... Мин биллим... Мин үөрэнним... Мин сатаабатым... 2. Бу төгүрүккэ бүгүҥҥү уруоктааҕы настарыйыанньаҕытын уруһуйдаан аҕалын		Ф	Уруок сыалын түмүгү кытта сибээстээн кэпсэтии тэрийэр. Бэйэ санаатын этэргэ көҕүлүүр. Уруокка ким хайдах үлэлээбитин бэлиэтиир.	Оҕолор бэйэлэрин санааларын этэллэр. Уруокка настарыйыанньаларын смайликка уруһуйдаан көрдөрөллөр.	Бэйэни салайынар – дьаһанар сатабыл: Уруокка тугу билбитин, төһө үчүгэйдик билбитин бэлиэтиир.
Уруок түмүгэ		-Уруокпут буттэ. - туруоруммут сорукпутун барытын ситистибит дуо? Туох дии саныыгытый? Ханнык дорҕооннору кытта билсистибитий? Ханнык буукубанан бу дорҕооннорбут бэлиэтэнэллэрий?		Ф	Уруок сыалын түмүгү кытта сибээстээн кэпсэтии тэрийэр. Бэйэ санаатын этэргэ көҕүлүүр. Уруокка ким хайдах үлэлээбитин бэлиэтиир.	Оҕолор бэйэлэрин санааларын этэллэр.	Ытык өйдөбүл: Оҕо бу уруок тугу биэрдэ диэн өйдүөхтээх. Оҕо төрөппүттэрин, чугас дьонун сэргэтин, бииргэ үөрэнэр доҕотторун кытта иэйиилээхтик бодоруһуута, сыһыаннаһыыта.