Рабочая программа по башкирской родной литературе для 5-7 классов

Баш3ортостан республика8ыТуймазы районы Муниципаль районы

Ҡандра ауылыны4 (.Мирза8итов исеменд9ге 2-се урта д5й5м белем бире7 м9кт9бе

Муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеһы

“Ҡаралған”                                            “Килешелгән”                                “Раҫлайым”                                       

ММБ ултырышында                         МРК етәксеhе                                    Ә.Мирзаhитов исемендәге

протокол  № 1                                   ____  /А.Ф.Йәнбухтина/                   2-се урта мәктәбе директоры

 «16»август 2017 йыл                             «16»август 2017 йыл                         _____ /А. Ф. Йыhаншин/                                                                                                 

                                                                                                                          Приказ № 245

                                                                                                                         «30» август 2017 йыл

Төп дөйөм белем биреү буйынса

5 -7 кластар  өсөн

туған   әҙәби9тт9н

эш программаһы

Программаны тормош3а ашырыу срогы - 5 йыл

      (Программа У3ытыу рус теленд9 алып барыл1ан д5й5м белем бире7 ойошмаларыны4 5-11-се кластары 5с5н «Туган (баш3орт) тел 89м 929би9т»предметы буйынса белем бире7 программалары %ф5: Китап, 2017  Хажин В.И., Вилданов А.Х. ,А33ужина Ф.(.нигеҙендә Федераль д97л9т белем бире7 стандарттары компоненттарына ярашлы итеп т525лд5) 

Программаны т5257се

баш3орт теле 89м 929би9те у3ытыусы8ы

 !9лиуллина Румия М519лим 3ы2ы

2017 йыл

    Программа төҙөгәндә түбәндәге норматив документтар ҡулланылды:

1.      Рәсәй Федерацияһы Конституцияһы 

2.      Башҡортостан Республикаһы Конституцияһы

3.      Башҡортостан Республикаһының «Мәғариф тураһында» законы. №616-3, 01.07.2013й

4.      Рәсәй Федерацияһының 2012 йылдың 29 декабренән №273-ФЗ “Рәсәй Федерацияһында мәғариф тураһында” Федераль Законы

5.      Милли республикаларҙа икенсе дәүләт телен индереү Рәсәй  Федерацияһының Конституцияһының 68 статьяһы

6.       Башҡортостан Республикаһының 2013 йылдың 1 июленән №696-з “Башҡортостан Республикаһында мәғариф тураһында”ғы Законы

7.      «Башҡортостан Республикаһы халыҡтары телдәре тураһында» Законы  №216-з,15.02.1999 (ред.28.03.2014й)

8.      Рәсәй Федерацияһы Мәғариф һәм фән министрлығының 2009 йылдың 6 октябренән №373 бойороғо менән раҫланған Федераль дәүләт белем биреү стандарттары

9.            Санитар-эпидемиологик ҡағиҙәләр һәм нормативтар СанПиН 2.4.2.2821-10   Рәсәй  Федерацияһы баш дәүләт санитар табибы тарафынан 2010 йылдың 29декабрендә  раҫланған 189-сы һанлы  «Дөйөм белем биреү учреждениеларында  белем биреү шарттарына  һәм  ойоштороуға санитар эпидемиологик    талаптар» (2015 йылдың 24декабрендә  раҫланған 81-се һанлы  постановлениеһы)

10.     “2014 йылдың 31 мартында Рәсәй Федерацияһы мәғариф һәм фән Министрлығы раҫланған  федераль дәреслектәргә үҙгәрештәр индереү тураһындағы” 2015 йылдың 8 июнендәге 576- сы  ҡарары

11.     Башҡортостан Республикаһында Милли мәғарифты үҫтереү концепцияһы 31.12.2009 йыл  №УП-730

12.  М9кт9птең локаль акттары

13.     Башҡортостан Мәғариф Министрлығы тарафынан тәҡдим ителгән базис уҡыу планы һәм белем биреү учреждениелары өсөн яҡынса уҡыу планы

Уҡыу предметын үҙләштереүҙең шәхсән, метопредмет һәм предмет һөҙөмтәләре

     Төп мәктәп сығарылыш уҡыусыларының башҡорт (туған) теленән программаны үҙләштереүҙең шәхси һөҙөмтәләре булып түбәндәгеләр тора:

1)         башҡорт телен башҡорт халҡының төп милли-мәҙәни ҡиммәте булараҡ аңлау, интеллектуаль, ижади һәләтлектәрен һәм шәхестең мораль-этик сифаттарын үҫтереүҙә туған телдең ролен, уның мәктәптә белем алыу процесындағы әһәмиәтен билдәләү;

2)         башҡорт теленең эстетик ҡиммәтен аңлау; туған телгә ҡарата ихтирам, уның менән ғорурланыу тойғоһо тәрбиәләү; милли мәҙәни сағылыш булараҡ, башҡорт теленең таҙалығын һаҡлау тураһында хәстәрлек күреү; телмәр үҙ камиллаштырыуға ынтылыу;

3)         аралашыу процесында кәрәкле һүҙлек запасына эйә булыу һәм үҙ фекереңде иркен еткереү өсөн тейешле грамматик сараларҙы үҙләштереү; үҙ телмәреңде күҙәтеү һәм уны баһалау күнекмәһен булдырыу.

