Рабочая программа по татарской литературе для 10 класса

Аңлатма язуы

Программа түбәндәге дәүләт документларына нигезләнеп язылды:

1.       “Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасында башка телләр турында” Татарстан Республикасы Законы (2004 ел, 1 июль).

2.       “2004-2013 нче елларга Татарстан Республикасы дәүләт телләрен һәм Татарстан Республикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республикасы Дәүләт программасы” (2004 ел, 11 октябрь).

3.       Татар әдәбиятыннан гомуми белем бирүнең дәүләт стандарты. ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы. – Казан, 2008.

4.       Фәтхуллова К.С.Җәүhәрова Ф.Х.Рус телендә урта(тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә татар телен hәм әдәбиятын укыту  программасы. (рус телендә сөйләшүче балалар өчен.) 1- 11нче сыйныфлар). - Казан: “Мәгариф” нәшрияты, 2010.

5.       Ф.С.Сафиуллина Татар теле. Рус телендә урта гомуми белем бирүче мәктәпнең 10 нчы сыйныфы өчен дәреслек.– Казан: “Мәгариф” нәшрияты, 2010.

Рус телендә сөйләшүче балаларга татар әдәбияты укытуның төп максаты һәм бурычлары.

-         Матур әдәбият текстларын кабул итү, төп әдәби-тарихи мәълүматларны һәм әдәби-теоретик төшенчәләрне белү; әдәби-тарихи процесс турында гомуми караш булдыру;

-         гомумхалык карашлары, гражданлык тойгысы, патриотизм хисләре, татар әдәбиятына һәм татар халкының мәдәни кыөммәтләренә ихтирам тәрбияләү;

-         әдәби зәвыкны, телдән һәм язма сөйләмне үстерү;

-         татар классик әдәбияты, балалар әдәбиятының, хәзерге татар әдәбиятының күренекле вәкилләрен атый белү, аларның әсәрләреннән өзекләрнең эчтәлеген аңлау һәм фикер алыша белү;

-         татар халкының әдәбияты, тарихы, иәдәнияты буенча мәгълүматлы булу;

-         бүгенге татар сәнгатенең күренекле вәкилләре турында хәбәрдар булу.

Төп эшчәнлек төрләре

-         Тарихи-иҗтимагый мәдәни вакыйгаларның әдәбиятка йогынтысы. Реалистик әдәбият үсеше. Тема-мотивларның, жанрның төрлелеге;

-         төрле жанрдагы әдәби әсәрләрне аңлап һәм иҗади уку;

-         сәнгатьле уку; кабатлап сөйләүнең төрләре;

-         шигъри текстларны яисә чәчмә әсәрләрдән өзекләрне яттан өйрәнү;

-         укыган әдәби текстның төрен һәм жанрын билгеләү; автор позициясен, геройларның теге яки бу гамәленә нигез булган мотивларны һәм конфликтның асылын ачыклау;

-         бәхәсләрдә катнашу, оппонентларның фикерен исәпкә алып, үз карашларын раслау һәм дәлилләү;

-         рус һәм татар телендәге әсәрләрне чагыштырып бәяләү;

-         рус телендәге әдәби текстларны татарчага һәм киресенчә тәрҗемә итү.

Укыту планында 10 нчы сыйныфта татар әдәбиятына атнага 2 сәгать вакыт бирелә. Татар әдәбиятыннан  тематик план “Рус телендә урта гомуми белем бирү мәктәбендә татар телен hәм әдәбиятын укыту  программасы” на Казан. “Мәгариф” нәшрияты. 2010   нигезләнеп төзелде. Программада 70 сәгать каралган.

