Разработка урока на тему: "Алмашлыклар"

Татар теле дәресе, 6 нчы сыйныф (татар төркеме)

“Алмашлыклар”

1 этап.

Оештыру өлеше, мотивация (2 мин)

Укучылар басып укытучыны сәламлиләр, эш өстәлләрендәге  китап-дәфтәрләрен  барлыйлар.

Хәерле көн!

Бүген МИН, эшне башлап СЕЗГӘ хәерле көн телим һәм дәресебезнең девизы  итеп шагыйрь  Равил Фәйзуллин  иҗатыннан шигъри юллар укырга тәкъдим итәм.

1нче слайд

Без күбрәк “Без!” дип әйтсәк,

Җирдә бердәмлек артыр.

Дәрес башында мин терәк сүзләрне аерым интонация, аерым басым белән әйтәчәкмен. Мин сөйләгәндә, игътибарлы булыгыз, терәк сүзләрне  тоемларга, ишетергә тырышыгыз. Дәрестәге җавапларыгызга ул сүзләр  сезгә ярдәм итәчәк.

Өй эшен тикшерү (3 мин)

Өйгә бирелгән биремне барыгыз да үти алдымы? Өй эшенә нәрсә бирелгән иде? Өй эшләрен тикшерәбез.

Көтелгән җаваплар:

Беренче вариант өй эше биреме: рәвешләр кертеп  дустыңа хат язу Икенче вариант: 236 нчы күнегү.1,2 нче бирем. Өченче вариант: 235нче күнегү күчереп язарга иде.

Һәр варианттан бер өй эше тикшерелә.

2 этап.

Актуальләштерү.(4 мин)

Укучылар, бүген нәрсә өйрәнәчәкбез, шуны ачыклыйк.  Уку максаты кую өчен, бер текст тыңлагыз.

Илнур Гомәров иртән торды, юынды киенде. Илнур Гомәров әнисе әзерләп куйган иртәнге чәйне эчте. Илнур Гомәров әнисенә рәхмәт әйтеп мәктәпкә китте. Илнур Гомәров җәяү йөрергә ярата, автобуста кешеләр арасында үзен начар хис итә. Ярый әле, бәхетенә Илнур Гомәровның мәктәбе якын!  Илнур Гомәров мәктәпкә килеп җиткәч, сыйныф бүлмәсенә ашыкты. Илнур Гомәров килеп кергәндә, алтынчыларның барысы да Ләйлә партасы янына җыелышканнар. Илнур Гомәров “ни булган?” дип шунда күз салды. Ләйлә елый иде.

Вакыйганың дәвамын соңрак укырмын.

Безнең сыйныфта утыручы, хөрмәтле грамматиклар! Бу  текстта нинди җитешсезлек, нинди “авыру” бар, диагноз куегыз әле ?

Көтелгән җаваплар:

“Илнур Гомәров” дигән исем  җөмлә саен кабатлана.

Дөрес, “Илнур Гомәров” дигән исем  җөмлә саен кабатлана. Нәрсә эшләсәк, текст камилләшер һәм  дөрес форма алыр?

Көтелгән җаваплар:

Кайбер җөмләләрдә “Илнур Гомәров” дигән исем  урынына “ул” дип  алмаштырсак.

3 этап.

 Уку мәсьәләсен билгеләү дәрескә бергәләп  бер максат кую (2 мин.)

Әйе, бу текстта “Илнур Гомәров” дигән исемнәрнең кайберсен ул, аңа дип АЛМАШТЫРСАК, текст дөрес булачак. 

Укчылар мин, терәк сүзне әйттем, игътибарлы булыгыз, бүген дәрестә нинди сүз төркемен өйрәнәчәкбез?  Уку максатын үзегез билгеләгез әле.

Нинди терәк сүзне  ишеттегез?

Көтелгән җаваплар:

Алмашлыкларны өйрәнәбез.   АЛМАШТЫРСАК   дигән терәк сүз ишеттек.

2нче слайд

Әйе, без бүгенге дәрестә алмашлык сүз төркемен өйрәнүне башлыйбыз. Дәфтәрләрне ачып, теманы язып куегыз.

4 этап.