Башҡорт (туған) теле программаһын үҙләштереүҙең метапредмет һөҙөмтәләре булып:

1)         телмәр эшмәкәрлегенең бөтә төрҙәрен үҙләштереү:

аудирование һәм уҡыу:

•          телдән һәм яҙма хәбәр иткән мәғлүмәтте (коммуникатив йүнәлеш, текст темаһы, төп фекер; төп һәм өҫтәмә мәғлүмәт) адекват ҡабул итеү;

•          төрлөсә уҡыу күнекмәләрен булдырыу (эҙләнеү, ҡарап сығыу, танышыу, өйрәнеү), төрлө стилдәге, жанрҙағы текстарҙы үҙләштереү;

•          төрлө стилдәге һәм жанрҙағы тексты ишетеп, адекват ҡабул итеү; төрлө төрҙәге аудирование менән эш итеү (һайлап алыу, танышыу);

•          төрлө сығанаҡтарҙан мәғлүмәтте һайлап алыу һәләтлеге (матбуғат саралары, уҡыу өсөн тәғәйенләнгән компакт-дискылар, Интернет ресурстары); төрлө типтағы һүҙлектәр менән иркен ҡулланыу, белешмә өсөн әҙәбиәт, шулай уҡ электрон ҡулланмаларҙан һайлап алыу күнекмәләрен булдырыу;

•          һайлап алыу алымдары менән эш итә белеү һәм тәғәйен темаға материалды системаға килтереү; уҡыу йә аудирование һөҙөмтәһендә алынған мәғлүмәтте үҙ аллы эҙләй алыу күнекмәләренә эйә булыу; мәғлүмәтте ҡайтанан эшләй алыу, еткерә белеү;

•          стилистик үҙенсәлектәрҙе иҫәпкә алып, йөкмәткенән һәм ҡулланылған тел сараларынан сығып, фекерҙе сағыштыра алыу;

һөйләү һәм яҙыу:

•          алдағы уҡыу эшмәкәрлегенең (индивидуаль һәм коллектив) маҡсатын билдәләү һәләтлелеге, хәрәкәттең эҙмә-эҙлелеге, өлгәшелгән һөҙөмтәләрҙе баһалау һәм уларҙы телдән һәм яҙма формала адекват аныҡ итеп әйтеү;

•          тыңланған йә уҡылған тексты тәҡдим ителгән кимәлдә (план, һөйләү, конспект, аннотация) һөйләй алыу;

•          төрлө стилдә һәм жанрҙа, адресланыуға ҡарап һәм аралашыу ситуацияһына ҡарап телдән һәм яҙма текст төҙөй алыу;

•          телдән һәм яҙма формала үҙ фекереңде иркен еткерә белеү, тексты логик яҡтан эҙмә-эҙлекле төҙөү талаптарын һаҡлау;

•          төрлө төрҙәге монологты (хәбәрләү, һүрәтләү, фекер йөрөтөү; төрлө төрҙәге монологтарҙың берләшеүе) һәм диалог (этикеты һүҙ эсенә алған, диалог-һорашыу, диалог-аралашыуға өндәү, диалог-фекер алышыу һ.б; төрлө төрҙәге диалогтың берлөшеүен) үҙләштереү;

•          ғәмәлдә төрлө телмәрҙәге аралашыуҙың орфоэпик, лексик, грамматик, хәҙерге башҡорт әҙәби теленең стилистик нормаларын һәм яҙма телдә төп орфографик һәм пунктуацион ҡағиҙәләрҙе һаҡлау;

•          телмәр этикет нормаларын һаҡлап, аралаша алыу, телмәр аралашыу процесында ым-ишара, мимиканы урынлы ҡулланыу;

•          уҡыу процесында һәм көндәлек аралашыуҙа үҙ телмәреңде контролдә тота алыу; йөкмәткенән, һүҙҙәрҙе урынлы ҡулланыуҙан сығып, үҙ телмәреңде баһалай белеү; грамматик һәм телмәр хаталарын таба һәм уларҙы төҙәтә алыу; үҙ тексыңды мөхәррирләү һәм камиллаштыра белеү;

•          үҙ тиңдәштәрең аудиторияһында ҙур булмаған доклад, реферат менән сығыш яһау; бәхәстә, төрлө аргументтар ҡулланып, көнүҙәк проблемалар буйынса сығыштарҙа ҡатнашыу;

2)         алынған белем һәм күнекмәләрҙе көндәлек тормошта ҡуллана белеү; туған телде башҡа фәндәрҙә белем алыу сығанағы булараҡ файҙаланыу; тел күренештәрен анализлау буйынса алған белем һәм күнекмәләрҙе предмет-ара (сит тел, әҙәбиәт һ.б. дәрестәрҙә) ҡулланыу;

3)         аралашыу процесында тирә-яҡтағы кешеләр менән коммуникатив маҡсатлы бәйләнештә, ниндәйҙер эш төрөн бергә эшләү, бәхәстә, күтәрелгән көнүҙәк темаларҙа фекер алышыуҙа ҡатнашыу; шәхестәр менән мәҙәни аралашыу барышындағы төрлө ситуацияларҙа телмәр этикетының милли-мәҙәни нормаларын үҙләштереү.

