Рабочая программа по татарскому языку для 1 классов

                                                                 Рус телендә сөйләшүче  балаларга  татар телен

укыту буенча эш программасы.

1 нче в сыйныфы.

Аңлатма язуы.

Татар теле.

Атналык сәгатьләр саны – 3

Еллык сәгатьләр саны – 99

Эш программасы түбәндәге документларны исәпкә алып төзелә:

-        Россия Федерациясенең “Мәгариф турында” законы (Федеральный закон “ Об образовании в Росссийской  Федерации”, приказ №273/ФЗ от 29.12.12 г.);

-        Татарстан Республикасының “Мәгариф турында” законы.22.06.2013 №68 – РТ;

-        Татарстан Республикасының “Дәүләт телләре һәм Татарстан республикасында башка телләр” турындагы законы; ( 8.07.1992 N 1560-XII(ред.3.03.2012));

-        Гомуми башлангыч белем бирүнең яңа дәүләт федераль стандарты (Федеральный государственный образовательный стандарт начального общего образования, приказ МО и Н РФ №373 от 06.10.2009г.);

-        Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгының (Белем бирүнең вакытлы дәүләт стандартларын раслау турында боерыгы – 4.03.09 ел №499/09);

-        ”Татар теле һәм әдәбиятыннан гомуми белем бирүнең дәүләт стандарты”, 2008 ел;

-        Р.З.Хәйдарова, Р.Л.Малафеева. Урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә рус телле балаларга татар телен коммуникатив технология нигезендә укыту программасы (1 — 11 нче сыйныфлар) ( Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министырлыгы, 2014);

-        11 нче мәктәпнең гомуми башлангыч белем бирүнең төп программасы (ООП НОО МБОУ “СОШ №11” на 2011-2015 уч.год, приказ №153/1 от 01.09.11г.);

-        11 нче мәктәпнең 2016 – 2017 уку елына укыту планы;         

-        “Укыту фәне, электив курслар, түгәрәкләрнең эш программасы тәртибе һәм структурасы” турында локаль акт (локальный акт «О структуре, порядке разработки и утверждения рабочих программ учебных предметов, элективных курсов, кружков», приказ №164 от 01.09.11г.);

-        11 нче мәктәпнең 2016 – 2017 уку елына еллык календарь укыту графигы;

-        11 нче мәктәпнең 2016-2017 уку елына дәресләр расписаниесе;

-        “Дәреслекләрнең федераль исемлеген раслау турында”(Приказ МО и Н РФ «Об утверждении федерального перечня учебников, рекомендуемых к использованию при реализации имеющих государственную аккредитацию образовательных программ начального общего, основного общего, среднего общего образования» № 253 от 31 марта 2014 г.);

-        Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгының “Татарстан Республикасының гомуми белем бирү оешмаларында татар  телен дәүләт теле буларак укыту турында методик хаты ( 13.08.12 ел №1291520/1).

- Р. З. Хәйдәрова, Н.Г. Галиева “Күңелле татар теле”. Дүртьеллык башлангыч гомуми белем бирү мәктәбенең 1нче сыйныфы өчен   татар теле һәм әдәби уку дәреслеге (рус телендә сөйләшүче балалар өчен). Казан, “Татармультфильм” нәшрияты, 2012.

     Федераль дәүләт башлангыч белем стандарты нигезендә башлангыч белем бирү төп гомуми белем бирүнең беренче баскычы булып тора. Аның төп максаты – башлангыч белем бирү белән беррәттән, балаларның танып белү активлыгын үстерү, уку эшчәнлеге күнекмәләрен формалаштыруга нигез салу, максат куя һәм аны гамәлгә ашыру юлларын эзли белү, уку нәтиҗәләрен бәяләү күнекмәләрен үстерү. Укытуның беренче баскычында ук инновацион технологияләрдән, шул исәптәп интерактив һәм дистанцион формалардан файдалану зарур..

   Татарстан Республикасы Конституциясенең 8 нче матдәсе һәм «Татарстан Республикасы халыкларының телләре турындагы» Закон нигезендә татар һәм рус телләре – тигез хокуклы дәүләт телләре.Күп милләтле Татарстанда дәүләт телләренең икесен дә белү халыкларның үзара аңлашып, тату яшәвенең нигезен тәшкил итә. Татар теле барлык урта (тулы) гомуми  белем бирү мәктәпләрендә төп укыту фәннәренең берсе булып тора.

   Татар телен дәүләт теле буларак укыту – аралашу чарасы, шулай ук укучыларны рухи һәм әхлакый яктан тәрбияләү, аларның аралашу культурасын формалаштыру ысулы да. Татар телен аралашу чарасы буларак үзләштерү нәтиҗәсендә укучылар көндәлек тормышта, полиэтник җәмгыятьтә үзара аңлашу һәм хезмәттәшлек итү күнекмәләренә ия булалар.

   Татар теле, танып белү чарасы буларак, укучыларның фикер йөртү,  интеллектуаль һәм иҗади сәләтләрен үстерүгә  хезмәт итә, шулай ук рус телле укучыларны татар халкының мәдәнияте һәм милли үзенчәлекләренә якынайта, башка халыкларга карата хөрмәт хисе, толерантлык, мәдәниятара аралашу осталыгы кебек универсаль күнекмәләр булдыруга этәргеч ясый.

Башлангыч мәктәптә татар теле укытуның максатлары:

-          Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү, тел чараларын аралашуның эчтәлегеннән чыгып билгели белү, балаларның татар телендә аралашу күнекмәләрен камилләштерү;

-          Телнең фонетика, лексика, грамматикасы буенча башлангыч белем алу, өйрәнелә торган тел берәмлекләрен тикшерә белү күнекмәләрен булдыру;

-          Дөрес уку һәм дөрес язу күнекмәләрен булдыру, диалогик сөйләмдә катнашу, гадирәк итеп төзелгән монологик сөйләм оештыру;

-          Укучыларда татар теленә хөрмәт һәм ярату уяту, тел өйрәнүгә кызыксыну өйрәтү.

Татар теле өйрәтүнең  бурычы:

-          Иҗади фикерләүче, инициативалы, иҗтимагый тормышта актив катнашучы, белемле, ике дәүләт телендә һәм чит телләрдә дә иркен сөйләшеп аралашучы  билингваль (полилингваль) шәхес үстерү.

              Рус телле балаларга татар теле укыту максаты күпкырлы, һәм ул берничә аспектан тора: танып белү, үстерү,тәрбия,белем бирү.

Рус телендә сөйләшүче 1 нче сыйныф укучыларына татар теле укытуның төп максатлары:

1. 1 нче сыйныф укучысының аралашу даирәсен, аралашу ситуацияләрен исәпкә алып, сөйләм эшчәнлегенең барлык төрләре (тыңлап аңлау, сөйләү, уку, язу) буенча укучыларда коммуникатив компетенция формалаштыру.
2. Укучының танып белү мөмкинлекләрен, гомуми уку күнекмәләрен, сөйләм культурасын үстерү.
3. Татар милләтенә, аның тарихи һәм мәдәни хәзинәләренә карата хөрмәт тәрбияләү; укучыларны мәдәниара диалогка тарту; татар телен дәүләт теле буларак өйрәнүгә  ихтыяҗ тудыру.
4. Татар алфавитындагы хəрефлəрне дөрес, матур яза белү, алфавитны ятлау; дөрес күчереп язу күнекмəлəрен булдыру; бəйрəмнəр белəн котлау.

     Программа телгә өйрәтүнең иң заманча юнәлешләре булган  коммуникатив һәм эшчәнлекле технологияләргә нигезләнә. Татар теленә өйрәтүнең төп принциплары: коммуникативлык  принцибы  (телгә өйрәтү шартларын тормышта телне куллану шартларына якынайту); индивидуальләштерү принцибы (укыту процессын укучыларның шәхси ихтыяҗларын, теләк-омтылышларын,  индивидуаль-психологик үзенчәлекләрен исәпкә алып оештыру); телне актив фикерләү нигезендә өйрәнү принцибы (аралашу ситуацияләрендә сөйләм бурычына тәңгәл килгән лексик-грамматик материалны укучыларның мөстәкыйль комбинацияләп сөйләшүе); телне функциональ төстә өйрәнү принцибы (грамматик материалның коммуникатив максаттан, аралашу ихтыяҗыннан һәм кулланыш ешлыгыннан чыгып билгеләнүе); ана телен исәпкә алу принцибы (балаларның ана теле буенча белемнәр системасын исәпкә алу). Моннан тыш, укыту процессында сөйләм эшчәнлеге төрләрен үзара бәйләнештә үзләштерү, аңлылык принциплары истә тотыла.

     Укыту  эшчәнлеген оештыру гадидән катлаулыга таба юнәлтелә, балалар бакчасында өйрәнелгән  грамматик материалны системалаш-тыру,  ныгыту, тирәнәйтү бурычы күздә тотыла, укыту балаларның шәхси –психологик үзенчәлекләрен исәпкә алып оештырыла; уңышка ирешү өчен тел дәресләрен уку дәресләре белән тыгыз алып бару отышлы. Татар теле һәм әдәби уку буенча эш программасында аңлатма язуы бергә, ә тематик план  аерым итеп төзелде. Чөнки,  татар теле дәресләрендә өйрәнгән грамматик структуралар уку дәресләрендә сөй-ләмдә ныгытыла, лексик материал активлаштырыла. Грамматик категорияләр белән таныштырганда,  рус теле белән янәшә куеп (сопосто-вительная грамматика ) аңлатыла.

Укытуның планлаштырылган нәтиҗәләре

    Башлангыч гомуми белем бирү мәктәбендә телне гамәли үзләштерү нәтиҗәсендә укучыларда татар теленең күп мәдәниятле дөньядагы роле һәм әһәмияте турында беренчел күзаллаулар формалаша. Татар мәдәниятенең балалар өчен булган катламы белән танышу башка мәдәниятләргә карата ихтирам хисе уятып, укучыларга үз мәдәниятләрен тирәнрәк аңларга мөмкинлек бирә, ватанпәрвәрлекне үстерә.

    Башлангыч гомуми белем бирү баскычында татар теленә өйрәтүнең программада күрсәтелгән күләмдә гомуми нәтиҗәләре түбәндәгеләрдән гыйбарәт:

–      беренчел коммуникатив компетенция, ягъни татар телендә сөйләшүчеләр белән телдән яки язмача аралашуга әзер булу;

–      коммуникатив бурычлар куя һәм хәл итә белү, адекват аралашуның вербаль һәм вербаль булмаган чараларыннан, сөйләм әдәбе үрнәкләреннән файдалана алу, итагатьле һәм киң күңелле әңгәмәдәш булу;

–      «Татар теле һәм әдәби уку» предметына карата уңай мотив һәм тотрыклы кызыксыну булдыру, шулай ук тиешле гомуми һәм махсус күнекмәләр формалаштыру һәм, шулар нигезендә, белем алуның алдагы баскычларында татар телен уңышлы үзләштерүне тәэмин итү.

   “Татар теле һәм  әдәби уку ” предметы буенча 1 нче сыйныф программасын  үзләштерүнең шәхси нәтиҗәләре  булып түбәндәге белемнәр һәм сыйфатлар тора:

–         татар теленең дәүләт теле буларак ролен аңлау;

–        шәхесара һәм мәдәниятара аралашуда татар телен куллануга уңай караш булдыру;

–        татар теленә карата ихтирамлы караш булдыру һәм аны яхшы өйрәнү теләге формалаштыру;

-          Башка кешеләрнең хис-тойгыларын таный белү, башкаларга теләктәшлек күрсәтә белү; ярдәм итә белү;

-          Сөйләм матурлыгын күрә, аның белән соклана белү; үзеңнең сөйләмеңне сәнгатьле итәргә тырышу;

-          Укырга теләк булу;

-          Телне өйрәнүгә теләк булу;

-          Әйткән һәм язган сүзләрең өчен җаваплылык хисләре булу;

 Бу нәтиҗәләргә ирешүнең ысуллары булып, дәреслектәге текстлар, алар буенча сораулар һәм биремнәр, проблемалы диалоглар тора. Татар теленә   өйрәтүнең метапредмет (регулятив, коммуникатив, танып-белү) нәтиҗәләре  булып универсаль уку гамәл-ләре формалаштыру тора :

Регулятив универсаль уку гамәлләре:

-          Мөстәкыйль рәвештә дәреснең темасын һәм максатын билгеләү.

-          Эшчәнлек өчен эш урыны әзерләү.

-          Эшне планлаштырырга өйрәнү.

-          Эшнең дөреслеген тикшерү.

-          Эш сыйфатына бәя бирә белү.

-          Эш барышында гади генә эш приборлары белән эш итә белү (линейка, бетергеч, карандаш, сүзлек дәфтәре).

-          Танып белү универсаль уку гамәлләре:

-          Дәреслек белән эш итә белү.

-          Текстны (хикәя, шигырь, әкиятне) сәнгатьле итеп уку.

-          Текстта очраган таныш сүзләргә таянып, яңа сүзләрнең мәгънәсен төшенү.

-          Текстны сәнгатьле итеп укыгач, сорауларга җавап бирү

-          Укытучының авыр булмаган сорауларына җавап бирә, тиешле мәгълүматны дәреслектән таба белү.

-          Предметларны чагыштыра, охшаш һәм аермалы якларын билгели белү

-          Укылган яки тыңланган текстның эчтәлеген сөйли белү.

