А$ЛАТМА Я@ЫУ
Уҡытыу рус телендә
алып барылған мәктәптәрҙең 10-сы класы өсөн туған башҡорт тел һәм әҙәбиәттән эш
программаһы.
Эш прогаммаһы 68 сәғәткә бүленгән (аҙнаға 2 сәғәт) , шул иҫәптән контроль
эштәр.
Эш программаһы Башҡортостан
Республикаһы Мәғариф министрлығы тарафынан раҫланған «Башҡорт теленән
программа» (Уҡытыу рус
телендә алып барылған мәктәптәрҙең I-IX кластары өсөн) нигеҙендә төҙөлдө. Төҙөүселәре Толомбаев
Х. А., Дәүләтшина М.С., Ғәбитова З. М., Усманова М. Г.- Ижевск: «Книгоград»,
2008.
Башҡортостан Мәғариф
Министрлығы тарафынан тәҡдим ителгән программа «8-се лицей»
муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеhының « Уҡыу планы»на
ярашлы рәүештә тормошҡа
ашырыла.
Был
эш программаһында федераль һәм республика закондары талаптары тормошҡа ашырыла:
«Рәсәй
Федерацияһы халыҡтары
телдәре тураһында» Законы, Рәсәй Федерацияһының «Мәғариф тураһында» Законы,
«Башҡортостан
Республикаһы халыҡтары
телдәре тураһында» Законы, Башҡортостан Республикаһының «Мәғариф
тураһында» Законы, Башҡортостан
Республикаһында Милли мәғарифты үҫтереү концепцияһы.
Дәреслек: Башҡорт теле: Рус мәктәптәренең 10-сы класында уҡыусы башҡорт
балалары өсөн дәреслек. Тикеев Д. С., Ғафаров Б. Б., Хөснөтдинова Ф. Ә. –
Өфө: Китап, 2011.
Туған әҙәбиәт материалы еңелдән ауырға барыу принцибына ярашлы урынлаштырылды.
Был класта фольклор әҫәрҙәренән һуң башҡорт яҙыусылары һәм шағирҙарының төрлө
жанр һәм тематикалы әҫәрҙәре өйрәнелә.
М9кт9пт9р29
баш3орт телен у3ытыу2ы4 ма3саттары 89м бурыстары т7б9ндег9л9р29н тора:
1.У3ыусылар2ы4 баш3орт 929би теленд9 д5р56
85йл9шерг9, 5й29, й9м919т урындарында, хе2м9т процесында баш3орт 929би телен
практик фай2аланыр1а 5йр9те7.
2.Баш3орт телене4 фонетик, лексик, грамматик
нормалары буйынса белем 89м к7некм9л9р бире7.
3.Баш3орт теленд9 н9шер
ител9 тор1ан г9зит- журналдар2ы, 929би китаптар2ы 72 аллы у3ыр а4лау
к7некм9л9рен бире7.
4.Фекере4де билд9ле ким9лд9
б9йл9нешле итеп 85йл9й 89м я2а алыу к7некм9л9рен формалаштырыу.
5.Телде 5йр9не7 барышында
балалар2ы баш3орт хал3ыны4 ф98емле тарихы, бай м929ни9те, с9н19те, 929би9те,
баш3орт йолалары, к7ренекле ш9хест9ре, тыу1ан илде4 т9би19те мен9н таныштырыу,
улар2ы баш3орт донъя8ына алып ине7, баш3орт хал3ына, уны4 телен9, 72е й9ш9г9н
т5й9кк9 ихтирам 89м 85й57 т9рби9л97.
6.Б5т9 8анал1андар1а
таянып, рус 89м баш3орт телд9рен, 929би9тен 5йр9не7 ниге2енд9,балалар2а ту1ан
телг9 ихтирам т9рби9л97 ,улар1а ил85й9р 89м интернациональ т9рби9 бире7.
Шулай итеп, баш3орт
телен 5с й7н9лешт9 5йр9не72е – баш3ортса телм9р эшм9к9рлеген формалаштырау 89м
камиллаштырыу, баш3орт телене4 фонетик ,лексик, грамматик 72ес9лект9рен а4лау
89м 72л9штере7, б9йл9нешле текст мен9н эш ит9 белерг9 5йр9те72е к72 у4ында тота.
У3ытыу методтарына
т7б9нд9гел9р ин9.
1.
У3ытыусы
872е – белем бире7 ,5йр9те7, т9рби9л97 методы.
2.
(4г9м9.
Д9рест9 7тел9 тор1ан материал у3ытыусы 8орауына бул1ан яуаптар2а бойом1а
ашырыла.
3.
Телде
анализлау. Телде анализлау методын 3улланып , у3ытыусы балалар2ы тел факттарын
, 3анундарын 89м баш3а к7ренешт9рен к729терг9, анализлар1а 5йр9т9.
4. К7неге729р
эшл9те7.
5.
Д9реслек
мен9н эшл97. У3ытыусы д9рес барышында баш3орт теле буйынса теоретик материалды
а4лат3ан са3та, я4ы материалды ны1ытыу 5с5н т5рл5 к7неге729р эшл9те7
процесында, у3ыусылар1а 5йг9 эш бирг9н ва3ытта д9реслек мен9н эш ит9.
6.
К7рг92м9
материал 3улланыу, 7. Проблемалы у3ытыу 8.б
У#ЫТЫУ
ПРЕДМЕТЫНЫ$ Т%П Й%КМ(ТКЕ*Е
Башҡорт
әҙәбиәте- 1сәғәт
Егерменсе быуаттың
икенсе яртыһында йәмғиәттәге үҙгәрештәрҙең әҙәбиәткә й
Дауыт Юлтый – 5
сәғәт.
