C?бит М??анов <А??ан ж?лдыз>
романыны? к?ркемд_к, композициялы? ерекшел_ктер_ ?ай а?ын-жазушыны, ?с_ресе
С?бит М??ановты шынды?тан, ?з_ ?м_р с?рген ?о?амнан б?л_п ?арау?а болмайды.
Ке?ес ел_н_? орны?у, ??ралу, ны?аю, ?ркен жаю кезе?дер_нде белсенд_ шы?армашылы?
?ст_нде бол?анды?ы жа?а заманды орнату ма?сатымен ?штасып жат?анын бай?аймыз.
?лтты? шынды??а деген к?з?арасын оят?ан С?бит ойларын барынша ашы? ?р_ адал
жазды. С?бит М??анов
шы?армашылы?ын к_н?л_ етк_с_ келгендер ж_л_кт_? майлы басына ?мтыл?ысы келгендер
екен_ белг_л_. Т?уелс_зд_к заманы т?лк_ болып ??былуды т_лемейд_, С?бит М??анов
м?расын тере?_рек т?с_нуге жетелейд_. Ол ?аза? ?дебиет_нде ?ара с?зд_? ?ад_р_н
аспандатып, ?алыптасуына айры?ша ?лес ?ос?ан. С?бит М??анов ?з_н_? шы?армашылы?
жолында ?дебиетке ?атысты бол?ан м?селелерд_? б_р_нен де ?алыс ?алып к?рген
жан емес. Б?к_л ?о?амды? ?м_рд_, оны? _ш_нде ?с_ресе ?деби т_рл_кт_ ж_т_
ба?ылап, оны? даму барысына белсене араласып отыру С?бит М??ановты? бойына
дары?ан ?дет ?ана емес, оны? ?негел_ ?м_р_н_? б_р б?лшег_не айнал?ан. ?аза?
?дебиет_н_? барлы? саласына б_рдей ?алам тарт?ан С?бит М??анов 1900 жылы
?ызылжар жер_нде д?ниеге келген. Ол ?з ?м_рбаянын ?аза? ел_н_? жарты ?асырлы?
тарихымен байланыстырып <?м_р мектеб_> трилогиясында баяндап кеткен ?аламгер.
Б?л шы?арманы ?м_рл_к материалдарды? жиынты?ы деуге болады. А?ын-жазушыны?
тарихта?ы орнын ай?ындайтын б_рден-б_р к?рсетк_ш - ?з ел_нде, ?з_н_? ана
т_л_нде арда?тал?ан, ?ад_рлеген шы?армаларыны? жан-жа?ты тал?ылануы. С?бит
М??анов шы?армалары д?ние ж?з_н_? 46 т_л_не аударыл?ан. С?бит М??анов - е?бекш_
б??араны? ой-арманын, т_лек-ма?сатын суреттеген лирик, ?м_р о?и?аларын ?аламына
ар?ау еткен ке? к?лемд_ жа?алы??а баста?ан эпик а?ын. Осы жолда жазушы
?аламынан ту?ан <Жет_м ?ыз к?й_>, <Т?лпар жоры?ы>, <?анды
к?л>, <Октябрьд_? ?ткелдер_> деген шы?армаларын атау?а болады. Оны?
артында асыл мол м?ра?а те?есер - 80 мы? жол?а жуы? лирикалы? ?ле?, жиырма?а
тарта поэма, б_рнеше повесть пен роман, к?птеген ??г_ме-очерктер, ?аза?
а?ын-жазушыларыны? шы?армаларын талдайтын монографиялар мен ?аза? м?дениет_н_?
тарихы ж?не этнографиясы туралы зерттеу е?бектер, т.б. сан-салалы к_таптар
?алды. Ол сонымен ?атар ?аза? ауыз ?дебиет_н зерттед_, фольклор ж?не к?не жазба
м?раларды жинап бастырды. ?аза? даласыны? к?шпел_ т?рмыс-т_рш_л_г_мен,
?дет-??рпымен ?штасып жат?ан фольклорлы? м?ралары ба?а жетпес ??ндылы?ымыз
болып саналады. ?аза? ?дебиет_н_? алыптар шо?ырыны? бастауы С?бит М??анов
?аза?ты? 19 ?асырда?ы ойшыл-?алымы Шо?ан У?лихановты? ?м_р_ мен шы?армашылы?ын
?за? жылдар бойы тере? зерттед_. Осы зерттеу е?бектер_н_? н?тижес_нде <А??ан
ж?лдыз> (1967-1970) романы туды. Жазу барысында арнайы ?ытай?а, Шы?жа?
?лкес_не барып, Шо?анны? сонда ?тк_зген ?м_р кезе?дер_н, бастан кеш_рген
о?и?аларын зерттеп б_лед_. Омбы ж?не Ленинград ?алаларыны? м?ра?аттары мен
к_тапханаларын к?н_-т?н_ а?тарып, Шо?ан ?м_р_не ?атысты материалдар жинады.
Шо?анны? ?о?амды? ?м_рден шеттелу_не, одан <без_ну_> мен
<т??_л_ске> патша шенеун_ктер_ тарапынан к?рсет_лген сен_мс_зд_к пен жан
к?йзел_с_ себепш_ болады. Оны? астарында Шо?ан У?лихановты? ?з хал?ыны? шы?у
тег_н ?азбалау, этносты? аума?ы мен жер-су аттарыны? т?п-т?рк_н_н аны?тау,
<ерк_нд_к> пен <те?д_к> туралы идеялары жатты. <Т?манды
д?у_рде> ?м_р с?р_п, ?з хал?ыны? алдында <болу не болмау> м?селес_н_?
т?р?анын б?к_л болмысымен, жан-д?ниес_мен ??ын?ан Шо?ан У?лиханов ?рпа?тары
?ш_н жары? ж?лдыз екен_н С?бит М??анов та?ы б_р д?лелдед_. ?з хал?ын
жан-т?н_мен с?йген Шо?анды <тамаша ойшыл> рет_нде суреттейд_. Е?бект_?
к?ркемд_к жа?ы Шо?анны? т?л?асын ?з_ ?м_р с?рген ?о?амны? ?д_летс_зд_г_н сынай
отырып жазылуымен ерекшеленед_. Шы?армада ?аза?-орыс ?атынасыны? ара-ж_г_, сол
кезе?де ?абылдан?ан реформаны?, патшалы? Ресейд_? ?ол астына к_рген ?аза?ты?
жайы ке?_нен ?амтыл?ан. Шо?ан туралы жаз?ан е?бег_н_? 2 к_табы ?ана ая?тал?ан.
Шо?анны? ?негел_ ?м_р_н_? ??мырнамасына айнал?ан е?бек ая?талма?ан к?йде ?алды.
С?бит М??анов - ?з_н_? та?ылым?а толы ?м_рше? шы?армаларымен ?аза?ты? жа?а
?рпа?ына рухани азы? бер_п, ?рпа?тан-?рпа??а жасай берет_н ?лы классик.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.