-          Төрле сүзлекләрдән куллана белү.

-          Коммуникатив универсаль уку гамәлләре:

-          Дәрестә һәм төрле ситуацияләрдә диалогта катнаша белү.

-          Укытучының, классташларының сорауларына җавап бирү

-          Сөйләм этикеты нормаларын үтәү: исәнләшә, саубуллаша, рәхмәт белдерә белү.

-          Башкаларның сөйләмен тыңлый һәм аңлый белү.

-          Парларда эшли белү.               

     Татар теленә өйрәтүнең предмет нәтиҗәләре:

–      татар телендә сөйләшүчеләр белән телдән яки язмача аралашу күнекмәләренә ия булу;

–      телдән яки язма сөйләм күнекмәләренә ия булу өчен кирәкле беренчел лингвистик белемнәрне үзләштерү;

             -    татар балалар әдәбияты һәм халык авыз иҗаты үрнәкләре белән танышу;

I.Сөйләшү

Диалогик сөйләм:

-сайланган эчтәлек аша әңгәмәдәшең белән контакт урнаштыра, сорау куя, җавап бирә, кире кага, раслый белү;

-дәреслектә бирелгән үрнәк диалогларны сәнгатьле итеп уку, сөйләү һәм охшаш диалоглар төзү, программада күрсәтелгән коммуникатив максатлар буенча әңгәмәдә катнаша алу.

Монологик сөйләм:

-җанлы һәм җансыз предметларны, рәсем, картина эчтәлеген сурәтләп сөйли белү;

-өйрәнелгән темалар буенча кечкенә информация бирә белү.

II.Ишетеп аңлау(аудирование)

-нормаль темп белән әйтелгән ишетү аша мәгънәсен аңларга , аңлаган турында фикер йөртергә, аралашуда куллана белергә өйрәтү;

-сүзләрне, сүзтезмәләрне, җөмләләрне, грамматик формаларны бер-берсеннән ишетү аша аерырга өйрәтү;

-ишетү хәтеренең күләмен үстерү.

III.Уку

-татар әлифбасына гына хас хәрефләрне дөрес уку, авазларны дөрес әйтә белү;

-транскрипция билгеләрен укый һәм куллана белү күнекмәләрен формалаштыру;

-интерференция күренешеннән котылу өчен, рус теленнән кергән сүзләрдә һәм татар теленең үз сүзләрендә бер үк хәрефнең төрле авазлар белдерүен аңлап аера белү.(алма-автобус; кош-помидор һ.б.);

-сәнгатьле дөрес уку күнекмәләре формалаштыру;

-уку техникасын үстерүгә ярдәм итә торган рифмовкалар, җырлар, рифмалаштырылган әкиятләр өйрәнү.

IV.Язу

-1нче сыйныфта язуга өйрәтүнең төп максаты- татар әлифбасы хәрефләрен, программага кергән сүзләрне дөрес язарга өйрәнү;

-иптәшеңә яки әниеңә записка язу,төрле бәйрәмнәр белән котлау, уенга чакыру язу, үзең турында кечкенә белешмә яза белү күнекмәләрен булдыру;

-дөрес күчереп язу күнекмәләрен формалаштыру

 Автор программасы белән эш  программасы арасындагы үзгәрешләр: Р.З.Хәйдарова, Р.Л.Малафеева. Урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә рус телле балаларга татар телен коммуникатив  технология нигезендә укыту программасы (1 — 11 нче сыйныфлар)( Казан. Татарстан китап нәшрияты. 2014) буенча 1 сыйныфлар өчен татар телен һәм әдәби укуны укытуга 136 сәгать каралган. Мәктәпнең базис укытупрограммасы буенча 2014-2015нче  елга укыту планы нигезендә татар теленә һәм укуга 132 сәгать бирелгән. Мәктәпнең укыту планы буенча 1 нче сыйныфларда 33 атна булу сәбәпле 2016-2017  елга укыту планы нигезендә татар телен укытуга 99 сәгать (атнасына 3 сәгать),  ә укуга 33 сәгать (атнасына 1 сәгать) бирелде.Шуңа күрә, эш программасында, барлык өйрәнелә торган темалар сакланып, сәгатьләр санына корректировка кертелде.  Укучылар тарафыннан җиңелрәк үзләштерелгән темаларга бирелгән сәгатьләр авыррак үзләштерелә торган темалар хисабына кыскартылды. Укучылар өчен кызыклырак һәм кирәгрәк дип уйланган темаларның сәгать саны үзгәртелде. Татар теле һәм әдәби уку буенча эш программасында тематик план аерым төзелде. Программада һәр бүлеккә каралган сәгатьләр саны сыйныфның үзенчә-легенә карап бүленде, диалог - 1, монолог- 1, контроль күчереп язу -2.  1 нче сыйныфта билгеләр куелмый (РФ гомуми һәм профессиональ белем бирү министрлыгы хатына (25.09.2000 №2021/11-13) нигезләнеп).

     Эш    программасының  эчтәлеге  буенча тематик  бүленеш

№	Бүлек  исеме	Программа буенча ка-ралган сәгать саны	Эш програм-масында ка-ралган сәгать саны Тат.т.// уку	Тема буенча предмет нәтиҗәсе,  коммуникатив максат
1	Әйдәгез, танышабыз!	14	11             3	Әңгәмәдәшең белән контакт урнаштыра белү, таныша белү; хәлен сорый белү; яшәү урынын сорый һәм үзеңнең кайда яшәвең турында хәбәр итә белү. Кире кага һәм раслый белү, сорау куя белү. Бер-береңнең яшен сорый һәм җавап бирә белү. Дустының ничәнче сыйныфта укуын сорый һәм җавап бирә белү.
2	Урман дусларыбыз.	6	4                2	[ө],[э] авазларын дөрес әйтергә өйрәтү.  Күплек сан кушымчаларын куллана белү.Кыргый хайван исемнәрен атый белү. А,а хәрефләрен укырга һәм язарга өйрәтү. Бер-береңне чакыра белү. Ә,ә хәрефләрен укырга һәм язарга өйрәтү.Сорау бирә белү.Татарстан җирлегендә яшәүче кыргый хайван санын әйтә белү; -кайда яши? Кайда сораулары һәм аларга өйрәнелгән сүзләр белән җавап бирә белү. -хәзерге заман хикәя фигыльнең IIIзат күплек сан формасын
3	Спорт бәйрәме.	10	8                2	О,о; Н,н; ң Ө,ө И,и Ы,ы Т,т У,уҮ,ү К,к Л,л С,с хәрефләрен укырга һәм язарга өйрәтү. [о] [ө] [ң] [ы] [ү] [к],[қ] авазларын дөрес әйтергә өйрәтү. Үзеңнең хәрәкәт-ләрең турында хәбәр итә бел үавазын дөрес әйтергә өйрәтү. Фигыльгә дөрес сорау куя белү һәм аңа җавап бирү. Фигыльләрне зат - сан белән төрләндерү. Фигыльгә  мый\ми кушымчаларын дөрес ягарга өйрәтү.Куша һәм үтенә белү. Таныш булмаган кешегә мәрәҗәгать итә белү, гафу үтенү.  Бер- береңнән мәгълүмат, интервью ала белү. Хайваннарны, кешеләрне характерлый белү күнекмәләрен формалаштыру.  Сорау куярга өйрәтү.Сорауга җавап бирергә өйрәтү.
4	Мәктәптә	7	6                 1	Дәресләр расписаниесен сорый, әйтә белү. Уку- язу әсбаплары барлыгын, юклыгын хәбәр итә белү. Үзеңә уку- язу   әсбапларын сорап тору яки аларны иптәшеңә тәгъ-дим итә белү. Р,р хәрефләрен укырга һәм язарга өйрәнү. Өстендә, астында сүзләрен сөйләмдә дөрес кулланырга өйрәнү. М,м ,С с хәрефләрен укырга һәм язарга өйрәнү.
5	Йорт хайваннары һәм кошлары.	12	9                 3	.В,в Г,г З,з Б,б П,п Э,э Е,е Й,й хәрефләрен укырга һәм язарга өйрәнү. [W] [г],[ғ] [э],[э] [ө],[о] [йэ], [йэ], авазларын дөрес әйтергә өйрәтү. Яшәү  урыныңны әйтә белү. Йорт хайваннары  исемнәрен әйтә белү .Хушлаша, кунаккка чакыра белү. Кая бар-ганыңны әйтә белү. Очрашканда хәл сораша белү. Кайдан  кайтканыңны әйтә белү. Соруларның мәгънәләрен аңлап дөрес җавап бирергә өйрәтү. Кушымчаларны дөрес ялгау күнекмәләрен булдыру.
6	Бакчада	10	7                  3	Ж,ж Җ,җ Ш,ш Ч,ч хәрефләрен укырга һәм язарга өйрәнү. [а°], [ә],[э],[қ],[ғ],[а°], [ә],[э], [җ],[щ]  авазларын дөрес әйтергә өйрәнү.Тәгъдим итә белү. Ярдәм сорый белү. Эш куша белү. Эшне планлаштыру. Эшләгән өчен мактый белү. Өйрәнгән-нәрне куллана белү. Диалог төзү.
7	Кыш җитте	15	12                3	Хх,Һһ,Цц,Фф,Яя, Юю, ъ,ь  хәрефләрен белергә, куллана белергә; өйрәнергә мөмкин: Уенга чакыра белү.Уенчыклар сорап ала белү, иптәшеңә уенчыклар тәгъдим итә белү.Бәйрәмгә чакыру  яза белү. Кышкы көнне тасвирлый белү. 11 дән 20 гә кадәр саннарның исемнәрен белү. Фикерне кире кага һәм раслый белү.
8	Сәламәт бул!	9	6                 3	Үзеңнең әгъзаларыңны атап күрсәтә белү. Үзеңнең авырткан җиреңне атый һәм күрсәтә белү. Иртән ничек юынганың турында сөйли белү..
9	Безнең гаилә	11	9                 2	Я,я Ю,ю, ъ, ь хәрефләрен укырга һәм язарга өйрәнү. [йа°],[йә],[йу],[йү] авазларын дөрес әйтергә өйрәнү. ъ, ь билгеләре кергән сүзләрне укырга өйрәнү. Гаилә турында сөйли белү. Төсләрне кулланып сөйләшә белү. Алфавитны яттан белергә. Өстендә, астында сүзләрен сөйләмдә дөрес кулланырга өйрәтү. Г. Тукай  тормышы һәм иҗаты.8нче  Март бәйрәме белән котлый белү, өй эшләрендә булышу турында сөйли белү, эш куша белү.Гаилә әгъзалары турында сөйли белү.
10	Татар халык ашлары	10	6                3	Котлау яза белү. Өй эшләрендә булышу турында сөйли белү.Татар сөйләме эти-кетын кулланып, диалогик сөйләм оештыру, өстәмә әдәбияттан дөрес файдалану. Кунакларны каршы ала белү, табынга чакыра белү. Кунакларны сыйлый белү. Татар сөйләме этикетын кулланып, диалогик сөйләм оештыра белү.
11	Кибеттә	12	8                3	У.- в.килеш кушымчаларын сүзләргә дөрес ялгарга өйрәтү. Кибеттә кирәк әйберне сорый белү. Нишләвең турында сөйли белү. Төрле җөмлә калыпларын дөрес кул-ланып, эзлекле сөйләм оештыру
12	Без шәһәрдә яшибез	10	8                  2	Х,х Һ,һ Ц,ц Ф,ф Щ,щ хәрефләрен укырга һәм язарга өйрәнү. [һ], [қ],[ғ] авазларын дөрес әйтергә өйрәнү. Кунакка чакырып хат яза белү. Кая да булса чакыра һәм ризалаша белү. Шәһәр турында сөйли белү . Татарстан шәһәрләрен атый белү.
13	Җәй җитә	10	5                  3	Җәйге табигать, җәйге ял турында, Сабантуй турында сөйли белү. Элек үзләштерелгән мәгълумат белән тыңланганны чагыштыра белү, орфоэпик һәм лексик-грамматик нормаларны саклап, диалогик һәм монологик сөйләм оештыру
	Барлыгы	136	99                33        132

Татар теленнән  укучыларның белем дәрәҗәсенә таләпләр:

                              Грамматик минимум.

1.      Исемнәрнең берлек һәм күплек саны.

2.      Исемнәргә кем? нәрсә? сорауларын куя белү.

3.      Исемнәрнең 1, 2 затта берлектә тартым белән төрләнеше белән таныштыру.

4.      Исемнәрнең юнәлеш, чыгыш, урын-вакыт  килешләре белән таныштыру.

5.      Микъдар һәм тәртип саннары белән таныштыру (1-10 саннары).

6.      Зат алмашлыкларын берлектә баш, иялек, юнәлеш килешләрендә сөйләмдә куллану белән таныштыру.

7.      Бу күрсәтү алмашлыгын сөйләмдә куллану.

8.      Кая? Кайда? Кайдан? сорауларына җавап бирә белү.

9.      Ничә? Ничек?Нинди? сорауларына җавап бирә белү.

10.  Хәзерге заман хикәя фигыльнең 1,2,3 зат формаларын берлектә сөйләмдә куллану.

11.  Боерык фигыльнеңII затта берлек сан формасы белән таныштыру.

12.  -мы/-ме, түгел, әле кисәкчәләрен сөйләмдә куллану.