оғонтоһо.Яңы быуын
шағирҙарының яңы ижади табыштары.
Дауыт Юлтыйҙың тормош
юлы һәм ижады. Д.Юлтыйҙың төрлө тематикалы шиғыр һәм поэмалары.
Ҡарағол. Әҫәрҙә
һүрәтләнгән тарихи осорға белешмә биреү.
Ҡан романы. Әҫәрҙең
темаһы, идеяһы һалдат образдары.
Әхмәтзәки Вәлиди
Туған – 1сәғәт.
Хәтирәләр
Мөхәмәтшә
Буранғол – 2 сәғәт
Тормош юлы. Башҡорт туйы
драмаһы
Ғәйнан Хәйри -
2 сәғәт.
Биографияһы. Мәҙәниәт,
мәғариф эшмәкәрлеге. Боролош романының яҙылыу һәм баҫылыу тарихы. Ҡатын-ҡыҙ
образы. Художество сифаты.
Утыҙынсы йылдар
әҙәбиәте - 1сәғәт.
Илдә булған тарихи
ваҡиғаларҙыңәҙәбиәттә сағылышы. Поэзия. Поэма. Проза. Драматургия.
Һәҙиә Дәүләтшина
-3 сәғәт.
Яҙыусының биографияһы. Башланғыс
ижады. Хикәйәләре. Ырғыҙ романының яҙылыу тарихы. Идея-тематик йөкмәткеһе.
Әҫәрҙә халыҡ традицияларының сағылышы. Образдарға характеристика.
Сәғит Мифтахов -
1сәғәт.
“Дуҫлыҡ һәм мөхәббәт”
драмаһының идея-тематик йөкмәткеһен үҙләштереү. Образдар системаһына
характеристика.
Ғәлимов Сәләм -
1сәғәт.
“Бала” поэмаһы. Ғаилә,
бала тураһында әңгәмә. Поэманың художество үҙенсәлектәре.
Бөйөк Ватан
һуғышы йылдары әҙәбиәте - 1сәғәт.
Ватан һуғышы йылдарында
әҙәбиәттең бурыстары, үҙенсәлеге. Публицистик поэзия. Р. Ниғмәти, М.Кәрим
поэмалары һәм балладалары. Дәһшәтле һуғыш картиналарының очерк жанрында
сағылышы. Яугирҙарҙың һәм тыл хеҙмәтсәндәренең батырлыҡтарын тасуирилаған
хикәйәләр.
Рәшит Ниғмәти -
3 сәғәт.
Яҙыусының тормошо һәм
ижады. Башланғыс ижады. Шиғырҙар, поэмалар, лирик шиғырҙар циклы. Бөйөк Ватан
һуғышы йылдары поэзияһы. “Үлтер, улым, фашисты” поэмаһында Тыуған ил, халыҡ
образдары. Тел-стиль үҙенсәлектәре. Һуғыштан һуңғы йылдар ижадында хеҙмәт,
тыныслыҡ темалары. Әҙәби тәнҡит. Лирик герой тураһында төшөнсә.
Баязит Бикбай -
3 сәғәт.
Биографияһы һәм ижады.
Б.Бикбай әҫәрҙәрендә азатлыҡ темаһы, поэтик үҙенсәлектәре. “Ҡарлуғас”
драмаһының идея-тематик йөкмәткеһе. Бөйөк Ватан һуғышы йылдары ижады.Һуғыштан
һуңғы йылдар. “Салауат” драмаһының йөкмәткеһе. Драмала халыҡтар дуҫлығы. Проза.
Әҙәбиәттә һәм театр сәнғәтендә Б.Бикбай ижадының роле.
Зәйнәп Биишева -
5 сәғәт
Биографияһы һәм ижад
юлы. Балалар өсөн шиғырҙары. Повестары. Драмалары. “Тылсымлы ҡурай” драматик
поэмаһының идея-тематик йөкмәткеһе. Трилогия. Трилогияның композицияһы,
тел-стиль үҙенсәлектәре, художестволы эшләнеше.
Һуғыштан һуңғы
осор әҙәбиәте - 1сәғәт
Был йылдарҙа ижад
ителгән роман, повесть, хикәйәләр. Поэзияла һуғыш һәм тыныслыҡ темалары.
Башҡорт поэзияһының идея-тематикаһы, жанрҙар төрлөлөгө.
Назар Нәжми - 3
сәғәт
Н.Нәжмиҙең тормош юлы
һәм ижады. Әҙәбиәт һәм йәмғиәт эшмәкәрлеге. Ватан һуғышы йылдары ижады. “Окопта
уйҙар”, “Иҫән ҡалһам” шиғырҙарында еңеүгә ышаныуы. Һуғыштан һуңғы поэзияһы.
Хәҙерге башҡорт поэзияһында Н.Нәжми ижадының роле, әһәмиәте.”Йәшлек йыры” һ.б.
әҫәрҙәренең идея-тематик йөкмәткеһе. Образдар системаһы.
Үтелгән
темаларҙы ҡабатлау -1сәғәт
У#ЫУСЫЛАР@Ы$ БЕЛЕМ
КИМ(ЛЕН( ТАЛАПТАР
Өйрәнелгән әҫәрҙәрҙең
авторын, исемен белеү; ятлау өсөн тәҡдим ителгән өҫәрҙәрҙе яттан һөйләй белеү;
Яҙыусы ижад иткән
художестволы картиналарҙы уйлап күҙ алдына баҫтырыу; эпик һәм лирик әҫәрҙәрҙе
айыра белеү;
Тәҡдим ителгән
художестволы әҫәрҙәрҙе аңлы һәм тасуири уҡыу; ҙур булмаған әҫәрҙәрҙе, өҙөктәрҙе
һөйләй белеү;
Йәмғиәт тормошонда
телдең роле; туған телдең әһәмиәте; телдең морфологик категориялары һәм
синтаксик төҙөлөшө менән танышыу.