Предмет һөҙөмтәләре:

1)         телдең төп функциялары тураһында, башҡорт теленең башҡорт халының милли теле, Башҡортостан Республикаһының дәүләт теле булыуы тураһында, тел менән халыҡ мәҙәниәттең бәйләнештәре тураһында, кеше һәм йәмғиәт тормошондағы роле тураһында ҡараш булдырыу;

2)         гуманитар фәндәр системаһында туған телдең урынын һәм мәғарифта тулыһынса уның ролен аңлау;

3)         туған тел тураһында төп фәнни нигеҙҙе үҙләштереү; уның кимәл һәм берәмектәр бәйләнешен аңлау;

4)         тел ғилеменең төп аңлатмалары: лингвистика һәм уның төп бүлектәре; тел һәм телмәр, телмәр аралашыуы, һөйләү һәм яҙма телмәр, монолог, диалог һәм уларҙың төрҙәре; аралашыу ситуациялары, фәнни, публицистик, рәсми-эшлекле стилдәр, матур әҙәбиәт теле; фукциональ-мәғәнәүи телмәр төрҙәре (хикәйәләү, һүрәтләү, фекер йөрөтөү); текст, текст төрҙәре; телдең төп берәмектәре, уларҙың билдәләре һәм телмәрҙә ҡулланыу үҙенсәлектәрен үҙләштереү;

5)         башҡорт теленең лексикаһы һәм фразеологияһының төп стилистик ресурстарын, башҡорт әҙәби теленең төп нормаларын, һөйләү этикет нормаларын үҙләштереү;

6)         телдең төп берәмектәрен, грамматик категорияларын анализлау һәм таныу, тел берәмектәрен аралашыу шарттарына ярашлы ҡулланыу;

7)         һүҙгә төрлө анализ төрҙәрен (фонетик, морфематик, һүҙьяһалыш, лексик, морфологик), төп билдә һәм структура күҙлегенән сығып, күп аспектлы анализ яһау;

8)         тел-һүрәтләү саралары һәм уларҙы үҙ телмәреңдә ҡулланыу;

9)         туған телдең эстетик фукцияһын таныу, матур әҙәбиәт текстарын анализлағанда телмәрҙең эстетик кимәлен баһалау.

Предметты өйрәнеүҙә планлаштырылған һөҙөмтәләр

5 класс

     -уҡытыусы уҡыған йәки һөйләгән ,үҙе уҡыған тексты аңлау;3-6 һөйләмдән торған диалогты аңлау,

      уны дауам итә белеү;

    -уҡыған әҫәр,картина,экскурсия ҡараған диафильм буйынса әңгәмәлә ҡатнашыу;

    -предметты ,күренеште элементар рәүештә һүрәтләү,уға үҙ мөнәсәбәтеңде белдереү;

    -хәбәр,һорау,өндәү һөйләмдәрҙе ,поэтик әҫәрҙәрҙе дөрөҫ интонация менән һөйләү;

  - 5-7 шиғырҙы яттан тасуири һөйләү;

  - тиҙәйткестәрҙе,һынамыштарҙы шыма итеп әйтә белеү.

  - тексты шыма,аңлы,дөрөҫ,логик баҫымдарҙы,паузаларҙы дөрөҫ әйтеү;

  - тексты тасуири уҡыу;

  - текстың өлөштәренә,иллюстрацияларына исем биреү;

  - текстан аңлашылмаған һүҙҙәрҙе табыу,мәғәнәләрен аңлатыу,һүҙлектәр менән эш итә белеү;

  - хикәйә ,әкиәт,йомаҡ,мәҡәл жанрҙарын айыра белеү;

  - ҙур булмаған һөйләмдәрҙе күсереп һәм яттан яҙыу;

  - текст,күҙәтеүҙәр,экскурсиялар буйынса һорауҙарға яуап яҙыу;

  - 10 һөйләмдән торған текстың йөкмәткеһен яҙыу;

  - бер телдән икенсеһенә тәржемә итеү;

  - өйрәтеү характерындағы иншалар,изложениелар яҙыу.

6 класс

1.Өйрәнелгән әҫәрҙең авторын, исемен белергә тейеш;

-әҫәрҙәрҙәге ваҡиғаларҙы һәм геройҙарҙы ;

- программала ятлау өсөн тәҡдим ителгән әҫәрҙәрҙең тексын тасуири  ятлау.