№	Сәгать саны	Тема	Лексика	Белем һәм күнекмәләр
1	3	Татарстан Республикасының халыкара багланышлары	Вәкил, БДИ илләре, килешү, хөкүмәтара, мөнәсәбәт, элемтә, хезмәттәшлек, тотрыклы,  илчелек, иҗтимагый, махсус, рәсми, нык үскән, бертавыштан, мәнфәгать, шартнамә, хакимият, үткен, калкан, кашкарый, мизгел.	«Татарстан» тексты.  «Мин яратам сине, Татарстан!» Татарстан Республикасының дәүләт символлары.
2	4	Чит илләрдәге татарлар	Язмыш, хокук, истәлек, яшелчәчелек, сөйләм, исәпләнә, тырышлык, шатлык, кайгы, уртаклаша, гадәт, һәммәсе, таяныч.	Гадилә Аидә Бөтедөнья татар корылтае. Яңа Болгар утравы
3	5	Россиядә татар теле укыту	Рухани, хәрби, үзөйрәткеч, сөйләүлек, чик, хезмәттәш, раслый, абруйлы, ихтирамга лаек, хас, үзенчәлек, торак, төтен, энә, җеп, ялкын, сәяхәтче, басма, мәгълүмат, тышлык, тылмач, тәрҗемәче, мәгърифәтче, тәҗрибә.	Татарлар һәм татар теле. Үзөйрәткечләр. Габдүш Ваһапов. Мирсалих Бекчурин Беренче татар китаплары Татар әлифбасына 200 елдан артык
4	5	Татарстан Республикасының  милли китапханәсе	Битараф, зыялы, мирас, тыгыз, сыйдыра, алмашу, аждаһа, фикер ияләре, төпләм, тикшеренү, нөсхә.	Китапханәдә. Милли китапханә. М. Гафури. Китап һәм балалар Китап йорты Татар телендә тәрҗемә әсәрләр
5	3	Татар матбугаты	Киңәш, мәртәбәле, нашир, әдәби-нәфис, рәсми, этәргеч, эшчәнлек, төп, елъязма, тугрылык, шәхес.	Татар журналлары
6	8	Казанның тарихи һәм истәлекле урыннары	Дәртле, нурлы, олуг, моңлы, әверелә, кодрәтле, ханбикә, пулат, ныгытма, канат, әкренләп, өлеш, остаз, һөнәрче, гайрәтле, иңли, мәһабәт, караш, кабер, күзәтү, кисек, катлам, тәхет, җәннәт.	И Казан.  Казан урамнарының тарихы. Казан урамнары ни сөйли... Казаным-башкала Сөембикә манарасы «Болгар»номерлары
7	6	Сынлы сәнгать	Кирәк-ярак, энҗе, мавыгу, сәйлән, җыючы, саклаучы, тәэсирле, гәүдәләнеш, омтыла, гүзәллек, тәвәккәл, хас, ныклык, чыдамлык, очраклылык, гаҗәпләнде, шәхси, хезмәттәшлек, чагыла, дога, үгет-нәсыйхәт, канатлы сүзләр, кабер ташлары, гореф-гадәтләр, бәяләп бетергесез, җәүһәр, бизәкләр, искәрмә, йогынты, үзенчәлек.	Бакый Урманче Еллар аша сәяхәт. Танылган рәссам- Илдар Зарипов. Садри Ахунов Китап бизәү сәнгате. Виктор Куделькин, Рада Нигъмәтуллина, Рушан Шәмсетдинов
8	4	Асылташлар дөньясында	Таҗ, зөбәрҗәт, тылсым, муенса, беләзек, якут, Хаҗ, кызыл якут, гәрәбә, уамиллек, нәфислек, бакыр, каракош, тамга, җәя.	Асылташлар дөньясына сәяхәт Татар тәңкәләре «Кубрат хан хәзинәләре.»
9	4	Эш кәгазьләре		Белешмә, раслама, әмер. Гариза, боерык, рәсми хат Тәрҗемәи хәлем.Тасвирнамә Килешү, беркетмә
10	27	Халыкка багышланган гомер	Мәхәллә, дөньяви, җәмәгатьчелек, нәсел, ирешә, ядкарь, мәгариф, тынгысыз, мәгърифәтчелек, киң колачлы, аерымлыклар, үзенчәлекләр, нигез салучы, алым, фикер иясе, ысу, юнәлеш, тармак, өлешчә.	Гаяз Исхакый. «Тормышмы бу?»  Фатих Әмирхан. «Хәят». Галимҗан Ибраһимов “Алмачуар” Һади Такташ Хәсән Туфан Сибгат Хәким Әмирхан Еники.«Кем җырлады?» Гомәр Бәширов.«Туган ягым- яшел бишек.» Гариф Ахунов.«Шагыйрьнең каһарманлыгы”. Мөхәммәт Мәһдиев«Торналар төшкән җирдә.» Равил Фәйзуллин Мөдәррис Әгъләмов. Зөлфәт. Миргазыян Юныс. Роберт Миңнуллин.
12	9