1. Һүрәтләү,
хикәйәләү тибындағы текстарҙы тыңлау һәм аңлап ҡабул итеү;
·
текстың
планын төҙөү;
·
текстың
йөкмәткеһен план буйынса һөйләү.
2. Бирелгән тема буйынса
диалог төҙөү; диалогты дауам итеү;
·
текстағы
образлы һүҙҙәрҙе, һүрәтләү – тасуирлау сараларын, мәҡәлдәрҙе табыу, уларҙы
телмәрҙә дөрөҫ итеп ҡулланыу;
·
тексты
икенсе телгә тәржемә итеп һөйләү;
·
6-7
шиғырҙы яттан тасуири һөйләй белеү.
3. Тексты дөрөҫ, аңлы,
тасуири уҡыу;
·
тексты
мәғәнәле өлөштәргә бүлеү, уларға исем биреү, план төҙөү;
·
әҫәрҙән
кәрәкле өлөштәрҙе һайлап ала белеү;
·
текстан
аңлашылмаған һүҙҙәрҙе табыу, һүҙлектәр менән эш итә белеү.
4. Ижади диктанттар,
өйрәтеү изложениелары һәм иншалары яҙыу;
5. Иптәшенең яҙғанын һәм үҙ яҙмаларын тикшереү, камиллаштыра
белеү күнекмәләре.
ТЕМАТИК-У#ЫУ ПЛАНЫ
|
№
|
Тема
|
С919т 8аны
|
Планлаштырыл1ан 8525мт9л9р
|
|
1
|
Башҡорт әҙ9би9те
|
1
|
Егерменсе быуаттың икенсе яртыһында
йәмғиәттәге үҙгәрештәрҙең әҙәбиәткә йоғонтоһо.Яңы
быуын шағирҙарының яңы ижади
табыштарын 5йр9не7.
|
|
2
|
Дауыт Юлтый
|
5
|
Дауыт Юлтыйҙың тормош юлы
һәм ижады. Д.Юлтыйҙың төрлө
тематикалы шиғыр һәм поэмалары.
Ҡарағол. Әҫәрҙә һүрәтләнгән
тарихи осорға белешмә биреү.
Ҡан романы. Әҫәрҙең темаһы,
идеяһы һалдат образдары мен9н танышыу.
|
|
3
|
Әхмәтзәки
Вәлиди Туған
|
1
|
Хәтирәләр.
|
|
4
|
Мөхәмәтшә
Буранғол
|
2
|
Тормош юлы. Башҡорт туйы драмаһын 5йр9не7.
|
|
5
|
Ғәйнан Хәйри
|
2
|
Биографияһы. Мәҙәниәт, мәғариф
эшмәкәрлеге. Боролош романының яҙылыу һәм баҫылыу тарихы. Ҡатын-ҡыҙ образы.
Художество сифаты.
|
|
6
|
Утыҙынсы йылдар әҙ9би9те
|
1
|
Илдә булған тарихи ваҡиғаларҙыңәҙәбиәттә сағылышы.
Поэзия. Поэма. Проза. Драматургия.
|
|
7
|
Һәҙи9 Дәүләтшина
|
3
|
Яҙыусының биографияһы.
Башланғыс ижады. Хикәйәләре. Ырғыҙ романының яҙылыу тарихы.
Идея-тематик йөкмәткеһе. Әҫәрҙә халыҡ традицияларының
сағылышы. Образдарға характеристика.
|
|
8
|
Сәғит Мифтахов
|
1
|
“Дуҫлыҡ һәм мөхәббәт” драмаһының идея-тематик
йөкмәткеһен үҙләштереү. Образдар
системаһына характеристика.
|
|
9
|
Ғәлимов Сәләм
|
1
|
“Бала” поэмаһы. Ғаилә, бала тураһында
әңгәмә. Поэманың художество үҙенсәлектәре. Синтаксис һәм
пунктуация буйынса үтелгәндәр2е дөйөмләштереү һәм системаға һалыу.
|
|
10
|
Бөйөк Ватан
һуғышы йылдары әҙ9би9те
|
1
|
Ватан һуғышы йылдарында әҙәбиәттең бурыстары, үҙенсәлеге. Публицистик
поэзия. Р. Ниғмәти, М.Кәрим поэмалары һәм балладалары. Дәһшәтле һуғыш
картиналарының очерк жанрында сағылышы. Яугирҙарҙың һәм тыл хеҙмәтсәндәренең батырлыҡтарын тасуирилаған
хикәйәләр.
|
|
11
|
Рәшит Ниғмәти
|
3
|
Яҙыусының тормошо һәм ижады.
Башланғыс ижады. Шиғырҙар, поэмалар,
лирик шиғырҙар циклы. Бөйөк
Ватан һуғышы йылдары поэзияһы. “Үлтер, улым, фашисты” поэмаһында Тыуған ил, халыҡ образдары.
Тел-стиль үҙенсәлектәре. Һуғыштан
һуңғы йылдар ижадында хеҙмәт, тыныслыҡ темалары. Әҙәби тәнҡит. Лирик герой
тураһында төшөнсә.
|
|
12
|
Баязит Бикбай
|
3
|
Биографияһы һәм ижады. Б.Бикбай әҫәрҙәрендә азатлыҡ темаһы,
поэтик үҙенсәлектәре. “Ҡарлуғас” драмаһының
идея-тематик йөкмәткеһе. Бөйөк Ватан һуғышы йылдары ижады.Һуғыштан һуңғы
йылдар. “Салауат” драмаһының йөкмәткеһе. Драмала халыҡтар дуҫлығы. Проза. Әҙәбиәттә һәм театр
сәнғәтендә Б.Бикбай ижадының роле.
|
|
13
|
Зәйнәп Биишева
|
5
|
Биографияһы һәм ижад юлы. Балалар өсөн
шиғырҙары. Повестары.