1-се төр күнекмәләр

-яҙыусы ижад иткән художестволы картиналарҙы уйлап күҙ алдына баҫтырыу;

- эпик һәм лирик әҫәрҙе айыра белеү;

-өйрәнелгән әҫәрҙең эпизодтарын айырып күрһәтә белеү;

-өйрәнгән һүрәтләү сараларын таба,билдәләй белергә;

-геройҙарға ҡыҫҡаса характеристика бирә белергә:

2-се төр күнекмәләр

-художестволы, фәнни популяр һәм публицистик тестарҙы ҡысҡырып, етеҙ уҡыу;

- художестволы әҫәрҙе тасуири уҡыу;

- ҙур булмаған хикәйәләрҙе йәки уларҙың өҙөктәрен һөйләп биреү;

-бәләкәй инша яҙа белеү;

-әҫәргә йәки уның өлөшөнә план төҙөй белеү;

2.Тел буйынса өйрәнелгән темаларҙы белеү һәм ҡулланыу:

- фонетика, телмәр өндәре, ижек, баҫым, һуҙынҡы һәм тартынҡы өндәр;

- графика, алфавит; хәрефтәрҙе өндәрҙе сағылдырыуы төшөнсәләре;

- лексика; һүҙҙең лексик мәғәнәһе; һүҙҙең тура һәм күсмә мәғәнәһе; синоним, антоним, омоним;

- исемдәрҙең һан, килеш менән үҙгәреше, күплек һәм килеш ялғауҙарының дөрөҫ яҙылышы. Яңғыҙлыҡ исемдәрҙең дөрөҫ яҙылышы;

- ҡылымдарҙың заман, һан, зат менән үҙгәреше;

- ижади диктанттар, изложениелар һәм иншалар яҙыу. 

7 класс

Уҡыусылар түбәндәгеләрҙе белергә тейеш:

-өйрәнелгән әҫәрҙәрҙең авторын ,исемен,мәғәнәһен;

- әҫәрҙәрҙәге ваҡиғаларҙы һәм геройҙарын;

-  әҫәрҙәрҙең төп темаһын;

-ятлау өсөн тәҡдим ителгән әҫәрҙәрҙең текстарын.

- һүҙҙәрҙең тәржемәһен белергә йәки һүҙлектәрҙән табырға;

-   үҙ аллы һәм ярҙамсы һүҙ төркөмдәрен, телмәрҙәге  ролдәрен;

1-се төр күнекмәләр:

-яҙыусы һүрәтләгән художестволы картиналарҙы уйлап күҙ алдына баҫтырыу;

-өйрәнелгән әҫәрҙең эпизодтарын айырып күрһәтә белеү;

-әҫәр геройҙарын ҡылыҡһырлай,бер-береһе менән сағыштыра белеү;

-телдең ҡайһы бер һүрәтләү сараларын билдәләй белеү;

-һүҙ төркөмдәрен таба,билдәләй белеү, морфологик анализ яһай белеү.

2-се төр күнекмәләр:

-төрлө стилдәге текстарҙы дөрөҫ,етеҙ итеп ҡысҡырып уҡыу;

-художестволы әҫәрҙәрҙе тасуири уҡыу;

-әҫәрҙәрҙе йәки уларҙың өҙөктәрен ҡыҫҡартып һөйләп биреү(телдән йәки яҙма);

-өйрәнелгән әҫәр буйынса телдән йәки фекер йөрөтөү характерындағы инша төҙөү;

-әҫәрҙәргә план төҙөү.

-Төрлө типтағы  һөйләмдәрҙе текстарҙа билдәләү ,телмәрҙә ҡулланыу;

-төрлө тип һөйләмдәрҙә тыныш билдәләре ҡуйыу;

-тексты икенсе телгә  тәржемә итеү;

-һүҙлектәр менән эш итеү;

-төрлө темаларға әңгәмә алып барыу;текстар төҙөү.

Уҡыусыларҙың  белем кимәленә талаптар

5 класс

1.         Уҡытыусы уҡыған йәки һөйләгән, үҙең уҡыған тексты аңлай алыу;

2.         Уҡыған әҫәр, картина, экскурсия, ҡараған фильм буйынса әңгәмәлә ҡатнашыу;

3.         Предметты, күренеште элементар рәүештә һүрәтләү, уға үҙ мөнәсәбәтеңде белдереү;

4.         Хәбәр, һорау, өндәү һөйләмдәрҙе, поэтик әҫәрҙәрҙе дөрөҫ интонация менән һөйләү;

5.         8 – 10 шиғырҙы яттан тасуири һөйләй белеү;

6.         Тексты шыма, аңлы, дөрөҫ, тотош һүҙләп уҡыу, логик баҫымдарҙы, паузаларҙы дөрөҫ әйтеү; тасуири уҡыу; текстың өлөштәренә, иллюстрацияларына исем биреү, өҙөк буйынса план төҙөү; текстан аңлашылмаған һүҙҙәрҙе, һүрәтләү, тасуирлау сараларын табыу, мәғәнәләрен аңлатыу, һүҙлектәр менән эш итеү;

7.         Хикәйә, әкиәт, мәҡәл, йомаҡ жанрҙарын практик айыра белеү;

8.         Ҙур булмаған һөйләмдәрҙе күсереп һәм яттан яҙыу; текст, күҙәтеүҙәр йәки экскурсия буйынса һорауҙарға яуап яҙыу; бер телдән икенсе телгә тәржемә итеү;

9.         Өйрәтеү характерындағы изложение, иншалар яҙыу; яҙғанды элементар формала камиллаштыра алыу.