Уку мәсьәләсен чишү. Яңа белем  булдыру (15 мин).

1.                Текстны укып бетерү

Телебездә алмашлыклар булмаса, сөйләмебез менә нинди булыр иде: вакыйганы укып бетерәбез.

Илнур Гомәров килеп кергәндә, алтынчыларның барысы да Ләйлә партасы янына җыелышканнар. Илнур Гомәров “ни булган?” дип шунда күз салды. Ләйлә елый иде.

Песиен югалткан икән! Илнур Гомәров “Тапканнар кайгы!” дип уйлап, битараф кына үз урынына килеп утырды. Илнур Гомәров дәресләрдән соң бергәләп песи эзләргә план корган, бергәләп Ләйләне юатып торган сыйныфташларын аңламады... Ни өчен?

Безнең сыйныфта утыручы, хөрмәтле психологлар! Ни өчен Илнур Гомәров БЕРГӘЛӘП юаткан, БЕРГӘЛӘП кайгырышкан сыйныфташларын аңламый? Илнур Гомәровкә диагноз куегыз әле.

Көтелгән җаваплар:

Илнур Гомәров -  алар  белән дус түгел (?)

Илнур бергәләп нәрсәдер эшләргә күнекмәгән, кеше өчен кайгыра белми. Ул аларны аңламый.

Әлбәттә, балалар бергәләп Ләйләгә булышачаклар, бердәм эшләсәң, нәтиҗәсе яхшы була. Песине тапмасалар да, кызны  тынычландыра алачаклар.

Бу дөньяда МИН дип кенә яшәп булмый. Без гаиләдә, коллективта яшибез. Безне туганнар, дуслар, сыйныфташлар, эштә хезмәттәшләр “чорнап алган”.  Алар белән бергә “БЕЗ” дип коллективта яши белергә һәм эшли белергә күнегергә кирәк.

1.                КАЛЛИГРАФИК МИНУТ

(УКЫТУЧЫНЫҢ КАЛЛИГАРФИК ҮРНӘГЕ   АЛДАН УК ТАКТАГА ЯЗЫЛА)

Равил Фәйзуллинның сүзләрен дәфтәрләргә язабыз. Каллиграфик минут, иң матур язу үрнәге итеп, тырышып языгыз.

Без күбрәк “Без!” дип әйтсәк,

Җирдә бердәмлек артыр.

Матур язу күнегүе

2.                Дәреслек белән эш.

159 нчы биттәге кагыйдәне укыйбыз. Дәреслек белән эшлиләр, 159 нчы бит

3.                ТӨРКЕМНӘРДӘ ЭШ

Алмашлыкның моделен карыйбыз. Алмашлыкның ничә функциясе бирелгән?

Көтелгән җаваплар:

Өч функциясе бирелгән.

1 нче төркемгә 1 нчы функция турында сөйләргә әзерләнергә. Икенче төркем 2нче функция аңлата, 3 нче төркем 3 нче функцияне аңлата. Әзерлек өчен кагыйдәне карыйсыз, алмашлык турында белгәннәрне искә төшерәсез.

Төркемдә эш, 1әр укучы җаваплары алмашлык моделенә таянып тыңлана.

4.                Укытучы нәтиҗәсе

(нәтиҗә ясап, алмашлык моделе буенча күрсәтеп, кагыйдәне кабатлыйм)

Алмашлык – мөстәкыйль сүз төркеме. Ул җөмләдә  исемне, сыйфатны, санны, рәвешне алыштырып килә. Мәгънә ягыннан алмашлыкның җиде төркемчәсе бар. Без алдагы дәресләрдә зат, сорау, күрсәтү, тартым, юклык, билгесезлек, билгеләү алмашлыкларын аерым өйрәнербез.

Алмашлыклар җөмләдә ия, тәмамлык, аергыч, хәл булып килә алалар. Алмашлыклар сөйләмне җыйнак һәм матур яңгырашлы итә. Урынсызга  бер үк сүзне кабатлаудан коткаралар.