Драмалары. “Тылсымлы ҡурай” драматик
поэмаһының идея-тематик йөкмәткеһе. Трилогия. Трилогияның композицияһы,
тел-стиль үҙенсәлектәре, художестволы
эшләнеше.
|
|
14
|
Һуғыштан һуңғы
осор әҙ9би9те
|
1
|
Был йылдарҙа ижад ителгән
роман, повесть, хикәйәләр. Поэзияла һуғыш һәм тыныслыҡ темалары. Башҡорт поэзияһының
идея-тематикаһы, жанрҙар төрлөлөгө
беле7.
|
|
15
|
Назар Нәжми
|
3
|
Н.Нәжмиҙең тормош юлы
һәм ижады. Әҙәбиәт һәм йәмғиәт
эшмәкәрлеге. Ватан һуғышы йылдары ижады. “Окопта уйҙар”, “Иҫән ҡалһам” шиғырҙарында еңеүгә
ышаныуы. Һуғыштан һуңғы поэзияһы. Хәҙерге башҡорт поэзияһында Н.Нәжми ижадының роле,
әһәмиәте.”Йәшлек йыры” һ.б. әҫәрҙәренең идея-тематик
йөкмәткеһе. Образдар системаһы.
|
|
16
|
Үтелгән темаларҙы ҡабатлау
|
1
|
|
ТЕМАТИК
ПЛАН
|
№
п/п
|
|
Д9рес
тема8ы
|
сәғ
|
И6к9рм9
|
|
План.
10а
|
Факт.
10а
|
|
1
|
01.09.
|
|
!телгәндәр6е и9к2 т0ш0р01.
|
1
|
|
|
2
|
02.09.
|
|
Баш7орт совет осоро ә6әбиәтене8 формалашыуы.
|
1
|
|
|
3
|
08.09.
|
|
Тел тура3ында д0й0м т0ш0нс2.
|
1
|
|
|
4
|
09.09.
|
|
Д. Юлтый .Тимерк2й
ф2лс2ф23е»
|
1
|
|
|
5
|
15.09.
|
|
Баш7орт телене8 316лек составы.
|
1
|
|
|
6
|
16.09.
|
|
Инеш диктант.
|
1
|
|
|
7
|
22.09.
|
|
Д. Юлтый ?ан романы.
|
1
|
|
|
8
|
23.09.
|
|
Һ16 мәғәнә3е.
|
1
|
|
|
9
|
29.09
|
|
Д. ЮлтыйҠан романы. «62би2т теория3ы.
|
1
|
|
|
10
|
30.09.
|
|
№16 т060л0ш0
32м 316ья3алыш.
|
1
|
|
|
11
|
06.10.
|
|
Н. ?2рип.
К1г2рсенд2р.
|
1
|
|
|
12
|
07.10.
|
|
Инша К06г0 у8ыш
|
1
|
|
|
13
|
13.10.
|
|
И.Насыри Сибай. Хаталар 59т0нд2 эш.
|
1
|
|
|
14
|
14.10.
|
|
)н һәм хәреф.
|
1
|
|
|
15
|
20.10.
|
|
А.Карнай.
Тормошо , ижады.
|
1
|
|
|
16
|
21.10.
|
|
№у6ын7ы
0нд2р6е8 ярашыуы.
|
1
|
|
|
17
|
27.10
|
|
А.Карнай Бе6
7айтырбы6.
|
1
|
|
|
18
|
28.10
|
|
Диктант
|
1
|
|
|
19
|
03.11.
|
|
Орфография .Хаталар
09т0нд2 эш.
|
1
|
|
|
20
|
04.11.
|
|
М. Буран4олов тормошо 3әм ижады.
|
1
|
|
|
21
|
1011.
|
|
Исем. Урта7лы7 3әм я84ы6лы7 исемдәр.
|
1
|
|
|
22
|
12.11.
|
|
М. Буран4ол Баш7орт туйы драма3ы.
|
1
|
|
|
23
|
24.11.
|
|
Исем. Эйәлек 3әм хәбәрлек категория3ы.
|
1
|
|
|
24
|
25.11
|
|
№. Дә1ләтшина. Ижады 3әм тормош юлы.
|
1
|
|
|
25
|
01.12.
|
|
Изложение.
|
1
|
|
|
26
|
02.12.
|
|
Хаталар 09т0нд2
эш. Исемдәр6е8 килеш менән 16г2реше.
|
1
|
|
|
27
|
08.12.
|
|
№. Д. Ыр4ы6 романы.
|
1
|
|
|
28
|
09.12.
|
|
Сифат. Уны8 билдәләре.
|
1
|
|
|
29
|
15.12.
|
|
№. Дә1ләтшина Ыр4ы6 романы
|
1
|
|
|
30
|
16.12
|
|
Исемл2шк2н
сифаттар.
|
1
|
|
|
31
|
22.12
|
|
№. Д.Ыр4ы6 романы.
|
1
|
|
|
32
|
23.12
|
|
Сифат дәрәжәләре.
|
1
|
|
|
33
|
29.12
|
|
С. Мифтахов *а3мар драма8ы
|
1
|
|
|
34
|
30.12
|
|
№ан. 8ан билд9л9ре, т0рк0мс2л2ре.