13.  Белән бәйлеген исем белән сөйләмдә куллану.

14.  Һәм теркәгечен сөйләмдә куллану.

15.  Сыйфат+исем төзелмәсен сөйләмдә куллану.

16.  Сан+исем төзелмәсен сөйләмдә куллану.

 Орфографик һәморфоэпик минимум.

1.Сузык һәм тартык авазлар, аларның аермасы. Калын һәм нечкә сузыклар. Яңгырау һәм саңгырау тартыкларны аерырга өйрәнү.

2.Татар һәм рус телләрендәге сузык һәм тартык авазларны чагыштырып, дөрес әйтә белү, транскрипция билгеләре белән  таныштыру.

3.Сүзләрне иҗекләргә бүлү, иҗекләп икенче юлга күчерү. Иҗек калыпларына нигезләнгән уку кагыйдәләрен гамәли үзләштерү.

4.Озын һәм кыска сузыкларны сүзләрдә дөрес итеп әйтә белү. 5.Татар хәрефләренең кабул ителгән формаларын дөрес язу.

6.Сүз басымы. Сүзләрдә басымны дөрес кую.                             

7.Хикәя һәм сорау җөмләләрне интонацион яктан дөрес әйтергә гадәтләндерү. Җөмлә ахырында дөрес тыныш билгеләрен куеп язарга күнектерү.

8.Ялгызлык исемнәрен баш хәрефтән башлап язарга өйрәнү.

9.Матур һәм дөрес язу күнекмәләре булдыру.

10.Боеру  максаты белән әйтелгән җөмләләрне аңларга өйрәнү.

Рус телендә сөйләшүче балаларның татар теленнән белем һәм күнекмәләрен тикшерү төрләре.

                                                                Башлангыч сыйныф

№	Эш төрләре	Сыйныфлар
		I	II	III	IV
1.	Тыңлап аңлау	Сүзләр, сүзтезмәләр	0,1-0,2 минут	0,2-0,4 минут	0,3-0,5 минут
2.	Диалогик  сөйләм	3 реплика	4 реплика	5 реплика	6 реплика
3.	Монологик сөйләм	4 фраза	5 фраза	6 фраза	7 фраза
4.	Һәр тема  буенча аралаша  белү күнекмәләрен ситуатив  күнегүләр аша тикшерү	2	2	3	4
5.	Уку	15-25 сүз	25-35 сүз	35-45 сүз	45-55 сүз
6.	Язу:
	күчереп язу (гади җөмлә)	1-2 җөмлә	3-4 җөмлә	4-5 җөмлә	5-6 җөмлә
	сүзлек диктанты		5-6 сүз	7-8 сүз	8-9 сүз
	Сочинение (өйрәнү характерында)			4-5 җөмлә	5-6 җөмлә

Рус  телендә  сөйләшүче  балаларга 1нче  класс  дәреслеге белән  эшләү  өчен  татар  теле  дәресеннән                   календарь-тематик  план.

Сәгать саны: барлыгы 99 ; атнага 3 сәгать

Планлаштыру: Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгының “Урта (тулы)  гомуми белем бирү мәктәбендә  рус телле балаларга татар телен  коммуникатив технология нигезендә укыту программасы”(1-11нче сыйныфлар),(төзүче - авторлар: Р. З. Хәйдәрова, Р.Л. Малафеева, Казан: Татарстан китап нәшрияты, 2014)

Дәреслек:  Р. З. Хәйдәрова, Н.Г. Галиева “Күңелле татар теле”. Дүртьеллык башлангыч гомуми белем бирү мәктәбенең 1нче сыйныфы өчен   татар теле һәм әдәби уку дәреслеге (рус телендә сөйләшүче балалар өчен). Казан, “Татармультфильм” нәшрияты, 2012.

Предмет	Сыйныф	Барлык сәгатьләр саны	Атнага сәгатьләр саны	БСҮ дәресләре саны (мон., д/с, күчереп язу)		Дәреслекнең авторы, елы
Татар теле	1в	99	3	2-күчереп язу	1-диал. 1-мон.	Р. З. Хәйдәрова, Н.Г.Галиева. Күңелле татар теле, Казан: “Татармультфильм”, 2012 ел Н.Г.Галиева, Р.М.Туйметова . Татар теленнән эш дәфтәре “Күңелле татар теле”, Казан”Татармультфильм”, 2012 ел
I чирек		27
II чирек		21
III чирек		27		1	1 монолог
IV чирек		24		1	1диалог

