|
Уҡытыу
предметының төп йөкмәткеһе
Туған баш7орт теле материалы
еңелдән ауырға барыу принцибына ярашлы урынлаштырылды.
-телдең системаһын ( фонетика,
орфография, орфоэпия, грамматика, пунктуация) өйрәнеү;
-бәйләнешле текст менән эш итә белергә
өйрәтеүҙе күҙ уңында тотоу;
2 класс өсөн программала һөйләшеү, уҡыу
(класта һәм өйҙә), практик үҙләштереү өсөн тел (грамматик) материал тематик
принципта урынлаштырыла. Был принцип тейешле һүҙҙәрҙе, типик һөйләмдәрҙе
өйрәнеүҙә, телмәр үҫтереү эштәрен ойоштороуға ыңғай йоғонто яһай, класта
уҡытыу- тәрбиә эштәрен системалы, эҙмә-эҙ ойоштороуға, уҡыу материалын тормош
менән бәйләргә, балаларҙың торош һәм телмәр тәжрибәһен байытырға һәм
киңәйтергә ярҙам итә.
Тыңлау. Телдән
аралашыуҙың маҡсатына һәм ситуацияһына төшөнөү. Яңғырап торған телмәрҙе
адекват ҡабул итеү. Бирелгән текстағы мәғлүмәтте тыңлағанда аңлау, текстың
төп фекерен билдәләү, уның йөкмәткеһен һорауҙар ярҙамында биреү.
Һөйләү. Коммуникатив
бурысты эффектив хәл итеү өсөн аралашыуҙың маҡсаттарына һәм шарттарына ярашлы
тел сараларын һайлау. Телмәрҙең диалог функцияһына ғәмәлдә эйә булыу.
Һөйләшеүҙе башлау, ҡеүәтләү, тамамлау, кемдеңдер иғтибарын йәлеп итеү
оҫталығына эйә булыу, һ.б. уҡытыу бурыстарына яраҡлы (тасуирлау, хикәйәләү,
фекерләү) телдән монологик һөйләй алыу оҫталығына эйә булыу. Уҡытыу һәм
көнкүреш ситуацияһында (сәләмләү, хушлашыу, ғәфү үтенеү, рәхмәт әйтеү, үтенес
менән мөрәжәғәт итеү) телмәр этикеты нормаларына эйә булыу. Орфоэпик
нормаларҙы һәм дөрөҫ интонацияны үтәү.
Уҡыу. Уҡыу
өсөн тәҡдим ителгән тексты аңлау. Тейешле материалды табыу маҡсатында һайлап
алып уҡыу. Тәғәйен текста бирелгән мәғлүмәтте табыу. Күҙгә күренгән текста
тупланған м2ғлүмәт
буйынса, ябай һығымталар яһау. Текст йөкмәткеһендә тупланған мәғлүмәтте
интерпретациялау һәм дөйөмләштереү. Текстың йөкмәткеһен, тел үҙенсәлектәрен
һәм төҙөлөшөн анализлау һәм баһалау.
Һүҙҙәрҙе, һүҙбәйләнештәрҙе, һөйләмдәрҙе
һәм ҡыҫҡа текстарҙы аңлап уҡыу. Өндәү билдәләренә ярашлы интонация һәм
паузалар менән уҡыу. Бәләкәй текстар һәм шиғырҙарҙы аңлап һәм тасуири уҡыуҙы
үҫтереү.
Һүҙҙе тоташ менән уҡыуға күскән осорҙа
орфоэпик уҡыу менән танышыу. Орфографик уҡыу (шыбырлап ижекләп әйтеү) – әйтеп
яҙҙырғанда һәм күсереп яҙғанда үҙконтроль сараһы.
Яҙыу.
Грамотаға өйрәтеү системаһында хәреф, хәрефтәр бәйләнешен, ижектәрҙе,
һүҙҙәрҙе, һөйләмдәрҙе яҙыу. Яҙыу төрө кеүек уҡытыу эшмәкәрлегенә тура килгән
гигиеник талаптарҙы үтәп, аңлайышлы бөхтә яҙыуға өйрәтеү. Өйрәнелгән
ҡағиҙәләргә тап килтереп, күсереп яҙыу, диктовка (әйткәнде) яҙыу. Тыңланылған
һәм ентекле, һайланма уҡылған тексты теҙеп яҙа алыу (изложение). Балаларға
ҡыҙыҡлы темалар (кисерештәр, әҙәби әҫәрҙәр, сюжетлы картиналар, картиналар
серияһы, видеояҙма фрагменты буйынса үҙҙәренең кескәй текстарын төҙөтөү.