|
1
|
|
|
35
|
12.01.
|
|
;. Сәләм Шо43ар поэма3ы
|
1
|
|
|
36
|
13.01.
|
|
Алмаш., Уны8 төркөмсəләре.
|
1
|
|
|
37
|
19.01
|
|
Р. Ни4мәти тормошо 32м ижады.Т9би19т лирика8ы.
|
1
|
|
|
38
|
20.01
|
|
Зат алмаштары.
|
1
|
|
|
39
|
26.01
|
|
Р. Ни4мәти №а7мар 7ы6ы поэма3ы.
|
1
|
|
|
40
|
27.01
|
|
Контроль диктант
|
1
|
|
|
41
|
02.02.
|
|
С.Агиш тормошо
, ижады. Хаталар 09т0ндә эш.
|
1
|
|
|
42
|
03.02
|
|
№орау, билдәлә1, билд23е6лек алмаштары.
|
1
|
|
|
43
|
09.02
|
|
С.Агиш. М9зин йортонда, Ф9тхи 8алдат.
|
1
|
|
|
44
|
10.02
|
|
Б. Бикбай биография3ы 3әм ижады.
|
1
|
|
|
45
|
16.02
|
|
Ю7лы7 3әм эйәлек алмаштары.
|
1
|
|
|
46
|
17.02
|
|
Б. Бикбай А7сәскә повесы.
|
1
|
|
|
47
|
23.02
|
|
Р21еш, уны8 мә4әнә3е.
|
1
|
|
|
48
|
24.02
|
|
Изложение.
|
1
|
|
|
49
|
08.03.
|
|
Хаталар 09т0ндә эш. «6әбиәт теория3ы. Тематура3ында т0ш0нсә.
|
1
|
|
|
50
|
09.03.
|
|
?ылым. Затлы 7ылымдар.
?ылым
30йк2лешт2ре.
|
1
|
|
|
51
|
15.03.
|
|
З. Биишева.Тормошо 3әм ижад юлы.
|
1
|
|
|
52
|
16.03
|
|
Хәбәр 3әм бойоро7 30йкәлештәре.
|
1
|
|
|
53
|
22.03
|
|
З. Биишеваның..«&тк9н йылдар, у21ан
юлдар»автобиографик я2малары.
|
1
|
|
|
54
|
23.03
|
|
Шарт 3әм теләк 30йкәлештәре.
|
1
|
|
|
55
|
29.03
|
|
З.Биишеваны4
утк9н юлы 89м ижады.
|
1
|
|
|
56
|
30.03
|
|
Инша.
|
1
|
|
|
57
|
05.04.
|
|
З. Биишева.Кәм3етелгәндәр.
Хаталар 09т0ндә эш
|
1
|
|
|
58
|
06.04
|
|
Затлы 7ылымдар. Сифат 7ылым, хәл 7ылым.
|
1
|
|
|
59
|
19.04
|
|
З. Биишева Кәм3етелгәндәр
|
1
|
|
|
60
|
20.04
|
|
Урта7 7ылым 3әм исем 7ылым. ?ылым й1нәлештәре
|
1
|
|
|
61
|
26.04
|
|
Н.Нәжми тормошо 3әм ижады. Н. Нәжми Ата йорто .
|
1
|
|
|
62
|
27.04
|
|
Яр6амсы 316 т0рк0мдәре.
|
1
|
|
|
63
|
03.05.
|
|
Н. Нәжми. Т9би19т 89м
м5х9бб9т лирика8ы.
|
1
|
|
|
64
|
04.05.
|
|
Контроль диктант
|
1
|
|
|
65
|
10.05.
|
|
Хаталар өҫтөндә эш. Н. Нәжми. Поэма , балладалары.
|
1
|
|
|
66
|
11.05
|
|
Яр6амсы 316 т0рк0мдәре.
|
1
|
|
|
67
|
17.05
|
|
Йом1а3лау д9ресе.
|
1
|
|
|
68
|
18.05
|
|
Йом4а7лау дәресе.
|
1
|
|
ПРОГРАММА
ҮҘЛӘШТЕРЕҮҘӘ ПЛАНЛАШТЫРЫЛҒАН ҺӨҘӨМТӘЛӘРҘЕ БАҺАЛАУ
Телдән
биргән яуаптарҙы билдәләү нормалары
Үтелгәндәрҙе
ҡабатлау, уҡыусыларҙан яуап алыу, уларҙың башҡорт теле буйынса белемдәрен
,белеүҙәрен һәм күнекмәләрен тикшереү ,иҫәпкә алыу,шуның менән бергә, алған
белемдәргә таянып, тел берәмектәренә,күренештәренә аңлатма бирергә өйрәтеү.
Уҡыусының яуабын баһалағанда,
түбәндәге
критерийҙар менән эш ителергә тейеш:
Яуаптың тулы һәм дөрөҫ булыуы;
-үтелгәнде аңлы үҙләштереү, аңлау
кимәле;
-яуаптың телмәр төҙөлөшө, әҙәби тел
нормаларына ярашлы булыуы.
Уҡыусының телдән биргән яуабы үтелгән материалдың уҡытыусы
тәҡдим иткән өлөшөнә логик
эҙмә-эҙлекле
аңлатманы эсенә алған бәйләнешле
телмәр булырға, яуап биреүсе баланың өйрәнелгән ҡағиҙәләргә таянып эш итә белеүен күрһәтергә тейеш.
Әгәр уҡыусы:
тәҡдим ителгән теманы тулы аңлатһа, тел төшөнсәләренә дөрөҫ билдәләмә бирһә;
үтелгән материалды тулы аңлауын, белемдәрен практик ҡуллана белеүен күрһәтһә.