№	Дәрес      темасы	Сәг. саны	Укучы      эшчәнлегенә       характеристика							Дәреснең       предмет             нәтиҗәсе							Үткәрү вакыты
																	План буенча			Факт
Әйдәгез танышабыз! (11 сәгать)  Регулятив универсаль уку гамәлләре:  дәрескә кирәкле уку-язу әсбапларын әзерли һәм  алар белән дөрес эш итә белү;дәрестә эш урынын мөстәкыйль әзерли белү һәм тәртиптә тоту күнекмәләрен үстерү.  Танып белүуниверсаль уку гамәлләре: иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; төп мәгълүматны  аеру, укылган яки тыңланган мәгълүматның эчтәлегенә бәя бирә белү; Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;   парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый, дәвам итә, тәмамлый белү. Лексика: исәнме(сез), хәерле көн, мин, син, ул, бу, кыз, малай,укучы, укытучы, ничек? кем? нәрсә? исем, сау бул, яхшы, әйе, юк, түгел, ул, кайда? шәһәр исемнәре, яши, авыл, шәһәр, ничә? яшь, Татарстан, уйныйбыз,әйдә, ярый.1-10 кадәр саннар, ничәнче?Татарстан, Россия шәһәр исемнәре.
1-2	Әйдәгез танышабыз. Синең исемең ничек? Соравы һәм аңа җавап формасы	1 1	Әңгәмәдәше,сыйныфташы  белән контакт урнаштыра, таныша, сорау бирә .							Әңгәмәдәшең белән контакт урнаштыра, таныша, сорау бирә белү							01.09. 02.09. 05.09. 08.09.
3	Бу нәрсә? Соравы һәм аңа җавап формасы	1	Бу нәрсә? Бу-күбәләк. Бу-песи. Бу-эт. Әйдә уйныйбыз.Бу нәрсә? Соравына  җавап бирә белә							Син кем?Бу нәрсә?сораулары аша кирәкле информацияне ала белү
4	Бу кем? Соравы һәм аңа җавап формасы	1	Акбай, эт, песи, нәрсә, күбәләк, әйдә, уйныйбыз сүзләрен сөйләм-дә куллана. Бу кем? соравы җавап бирә							Син кем?Бу кем? Бу нәрсә сорауларыаша  кирәкле инфор-мациянеала белү
5	-мы/-ме сорау кисәкчәләре	1	Бирелгән кушымчалар белән сорау җөмләләр төзи белә							Кире кага һәм раслый белү; ачыклый белү малаймы?); әңгәмәдәшеңнең хәлен сорый белү							09.09.
6	ДМС. Әйдәгез танышабыз.	1	-мы/-ме сорау кисәкчәләрен кулланып кире кага һәм раслый белә							Әкият геройларын сөйләмдә  куллана белү; ачыклый белү; әңгәмәдәшеңнең хәлен сорый белү							12.09. 15.09.
7	Бу кайсы шәһәр? соравы	1	Казан, Чаллы, Түбән Кама, Бөгел-мә, Чистай, Зәй, Алабуга, Әлмәт, Нурлат, яши, шәһәр, кайда.Бу кайсы шәһәр? сорауларына җавап бирә							Бу кайсы шәһәр? Соравын  куя, аңа җавап бирә белү
8	Син кайда яшисең? Соравы һәм аңа җавап формасы	1	Авыл, урман, әйдә, уйныйбыз, бергәавылда, шәһәрдә сүзләрен кулланып  Кайда? соравына җавап бирә							Син кайда яшисең? соравын куя һәм аңа җавап бирә белү							16.09. 19.09. 22.09.
9	ДМС. Әйдә бергә уйныйбыз.	1	Әйдә уйныйбыз җөмләсен, өйрәнел-гән лексиканы диалогик сөйләмдә куллана							Иптәшеңне уйнарга чакыра белү
10	1 дән 10 га кадәр саннар	1	1 дән 10 га кадәр саннарны сөй-ләмдә куллана, ничә? соравына җавап бирә белә							1 дән 10 га кадәр саный белү; саннарны сөйләмдә куллана белү
11	Ничә? Сиңа ничә яшь? Соравы һәм аңа җавап формасы.	1	Яшь, ничә,ничәнче саннар; сан+ исем төзелмәсен кулланып бер-берең белән сөйләшә белә							Бер-береңнең яшен сорый һәм җавап бирә белү;							23.09. 26.09.
12	“Әйдәгез танышабыз” темасын йомгаклау.	1	Өйрәнелгән лексиканыдиалогик сөйләмдә куллана							Ничәнче сыйныфта укуыңны әйтә белү.
Урман дусларыбыз (4 сәгать)   Регулятив универсаль уку гамәлләре: уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү.    Танып белүуниверсаль уку гамәлләре: иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; объектларны чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне  билгеләү.  Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;   парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый, дәвам итә, тәмамлый белү. Лексика: куян, аю, бүре, төлке, тиен, керпе, урман, оча, фил, жираф,  шүрәле, агач, җир, су, зур, кечкенә, усал, хәйләкәр, куркак, йөзә, сикерә, оча, йөгерә, бара, кайта.
13	Кыргый хайваннар.	1	А а, хәрефен  дөрес яза белә. Рәсемнәргә карап,сорау-га  җавап бирә							Кыргый хайваннарның исемнәрен атый,санын әйтә белү							29.09.
14	Кыргый хайван исемнәренең күплек сан формасы.	1	-лар/-ләр  -нар/-нәр күплек сан Кушымчаларын кулланып кыргый хайваннарның исемнәрен атый,санын әйтә белә							Кыргый хайваннарның исемнәрен атый,санын әйтә белү							30.09. 03.10.
15	Нинди? Соравы һәм аңа җавап формасы	1	Сорауларга тулы җавап бирә. Озын һəм кыска сузыкларны сүзлəрдə дөрес итеп əйтə белә. Нинди? соравына җавап бирә О о хәрефен дөрес яза							Хайваннарның кайда яшәгәнен әйтә, аларны сурәтли белү
16	Рус халык әкияте “Төремкәй” Ө ө хәрефе, [ө] авазы	1	Кер,  бергә   яшибез структураларын сөйләмдә куллана							Ө ө хәрефе, [ө] авазыдөрес әйтә белү.Хайваннарның кайда яшәгәнен әйтә, аларны сурәтли белү							06.10.
Спорт бәйрәме (8 сәгать)  Регулятив универсаль уку гамәлләре: уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү. Танып белүуниверсаль уку гамәлләре: иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; объектларны чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне  билгеләү.  Коммуникатив универсаль уку гамәлләре:  әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;   парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый,  дәвам итә, тәмамлый белү. Лексика: йөгер(ә) ,йөз(ә) ,сикер(ә) ,оч(а), кил әле,бас әле; алмагач, сандугач, кояш
17	Боерык фигыльнең 2нче зат берлек сан формасы	1	Боерык фигыльләрне таный, сөйләмдә куллана							Иптәшеңә командалар бирә белү							07.10. 10.10. 13.10.
18	Боерык фигыльнең 2нче зат берлек сан формасы	1	Бас әле, утыр әле, кил әле, бар әле, боерык фигыльләрен таный, сөй-ләмдә кулланә							Әле кисәкчәсен боерык фигыль-нең II зат берлек сан формасы белән куллана белү
19	Спорт бәйрәме	1	Өйрәнелгән фигыльләрне күплек сан формасында кулланып сөйләшә							Өйрәнелгән фигыльләрне кул-ланып нәрсә эшләгәнеңне әйтә белү.
20	Дустыңны урамга уйнарга чакыру.	1	Дустын урамга уйнарга чакыра белә.							Дустыңны урамга уйнарга чакыра белү							14.10. 17.10. 20.10.
21	Ризалык белдерү формасы	1	Дустына ризалыгын белдерә белә.							Дустыңны урамга уйнарга чакыра белү,ризалыгыңны белдерә белү.
22	Уйный фигыльнең 1, 2 затларда төрләнеше	1	Уйный фигылен сөйләмдә куллана белә							Дустыңны урамга уйнарга чакыра белү
23	Кем белән уйныйсың? Соравы, аңа җавап формасы	1								Кем белән уйныйсың?Соравына җавап бирә белү							21.10. 24.10.
24	Тәртип саннары	1	Тәртип саннарын сөйләмдә кул-лана белә; Ничә? соравына җавап бирә							Тәртип саннарын сөйләмдә куллана белү.
Мәктәптә (6 сәгать)    Регулятив универсаль уку гамәлләре: уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү.   Танып белүуниверсаль уку гамәлләре: иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; объектларны чагыштыру, классификацияләү    өчен уртак билгеләрне объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне  билгеләү.   Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;   парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый, дәвам итә, тәмамлый белү. Лексика:дәфтәр, китап, бетергеч, каләм, акбур, дәрес, рәсем, татар теле, нишли? укый, яза, рәсем ясый, җырлый, мәктәп, бүген, бар, кирәкме? бир әле, мә, ал, такта, нинди? пычрак,чиста, яхшы, матур, кирәк(ми), рәхмәт, кайда? өстәлдә, укучы, укытучы, начар, бас, утыр татар теле, җыр.
25	Уку-язу әсбаплары	1	Уку-язу әсбапларының исемен, барлыгын, юклыгын әйтеп сөй-ләшә белә. Уку-язу әсбапларының исемен, санын, төсен, барлыкта,юклыкта кулланып  сөйли. Уку-язу әсбапларының кирәклеген әйтә, иптәшенә тәкъдим итә, үзенә сорап ала							Уку-язу әсбапларының исемен, барлыгын, юклыгын әйтә белү							27.10.
26	Уку-язу әсбапларының саны, төсе, барлыгы, юклыгы	1								Уку-язу әсбапларының исемен, санын, төсен, барлыгын, юклы-гын әйтә белү							28.10. 07.11
27	Уку-язу әсбапларының кирәклеген әйтү, үзеңә сорап алу белү формасы	1								Уку-язу әсбапларының кирәк-леген әйтә, иптәшеңә тәкъдим итә, үзеңә сорап алу белү
28	Без дәрестә	1	Укыйязарәсем ясый Җырлыйсаныйала							Мәктәптәге уку хезмәтен атый белү							10.11.
29	Кайда? Соравы һәм аңа җавап формасы	1	Өстәлдә нәрсә бар ? соравына җавап бирә							Предметларның урынын,санын,  әйтә белү							11.11. 14.11.
30	“Мәктәптә” темасын йомгаклау	1	Өйрәнелгән лексиканы кулланып бер-бере белән диалогик сөйләмдә аралаша. Сузык һəм тартык аваз-ларны, аларның аермасын белә. Яңгырау һəм саңгырау тартык-ларны аера							Үзеңнең һәм иптәшеңнең ничек укыганын әйтә белү.Уку-язу әсбапларының кирәклеген әйтә, иптәшеңә тәкъдим итә, үзеңә сорап алу белү
Йорт хайваннары һәм кошлары (9сәгать)   Регулятив универсаль уку гамәлләре: уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү.   Танып белүуниверсаль уку гамәлләре: иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне  билгеләү.   Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;   парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый, дәвам итә, тәмамлый белү. Лексика: песи, эт, сарык, сыер, ат, кәҗә, дуңгыз, кош, әтәч, тавык, каз, үрдәк,  куян, аю, бүре, төлке, тиен, керпе, урман, оча, фил, жираф,  шүрәле, агач, җир, су, зур, кечкенә, усал, хәйләкәр, куркак, йөзә, сикерә, оча, йөгерә, бара, кайта.
31	Йорт  хайваннары  һәм кошлары	1	Йорт  хайваннары  һәм кошлары-ның исемнәрен әйтә белә. Вв хәре-фен һәм авазын белә								Йорт хайваннарының һәм кош-ларының исемнәрен әйтә, саный белү						17.11.
32	Кая?  Соравы  һәм аңа җавап формасы	1	Кая? соравын үзләштерә һәм, аларга җавап буларак, исемнәрне юнәлеш килешендә куллана								Йорт хайваннарының һәм кош-ларының исемнәрен әйтә, саный,яшәү урының әйтә  белү						18.11. 21.11. 24.11.
33	Хайваннарны сүрәтләү	1	Ат зур, көчле. Мәче кечкенә, ма-тур төзелмәләрен куллана белә .								Хайваннарны сүрәтли белү
34	Кая? кемгә? Сораулары  һәм  аларга җавап бирү.	1	Кая? кемгә? сорауларына  исем-нәрне юнәлеш килешендә кул-ланып җавап бирә								Кая барганыңны, кайда яшә-гәнеңне әйтә, сорый белү
35	Кайдан? Соравы һәм аңа җавап формасы	1	Иптәшеннән кайдан кайтканын сорый һәм үзенең кайдан кайт-канын әйтә белә								Иптәшеңнең кайдан кайтканын сорый һәм үзеңнең кайдан кайт-каныңны әйтә белү.						25.11. 28.11. 01.12.
36 37	Кая? Кайда? Кайдан?  Сораулары һәм аларга җавап формасы	2	Кая? Кайда? Кайдан?  сорауларына җавап формасын белә								Кая барганыңны, кайда торганыңны, кайдан кайтканыңны әйтә белү
38	Тыныч йокы, хәерле иртә теләү	1	Әнисенә”Әни, тыныч йокы! Әти, хәерле иртә!”дип әйтә								Тыныч йокы, хәерле иртә тели белү						02.12.
39	“Без йоклыйбыз” тексты	1	Өйрәнелгән лексиканы кулланып бер-берең белән диалогик сөйләмдә аралаша.								Тыныч йокы, хәерле иртә тели белү						05.12.
Бакчада (7 сәгать)   Регулятив универсаль уку гамәлләре:  уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү.    Танып белүуниверсаль уку гамәлләре: иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; объектларны чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак  билгеләрне  билгеләү.    Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;   парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый, дәвам итә, тәмамлый белү. Лексика: кишер, шалкан, алма, кыяр, бәрәңге, суган, кәбестә, җиләк
40	Яшелчәләр	1		Яшелчә исемнәрен, санын, алар-ның төсен, тәмен әйтеп, аларны сорап алу. Рәсемнәр,предметлар кулланып сорау-җавап бирү							Яшелчә исемнәрен, санын, аларның  төсен, тәмен әйтә, аларны сорап ала белү						08.12.
41	Җиләк-җимешләр	1		Син нәрсә яратасың ? Мин җиләк яратам. Ә чияяратасыңмы ? Юк, яратмыйм төзелмәләрен куллана							Нинди яшелчә, җиләк- җимеш яратканыңны әйтә белү.						09.12. 12.12. 15.12.
42	Нинди? Соравы һәм аңа җавап формасы	1		Сорауларга җавап бирә,сөйләшә							Яшелчә исемнәрен, санын, аларның төсен, тәмен әйтә, аларны сорап ала белү
43	Рус халык әкияте “Шалкан”	1		Шалкан” әкиятенең эчтәлеген белә,сорауларга җавап бирә.							Шалкан” әкиятенең эчтәлеген белү
44	Нәрсә яратканны, яратмаганны әйтү, сорау формалары	1		Сорауларга җавап бирә. Син  щи яратасыңмы?							Нәрсә яратканыңны,яратмаганыңны әйтә, сорый белү.						16.12.
45	Безнең бакчада	1		Безнең бакчада темасына сөйли							Бакчада нәрсә үскәнне әйтә белү						19.12. 22.12.
46	Кем? Нәрсә? нишли? нинди? сораулары һәм аларга җавап формалары	1		Кем? нәрсә? нишли? нинди? сорауларына җавап формасын белә							Кем? нәрсә? нишли? нинди? сорауларына җавап бирә белү
Кыш җитте (12 сәгать) Регулятив универсаль уку гамәлләре:уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү. Танып белүуниверсаль уку гамәлләре: иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; объектларны чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне  билгеләү. Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;   парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый,  дәвам итә, тәмамлый белү. Лексика: кыш, салкын, кар ява, җил, буран, чаңгы, чана, әкрен, ярый, шуа, тау, яңа ел, Кыш бабай, Кар кызы,  чыршы, яшел, бәйрәм, җитә, котлыйм
47	Кыш билгеләре	1		Кыш билгеләрен әйтә, кышкы уенга чакыра, көн нинди булуын сорый							Кыш билгеләрен әйтә, кышкы уенга чакыра, көн нинди булуын сорый белү.						23.12. 09.01. 12.01.
48	Кышкы уенга чакыру	1		Чыга фигылен 1 зат юклык формасын белә							кышкы уенга чакыра белү
49	Кыш бабай килә	1		Диалоглар төзеп сөйләшә							Кыш бабайдан бүләк сорап ала белү
50	Минем чанам бар төзелмәсе	1		Рәсемнәр, предметлар    кулланып сорауларга җавап бирә							Чана, чаңгы, тимераяк сүзләрен әйтә белү						13.01. 16.01. 19.01.
51	Кышкы уеннар	1		Предметларның барлыгын, юклыгын әйтә							Бу предметларның барлыгын, юклыгын, нәрсә белән шуга-ныңны әйтә белү
52	-мы/-ме сорау кисәкчәләрен кулланып, сорау бирү; раслау һәм инкарь итү.	1		Әйе,юк,түгел сүзләрен сөйләмдә куллана							мы/-ме сорау кисәкчәләрен кулланып, сорау бирә белү
53	Яңа ел бәйрәме	1		Алсу, сине яңа бәйрәме белән котлыйм төзелмәсен сөйләмдә куллана							Яңа ел бәйрәме турында сөйли белү						20.01. 23.01. 26.01.
54	Бәйрәмдә	1		Тәрҗемә итә, җөмләләр төзи Һава торышын тасвирлый							Бәйрәмгә барганыңны, бәй-рәмнең кайда булганын әйтә белү.
55	Бәйрәмгә барабыз	1		Бер-берен бәйрәмгә чакыра							Бәйрәмгә барганыңны, бәйрәм-нең кайда булганын әйтә белү. Һава торышын тасвирлый белү
56	Бер-береңне уенга чакыру	1		Уенга чакыра							Бер-береңне уенга чакыра белү						27.01. 30.01. 02.02.
57	Татар алфавитындагы  хәрефләр тәртибе	1		Татар алфавитындагы хәрефләрнең тәртибен белә							Татар теленә генә хас авазларны дөрес әйтә белү
58	Татар теленә хас авазларны кабатлау	1
Сәламәт бул ( 6 сәгать) Регулятив универсаль уку гамәлләре: уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү  Танып белүуниверсаль уку гамәлләре:иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; объектларн чагштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне  билгеләү.   Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;   парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый, дәвам итә, тәмамлый белү. Лексика: баш, бит, чәч, борын, колак,авыз, кул, күз, аяк, бармак, авырта, сабын, тарак, сөлге теш щеткасы, чистарта, юа, сөртә,   тарый
59	Сәламәт бул!	1			Диалог төзи белә						Сәламәт булу өчен киңәшләр бирә белү						03.02. 06.02. 09.02.
60	Кай җирең авыртканын сорау, әйтү	1			Фигыль  белән җөмләләр төзи						Кай җирең авыртканын сорый, әйтә белү
61	Авырта фигыльнең юклык формасы	1			Фигыльнең юклык формасы белә						Кай җирең авыртканын сорый, әйтә белү
62	Авыру кешенең хәлен сорау, аңа дару, чәй тәкъдим итү	1			Фигыль  белән җөмләләр төзи     Диалог төзи. Ситуатив күнегүләр эшли						Авыру кешенең хәлен сорау, аңа дару, чәй тәкъдим итә белү						10.02. 20.02.
63	Шәхси гигиена предметлары	1			Теш щеткасы, сабын, сөлге, тарак, тарый, чистарта.Исемнәрне 1, 2 зат тартым белән төрләндерү күнекмәләрен камилләштерү						Шәхси гигиена предметларның исемнәрен әйтә, сорап ала белү
64	Шәхси гигиена предметларын сорап алу	1			Исемнәрне 1, 2 зат тартым белән төрләндерү күнекмәләрен камилләштеә.						Шәхси гигиена предметлары-ның исемнәрен әйтә, аларның барлыгынюклыгын, кирәклеген әйтә, аларны сорап ала белү						23.02.
Безнең гаилә ( 9 сәгать) Регулятив универсаль уку гамәлләре: уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү.  Танып белүуниверсаль уку гамәлләре:  иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; объектларнычагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне  билгеләү. Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;   парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый,дәвам итә, тәмамлый белү. Лексика: әни, әти, апа, абый,  сеңел, эне, әби, бабай, бәлеш, гөбәдия, чәкчәк, өчпочмак, ипи
65	Гаилә	1			Диалоглар төзи, ситуатив күнегүләр эшли							Гаилә әгъзаларының исемнәрен атый, үз гаиләң турында сөйли белү;						24.02. 27.02. 02.03.
66	Минем гаиләм                 (Күчереп язу)	1			Иптәшеннән гаиләсе турында сорый; сорауларга җавап бирә							иптәшеңнең гаиләсе турында сорый белү
67	Гаилә әгъзаларының нишләгәнен әйтү	1			Гаилә әгъзаларының нишләгәнен әйтә							Гаиләдә кемнәр барлыгын әйтә, сорый белү, гаилә әгъзалары-ның  нишләгәнен әйтә белү
68	Яз фасылы	1			Яз фасылы турында, язгы көнне сурәтләп сөйли.							Яз фасылы турында, язгы көнне сурәтләп сөйли белү						03.03. 06.03. 09.03.
69	Язгы көн	1			Язгы көн турында сөйли.Сиңа яз ошыймы? соравына җавап бирә							Һава торышын сорый, урамга чакыра белү;язның ошаганың, ошамаганын әйтә белү
70	Фатыйх Кәрим “Яз җитә”	1			Аңлап,сәнгатьле укы; Һава торы-шын сорый, урамга чакыра;							Аңлап,сәнгатьле укый белү; Һава торышын сорый, урамга чакыра белү;
71	8нче Март – әниләр бәйрәме	1			Бәйрәм белән,уңышлар,      сәла-мәтлек,телим сүзләрен сөйләмдә куллана							Бәйрәм белән котлый белү.						10.03. 13.03. 16.03.
72	Бәйрәм белән котлый белү	1			Син алмашлыгын төшем килешендә куллана							Бәйрәм белән котлый белү.
73	Сөйләмдә “тәмле сүзләр”не куллану	1			Тыныч йокы, хәерле иртә (көн,кич), рәхим итегез, сау булыгыз төзелмәләрен белә							Сөйләмдә “тәмле сүзләр”не куллана белү
Татар халык ашлары (6 сәгать) Регулятив универсаль уку гамәлләре: уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү. Танып белүуниверсаль уку гамәлләре: иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; объектларны чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак  билгеләрне  билгеләү.  Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;   парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый, дәвам итә, тәмамлый белү. Лексика: бәлеш, гөбәдия, чәкчәк, өчпочмак, кыстыбый,пәрәмәч..
74	Татар халык ашлары	1				Табынга чакыра, татар халык ашла-рының исемнәрен әйтеп җөмләләр төзи							Табынга чакыру, татар халык ашларының исемнәрен әйтә белү					17.03. 30.03. 31.03.
75	Ризыкларның тәмле булуын әйтү	1				Нинди ризыклар яратканын, нинди ризык кирәк икәнен, нәрсә белән чәй эчкәнен әйтә							татар халык ашларының исемнәрен әйтә, ризыкларның тәмле булуын әйтә белү.
76	Табын янында	1				Өйрәнелгән лексиканы  сөйләмдә дөрес  куллана, хикәя төзи.							Нинди ризыклар яратканыңны, нинди ризык кирәк икәнен, нәрсә белән чәй эчкәнеңне әйтә белү
77	Кунакны каршы алу	1				Сөйләмдә тылсымлы сүзләр куллана.							Кунакларны каршы ала белү, аларны табынга чакыра белү;					03.04. 06.04.
78	-мы/-ме сорау кисәкчәләрен кулланып мәгълүмат алу	1				-мы/-ме сорау кисәкчәләрен кулланып сөйли							мы/-ме сорау кисәк-чәләрен кулланып мәгълүмат ала белү
79	Туган көн белән котлау	1				Туган көн турында сөйли, дустын туган көн белән котлый							Туган көн турында сөйли, туган көн белән котлый белү					07.04.
Кибеттә (8сәгать)   Регулятив универсаль уку гамәлләре: уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү.   Танып белүуниверсаль уку гамәлләре: иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне  билгеләү.   Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;   парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый, дәвам итә, тәмамлый белү. Лексика: кишер, шалкан, алма, кыяр, бәрәңге, суган, кәбестә, җиләк, кызыл, зәңгәр, яшел, ак, кара, сары, тәмле, тәмле түгел, яратам, ничә сум, бирегез әле, чалбар, итек, яулык, итәк, бүрек, бияләй, башлык, күлмәк, сум.
80	Ашамлыклар	1				Рәсемнәр, предметлар    кулланып сорауларга җавап бирә							Азык-төлек исемнәрен, нәрсә ашаганыңны, эчкәнеңне әйтә белү.						10.04. 13.04.
81	Эч, аша фигыльләрнең 1, 2, 3 затта берлек санда куллану	1				Эч, аша фигыльләрен 1, 2, 3 затта берлек санда куллана							Эч, аша фигыльләрнең 1, 2, 3 затта берлек санда куллана белү.Азык-төлек исемнәрен, нәрсә ашаганыңны, эчкәнеңне әйтә белү.
82	Нәрсә ашыйбыз, нәрсә эчәбез	1				Сүзләр, сүзтезмәләр тәрҗемә итә							Мин пычак белән ипи кисәм; Мин кашык белән аш ашыйм төзелмәләрен сөйләмдә куллана белү.						14.04.
83	Савыт-саба	1				Рәсемнәр, предметлар    кулланып сорауларга җавап бирү							Ничә? Ничә сум? Сорауларын сөйләмдә куллана һәм аларга җавап бирә белү;						17.04. 20.04. 21.04.
84	Кибеттә савыт-саба сатып алу	1				-мы/-ме сорау кисәкчәләрен сөйләмдә куллана
85	Савыт-саба кибетендә	1				-мы/-ме сорау кисәкчәләрен сөйләмдә куллана, җөмләләр төзи,сорауларга җавап бирә							Ничә? Ничә сум? Сорауларын сөй-ләмдә куллана һәм аларга җавап бирә белү;
86	Киемнәр	1				Җөмләләр төзи. Сорауларга җавап бирә. Исемнәрнең 1, 2, 3 зат берлек санда тартым белән төрләнешен белә							Киемнәрнең исемен, төсен әйтә белү						24.04. 27.04.
87	Исемнәрнең 1, 2, 3 зат берлек санда тартым белән төрләнеше	1											Киемнәрнең исемен, төсен, нинди кием кигәнеңне әйтә белү
Без шәһәрдә яшибез ( 8 сәгать)    Регулятив универсаль уку гамәлләре: уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү.     Танып белүуниверсаль уку гамәлләре: иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак   билгеләрне  билгеләү.    Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;   парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый, дәвам итә, тәмамлый белү. Лексика: безнең, бик, матур, зур, киң, урам, йөри, Татарстан шәһәрләре  исемнәре
88	Шәһәрдә	1					Темага караган сүзләрне дөрес кул-ланып җөмләләр төзи, диалоглар төзи.							Кая? Кайдан? Кайда? сора­уларына җавап бирә белү					28.04.
89	Безнең шәһәр	1					Кая? Кайда? Кайдан? сорауларына җавап бирә;Чиста, матур, кечкенә, зур, пычрак сыйфатларын кулла-нып җөмләләр төзи							Чиста,матур,кечкенә, зур, пыч-рак сыйфатларын кулланып шә-һәрне сурәтли белү.					01.05. 04.05. 05.05.
90 91	Кайда? соравы Мин транспортта  барам.	2					Мин машинада барам төзелмәсен сөйләмдә куллана							Нинди транспортта барганыңны әйтә белү
92	“Татарстан шәһәрләре”темасын кабатлау.	1					Рәсемнәрне   кулланып сорауларга җавап бирә							Бу кайсы шәһәр?  Син кайда яшисең? соравын куя һәм аңа җавап бирә белү					08.05. 11.05. 12.05.
93	Исемнәрнең юнәлеш, чыгыш килеше	1					Исемнәрнең юнәлеш, чыгыш килешендә килүен белә							Сөйләмдә исемнәрне  юнәлеш, чыгыш килешендә куллана белү
94	Исемнәрнең урын-вакыт килеше	1					Исемнәрне урын-вакыт килешендә куллана							Нинди транспортта барганыңны әйтә белү
95	“Шәһәрдә” темасын йомгаклау дәресе.                   (күчереп язу)	1					Рәсемнәр, предметлар    кулланып сорауларга җавап бирә, тәрҗемә итә, диалоглар төзи. Шәһәрләрне картадан күрсәтә, дөрес әйтә, сорауга  җавап бирә							шәһәрне сурәтли, кайда торганыңны әйтә белү					15.05.
Җәй җитә (5 сәгать) Регулятив универсаль уку гамәлләре: уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү.  Танып белүуниверсаль уку гамәлләре: иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне  билгеләү. Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;   парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый,  дәвам итә, тәмамлый белү. Лексика: җәй, көн, елга, күл, җиләк, гөмбә, Сабантуй,багана,капчык,чүлмәк,кашык,
96	Җәй җитә.	1						Өйрәнгән лексиканы сөйләмдә куллана							Җәй билгеләрен әйтә белү .	18.05.
97	Күңелле җәй . Җәйге ял.	1						Җөмлә ләр төзи, монологик сөйләмне белә. Өйрәнгән лексиканы сөйләмдә куллану,җөмләләр төзү, монологик сөйләм.Кояш балкый, оча, чәчәкләр үсә, җиләк-җимеш, пешә, урамда җылы							җәй көне урманга, дачага барганыңны әйтә, урманда җиләк, гөмбә җыярга чакыра  белү.	19.05.
98	Габдулла Тукай “Бала белән күбәләк”	1						Хикәя җөмләләрне интонацион яктан дөрес әйтә, җөмләләр төзи, аңлап, сәнгатьле укый							Җәй турында сөйли белү	22.05. 25.05.
99	Без Сабантуйга барабыз	1						Сорауга төгәл җавап бирә, диалог-лар төзи, монологик сөйләмгә чыга. Дуслар, Сабантуй бәйрәме, бәйрәм, капчык,чүлмәк, кашык,чүлмәк вата,  капчык белән сугыша							Дусларны Сабантуй бәйрәменә чакыра белү;бәйрәмдә ниш-ләгәнеңне әйтә белү.