10 нчы сыйныфны тәмамлаган рус телендә сөйләшүче балалар үзләштерергә тиешле белем –күнекмәләр.

Укучы туплаган белем һәм өйрәнгән күнекмәләр

1.      Татар әдәбиятының дөньякүләм тоткан урыны, татар әдәбияты классиклары, аларның әсәрләре турында мәгълүмат;

2.      сүз сәнгатенең образлы табигате турында;

3.      сүз сәнгатенең образлы табигате турында;

4.      өйрәнгән әдәби әсәрләрнең эчтәлеге;

5.      классик әдипләрнең тормыш һәм ибат юлларының төп факторы;

6.      төп әдәби-теоретик төшенчәләр;

7.      әдәби әсәрнең эчтәлеген сөйләп аңлату;

8.      әсәрнең төрен һәм жанрын билгеләү;

9.      автор позициясен ачыклау;

10. әдәби бәйләнеш тәләпләрен саклаган хәлдә өйрәнелгән әсәрләрне (яки өзекләрне) сәнгатьле итеп уку;

11. әдәби әсәргә дәлилле рәвештә үз мөнәсәбәтен белдерү;

12. рус һәм татар телендәге әсәрләрнең уртак һәм милли үзенчәлекләрен билгеләү, әхлакый кыйммәтләрне чагыштырып бәяләү;

13. татар һәм рус телендәге әсәрләргә телдән һәм язмача фикерен белдерү, аларга бәя бирү;

14. татар әдәби теленең нормаларына нигезләнеп, кирәкле темага телдән һәм язмача бәйләнешле текст төзү;

15. диалогта яисә бәхәстә катнашып, үз фикерен исбатлый белү.

Укыту – методик комплекты

1.      Рус телендә урта(тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә татар телен  hәм әдәбиятын укыту программасы  (рус телендә сөйләшүче балалар өчен.)1-11нче сыйныфла К.С.Фәтхуллова.  Казан. “Мәгариф” нәшрияты. 2010.

2.      Рус мәктәпләрендәге рус төркеме укучыларына татар теленнән гомуми белем бирүнең  дәүләт стандарты

3.      Ф.С.Сафиуллина, К.С.Фәтхуллова.  Татар теле. Рус телендә урта гомуми белем бирүче мәктәпнең 10 нчы сыйныфы өчен дәреслек (рус телендә сөйләшүче балалар өчен).

4.      Татар теле морфологиясе. /Ф.М. Хисамова. - Казан, “Мәгариф” , 2005.

5.      Хәзерге татар әдәби теле. / Ф.С. Сафиуллина, М.З.Зәкиев.- Казан, “Мәгариф” , 1994.