Материалды эҙмә-эҙлекле һәм әҙәби тел нормаларына ярашлы аңлатһа, уның яуабы «5» билдәһе менән баһалана.
Әгәр уҡыусы «5» билдәһен ҡуйыу
талаптарына ярашлы яуап бирһә,ләкин һирәк яһала
торған хаталар ебәреп тә уҡытыусы
иҫкәртеүенән һуң уларҙы төҙәтеп барһа, телендә,телмәр төҙөлөшөндә һирәк яңылышлыҡтар китһә, уның яуабы «4» билдәһе менән баһалана.
Әгәр уҡыусы тәҡдим ителгән темаға ҡараған төп төшөнсәләрҙе аңлауын һәм белеүен күрһәтһә, ләкин материалды тулы аңлата алмаһа, төшөнсәләрҙең һәм ҡағиҙәләрҙең билдәләмәһендә хаталар ебәрһә;
әйткән
фекерҙәрен тулы һәм иҫбатлауҙы нигеҙләй белмәһә, үҙ миҫалдарын
килтерә алмаһа;
яуабында эҙмә-эҙлелек
һаҡланмаһа, телмәр төҙөлөшөндә
хаталар булһа, уның яуабы «3» билдәһе менән баһалана.
Әгәр уҡыусы һоралған материалдың күберәк өлөшөн белмәүен, билдәләмәләрҙе һәм ҡағиҙәләрҙе әйткәндә уларҙың төп
фекерен боҙоуға килтерә торған хаталар ебәрһә,
материалды икеләнеүҙәр менән системаһыҙ аңлатһа, уның яуабы«2» билдәһе менән баһалана.
Диктанттарҙы баһалау
Уҡытыусы башта тексты уҡып сыға. Өйрәнелмәгән орфограммалы һүҙҙәр алдан уҡ таҡтала
яҙылған булырға тейеш. Уҡытыусы кластың әҙерлегенә ҡарап, әйтеп яҙҙырыу темпын үҙе билдәләй.
Тексты орфоэпия, әҙәби тел нормаларына ярашлы уҡыу талап ителә. Уҡытыусыға ярҙам итеү маҡсатында йыйынтыҡ авторҙары
текстар аҙағында грамматик эш төрҙәре тәҡдим
ителә.
Диктант яҙылып бөткәс, уҡыусыларға тексты уҡып һәм тикшереп сығыу рөхсәт ителә. Ләкин диктантты баштан уҡ уйлап, аңлап, иғтибарлы яҙырға өйрәтергә һәм һуңғы тикшертеү менән мауыҡмаҫҡа
кәрәк. Уҡытыусы тексты икенсе тапҡыр тулы килеш уҡып сыҡҡас
та, грамматик эш тәҡдим
ителергә мөмкин.
Контроль диктантты тикшергәндә, түбәндәге хаталар төҙәтелә, ләкин баһалағанда
иҫәпкә алынмай:
1) мәктәп программаһына индерелмәгән ҡағиҙәгә
яҙылыштар;
2) әле үтелмәгән ҡағиҙәгә
яһалған хаталар;
3) автор ҡуйған
ҡатмарлы пунктуацияға хаталар;
4) механик рәүештә
бер хәреф урынына икенсеһен яҙыу
(мәҫәлән: ата урынына аша).
Диктантҡа
билдә ҡуйғанда шулай уҡ
хаталарҙың характерына иғтибар итергә кәрәк. Хаталарҙы иҫәпләгәндә тупаҫ
булмағандары, йәғни грамоталылыҡты
билдәләү өсөн әһәмиәте юҡтары,
айырым билдәләнә. Бындай хаталарҙың
икеһе берәүгә иҫәпләнә.
Түбәндәге хаталар тупаҫ булмаған хаталарға инә:
1)
ҡағиҙәләрҙең иҫкәрмәләренә ҡараған
хаталар;
2) бәйләү юлы менән яһалған ҡушма яңғыҙлыҡ атамаларҙа
ҙур хәрефтең яҙылышына
хаталар;
3) бер тыныш билдәһе урынына икенсеһен ҡуйыу;
4) үҙләштерелгән һүҙҙәрҙең ялғауҙары
яҙылышына хаталар.
Диктант бер генә билдә менән баһалана.
«5» билдәһе — тупаҫ булмаған 1
орфографик, 2 пунктуацион хата булған эшкә,
«4» билдәһе 4 орфографик, 3
пунктуацион йә 1
орфографик, 6 пунктуациоң, йә орфографик хатаһыҙ, 7
пунктуацион хатаһы булған диктантҡа
ҡуйыла. Әгәр хаталар араһында бер типтағылар булһа, 5 орфографик
хаталы эшкә лә «4»
билдәһе ҡуйырға мөмкин.
«3» билдәһе 6 орфографик, 6 пунктуацион йә 3
орфографик, 9 пунктуацион, йә 12 пунктуацион хаталы эшкә ҡуйыла. Әгәр
эштә өс бер типтағы хата ебәрелһә, 8 орфографик, 8
пунктуацион хаталы эшкә лә «3»
билдәһе ҡуйырға мөмкин.
«2» билдәһе 9 орфографик, 9
пунктуацион йә 8 орфографик,
10 пунктуацион хатаһы булған диктантҡа ҡуйыла.
Әгәр контроль диктанттан һуң өҫтәмә грамматик, орфографик, лексик эштәр тәҡдим ителһә, уларҙың һәр береһе айырым баһалана.