  Укыту-методик комплекты

Программа:  Татарстан Республикасы Мәгариф министрлыгы Р.З.Хәйдарова,Р.Л.Малафее-ва. Урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә рус телле балаларга татар телен коммуникатив технология нигезендә укыту програм-масы(1—11нче сыйныфлар) ( Казан. 2014) Дәреслек: Р. З. Хәйдәрова, Галиева Н. Г.  Күңелле  татар теле:   Дүртьеллык башлангыч гомуми белем бирү мәктәбенең 1 нче сыйныф өчен татар теле һәм әдәби уку  дәреслеге (Рус  телендә сөйләшүче балалар өчен) Р.З.Хәйдәрова, Н.Г.Галиева. -  Казан: “Татармульфильм”,  2012. Н. Г. Галиева, Р. М. Туйметова. Эш дәфтәре. 1класс- Казан, “Татармультфильм” , 2012.

1.А.Ш.Асадуллин, Р.А.Юсупов .Рус телле балаларга татар телен укыту методикасы нигезләре. - Казан: Мәгариф, 2010. 2.Ч. М. Харисова. Теория и практика обучения татарскому произношению в русскоязычных школах. -  Санкт-Петербург: Просвещение, 2008. 3.Ф.Ф. Харисова. Основы методики обучения татарскому языку как неродному. -  Санкт-Петербург: Просвещение, 2008. 4.Ч. М. Харисова. Методика обучения татарскому произношению. -  Казань: Магариф, 2010. 5.Р. З. Хайдарова. Научно-педагогические аспекты билингвального образования в Республике Татарстан. - Набережные Челны,  2006.  6.Р. З.Хайдарова, Н. Г. Галиева, Л. Ә. Гыйниятуллина “Рус телендә сөйләшүче балаларга татар теле укыту” 1класс – Казан, “Татармультфильм” 2012.  7.Р. З.Хайдарова, Н. Г. Галиева, Л. Ә. Гыйниятуллина .Диск”Татар телен өйрәнәбез”, “Рус телендә сөйләшүче балаларга татар теле укыту”  – Казан, “Татармультфильм” 2012.                                             8. Р. З.Хайдарова, Н. Г. Галиева, Л. Ә. Гыйниятуллина .Диск”Күңелле татар теле”, “Рус телендә сөйләшүче балаларга татар теле укыту”  – Казан, “Татармультфильм” 2012. 9.Диск “Габдулла Тукай” , Татарстан-Синема 10.Диск “Заман” ,“Рус телендә сөйләшүче балаларга татар теле укыту”  – Казан,    2008.     11.Аудиодисклар .В.Н.Мещерякова «Татарча да яхшы бел!» ,ИРОРТ, 2011.  12.Аудиодисклар “Җырлап- биеп уйныйбыз!”, 2008.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  13.“Фән һәм мәктәп”, “Мәйдан”, “Мәгариф” журналлары. 14.Дисклар, презентацияләр, мультимедиа ресурслар. http://www.tatmedia.com                           http://www.tatar.ru http://www.selet.biz/                                   http://www.tatar.com.ru http://www.kltaphane.tatar.ryu                   http://www.matbugat.ru http://www.belem.ru                                   http://www.edu.tatar.ru

1. Р.Р.Нигъматуллина Татар телен өйрәнүчеләр өчен кагыйдәләр hәм күнегүләр җыентыгы.1 кисәк. - Яр Чаллы, 2008. 2. Хайдарова Р. З. Сборник ситуативных упражнений по татарскому языку для русскоязычных учащихся. - Набережные Челны, 2010. 3. Н. Г. Галиева, Р. М. Туйметова. Эш дәфтәре. 1класс- Казан, “Татармультфильм” , 2012. http://www.tatmedia.com http://www.tatar.ru http://www.selet.biz/ http://www.tatar.com.ru http://www.kltaphane.tatar.ryu http://www.matbugat.ru http://www.belem.ru http://www.edu.tatar.ru

                                                                       Рус телендә сөйләшүче  балаларга   әдәби укуны

укыту буенча эш программасы.

1 нче в сыйныфы.

Аңлатма язуы.

Татар теле.

Атналык сәгатьләр саны – 1

Еллык сәгатьләр саны – 33

Эш программасы  түбәндәге документларны исәпкә алып төзелә:

1.”Мәгариф турында” Татарстан Республикасы Законы

2.Россия Федерациясе  мәгариф һәм фән министрлыгы боерыклары белән гомуми белем бирүнең федераль дәүләт стандарты (башлангыч гомуми белем бирү - № 373, 06.10.2009 ел) расланды.

Татарстан Республикасы гомуми белем бирү мәктәпләрендә “Татар теле”, “Әдәбият” (“Әдәби уку”) фәннәрен укыту башлангыч, төп        һәм урта гомуми белем бирү оешмалары өчен төзелгән базис һәм үрнәк уку-укыту планнары (Татарстан республикасы мәгариф һәм фән министрлыгының 2012 нче елның 9 нчы июлендә гамәлгә кертелгән 4154/12 санлы, 2012 нче елның 10 нчы июлендә гамәлгә кертелгән 165/12 санлы боерыклары) һәм Татарстан Республикасы мәгариф һәм фән министрлыгының 9777/12 нче санлы (13.08.2012 ел), 9127/13 нче санлы (09.07.2013 ел) хатлары нигезендә гамәлгә ашырыла.