Календарь-тематик план

№	Аралашу темалары. Дәрес темалары.	Уку эшчәнлеге төрләре.	Үткәрү вакыты			Искәрмә
I.	Татарстан Республикасының Халыкара багланышлары.		план	факт
1.	«Татарстан» тексты.	Текстны уку, сорауларга җавап бирү, сөйләргә әзерләнү. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү,
2.	«Мин яратам сине, Татарстан!»	Шигырьне дөрес итеп укырга өйрәнү һәм ятлау.
3.	Татарстан Республикасыныҗ дәүләт символлары.	Текстны сөйләргә әзерләнү.
II.	Чит илләрдәге татарлар.
4.	Чит илләрдәге татарлар.	Диалогны укып тәрҗемә итү һәм монологик сөйләмгә күчү. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү,
5.	Гадилә Айда.	Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү,
6.	Бөтедөнья татар корылтае.	Текстны уку, тәрҗемә итүУкучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү.
7.	Яңа Болгар- татар утравы.	Сорауларга җавап бирү, текстны сөйләү.
III	Россиядә татар телен укыту.
8 9 10	Татарлар һәм татар теле. Үзөйрәткечләр. Габдүш Ваһапов.	Текстларны төркемнәргә бүлеп эшләү. Биремнәр үтәү. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү, Сүз байлыгын арттырү,
11.	Беренче татар китаплары.	Текст б/н эш. Яңа сүзләр өйрәнү. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү.
12.	Татар әлифбасына 200 елдан артык.	Тыңлап аңлау күнекмәләрен камилләштерү.
IV.	Татарстан Республикасының милли китапханәсе.
13.	Китап йорты.	Текстны  уку. Сорауларга җавап бирү. Сөйләргә әзерләнү. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү.
14 15 16	Китапханәдә Милли китапханә. М.Гафури. Китап һәм балалар.	Татарста китапханәләре белән танышу. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү.. .Милли китапханә турында текст сөйләү. Шигырьне уку, эчтәлеген сөйләү.
17	Татар телендә тәрҗемә әсәрләр.	Коммуникатив биремнәр.белән эшләү. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү.
V.	Татар матбугаты.
18.	Татар матбугаты.	Татар матбугаты белән танышу. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү.
19.	Татар журналлары.	Текстны уку, тәрҗемә итү һәм аңлап план төзү. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү.
20.	Татар халкының әдәби журналы.	Журналист булу авырмы? Текст ярдәмендә җавап бирү. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү.
VI.	Казанның тарихи һәм истәлекле урыннары.
21.	Казанның тарихи урыннары.	Текстны укып тәрҗемә итү, эчтәлеге буенча әңгәмә кору. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү.
22 23	Казан  тарихы.урыннары. Казан  урамнары.	Кремль урамы турындагы текстны аңлап укуга ирешү. Бауман урамы турында сөйләшү. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү.
24	Казан урамнары ни сөйли?	Текстны ишетеп аңлауга ирешү, эчтәлеге буенча план төзү. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү
25 26	Казан.  Сөембикә манарасы.	Текст белән эш. План нигезендә текстны сөйләргә өйрәнү. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү.
27	«Болгар» номерлары.	Текст белән эш. Күнегүләр эшләү. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү.
28	Теманы йомгаклау. «Казаным-башкалам».	Диалог төзү. Чит ил кунакларына Казан турында сөйләргә өйрәнү.
VII.	Сынлы сәнгать.
29	Еллар аша сәяхәт.	Текст белән танышу, эчтәлеге буенча сораулар төзү. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү.
30	Бакый Урманче.	Яңа сүзләр өйрәнү. Текст белән эш. Тәрҗемә эшләре. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү.
31	Танылган рәссам- Илдар Зарипов.	Текстны уку. Эчтәлеге буенча әңгәмә. Б.с.у. өстендә эш. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү.
32	Садри Ахун.	Биремнәр.өстендә эш. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү.
33 34	Китап бизәү сәнгате. В.Куделькин. Рада Нигъмәтуллина.	Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттыру,рәссамнар ,аларның иҗаты белән танышу.
VIII	Асылташлар дөньясында.