Яҙыуға ҡарата гигиеник талаптарҙы
үҙләштереү. Бармаҡтарҙың ваҡ моторикаһын һәм ҡулдарҙың хәрәкәт азатлығын
үҫтереү. Дәфтәр бите һәм класс таҡтаһы арауығында дөрөҫ ориентация оҫталығын
үҫтереү, ҙур һәм бәләкәй яҙма хәрефтәрҙе яҙыуҙы үҙләштереү.
Хәрефтәрҙе, хәрефтәр бәйләнешен
(буквосочетание), ижектәрҙе, һүҙҙәрҙе, һөйләмдәрҙе гигиеник нормаға ярашлы
яҙыу. Аңлайышлы һәм ыҡсым яҙырға өйрәнеү. Әйтелеше менән яҙылышы айырылмаған
(оҡшаш) һүҙҙәрҙе һәм һөйләмдәрҙе әйтеп яҙҙырыу (диктант). Тексты дөрөҫ
күсереп яҙыу алымдарын һәм тәртибен өйрәтеү.
Хәрефһеҙ график сараларҙың: һүҙҙәр
араһында ҡалдырылған буш урын, юлдан юлға күсереү билдәһенең функцияһын
аңлау.
Һүҙ һәм һөйләм. һүҙҙе
өйрәнеү объекты, анализлау материалы итеп ҡабул итеү. Һүҙҙәрҙең мәғәнәһен аңлау
буйынса күҙәтеүҙәр ойоштороу. Һүҙ һәм һөйләмде айырыу. Һөйләм менән эшләү:
һүҙҙәрҙе айырып алыу, уларҙың тәртибен үҙгәртеү.
Орфография. Дөрөҫ
яҙыу ҡағиҙәләре һәм уларҙы ҡулланыу менән танышыу.
һөйләм башында, яңғыҙлыҡ исемдәрҙә баш
хәреф;
һүҙҙәрҙе айырып яҙыу;
һүҙҙәрҙе ижекләп юлдан-юлға дөрөҫ
күсереү;
һөйләм аҙағында тыныш билдәләре.
Телмәр үҫтереү. Тексты
үҙ аллы ҡысҡырып уҡыу һәм уны тыңлау барышында аңлау. Сюжетлы картиналар,
үҙҙәренең уйындары, шөғөлдәре, күҙәтеүҙәре буйынса хикәйәләү характерындағы
бәләкәй хикәйәләр төҙөү.
Фонетика һәм орфоэпия.
Һуҙынҡы һәм тартынҡы өндәрҙе айырыу. Нәҙек һәм ҡалын тартынҡы өндәрҙе айырыу,
ҡалынлыҡ-нәҙеклек буйынса парлы һәм парһыҙ тартынҡы өндәрҙе билдәләү. Һуҙынҡы
һәм һаңғырау тартынҡы өндәрҙе айырыу, яңғырау һәм һаңғырау тартынҡы өндәрҙе
айырыу, яңғырау, һаңғырау парлы һәм парһыҙ өндәрҙе билдәләү. Өндөң сифат
буйынса характеристикаһын билдәләү: һуҙынҡы – тартынҡы; ҡалын – нәҙек
тартынҡы, парлы – парһыҙ; яңғырау тартынҡы – һаңғырау, парлы – парһыҙ.
Һүҙҙәрҙе ижектәргә бүлеү. Хәҙерге заман башҡорт әҙәби теле нормаларына ярашлы
өндәрҙе һәм өндәр бәйләнешен дөрөҫ әйтеү. Һүҙҙе фонетик тикшереү.
Графика.
Өндәрҙе һәм хәрефтәрҙе айырыу. Яҙыуҙа ҡалынлыҡ-нәҙеклекте билдәләү. Тартынҡы
өндәрҙе яҙыуҙа сингармонизм принцибына таяныу. Хәрефһеҙ график сараларҙы:
һүҙҙәр араһында ҡалдырылған буш урын, юлдан юлға күсереү билдәһен, абзацты
ҡулланыу. Алфавитты белеү: хәрефтәрҙе дөрөҫ атау, уларҙың тәртибен белеү.
Алфавитты һүҙлектәр, белешмәләр, каталогтар менән эшләгәндә файҙаланыу.
Морфология. Һүҙ
төркөмдәре. Һүҙ төркөмдәрен үҙ аллы һәм ярҙамсы төрҙәргә бүлеү.
Исем. Телмәрҙәге
әһәмиәте һәм ҡулланылышы. Яңғыҙлыҡ исемдәрҙе таба белеү. “Кем?” һәм “нимә?”
һорауҙарына яуап булып килгән исемдәрҙе айырыу, рус теле менән сағыштырыу.