 Башлангыч гомуми белем бирү баскычында федераль дәүләт белем стандарты 2011/2012 нче уку елыннан гамәлгә кертелде.

  Федераль дәүләт белем стандарты – алдагы елларга мәгариф үсеше стратегиясен билгеләүче норматив хокукый документ.

3. Программа: Р.З.Хәйдарова, Р.Л.Малафеева. Урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә рус телле балаларга татар телен коммуникатив технология нигезендә укыту программасы (1 — 11 нче сыйныфлар)( Казан. Татарстан китап нәшрияты. 2014)

4. Дәреслек: Р. З. Хәйдәрова, Н.Г. Галиева “Күңелле татар теле”. Дүртьеллык башлангыч гомуми белем бирү мәктәбенең 1нче сыйныфы өчен   татар теле һәм әдәби уку дәреслеге (рус телендә сөйләшүче балалар өчен). Казан, “Татармультфильм” нәшрияты, 2012.

5. Әлмәт шәһәре муниципаль бюджет белем бирү учреждениесе «11 нче урта гомуми белем бирү мәктәбе»нең базис укыту планына, локаль актына, дәресләр расписаниясенә (2016-2017нче уку елы);             

       Федераль дәүләт башлангыч белем стандарты нигезендә башлангыч белем бирү төп гомуми белем бирүнең беренче баскычы булып тора. Аның төп максаты – башлангыч белем бирү белән беррәттән, балаларның танып белү активлыгын үстерү, уку эшчәнлеге күнекмәләрен формалаштыруга нигез салу, максат куя һәм аны гамәлгә ашыру юлларын эзли белү, уку нәтиҗәләрен бәяләү күнекмәләрен үстерү. Укытуның беренче баскычында ук инновацион технологияләрдән, шул исәптәп интерактив һәм дистанцион формалардан файдалану зарур..

Татарстан Республикасы Конституциясенең 8 нче матдәсе һәм «Татарстан Республикасы халыкларының телләре турындагы» Закон нигезендә татар һәм рус телләре – тигез хокуклы дәүләт телләре.Күп милләтле Татарстанда дәүләт телләренең икесен дә белү халыкларның үзара аңлашып, тату яшәвенең нигезен тәшкил итә. Татар теле барлык урта (тулы) гомуми  белем бирү мәктәпләрендә төп укыту фәннәренең берсе булып тора.

Татар телен дәүләт теле буларак укыту – аралашу чарасы, шулай ук укучыларны рухи һәм әхлакый яктан тәрбияләү, аларның аралашу культурасын формалаштыру ысулы да. Татар телен аралашу чарасы буларак үзләштерү нәтиҗәсендә укучылар көндәлек тормышта, полиэтник җәмгыятьтә үзара аңлашу һәм хезмәттәшлек итү күнекмәләренә ия булалар.

Татар теле, танып белү чарасы буларак, укучыларның фикер йөртү,  интеллектуаль һәм иҗади сәләтләрен үстерүгә хезмәт итә, шулай ук рус телле укучыларны татар халкының мәдәнияте һәм милли үзенчәлекләренә якынайта, башка халыкларга карата хөрмәт хисе, толерантлык, мәдәниятара аралашу осталыгы кебек универсаль күнекмәләр булдыруга этәргеч ясый.

Татар теленә өйрәтүнең төп максатлары:

o   башлангыч мәктәп укучысының аралашу даирәсен, аралашу ситуацияләрен исәпкә алып, сөйләм эшчәнлегенең барлык төрләре (тыңлап аңлау, сөйләү, уку, язу) буенча укучыларда коммуникатив компетенция (аралашу осталыгы)  формалаштыру;

o   укучының танып белү, гомуми уку күнекмәләрен, сөйләм культурасын үстерү;

o   татар милләтенә, аның тарихи һәм мәдәни хәзинәләренә карата хөрмәт тәрбияләү; укучыларны мәдәниятара диалогка тарту; татар телен дәүләт теле буларак өйрәнүгә ихтыяҗ тудыру.

Программа телгә өйрәтүнең иң заманча юнәлешләре булган  коммуникатив һәм эшчәнлекле технологияләргә нигезләнә. Татар теленә өйрәтүнең төп принциплары: коммуникативлыкпринцибы (телгә өйрәтү шартларын тормышта телне куллану шартларына якынайту); индивидуальләштерү принцибы (укыту процессын укучыларның шәхси ихтыяҗларын, теләк-омтылышларын,  индивидуаль-психологик үзенчәлекләрен исәпкә алып оештыру); телне актив фикерләү нигезендә өйрәнүпринцибы (аралашу ситуацияләрендә сөйләм бурычына тәңгәл килгән лексик-грамматик материалны укучыларның мөстәкыйль комбинацияләп сөйләшүе); телне функциональ төстә өйрәнү принцибы (грамматик материалның коммуникатив максаттан, аралашу ихтыяҗыннан һәм кулланыш ешлыгыннан чыгып билгеләнүе); ана телен исәпкә алу принцибы (балаларның ана теле буенча белемнәр системасын исәпкә алу). Моннан тыш, укыту процессында сөйләм эшчәнлеге төрләрен үзара бәйләнештә үзләштерү, аңлылык принциплары истә тотыла.

Татар теленә өйрәтүнең әһәмиятле юнәлешләре түбәндәгеләрдән гыйбарәт:

–      милләтләр, мәдәниятләр төрлелегенә карамастан, дөньяны бердәм һәм бербөтен итеп кабул итү нигезендә шәхесләрнең гражданлык тиңдәшлеген  формалаштыру;

–      кешеләргә каратаигелеклелек, ышаныч һәм игътибарлылык, ярдәм күрсәтергә әзер булу, ихтирам, әңгәмәдәшне тыңлый һәм ишетә белү, кешеләрнең үз фикеренә хокукы барлыгын таный белү нигезендә аралашу һәм хезмәттәшлек итү өчен, психологик шартлар формалаштыру;

–      әхлаклылык һәм гуманизм, гаилә һәм мәктәп, коллектив һәм иҗтимагый кыйммәтләрне хөрмәт итү һәм аларны үтәүгә омтылу, этик һәм эстетик хисләр формалаштыру нигезендә шәхеснең кыйммәти-мәгънәви даирәсен үстерү;

–      үзлегеңнән белемеңне арттыру һәм үз-үзеңне тәрбияләү нигезендә, үз эшчәнлегеңне оештыра алу осталыгын булдыру;

–      үз-үзен актуальләштерү шарты буларак, шәхеснең  мөстәкыйльлеген һәм җаваплылыгын үстерү.

Укытуның планлаштырылган нәтиҗәләре

Башлангыч гомуми белем бирү мәктәбендә телне гамәли үзләштерү нәтиҗәсендә укучыларда татар теленең күп мәдәниятле дөньядагы роле һәм әһәмияте турында беренчел күзаллаулар формалаша. Татар мәдәниятенең балалар өчен булган катламы белән танышу башка мәдәниятләргә карата ихтирам хисе уятып, укучыларга үз мәдәниятләрен тирәнрәк аңларга мөмкинлек бирә, ватанпәрвәрлекне үстерә.

Башлангыч гомуми белем бирү баскычында татар теленә өйрәтүнең программада күрсәтелгән күләмдә гомуми нәтиҗәләре түбәндәгеләрдән гыйбарәт:

–      беренчел коммуникатив компетенция, ягъни татар телендә сөйләшүчеләр белән телдән яки язмача аралашуга әзер булу;

–      коммуникатив бурычлар куя һәм хәл итә белү, адекват аралашуның вербаль һәм вербаль булмаган чараларыннан, сөйләм әдәбе үрнәкләреннән файдалана алу, итагатьле һәм киң күңелле әңгәмәдәш булу;

–      «Татар теле һәм әдәби уку» предметына карата уңай мотив һәм тотрыклы кызыксыну булдыру, шулай ук тиешле гомуми һәм махсус күнекмәләр формалаштыру һәм, шулар нигезендә, белем алуның алдагы баскычларында татар телен уңышлы үзләштерүне тәэмин итү.

–      Татар теленнән башлангыч мәктәп программасын үзләштерүнең  шәхси нәтиҗәләре:

–         татар теленең дәүләт теле буларак ролен аңлау;

–        шәхесара һәм мәдәниятара аралашуда татар телен куллануга уңай караш булдыру;

–        татар теленә карата ихтирамлы караш булдыру һәм аны яхшы өйрәнү теләге формалаштыру.

Татар теленә өйрәтүнең предметара нәтиҗәләре:

–      гомуми уку күнекмәләрен һәм үз эшчәнлегеңне оештыра алу сәләтен формалаштыру;

–      үз эшчәнлегеңне планлаштыру, аны контрольдә тоту һәм бәяли белү күнекмәләре булдыру;

–      укылган яки тыңланган мәгълүматның эчтәлегенә бәя бирә белү;

–      өстәмә мәгълүмат алу өчен, белешмә чыганаклардан мөстәкыйль файдалана алу;

–      мөстәкыйль рәвештә белем ала белү.

Башлангыч мәктәптә татар теленә өйрәтүнең предмет нәтиҗәләре:

–      татар телендә сөйләшүчеләр белән телдән яки язмача аралашу күнекмәләренә ия булу;

–      телдән яки язма сөйләм күнекмәләренә ия булу өчен кирәкле беренчел лингвистик белемнәрне үзләштерү;

–      татар балалар әдәбияты һәм халык авыз иҗаты үрнәкләре белән танышу.

 Татар теленә өйрәтү коммуникатив методикага таянып, инновацион технологияләр кулланып оештырыла. Программада куелган бурычларны үтәү өчен укыту эшчәнлегендә проектлау методын, компьютер технологияләрен куллану планлаштырыла.

Мәктәпнең укыту планы буенча әдәби укуга(тат.) атнага 1 сәгать  хисабыннан барлыгы 33 сәгать бирелә. 1нче сыйныфта әдәби укуга әңгәмәдәшең белән контакт урнаштыра белү; йорт һәм кыргый хайваннарның, кошларның исемнәрен атый, аларны характерлый белү; уку-язу әсбапларының исемнәрен сөйләмдә куллану; яшелчә, җиләк-җимеш исемнәрен әйтә белү, аларны базарда сатып ала белү; рус халык әкиятләре белән таныштыру; кышкы уен төрләрен әйтә белү; гаилә әгъзалары турында сөйли белү; Кыш бабай шигырен ятлау;”Кибеттә”, Кунакта”,”Шәһәрдә”темаларына сөйли белү; Г.Тукай, Б.Рәхмәт,Ф.Кәрим шигырләре белән таныштыру кертелгән.

Автор программасы белән эш  программасы арасындагы үзгәрешләр: Р.З.Хәйдарова, Р.Л.Малафеева. Урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә рус телле балаларга татар телен коммуникатив  технология нигезендә укыту программасы (1 — 11 нче сыйныфлар)( Казан. Татарстан китап нәшрияты. 2014) буенча 1 сыйныфлар өчен татар телен һәм әдәби укуны укытуга 136 сәгать каралган. Мәктәпнең базис укыту программасы буенча 2016-2017 нче  елга укыту планы нигезендә татар теленә һәм укуга 132 сәгать бирелгән. Мәктәпнең укыту планы буенча 1 нче сыйныфларда 33 атна булу сәбәпле 2016-2017нче  елга укыту планы нигезендә татар телен укытуга 99 сәгать (атнасына 3 сәгать),  ә укуга 33 сәгать (атнасына 1 сәгать) бирелде.Шуңа күрә, эш программасында, барлык өйрәнелә торган темалар сакланып, сәгатьләр санына корректировка кертелде.  Укучылар тарафыннан җиңелрәк үзләштерелгән темаларга бирелгән сәгатьләр авыррак үзләштерелә торган темалар хисабына кыскартылды. Укучылар өчен кызыклырак һәм кирәгрәк дип уйланган темаларның сәгать саны үзгәртелде. Татар теле һәм әдәби уку буенча эш программасында тематик план аерым төзелде. Программада һәр бүлеккә каралган сәгатьләр саны сыйныфның үзенчәлегенә карап бүленде, диалог - 1, монолог- 1, шигырь ятлау -4.  1 нче сыйныфта билгеләр куелмый (РФ гомуми һәм профессиональ белем бирү министрлыгы хатына (25.09.2000 №2021/11-13) нигезләнеп).