Грамматик биремдәрҙе баһалағанда түбәндәгеләрҙе иҫәпкә
алыу тәҡдим ителә:
«5» билдәһе бөтә эште лә теүәл
йә бер хата булғанда,
«4» билдәһе эштең яртыһынан
күберәге дөрөҫ эшләнгәндә,
«3» билдәһе яртыһынан әҙерәге дөрөҫ әшләнгәндә,
«2» билдәһе бер эш тә дөрөҫ эшләнмәгәндә ҡуйыла.
Иншаларҙы һәм изложениеларҙы баһалау
Инша һәм изложениелар яҙҙырыу аша уҡыусыларҙың:
теманы аса белеүе, тел сараларын инша йәки изложениеның темаһына
һәм уларҙағы төп
фекерҙе аңлатыу
бурыстарына ярашлы һайлай
белеүе,
яҙғанда, грамматик нормаларға һәм
дөрөҫ яҙыу ҡағиҙәләренә
таянып эш итеүе тикшерелә. Шуның
өсөн иншаға
ла, изложениеға ла һәр
ваҡыт ике билдә ҡуйыла.Беренсе билдә менән-
уларҙың йөкмәткеһе
һәм телмәр төҙөлөшө, икенсе билдә менән
грамоталылыҡ кимәое
баһалана.
|
Баһаларҙың
төп критерийҙары
|
|
Йөкмәтке һәм
телмәр төҙөлөшө
|
Грамоталылыҡ
|
Баһалау
|
|
1.Яҙма эштең
йөкмәткеһе
тулыһынса темаға
тура килә.
2. Фактик хаталар юҡ.
3.Йөкмәтке
эҙмә-эҙлекле
бирелә (план
буйынса йәки планһыҙ),
4. Эш лексик яҡтан бай.
5.Эш темаға һәм
төп фекерҙе аңлатыу
маҡсатына ярашлы стилдә һәм
мәғәнәүи яҡтан текс камил.
Иҫкәрмә. Бер генә телмәр хатаһы һәм
бер генә йөкмәтке
хатаһы булған яҙма
эшкә «5» билдәһе
ҡуйырға мөмкин.
|
Яҙма
эштә 1 орфографик,йәки 1 пунктуацион,йәки 1
грамматик хата (тимәк,бөтәһе 1
генә хата)
булһа,
|
«5» билдәһе
ҡуйыла
|
|
Эштең
йөкмәткеһе,
нигеҙҙә, темаға тура килһә (теманан ситкә китеү
бик аҙ булһа),
Йөкмәтке, нигеҙҙә,дөрөҫ бирелһә, әммә эштә бик аҙ булһа ла, фактик хаталар осраһа,
Төп
фекерҙе аңлатыу эҙмә-эҙлеклегендә тупаҫ
булмаған етешһеҙлектәр генә булһа,
Яҙма
эш, нигеҙҙә, синоним һүҙҙәргә
һәм синонимик грамматик формаларға бай булһа,
Эш бер төрлө
стилдә яҙылыуы һәм тасуири булыу менән айырылып торһа,
Иҫкәрмә. Яҙма эштең телмәр
хаталары өстән дә,
йөкмәткеһендәге хаталар икенән дә артмаһа,уға «4»билдәһе ҡуйырға мөмкин.
|
Яҙма
эштә 2 орфографик һәм 2 пунктуацион хата, йәки 1
орфографик һәм 3
пунктуацион хата булһа, йәки бер орфографик хатаһы ла булмайынса, пунктуацион
хаталары 4-тән,һәм грамматик хаталары 2-нән артмаһа,
|
«4» билдәһе ҡуйыла
|
|
Яҙма эштә
теманы ситкә китеүгә ҡараған
етди хаталар булһа,
Төп фекер дөрөҫ аңлатылһа әммә эштә
фактик хаталар ебәрелгән булһа,
Айырым өлөштәрендә
төп фекерҙе
аңлатыу эҙмә-эҙлеклеге боҙолһа,
Яҙма эш бер төрлөрәк типтағы
синтаксик конструкцияларҙан
торһа,һүҙлеге ярлы,һүҙҙәрҙе ҡулланыуҙа
хаталар булһа,
Эш тема һәм
уны аңлатыу (асыу) талап иткән
бер төрлө стилдә
яҙылмаһа,
Иҫкәрмә. Яҙма
эштәге телмәр
хаталары 5-тән ,йөкмәткелеге хаталар 4-тән артмаған
хәлдә лә,эшкә «3» билдәһе ҡуйырға
мөмкин.
|
Яҙма эштә 4 орфографик һәм 4 пунктуацион хата, йәки 3 орфографик һәм 5 пунктуацион хата, йәки 7
пунктуацион хата һәм орфографик хатаһыҙ булһа,шулар
өҫтөнә 4 грамматик хата ебәрелһә,
|
«3» билдәһе ҡуйыла
|
|
Яҙма эш темаға
тура килмәһә,
Фактик хаталар күп
булһа,
Эштең
бөтә өлөштәрендә
фекер аңлатыу эҙмә-эҙлеклеге боҙолһа,текст өлөштәре араһында
бәйләнеш булмаһа,плпнға ярашһыҙ булһа,
Һүҙлеге ғәҙәттән тыш ярлы булһа,эш
үҙ-ара бәйләнеше булмаған
бер төрлө конструкциялы ҡыҫҡа һөйләмдәрҙән торһа,һүҙҙәр ҡулланышында ла хаталр осраһа,
Эштә
стилдең бер төрлөлөгөнә ирешелмәгән булһа,
Иҫкәрмә. Яҙма
эштәге телмәр
хаталары 7-нән,йөкмәткеһендәге хаталар һаны 6-нан артмаған хәлдә лә,уға «2» билдәһе ҡуйырға
мөмкин.
|
Орфографик хаталары 7-нән,пунктуацион хаталары 7-нән ,грамматик хаталар ҙа 7-нән артһа,
|
«2» билдәһе ҡуйыла
|
КОНТРОЛЬ
ДИКТАНТ.