6-сы класс

1.         Өйрәнелгән әҫәрҙәрҙең авторын, исемен белеү; ятлау өсөн тәҡдим ителгән өҫәрҙәрҙе яттан һөйләй белеү;

2.         Яҙыусы ижад иткән художестволы картиналарҙы уйлап күҙ алдына баҫтырыу; эпик һәм лирик әҫәрҙәрҙе айыра белеү;

3.         Художестволы, фәнни-популяр һәм публицистик текстарҙы ҡысҡырып, етеҙ уҡыу; ҙур булмаған әҫәрҙәрҙе, өҙөктәрҙе һөйләй белеү;

4.         Йәмғиәт тормошонда телдең роле; туған телдең әһәмиәте; фонетика, графика, лексиканың нигеҙҙәре менән танышыу

5.         Ижади диктанттар, изложениелар һәм иншалар яҙыу.

7 класс

1.Һүрәтләү, хикәйәләү тибындағы текстарҙы тыңлау һәм аңлап ҡабул итеү;

•текстың планын төҙөү;

•текстың йөкмәткеһен план буйынса һөйләү.

2. Бирелгән тема буйынса диалог төҙөү; диалогты дауам итеү;

•текстағы образлы һүҙҙәрҙе, һүрәтләү – тасуирлау сараларын, мәҡәлдәрҙе табыу, уларҙы телмәрҙә дөрөҫ итеп ҡулланыу;

•тексты икенсе телгә тәржемә итеп һөйләү;

•6-7 шиғырҙы яттан тасуири һөйләй белеү.

3. Тексты дөрөҫ, аңлы, тасуири уҡыу;

•тексты мәғәнәле өлөштәргә бүлеү, уларға исем биреү, план төҙөү;

•әҫәрҙән кәрәкле өлөштәрҙе һайлап ала белеү;

•текстан аңлашылмаған һүҙҙәрҙе табыу, һүҙлектәр менән эш итә белеү.

4. Ижади диктанттар, өйрәтеү изложениелары һәм иншалары яҙыу;

5. Иптәшенең яҙғанын һәм үҙ яҙмаларын тикшереү, камиллаштыра белеү күнекмәләре

У3ыу  предметыны4  т5п  й5км9тке8е

5 класс (17 с919т)

К52-5 с919т

Б. Бикбай. Туған тел. Р. Ғарипов. Туған тел.

М. Кәрим. Сыйырсыҡ балаһы. А. Йәғәфәрова. Яҡшылыҡ.

Әҫәрҙәрҙең  йөкмәткеһен үҙләштереү. Үҙ һүҙҙәрең менән һөйләү күнекмәләре үткәреү. Хикәйә менән әкиәтте сағыштырыу.

Ҡыш- 8 с919т

С. Әлибаев. Ҡыш. Н. Мусин. Ҡоралайҙар. В. Әхмәҙиев. Ҡышҡы урманда. Ҡ. Даян. Шыршы. М. Кәрим. Ҡыш бабай бәләкәй саҡта.

Йомаҡтар. Таҡмаҡтар. Йырҙар.

Д. Бүләков. Яралы китап. Ғ. Рамазанов. Ағайым хаты. Ә. Вахитов. Өс бөртөк бойҙай.

К. Кинйәбулатова. Әсә күңеле.

Әҫәрҙәрҙә әсә образының бирелешен асыҡлау. Шиғырҙарҙы тасуири итеп уҡыу күнекмәләре үткәреү. Хикәйәләрҙең йөкмәткеһен үҙләштереү, һөйләргә өйрәнеү.

Яҙ- 3 с919т

Р. Назаров. Яҙ килә. З. Хисмәтуллин. Сыйырсыҡ. С. Әлибаев. Яҙҙы кем килтергән? М. Кәрим. Һеңлемдең төшө. Ҡ. Даян. Торналар. Р. Ғарипов. Һабантурғай йыры.

Й9й- 1 с919т

6 класс (17 с919т)

Йырым минең Башҡортостан - 2 с919т. З. Биишева.” Башҡортостан”. Р. Ғарипов. “Дан һиңә, Дан Башҡортостан”.     

Уҙған ғүмер- ҡалған хәтер – 1сәғәт. “Әб7б9кер Усманов. Баш3орттар2ы4 19ск9ри хе2м9те

Ил 8а3лап, азатлы3 даулап -1с919т.  Баш3орт ихтилалдары. (белешм9) Салауат (Баш3орт халы3 йыры).