     Эш    программасының  эчтәлеге  буенча тематик  бүленеш                      

№	Бүлекләр, темалар	Сәг.саны	Әдәби әсәрләр	Темага караган төп төшенчәләр	БСҮ
					Диалог	Монолог	Ят лау
1	Әйдәгез танышабыз!	3		Дәреслек белән танышу. Балалар бакчасында үзләшергән лексиканы искә төшерү. Рәсем буенча сүзтезмәләр, кыска җөмләләр төзү.Татар сөйләменә хас авазларны дөрес әйтә белү. Лексика: Исәнме(сез), хәерле көн, мин, син, ул, бу, кыз, малай,укучы, укытучы, ничек? кем? нәрсә? исем, сау бул, яхшы, әйе, юк, түгел, ул, кайда? шәһәр исемнәре, яши, авыл, шәһәр, ничә? яшь, Татарстан, уйныйбыз,әйдә, ярый. 1-10 кадәр саннар, ничәнче? Татарстан, Россия шәһәр исемнәре.
2	Урман дусларыбыз.	2	Рус  халык әкияте ”Төремкәй	Татарстан җирлегендә яшәүче кыргый хайван исемнәрен атый белү, аларның санын әйтә белү. Кайда?, нәрсә?, нәрсәләр?  сораулары һәм аларга өйрәнелгән сүзләр белән җавап бирә белү . Төрле рольле уеннар, ситуатив күнегүләр аша яңа өйрәнелгән лексиканы кулланышка кертү. Татар теленә хас авазларны дөрес әйтү өстендә эшне дәвам итү. Бер – береңнән мәгълүмат ала белергә өйрәнү, бер – береңә мөрәҗәгать итә белү.Лексика: куян, аю, бүре, төлке, тиен, керпе, кош, оча, фил, арыслан, агач, алмагач, сандугач, укый, утыра, монда, җир, су, зур, кечкенә, усал, хәйләкәр, куркак, йөзә, сикерә, йөгерә, бара, кайта, нишли? Кил, дус, әле.
3	Спорт бәйрәме	2		Куша һәм үтенә белү. Таныш булмаган кешегә мәрәҗәгать итә белү, гафу үтенү.  Бер- береңнән мәгълүмат, интервью ала белү. Хайваннарны, кешеләрне характерлый белү күнекмәләрен формалаштыру.  Сорау куярга өйрәтү.Сорауга җавап бирергә өйрәтү.
4	Мәктәптә	1		Уку-язу әсбапларының исемнәрен, санын әйтә белү, үзеңә кирәк әйберне сорап ала белү. Дәфтәр, китап, бетергеч, каләм, акбур, дәрес, рәсем, карандаш, такта, татар теле, нишли? Укый, яза, рәсем ясый, җырлый, мәктәп, бүген, бар, кирәкме? Дөрес, нинди? Ничек? Пычрак, чиста, яхшы, матур, кирәк (ми), рәхмәт, кайда? Лексика: Дәфтәр, китап, бетергеч, каләм, акбур, дәрес, рәсем, татар теле, нишли? укый, яза, рәсем ясый, җырлый, мәктәп, бүген, бар, кирәкме? бир әле, мә, ал, такта, нинди? пычрак,чиста, яхшы, матур, кирәк(ми), рәхмәт, кайда? өстәлдә, укучы, укытучы, начар, бас, утыр, татар теле, җыр.
5	Йорт хайваннары һәм кошлары	3		Йорт хайваннары исемнәрен әйтә белү . Төрле рольле уеннар, ситуатив күнегүләр аша яңа өйрәнелгән лексиканы кулланышка кертү. Татар теленә хас авазларны дөрес әйтү өстендә эшне дәвам итү. Бер – береңнән мәгълүмат ала белергә өйрәнү, бер – береңә мөрәҗәгать итә белү.Лексика: сарык, сыер, ат, кәҗә, дуңгыз, кош, әтәч, тавык, чеби, каз, үрдәк, укый, утыра, монда, җир, су, зур, кечкенә,куркак, йөзә, сикерә, йөгерә, бара, кайта, нишли? Кил, дус, әле.
6	Бакчада	3	Рус халык әкияте “Шалкан”	Яшелчә исемнәрен, санын, аларның төсен, тәмен әйтә, аларны сорап ала белү.Нинди яшелчә  очратканыңны әйтә белү.Базарда яшелчә, җиләк-җимеш сатып ала белү.Лексика:кишер, яшелчә, шалкан, алма, кыяр, бәрәңге, суган, кәбестә, җиләк, кызыл, зәңгәр, яшел, ак, кара, сары, тәмле, тәмсез, яратам, бир әле, мә, чия, карлыган, әфлисун, җыя, чәчәк.
7	Кыш  җитте	3	“Кыш бабай”шигыре	Уенга чакыра белү, бәйрәмгә чакыру кәгазе яза белү, кышкы көнне тасвирлый белү, фикереңне кире кага һәм раслый белү, бергә уйнауны планлаштыра белү.Лексика:кыш, салкын, кар ява, җил, исә, буран, чаңгы, чана, әкрен, ярый, шуа, тау, Яңа ел, Кыш бабай, Кар кызы, чыршы, яшел, җитә, уенчык, кибә, бәйрәм, котлый.			1
8	Сәламәт бул!	3		Авыру кешенең хәлен белешергә өйрәнү, аңа киңәш бирү. Ситуатив күнегүләр аша өйрәнелгән конструкцияләрне сөйләмдә мөстәкыйль куллана белү күнекмәләрен камилләштерү.Лексика:баш, бит, чәч, борын, колак, авыз, кул, күз, аяк, бармак, авырта, сабын, тарак, сөлге, теш щеткасы, чистарта, сикерә, тарый, сөртә.	1
9	Безнең гаилә	2	Г.Тукай”Безнең гаилә” Фатих Кәрим “Яз җитә”	Ярдәм сорый белү, эшне планлаштыра белү, мактый белү. Рольләргә бүлеп укый белү, сәхнәләштерү. Хезмәт турында сөйләшергә, өйрәнгән җыр, шигырьләрне искә төшерү.Лексика:әни, әти, әби, бабай, апа, сеңел, эне, бәлеш, гөбәдия, чәк-чәк, өчпочмак, ипи, ит, эшли, пешерә, савыт-саба, тәлинкә, чынаяк, чәнечке, кашык, пычак, эчә, ашый, өй, тату, кунак, булыша, ю, юа, идән,			1
10	Татар халык ашлары	3		Кунакларны каршы ала белү, табынга чакыра белү. Кунакларны сыйлый белү. Татар сөйләме этикетын кулланып, диалогик сөйләм оештыра белү
11	Кибеттә.	3	Бари Рәхмәт. “Аш вакыты”	Савыт-саба исемнәрен әйтә, аларны кибеттән сатып ала белү. Кием сатып ала белү, төсләрне кулланып сөйләшә белү, сыйфатларны сөйләмгә кертү.Лексика:сөт, май, чәй, ипи, шикәр, чынаяк, чәйнек, чалбар, итек, яулык, итәк, бүрек, башлык, бияләй, күлмәк, сум.			1
12	Без шәһәрдә яшибез	2		Үз шәһәрең турында, гаиләң турында сөйли белү. Татарстан шәһәрләрен атый белү.Лексика:безнең, бик, матур, зур, киң, урам, йөри, Татарстан шәһәрләре исемнәре.		1
13	Җәй  җитә	3	Габдулла Тукай.”Бала белән күбәләк”	Җәйге табигать, җәйге ял турында, сабантуй турында сөйли белү. Татар халкының милли бәйрәмнәрен белү, хөрмәт тәрбияләү. Лексика: җәй, көн, елга, күл, җиләк, гөмбә, сабантуй.			1
	Барлыгы	33			1	1	4

Ятлау өчен әсәрләр: 

 “Кыш бабай”шигыре

  Фатих Кәрим “Яз җитә”

             Бари Рәхмәт. “Аш вакыты”                      

            Габдулла Тукай.”Бала белән күбәләк”  

Рус  телендә  сөйләшүче  балаларга 1 нче  класс  дәреслеге белән  эшләү  өчен

уку  дәресеннән календарь-  тематик  план.

Сәгать саны: барлыгы 33 ; атнага 1 сәгать

Планлаштыру: “Урта (тулы)  гомуми белем бирү мәктәбендә  рус телле балаларга татар телен  коммуникатив технология нигезендә укыту программасы”(1-11нче сыйныфлар),(төзүче - авторлар: Р. З. Хәйдәрова, Р.Л. Малафеева, Казан: Татарстан китап нәшрияты, 2014)

Дәреслек:  Р. З. Хәйдәрова, Н.Г. Галиева “Күңелле татар теле”. Дүртьеллык башлангыч гомуми белем бирү мәктәбенең 1нче сыйныфы өчен   татар теле һәм әдәби уку дәреслеге (рус телендә сөйләшүче балалар өчен). Казан, “Татармультфильм” нәшрияты, 2012.

Предмет	Сыйныф	Барлык сәгатьләр саны	Атнага сәгатьләр саны	Шигырь     ятлау	БСҮ дәресләре саны	Дәреслекнең авторы, елы
Әдәби уку (тат.)	1в	33	1	4	2	Р. З. Хәйдәрова, Н.Г. Галиева “Күңелле татар теле”. Дүртьеллык башлангыч рус мәктәбенең 1нче сыйныфы өчен   татар теле һәм әдәби уку дәреслеге (рус телендә сөйләшүче балалар өчен). Казан, “Татармультфильм” нәшрияты, 2012.
I чирек		9
II чирек		7		1
III чирек		9		1	1
IV чирек		8		2	1