*абантуй.
Республикабы22ы4
ауылдарында, райондарында 89м 3алаларында, й9й2е4 и4 матур
к5нд9ренд9, к74елле байрам
– 8абантуй 7тк9рел9. Унда ба6ыу эшт9ренд9 е4е7сел9р2е,
хе2м9т алдын1ыларын 89м
б5т9 халы3ты х5рм9тл9п, байра3 к7т9рел9. Байрамда к7м9к
кешел9р 3атнашлы1ында
т4рл5 ярыштар 7тк9рел9.Бер9729р 8ыр1ауыл1а 7рм9л9й,
икенсел9ре б7р9н9 56т5нд9
то3 мен9н алыша. Кешел9р йоморт3а 8алын1ан 3ала3 тешл9п
й9 8ыулы би2р9л9рен
к5й9нт9л9п у2ыша.Балалар1а ла уйын етерлек: улар то3 кейеп й7гер9,
й7гереп й9 8икереп ярыша.
И4 3ы2ы1ы – 3урайсылар, бейе7сел9р сы1ышы, милли к5р9ш,
аттар2а у2ышыу б9йге8елер,
мо1айын. Улар тир98енд9 халы3 89р са3 к7п була. Элекке
йола буйынса, е4е7сел9рг9
б7л9кт9р бирел9.
Халы3 8абантуй2ы бик
ярата. Унан кешел9р ил8ам алып тарала.
УҠЫУ
ПРОЦЕСЫН УҠЫУ-УҠЫТЫУММЕТОДИК ҺӘМ МАТДИ –ТЕХНИК ҠУЛЛАНМАЛАР
Уҡыу-уҡытыу
методик ҡулланмалар;
1. Толомбаев
Х. А., Дәүләтшина М.С., Ғәбитова З. М., Усманова М. Г., Башҡорт теленән
программа (Уҡытыу рус
телендә алып барылған мәктәптәрҙең I-IX кластары өсөн) нигеҙендә төҙөлдө. - Ижевск:
«Книгоград», 2008.
2. Тикеев Д. С.,
Ғафаров Б. Б., Хөснөтдинова Ф. Ә.,
Башҡорт теле: Рус
мәктәптәренең 10-сы класында уҡыусы
башҡорт балалары өсөн дәреслек. – Өфө: Китап, 2007.-
3. Усманова М.Ғ.,
Ғәбитова З.М., Башҡорт теленән диктанттар һәм изложениелар йыйынтығы. – Өфө:
Китап, 2009.
Матди -техник
ҡулланмалар;
-
компьютер;
-
принтер;
-
проектор;
-
-магнитафон;
-
Электрон
дәреслек. Башҡорт (дәүләт) теле. 5-11 – Өфө: Мәғариф министрлығы, 2003.
-
Электрон
дәреслек. Башҡорт әҙәбиәте. 5-9 класс – Өфө: Мәғариф министрлығы, 2003.
-
таҡта;
Әҙәбиәт исемлеге:
1. Абуталипова Р.
А., Камалетдинова А. В. Русско-башкирский словарь терминов по методике
преподавания языков. . – Уфа: Китап, 2009.
2. Баһауетдинова М.
И., Йәғәфәрова Г. Н. Уҡыусыларҙың фәнни-тикшеренеү эшен ойоштороу. Методик
ҡулланма. Өфө: БМҮИ нәшриәте, 2007.
3. «Башҡортостан
уҡытыусыһы», «Йәншишмә», «Аҡбуҙат», «Аманат», «Йәшлек» гәзит-журналдары.
4. Ғәбитова З.М.
Телмәр үҫтереү дәрестәре. Башҡорт телен дәүләт теле итеп өйрәнеүселәр өсөн. –
Өфө: Китап, 2009.
5. Иҫәнғолова Ә.Ф.,Баш3орт телен9н
дидактик материалдар. -%ф5, Китап, 2010.
6. Раҡаева Ә.С.,
Дәүләтшина М.С. Башҡорт теленән контроль һорауҙар, тестар ҡулланмаһы. – Өфө:
Педкнига, 2008.
7. Толомбаев Х. А.,
Ғәбитова З. М., Фәтихова Ш. Х. Башҡорт теленән тестар. 5-9 кластарҙа рус
телендә уҡытыусы мәктәптәр өсөн. Башҡорт теле уҡытыусыларына һәм уҡыусыларға
ҡулланма. Өфө: БМҮИ нәшриәте, 2008.
8. Ураҡсин З.Г. ,Башҡорт
теленең аңлатмалы һүҙлеге. . – Өфө, 2006.
9. Ураҡсин З.Г. ,Башҡорт
теленең фразеологик һүҙлеге. – Өфө, Китап, 2006.
10. Ураҡсин З.Г., Саяхова
К.Г., Русса-башҡортса һүҙлек. – Өфө, 2009.
11. Әүбәкирова З.Ф .,Башҡорт
теле таблицаларҙа, схемаларҙа hәм ҡағиҙәләрҙә. – Өфө, 2006.
12. Әхтәмов М.Х .,Омонимдар
һүҙлеге. – Өфө, Китап, 2006
Интернет-
ресурстар:
- Башҡорт теле һәм әҙәбиәте http://saliramilya.ucoz.ru/index/bash_ort_tele_d_rest_rend_u_yusylar_a_belem_bire/0-187
2. Программалар http://lib.podelise.ru/docs/56313/index-817-7.html
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.