Тɵньяҡ амурҙары - 1 сəғəт   Я. Хамматов. “ Төньяҡ амурҙары”. “ Любизар”. “ Кутузов”. “ Ҡаһым түрә”.

Башҡорт автономияһы ɵсɵн кɵрəш  - 1 сəғəт  Р. Солтангәрәев. Осто бөркөт.

Уралып ятҡан Уралтау - 1сəғəт   Башҡорт халыҡ йыры “ Урал”. Р. Бикбаев. “Уралыма”. Я.

Хамматов“Ғәйзулла”.   

Ағиҙелкəй алтын, һыуы һалҡын - 1 сəғəт.  Башҡортостан йылғалары тураһында белешмә.  Башҡорт халыҡ йыры «Йәмле Ағиҙел буйҙары». Р. Бикбаев. Һыуһаным, һыуҙар бирегеҙ. Ә. Вахитов. Ир ҡанаты  

Тау башында балҡый бер ҡала  – 1 сәғәт.   Р.Янбулатова “Гүзәл Өфөм – баш ҡалам”

 А. Камалов. “Боронғо башҡорт ҡалалары”.

Башҡорт йолалары  – 1 сәғәт  А. Ҡобағошов. “Ҡарға бутҡаһы тәмлеме”? “Т. Ҡарамышева.” Кәкүк сәйе”. Башҡорт йолалары тураһында белешмә. Ҡуна3  89м  намы6.  

Башҡорт аштары – 1 сәғәт   Ҡ. Даян. “Башҡорт ҡымыҙы”. М. Өмөтбаев.” Башҡорт ҡорото”. Н. Сафин. “Бишбармаҡ”. Башҡорт халҡының милли аштары тураһында белешмә. Проект  эшт9рен  я3лау

Әсәм теле- сәсән теле – 1 сәғәт  Башҡорт теле (белешмә). З. Биишева. “Башҡорт теле”. Башҡорт халыҡ әкиәте «Яҡшы һүҙ- йән аҙығы». 

Башҡорттар китте һуғышҡа – 1 сәғәт    Ә. Бикчәнтәев. “Бөркөт һауала үлә”(өҙөк). Ил  бала8ы Шакирй9н.

Башҡорт ауыҙ-тел ижады. – 1сәғәт   Башҡорт халыҡ әкиәттәре (белешмә).   «Алдар менән шайтан» башҡорт халыҡ әкиәте.     

Боронғо әҙәби ҡомартҡыларыбыҙ - 1 сәғәт Башҡорт әҙәбиәте (белешмә)  С9с9нд9р  ижады. Проект  эшт9ре.

Башҡортостандың халыҡ шағирҙары- 1 сәғәт М. Ғафури. Бир ҡулыңды. Р. Ниғмәти. Ҡыҙымдың һорауҙарына яуаптар.  Проект  эшт9рен  я3лау.

Дуҫлыҡ менән көслөбөҙ - 1 сәғәт Ҡ. Аралбай. Дуҫлыҡ һәйкәле.  

7   класс (17 с919т)

Теле барҙың- иле бар – 4 сәғәт

Әкиәттәр тураһында түбән кластарҙа үткәнде иҫкә төшөрөү. Тематик яҡтан әкиәттәрҙең төркөмдәре: тормош-көнкүреш, тылсымлы, батырҙар һәм хайуандар тураһындағы әкиәттәр.

Хайуандар тураһындағы әкиәттәр. «Етем төлкө», «Айыу мөнән бал ҡорттары». Тылсымлы әкиәттәр. «Алтын алма», «Әбйәлил». Тормош-көнкүреш әкиәттәре «Алтын тамсы», «һаранбай менән Зиннәт ағай».

 Риүәйәт һәм легендаларға төшөнсә биреү. Уларҙың тематик бүленеше, оҡшаш һәм айырма яктары. Ер-һыу, ырыу-ҡәбилә тарихы: «Етегән йондоҙ», «Ай менән Зөһрә». Ырым-ышаныу: «Сыңрау торна». Тарихи риүәйәттәр: «Бошман ҡыпсаҡ батыр». Тормош-көнкүреш риүәйәте: «Ғилмияза»

Уҡыу - белем шишмәһе - 1 сәғәт

Раил Байбулатов. «К74ел күҙҙәре». Н.Мусин. «Тайғаҡ баҫма». 

Дуҫлыҡта – берҙәмлек – 1 сәғәт

Б.Бикбай. «Рус теле», Р.Сафин. «Дуҫлыҡ», Ш.Бикҡол. «Дуҫлыҡ», М. Кәрим. «Миләш». Был шиғырҙарҙа дуҫлыҡты данлау. Ысын дуҫлыҡты баһалау. Рус һәм башҡорт халҡы араһындағы дуҫлыҡҡа һоҡланыу, ғорурланыу тәрбиәләү.