35	Асылташлар дөньясына сәяхәт.	Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү.
36	Алкаларым- асылташ.	Сорауларга җавап бирү. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү
37.	Татар тәңкәләре.	Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү
38	«Кубрат хан хәзинәләре».	Текст.белән эшләү. Әңгәмә. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү Сүз байлыгын арттырү
IX.	Эш кәгазьләре.
39	Белешмә, раслама, әмер.	Биремнәрне  эшләү.
40.	Гариза, боерык, рәсми хат.	-Биремнәрне эшләү.
41.	Тәрҗемәи хәлем. Тасвирнамә.	Автобиография һәм сыйныфташыңа характеристика язу.
42.	Килешүләр, беркетмә.	Килешүләр төзергә өйрәнү.
X.	Халыкка багышланган гомер.
43.	Шиһабетдин Мәрҗәни.	Тормыш юлы белән танышу. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү,әдипнең иҗаты турында сөйләү..
44.	Хәлфиннәр нәселе.	Текст белән эш. Сорауларга җавап бирү.
45.	Карл Фукс – зур галим.	Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттыру,әдипнең иҗаты турында сөйләү.
46.	Татар халкының күренекле мәгърифәтчесе. Каюм Насыйри.	Каюм Насыйри музеенда - альбом-буклет буенча әңгәмә. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттыру, әдипнең иҗаты турында сөйләү.
47.	Александр Казем-Бек.	Тормыш юлы белән танышу, әдипнең иҗаты турында сөйләү.
XI.	Татар язучылары һәм шагыйрьләре.
48 49 50	Татар язучылары, шагыйрьләре.   Гаяз Исхакый.                    «Тормышмы бу?»	Иҗаты белән танышу. «Тормышмы бу?» әсәрен уку, әдипнең иҗаты турында сөйләү. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү.
51.	Фатих Әмирхан. «Хәят».	«Хәят» повестеннан өзек. Коммуникатив һәм грамматик биремнәрне эшләү. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттыру,әдипнең иҗаты турында сөйләү.
52-53	Галимҗан Ибраһимов. «Алмачуар».	«Алмачуар»-әсәрдән өзек уку. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттыру,әдипнең иҗаты турында сөйләү.
54.	Һади Такташ.	Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттыру,әдипнең иҗаты турында сөйләү.
55-56.	Хәсән Туфан.                                       Илдә ниләр бар икән?	Шигырь уку дәресе, әдипнең иҗаты турында сөйләү. 1шиг. яттан өйрәнү. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү.
57    58	Сибгат Хәким.                                    Әй, язмыш, язмыш.	Шигырьләрен уку. Коммуникатив һәм грамматик биремнәрне эшләү. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттыру, әдипнең иҗаты турында сөйләү.
59.	Әмирхан Еники. «Кем җырлады?»	Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттыру, әдипнең иҗаты турында сөйләү.
60-61.	Гомәр Бәширов. «Туган ягым- яшел бишек».	Әсәрдән өзек уку. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттыру, әдипнең иҗаты турында сөйләү.
62. 63.	Гариф Ахунов. «Шагыйрьнең каһарманлыгы”.	Әсәрдән өзек уку. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү.
64 65.	Мөхәммәт Мәһдиев «Торналар төшкән җирдә».	«Авылым горурлыгы» хикәя төзеп сөйләү. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттыру, әдипнең иҗаты турында сөйләү.
66.	Равил Фәйзуллин.	Шигырьләрен уку һәм аның сүзләренә язылган җырлар тыңлау. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттыру, әдипнең иҗаты турында сөйләү.
67.	Мөдәррис Әгъләмов.	Шигырьләрен уку һәм аның сүзләренә язылган җырлар тыңлау. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттырү.
68.	Зөлфәт.	Шигырьләрен уку һәм аның сүзләренә язылган җырлар тыңлау. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү .Сүз байлыгын арттыру, әдипнең иҗаты турында сөйләү.
69.	Роберт Миңнуллин.	Шигырьләрен уку һәм аның сүзләренә язылган җырлар тыңлау. Укучыларның фикерләү сәләтен үстерү. Сүз байлыгын арттыру,әдипнең иҗаты турында сөйләү
70	Йомгаклау дәресе. Татар халкының мәгърифәт үсеше.	Татар халкының әдәби ,мәдәни,фәнни үсешләре турында  үстерү. Сүз байлыгын арттырү.