Исемдәрҙең һан менән үҙгәреше. Исемдәрҙең килеш менән үҙгәреше. Исемдең
ниндәй килештә ҡулланылыуын билдәләү. Килеш һорауҙары буйынса айырыу.
Исемдәрҙе морфологик тикшереү.
Сифат.
Телмәрҙәге әһәмиәте һәм ҡулланылышы. Сифаттың һан һәм килеш менән үҙгәреше.
Сифатты морфологик тикшереү.
Алмаш. Алмаш
тураһында дөйөм төшөнсә. Зат алмаштары, уларҙың телмәрҙәге әһәмиәте һәм
ҡулланылышы. Берлектәге һәм күплектәге I, II, III зат
алмаштары. Зат алмаштарының килеш менән үҙгәреше.
Ҡылым.
Телмәрҙәге әһәмиәте һәм ҡулланылышы. Ҡылымдың инфинитив (башланғыс) формаһы.
Нимә эшләргә? һорауы. Ҡылымдың заман менән үҙгәреше. Хәҙерге, үткән, киләсәк
заман ҡылымдарының зат һәм һан менән үҙгәреше. Ҡылымды морфологик тикшереү.
Рәүеш. Телмәрҙәге
әһәмиәте һәм ҡулланылышы.
Ярҙамсы һүҙҙәр. Уларҙың
мәғәнәһе, һөйләмдәге роле.
Алфавит. Башҡорт теленең үҙенсәлекле
өндәре һәм хәрефтәре, уларҙы дөрөҫ әйтергә һәм яҙырға өйрәнеү.
Башҡорт телендә ижектәр. Сингармонизм
законы. Йо, йө, йе, йү, йы, йә өн ҡушымсалары (әйтелеше һәм яҙылышы).
Һүҙҙәрҙе юлдан-юлға күсереү.
Башҡорт теленең тартынҡы өндәре һәм
хәрефтәре, уларҙы дөрөҫ әйтеү һәм яҙыу. Ҡ-Ғ, К-Г, П-Б өндәренең сиратлашыуы.
Башҡорт телендә һөйләмдәрҙең интонацион
төрҙәре һәм уларҙа тыныш билдәләренең ҡуйылышы.
Башҡорт телендәге үҙенсәлекле
тартынҡылар, дифтонгылар менән эшләү. Уларҙы дөрөҫ әйтергә һәм яҙырға
өйрәнеү. Башҡорт телендә баҫым үҙенсәлектәре.
Һөйләмдәрҙең интонацион төрҙәре, уларҙа
һүҙҙәр тәртибе һәм тыныш билдәләрен ҡабатлау һәм нығытыу.
Башҡорт телендә үҙенсәлекле һуҙынҡы һәм
тартынҡы өндәр. Текста һорау, хәбәр, өндәү һөйләмдәр. Уларҙа тыныш билдәләре,
интонациялары.
Һүҙҙәрҙең лексик мәғәнәһе. Уларҙың
предметтарҙы, билдәләрҙе, эш-хәлде, хәрәкәтте белдереүе.
Предметты белдереүсе һүҙҙәрҙең
(исемдәрҙең) яңғыҙлаҡ, уртаҡлыҡ, берлек һәм күплек мәғәнәләрен белдереүе. Шул
мәғәнәләрҙе белдереүсе саралар (ялғауҙар).
Предметты белдереүсе һүҙҙәрҙең ваҡыт,
урын, эйәлек, йүнәлеш һ.б. мәғәнәләрҙе белдереүе. Шул мәғәнәләрҙе белдереүсе
саралар (ялғауҙар).
Эш-хәлде, хәрәкәтте белдереүсе һүҙҙәрҙең
(ҡылымдарҙың) мәғәнә үҙенсәлектәре. Берлек һәм күплек, ваҡыт мәғәнәләрен
белдереүсе саралар (ялғауҙар).
Предметтың билдәһен белдереүсе һүҙҙәр
(сифаттар). Уларҙың мәғәнәне төрлө кимәлдә, шулай уҡ башҡа билдәләр менән
сағыштырып күрһәтә алыуы. Мәғәнәләрҙе белдереүсе саралар(ялғауҙар).
Эш-хәрәкәтте процессты бедереүсе
һүҙҙәрҙең (ҡылымдарҙың) мәғәнә үҙенсәлектәрен (заман, һан, зат) ҡабатлау һәм
нығытыу.
Предметтың атамаларын, билдәләрен,
эш-хәрәкәтте белдереүсе һүҙҙәр. Уларҙың мәғәнәләре. (Ҡабатлау һәм нығытыу).
|
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.