Р.Байбулатов. «Һарыбай». Әҫәрҙең идея-тематик йөкмәткеһен үҙләштереү. Унда дуҫлыҡтың сағылышы. Төп геройҙарҙың характерҙарына хас сифаттар.  

Хеҙмәт т5б5-хөрмәт - 1 сәғәт

М.Ғафури. «Гөлдәр баҡсаһында» шиғырында эшсәнлек, дуҫлыҡ һәм дошманлыҡтың ҡапма-ҡаршы һүрәтләнеүе.

Башҡортостан-ғәзиз ерем - 1 сәғәт.

Ә.Үтәбай. «Башҡортостан» шиғырында лирик геройҙың кисерештәрендә Башҡортостан

Ап-аҡ карҙар яуа - 1 сәғәт.

К.Кинйәбулатова. «Һаумы, аҡ ҡыш!», Ш.Бикколов. «Урман», Ә.Әхмәт-Хужа. «Эй, Ҡыш бабай, Ҡыш бабай!».   Шиғырҙарҙа ҡыш миҙгеленең, тәбиғәт күренештәренең һүрәтләнеше.

Ил намыҫы - ир күңелөндә -2 сәғәт

Ф.Акбулатова. «Атай икмәге» хикәйәһе. Йөкмәткене үҙләштереү. Әҫәрҙә Бөйөк Ватан һуғышының һүрәтләнеше.

В.Исхаков. «Кеше күңеле - тәрән даръя». Әҫәрҙең идея-тематик йөкмәткеһен үҙләштереү.

Ғәзиздәрҙән-ғәзиз әсәләр - 2 сәғәт

Г.Юнысова «Әсәйҙәр байрамы», «Йырлайым әсәйҙәр тураһында» (йыр).  

Ә.Бикчәнтәев. «Яраланған бүре күҙҙәре». Әҫәрҙә әсәнөң ҡыҙын үҙаллы тормошҡа әҙерләүе. 

Эх, күңелле яҙ килә! - 1сәғәт

Р.Ниғмәти. «Яҙ килде, яҙ!» шиғырында яҙ килеү менән тәбиғәттең уяныуының, яҙғы эштәр башланыуының һүрәтләнеше. Р.Ғариповтың «Һабантурғай» шиғырында яҙ килтереүсе һабантурғай образы. Шиғырҙарҙы тасуири уҡыу, төп идеяларын асыу.

Тел - тере шишмә - 1 сәғәт

М.Кәрим. «Оҙон-оҙак бала саҡ» повесы (өҙөк). Идея-тематик йөкмәкеһен үҙләштереү. Әҫәрҙә әҙәп-әхлаҡ мәсьәләләре. Оло инәй, Кендек образдарына яҙма характеристика.

Йәмле йәй - 1 сәғәт

Н.Игеҙйәнова. «Өйөрөлмәк» әҫәренең йөкмәткеһен үҙләштереү. Әҫәрҙә һүрәтләнгән хәл-ваҡиғаларҙы баһалау. Әҫәрҙең төп идеяһын һәм образдарын асыу

Тематик планлаштырыу

5 класс

Темалар	С919тт9р 8аны
Көҙ	5
“Тыуған ер” Ҡобайыр. Р.Ниғмәти “Йәмле Ағиҙел буйҙары”. Ф.Рәхимғолова “Мин Башҡортостандан”
Ә.Вәхитов “Аҡһаҡал аманаты
Ҡыш	8
Н.Мусин “Ҡоралайҙар”
В.Әхмәҙиев “Ҡышҡы урманда”. Ҡ.Даян “Шыршы” М.Кәрим  “Ҡыш бабай бәләкәй саҡта”
Йомаҡтар. Йомаҡ тураһында төшөнсә Мәҡәлдәр. Мәҡәл тураһында төшөнсә
Башҡорт халыҡ йырҙары. Оҙон йырҙар “Урал”, ”Һандуғас”
Д.Бүләков ”Яралы китап”
Ә.Вахитов “Өс бөртөк бойҙай”
Ә.Әминев “Әсикмәк”
Ф.Мөхәмәтйәнов “Әсәйем ҡулы”.Әсә йөрәге (ҡобайыр)
Яҙ   килә	3
Ҡ.Даян “Торналар”, Р.Ғарипов “Һабантурғай”. Йәнләндереү тураһында төшөнсә.
К.Мәргән  “Ҡурайсының үлеме.”
В.Исхаҡов “Миҙал һәм малай”
Й9й	1
С.Муллабаев “Йомарт йәй”. Б.Рафиҡов “Йондоҙ һанаусы малай
	17