№	Дәрес темасы	Сәг. саны		Укучы           эшчәнлегенә            характеристика	Дәреснең      предмет       нәтиҗәсе	Үткәрү вакыты
						План буенча		Факт
Әйдәгез танышабыз! (3сәгать)   Регулятив универсаль уку гамәлләре: дәрескә кирәкле уку-язу әсбапларын әзерли һәм  алар белән дөрес эш итә белү;дәрестә эш урынын мөстәкыйль әзерли белү һәм тәртиптә тоту күнекмәләрен үстерү.  Танып белүуниверсаль уку гамәлләре: иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; төп мәгълүматны  аеру, укылган яки тыңланган мәгълүматның эчтәлегенә бәя бирә белү; Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;   парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый, дәвам итә, тәмамлый белү Лексика: исәнме(сез), хәерле көн, мин, син, ул, бу, кыз, малай, укучы, укытучы, ничек? кем? нәрсә? исем, сау бул, яхшы, әйе, юк, түгел, ул, кайда? шәһәр исемнәре, яши, авыл, шәһәр, ничә? яшь, Татарстан, уйныйбыз,әйдә, ярый. 1-10 кадәр саннар, ничәнче?Татарстан, Россия шәһәр исемнәре.
1	Әйдәгез танышабыз Раслау һәм кире кагу формалары		1	-мы/-ме сорау кисәкчәләрен сөйләмдә куллана	Кире кага һәм раслый белү: ачыклый белү (малаймы?); Әңгәмәдәшеңнең хәлен сорый белү		06.09.
2	Татарстан шәһәрләре		1	Сорауларга җавап бирә, тәрҗемә итә.	Үзең яшәгән җирлекнең исемен әйтә белү		13.09.
3	ДМС.Син кайда яшисең? соравына җавап формасы.		1	Шәһәр исемнәрен сөйләмдә куллана белә.	Син кайда яшисең? соравын куя һәм аңа җавап бирә белү		20.09.
Урман дусларыбыз (2 сәгать)   Регулятив универсаль уку гамәлләре:уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү.   Танып белүуниверсаль уку гамәлләре: иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; объектларны чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне  билгеләү.   Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;   парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый, дәвам итә, тәмамлый белү.    Лексика:куян, аю, бүре, төлке, тиен, керпе, урман, оча, фил, жираф, шүрәле, агач, җир, су, зур, кечкенә, усал, хәйләкәр, куркак, йөзә, сикерә, оча, йөгерә, бара, кайта
4	Урман дусларыбыз		1	Исемнәрне күплек сан формасында куллана, җөмләләр төзи	Кайда? Кайда яши? Сораулары һәм аларга өйрәнелгән сүзләр белән җавап бирә белү		27.09.
5	Рус халык әкияте “Теремкәй”		1	Теремкәйдә кем яшәгәнен әйтә белә	Хайваннарның кайда яшәгәнен әйтә ,аларны сурәтли белү		04.10.
Спорт бәйрәме (2 сәгать)    Регулятив универсаль уку гамәлләре: уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү.    Танып белүуниверсаль уку гамәлләре: иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; объектларны чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак  билгеләрне  билгеләү.   Коммуникатив универсаль уку гамәлләре:  әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү; парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый,  дәвам итә, тәмамлый белү.
6	Хикәя фигыльнең хәзерге заман З нче затта берлек сан формасы		1	Рәсемнәргә карап, сорау һәм җавап-лар бирә. Бер-береңнән мәгълүмат, интервью ала	Нишли?соравына җавап бирә белү .		11.10.
7	Ничә? соравы, аңа җавап формасы		1	Кем белән уйныйсың? сора­вын әйтә, аңа җавап бирә белә	Кем белән уйныйсың? сора­вын әйтә, аңа җавап бирә белү		18.10.
Мәктәптә (1 сәгать)    Регулятив универсаль уку гамәлләре: уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү.   Танып белүуниверсаль уку гамәлләре: иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; объектларны чагыштыру, классификацияләү    өчен уртак билгеләрне объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне  билгеләү.   Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;   парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый, дәвам итә, тәмамлый белү. Лексика: дәфтәр, китап, бетергеч, каләм, акбур, дәрес, рәсем, татар теле, нишли? укый, яза, рәсем ясый, җырлый, мәктәп, бүген, бар, кирәкме? бир әле, мә, ал, такта, нинди? пычрак, чиста, яхшы, матур, кирәк(ми), рәхмәт, кайда? өстәлдә, укучы, укытучы, начар, бас, утыр, татар теле, җыр.
8	Без дәрестә		1	Рәсемнәргә карап, сорау һәм җавап-лар бирә.Калын һәм нечкә сузык-лар, яңгырау һәм саңгырау тартык-ларны аера	Мәктәптәге уку хезмәтен атый белү		25.10.
Йорт хайваннары һәм кошлары (3сәгать)   Регулятив универсаль уку гамәлләре: уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү.   Танып белүуниверсаль уку гамәлләре: иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне  билгеләү.  Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;   парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый, дәвам итә, тәмамлый белү Лексика: песи, эт, сарык, сыер, ат, кәҗә, дуңгыз, кош, әтәч, тавык, каз, үрдәк,  куян, аю, бүре, төлке, тиен, керпе, урман, оча, фил, жираф,  шүрәле, агач, җир, су, зур, кечкенә, усал, хәйләкәр, куркак, йөзә, сикерә, оча, йөгерә, бара, кайта.
9	Яшифигыленең берлек сан, I, II зат формасы		1	Сорау җөмләләрне аңлап, уңай,кире  җавап бирә. Хайваннарны сурәтли	Кая барганыңны, кайда яшәгә-неңне әйтә, сорый белү		08.11.
10	Иптәшеңнең һәм үзеңнең нәрсә яратканыңны әйтү һәм сорау		1	Сорау җөмләләрне аңлап, уңай, кире җавап бирә	Иптәшеңнең һәм үзеңнең нәрсә яратканыңны әйтә һәм сорый белү		15.11.
11	Исемнәрнең I зат бер­лек сан тартым белән төрләнеше		1	Исемнәргә I зат берлек сан тартым кушымчалары ялга­ну тәртибен белә	Предметның үзеңнеке бу­луын әйтә белү		22.11.
Бакчада ( 3 сәгать)   Регулятив универсаль уку гамәлләре: уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү.    Танып белүуниверсаль уку гамәлләре:  иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; объектларны чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак  билгеләрне  билгеләү.    Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү; парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый, дәвам итә, тәмамлый белү. Лексика: кишер, шалкан, алма, кыяр, бәрәңге, суган, кәбестә, җиләк.
12	Кирәк, кирәкми сүз­ләре		1	Рәсемнәргә карап,сорау һәм җаваплар бирә.	Яшелчә исемнәрен, санын, аларның төсен, тәмен әйтә, аларны сорап ала белү.		29.11.
13	Рус халык әкияте “Шалкан”		1	“Шалкан” әкиятенең эчтәлеген белә	Яшелчә исемнәрен, санын, аларның төсен, тәмен әйтә белү;әкиятнесәхнәләштерү.		06.12.
14	Хезмәтенә карап, геройга бәя бирү		1	Хезмәтенә карап, геройга бәя бирә. Бер-береңнән мәгълүмат, интервью ала	Хезмәтенә карап, геройга бәя бирә белү		13.12.
Кыш җитте (3 сәгать) Регулятив универсаль уку гамәлләре: уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү. Танып белүуниверсаль уку гамәлләре:  иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; объектларны чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне  билгеләү. Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;   парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый,  дәвам итә, тәмамлый белү. Лексика: кыш, салкын, кар ява, җил, буран, чаңгы, чана, әкрен, ярый, шуа, тау, яңа ел, Кыш бабай, Кар кызы,  чыршы, яшел, бәйрәм,..
15	“Кыш бабай” шигыре                  (ятлау№1)		1	Әңгәмәдә, бәйләнешле сөйләмдә  өйрәнгән лексиканы  куллана	Кыш бабайдан бүләк сорап ала белү		20.12.
16	Кая? кайда? кайдан? сорауларына җавап бирү		1	Кая? Кайдан? Кайда? сорауларына җавап бирә	Кая?кайда?кайдан? сораула-рына җавап бирә белү		10.01.
17	Төсләр		1	Әңгәмәдә, бәйләнешле сөйләмдә  өйрәнгән лексиканы  куллана	Предметларның төсен әйтә белү. Бер-береңнең яшен сорый белү.		17.01.
Сәламәт бул ( 3 сәгать) Регулятив универсаль уку гамәлләре: уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү  Танып белүуниверсаль уку гамәлләре: иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; объектларн чагштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне  билгеләү.   Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;   парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый, дәвам итә, тәмамлый белү Лексика: баш, бит, чәч, борын, колак, авыз, кул, күз, аяк, бармак, авырта, сабын, тарак, сөлге теш щеткасы, чистарта, юа, сөртә,   тарый
18	Тән әгъзаларының исемнәре		1	Сораулар төзи. Сорауга төгәл җавап бирә.	Тән әгъзаларының исемнәрен әйтә белү		24.01.
19	Сәламәт булу өчен киңәшләр. Диалог.		1	Сораулар ярдәмендә сөйләи	Сәламәт булу өчен киңәшләр бирә белү		31.01.
20	Мин сабын белән кул юам төзелмәсе		1	Мин сабын белән кул юам төзелмә-се белән таныша	Шәхси гигиена предметлары-ның исемнәрен әйтә, сорап ала белү		07.02.
Безнең гаилә ( 2 сәгать) Регулятив универсаль уку гамәлләре: уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү.  Танып белүуниверсаль уку гамәлләре: иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне  билгеләү. Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;   парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый, дәвам итә, тәмамлый белү. Лексика: әни, әти, апа, абый,  сеңел, эне, әби, бабай
21	Гаиләдә кемнәр барлыгын әйтү, сорау		1	Сораулар ярдәмендә сөйли.	Гаиләдә кемнәр барлыгын әйтә, сорый белү, гаилә әгъзалары-ның нишләгәнен әйтә белү		21.02.
22	Һава торышыФ.Кәримнең ”Яз җитә” шигырье (ятлау№2)		1	Сорауларга җаваплар бирә белә, сәнгатьле укый	Һава торышын сорый, урамга чакыра белү		28.02.
Татар халык ашлары (3сәгать) Регулятив универсаль уку гамәлләре: уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү. Танып белүуниверсаль уку гамәлләре: иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; объектларны чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак  билгеләрне  билгеләү.  Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;   парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый, дәвам итә, тәмамлый белү. Лексика: бәлеш, гөбәдия, чәкчәк, өчпочмак,кыстыбый
23	Кунакта		1	Рәсемнәргә карап, сорау һәм җаваплар бирә. Җөмләләр төзи .	Нинди ризыклар яратканыңны, нинди ризык кирәк икәнен, нәр-сә белән чәй эчкәнеңне әйтә белү		07.03.
24	Туган көн – зур бәйрәм		1	Туган көн, бәхет, телим төзелмә-ләрен сөйләмдә урынлы куллана	Туган көн турында сөйли, туган көн белән котлый белү		14.03.
25	Туган көн белән котлау		1	Сораулар ярдәмендә җаваплар бирә белә	Туган көн турында сөйли, туган көн белән котлый белү		04.04.
Кибеттә ( 3сәгать)   Регулятив универсаль уку гамәлләре:уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү.   Танып белүуниверсаль уку гамәлләре: иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне  билгеләү.   Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;   парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый, дәвам итә, тәмамлый белү. Лексика: кишер, шалкан, алма, кыяр, бәрәңге, суган, кәбестә, җиләк, кызыл, зәңгәр, яшел, ак, кара, сары, тәмле, тәмле түгел, яратам, ничә сум?, бирегез әле, чалбар, итек, яулык, итәк, бүрек, бияләй, башлык, күлмәк, сум
26	Ашамлыклар кибетендә		1	Рәсемнәргә карап, сорау һәм җаваплар бирә. Җөмләләр төзи.	Кибеттә әйбер сатып ала белү		11.04.
27	Барый Рәхмәт “Аш вакыты” (ятлау№3)		1	Татарча дөрес укый мы/-ме сорау кисәкчәләрен белә	Ничә? Ничә сум? Сорауларын сөйләмдә куллана һәм аларга җавап бирә белү		18.04.
28	Киемнәр кибетендә. Мин нинди кием киям.		1	Күлмәк, чалбар, итек, итәк,бүрек, читек, бияләй, башлык,тун, киемнәр сүзләрен үзләштерә	Киемнәрнең исемен, төсен, нин-ди кием кигәнеңне әйтә белү		25.04.
Без шәһәрдә яшибез ( 2сәгать)    Регулятив универсаль уку гамәлләре: уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү.     Танып белүуниверсаль уку гамәлләре: иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак   билгеләрне  билгеләү.    Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;   парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый, дәвам итә, тәмамлый белү. Лексика:безнең, бик, матур, зур, киң, урам, йөри, Татарстан шәһәрләре исемнәре.
29	Кайда? соравы.		1	Нинди транспортта барганын әйтеп җөмләләр төзи	Нинди транспортта барганыңны әйтә белү .		02.05.
30	Мин транспортта барам		1	Нинди транспортта барганын әйтеп җөмләләр төзи	Нинди транспортта барганыңны әйтә белү .		09.05.
Җәй җитә (3 сәгать) Регулятив универсаль уку гамәлләре: уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү.  Танып белүуниверсаль уку гамәлләре: иҗади һәм эзләнү характерындагы  проблеманы  билгеләү, аларны  чишү  өчен алгоритм булдыру; объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне объектларны  чагыштыру, классификацияләү  өчен уртак билгеләрне  билгеләү. Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: әңгәмәдәш  белән  аралашу калыбын төзү;   парларда һәм күмәк эшли белү; әңгәмәдәшең белән сөйләшүне башлый,  дәвам итә, тәмамлый белү Лексика: җәй, көн, елга, күл, җиләк, гөмбә, Сабантуй,кояш балкый, күбәләкләр,оча, чәчәкләр үсә, җиләк-җимеш,пешә, урамда җылы
31	Җәй җитә		1	Рәсемнәргә карап кояш балкый, күбәләкләр,оча, чәчәкләр үсә, җиләк-җимеш,пешә сүзләрен кулланып җәй турында сөйли	Җәй турында сөйли белү		16.05.
32	Габдулла Тукай “Бала белән күбәләк” (ятлау№4)		1	Йөгерек, аңлап укый. Рәсемнәргә карап, сораулар төзи  һәм җаваплар бирә	җәй көне урманга, дачага бар-ганыңны әйтә, урманда җиләк, гөмбә җыярга чакыра  белү.		23.05.
33	Сабантуйга бәйрәме.		1	Сабантуй бәйрәме турында сөйли	Дусларны Сабантуй бәйрәменә чакыра белү; бәйрәмдә нишлә-гәнеңне әйтә белү		25.05.

Укыту-методик комплекты

УМК	Укытучы өчен	Укучы өчен	Электрон кулланмалар
1)Р.З.Хәйдәрова,Н.Г.Галиева “Күңелле татар теле”. Дүртъеллык башлангыч  рус мәктәбенең 1 нче сыйныфы өчен татар теле һәм уку дәреслеге (рус телендә сөйләшүче балалар өчен).Казан,”Татармультфильм» нәш-рияты,2012. 2)Р.З.Хәйдәрова,Н.Г.Галиева,Л.Ә.Гый-ниятуллина. Рус телендә сөйләшүче балаларга татар теле укыту (укыту-чылар өчен методик кулланма). Казан, ”Татармультфильм» нәшрияты, 2012.   3)Мультимедиа(диск). 4)Н. Г. Галиева, Р. М. Туйметова. Күңелле татар теле Эш дәфтәре.1класс-Казан, “Татармультфильм” , 2012.   5) Ата-аналар өчен кулланма.(в помощь родителям русскоязычных учащихся 1-2 классов по изучению татарскогоязыка).,”Татармультфильм»нәшрияты, 2012.	1)Р.З. Хайдарова, Р. Л.Малафеева. Татарский язык в таблицах: Таблицы по татарскому языку для работы с русскоязычными учащи-мися 2)Мультимедийная обучающая программа «Татар Телле заман». 3 Н.Гимадиева, Р.Галләмова Татар теле.Кагыйдәләр җыентыгы, ана-лиз үрнәкләре., Казан “Гыйлем”, 2012 4) Р.З.Хәйдәрова  мультимедия  җыентыклары 5) Гыймадиева Н., Нуруллина Р.Татар теленнән кагыйдәләр җыентыгы. К.: “Мәгариф”, 2007. 6) Фән һәм мәктәп», «Мәгариф»  журналлары, “Ачык дәрес” газеталары	1) Эш дәфтәре 2) Ата-аналар өчен кулланма.(в помощь роди-телям русскоязычных уча-щихся 1-2 классов по изучению татарского языка). ”Татармультфильм» нәшрияты, 2012. 3)СД дисклар “Татарча да яхшы бел” 4) З.И.Җамалетдинова электрон кушымта”Татар теле” 5)Сафиуллина Ф.С. “Карманный татарско-русский и русско-татарский словарь” – Казан, ТаРИХ, 2001 6)” Салават күпере” журналы	tatartele2010.ucoz.ru tatartele5.edu.tatar.ru belem.ru forum.tatar.info›index.php halik-ishati.ucoz.ru janar.ucoz.ru›publ/i_tugan_tel/i_tugan_tel/ adiplar.narod.ru tatardeti.blogspot.com tatar.org.ru›kurs/6-tatar-tele/cyr_1.php Первая помощь   -   shkola.edu.ru       Школьный портал   - portalschool.ru Министерство образования и науки РФ   -   mon.gov.ru  http:www.tatar.org.ru http:www.1september.ru http:www.zavuch.info.ru МО и науки РТ  -  mon.@ tatar.ru