6 класс

Темалар	С919тт9р 8аны
Йырым минең Башҡортостан	2
Баш3ортостан. (белешм9).З. Биишева. Баш3ортостан.
Р. Ғарипов. “Дан һиңә, Дан Башҡортостан”
У21ан 17мер – 3ал1ан х9тер	1
(б7б9кер Усманов. Баш3орттар2ы4 19ск9ри хе2м9те. Һүҙ төркөмдәре турһында төшөнсә.
Ил 8а3лап, азатлы3 даулап	1
Баш3орт ихтилалдары. (белешм9) Салауат (Баш3орт халы3 йыры Р. Бикбаев. “Салауат 3ылысы Любизар. Кутузов. (Баш3от халы3 йыр2ары
Тɵньяҡ амурҙары	1
Яныбай Хамматов “Т5ньяк амур2ары” (романдан 525к)
Башҡорт автономияһы ɵсɵн кɵрəш	1
Р.Солтанг1р1ев Осто б5рк5т
Уралып ятҡан Уралтау	1
Баш3ортостан тау2ары.Урал. Башкорт халы3 йыры. Баязит Бикбай. “Уралыма”.
Ағиҙелкəй алтын, һыуы һалҡын - 1сəғəт	1
Кластан тыш уҡыу. Рауил Бикбаев “*ыу8аным, 8ыу2ар биреге2” (Поэманан 525к).
Тау башында балкый бер 3ала	1
Өф5 (белешм9).Гүзəл Өфɵм – баш ҡалам А.Камалов. Борон1о баш3орт 3алалары.
Баш3орт йолалары	1
А.Коба1ошов. Кар1а бут3а8ы т9млеме Т.Карамышева. К9к7к с9йе?
Баш3орт аштары	1
Милли аштар. Проект  эшт9рен  яҡлау.
(с9м теле – с9с9н теле	1
Баш3орт теле (белешм9) З9йн9б Биишева. Баш3орт теле. Я3шы 872 – й9н а2ы1ы. (Б.Х. 9ки9те)
Баш3орттар китте 8у1ыш3а	1
Ә.Бикчәнтәев. Бɵркɵт hауала үлә (ɵҙɵк).  Насиров. Ил балаhы Шакирйән
Баш3орт халы3 ауы2-тел ижады	1
Башҡорт халыҡ ауыҙ-тел ижады . Алдар батыр менəн Шайтан
Боронго 929би 3омарт3ыларыбы2	1
Сəсəндəр ижады (белешм9). Проект эшт9р2е  я3лау
Баш3ортостанды4 халы3 я2ыусылары 89м ша1ир2ары	1
Башҡортостан  халыҡ  яҙыусылары  һəм  шағирҙары. Проект  эшт9рен  я3лау
Ду6лы3 мен9н к5сл5б52	1
Йомғаҡлау. ҠАралбай. Дуҫлыҡ һəйкəле.
	17

                                                                 7 класс

Темалар	С919тт9р 8аны
Теле барҙың- иле бар	4
Халыҡ ижады. Хайуандар тураһында әкиәттәр.  “Етем төлкө”
Тылсымлы әкиәттәр “Алтын алма” Тормош-көнкүреш әкиәттәре “Алтын тамсы”
Риүәйәттәр һәм легендалар. “ Етегəн йондоҙ”.“Ай менән Зөһрә” ” Ғилмияза риүәйәте “
Йырҙар.
Уҡыу- белем шишмәһе	1
Р.Байбулатов “Күңел күҙҙәре”
Дуҫлыҡта-берҙәмлек	1
Дуҫлыҡта- берҙәмлек. Б. Бикбай. “Рус теле”. Р.Сафин “Һабаҡташтарыма
Р.Байбулатов “Һарыбай
Хеҙмәт төбө- хөрмәт	1
М.Ғафури “Гөлдәр баҡсаһында”  М.Ямалетдинов “Ураҡ өҫтө
Башҡортостан-ғәзиз ерем	1
Ә.Үтәбай. Башҡортостан” М.Кәрим “Ҡайын япрағы тураһында”
Ап-аҡ ҡарҙар яуа	1
К.Кинйәбулатова “Һаумы, аҡ ҡыш!” Ш.Бикҡолов “Урман...” Ә.Әхмәт-Хужа “Эй Ҡыш бабай, Ҡыш бабай!”  (хм9т (8лиуллин. Би29кле  сана
Ил намыҫы-ир күңелендә	2
Ф.Аҡбулатова “Атай икмәге”
В.Исхаков “Кеше күңеле – тәрән даръя
Ғәзиздәрҙән-ғәзиз-әсәләр	2
Г.Юнысова “Әсәйҙәр байрамы” Г.Зәйнәшева “Йырлайым әсәйем тураһында
Ә.Бикчәнтаев “Яраланған бүре күҙҙәре”
Эх, күңелле яҙ килә!	1
Р. Ниғмәти. Яҙ килде, яҙ! Р.Ғарипов “Һабантурғай”
Тел-тере шишмә	1
М.Кәрим “Оҙон-оҙаҡ бала саҡ” әҫәренең “Кеше тыуҙырырға”  бүлеге.
“Байрам ашы – ҡара ҡаршы” бүлегенең йөкмәткеһен үҙләштереү
Йәмле йәй	1
Н.Игеҙйәнова “Өйрөлмәк”
	17