5 этап релакс (3 мин)

ЯЛ   МИНУТЫ

4нче слайд

Син –  минем дустым, (бер-береңә борыл)
Мин – синең дустың, (кулларны тотышалар)
Уй-фикерләрдән күпер салабыз, (куллар өскә, күпер ясыйлар)

 Без бергәләшеп алга барабыз. (куллар төшә, атлыйлар)
Белем илендә үрләр алабыз. (куллар – югары. Аяк очына басалар, үреләләр)

6       этап.  Белем-күнекмәләрне камилләштерү (16 мин.)

1.    Күнегү эшләү      5нче слайд

 Укучылар, ә хәзер тактада бирелгән текстны укып чыгыгыз әле:

Алсу  мәктәптә бик тырышып укый.	Алсу мәктәптә бик тырышып укый.
Алсу – 6нчы сыйныф укучысы.	Ул – 6нчы сыйныф укучысы.
Алсуга 12 яшь.	Аңа 12 яшь.
Алсуның дуслары күп.	Аның дуслары күп.

Фронталь эш.

Сорауларга җаваплар бирү.

 - Укучылар, калын хәрефләр белән бирелгән сүзләр нинди сүз төркеменә карый?

- Әлеге алмашлыклар нинди сүз төркемен алмаштырып килгән?

- Ә хәзер әйтегез әле  кайсы текст матуррак яңгырый? Нигә? Әлеге сүзләр нинди җөмлә кисәге булып килгән?

- Димәк, укучылар, алмашлыкларның төп вазыйфасы нидән гыйбарәт?

2.    СИМАЛТИНИУС РАУНД ТЭЙБЛ (Simultaneous Round Table) структурасы

-    Мин һәрберегезгә алмашлык турында текстта хаталар җибәрелгән карточкалар таратам.  1кеше 1 хата төзәтә, янәшәдәге дустына бирә.  Түгәрәк буенча бер-берегезгә биреп хата төзәтелеп беткәч, төркемдә тикшерелә миңа тапшырыла. Сез хаталарны төзәтәсез, дөреслекне тикшерәсез.

Текстны алалар, төзәтәләр, күмәкләп тикшерәләр. Укытучыга тапшыралар, укытучы һәр төркемнекен карап, дөреслекне раслый я хата күрсәтә.

3.           Дәфтәрдә мөстәкыйль эш    7 нче слайд

Илнур Гомәров вакыйгасына әйләнеп кайтыйк әле. Тактада текстны күрәсез. Дәфтәрләргә текстны стилистик яктан дөресләп язасыз. Ягъни,  еш кабатланган исемне алмашлыклар белән алыштырасыз.

Күнегүне дәфтәрдә мөстәкыйль эшлиләр. 2-3 укучы үз вариантларын укый.

5 этап. Рефлексия.

Максаты: Дәрестә эшләгән эшләргә нәтиҗә ясау  (3 мин.)

1)Нәтиҗә  ясау. 8нче слайд

1.                   Нинди тема өйрәндек?

Алмашлык.

2.                Илнур Гомәров вакыйгасы  белән Равил Фәйзуллин әйткән фикерне берләштереп,  бүгенге дәрестә үзегезгә нинди файдалы фикер алып китәсез?

“Мин – шәхес

Без – коллектив”  схемасына нигезләнеп, фикерләр әйтәләр.

9нче слайд

 2)Үзбәя һәм бәяләү эше.

6  этап.

Өй эше бирү

1 мин. Өч вариантта өй эше биреме:

1) Алмашлыклар кертеп, “Безнең мәктәп” дигән темага хикәя язарга

2) 242 нче күнегү (тәрҗемә)

3) 241 нче күнегү.  Күнегүне дәреслектән таптык, карап алыгыз, бирем аңлашыламы?

Өй эше биремен укыйлар, сораулар бирәләр.

Дәрес тәмам.

Дәрескә үзанализ

Ачык дәресләр укучылар тормышында билгеле бер урынны алып тора. Һәр укучы дәрес һәм дәреслекләрдән тыш  китапханәләргә йөреп шигырьләр, хикәяләр, әкиятләр һәм, гомумән алганда, китап, журнал  һәм газеталар укырга тиеш..

         Үземнең дәрестә мин аңлату,  таныштыру, әңгәмә, күзәтү, эзләнү методларын кулландым.  Бу методлар укучыларның бәйләнешле сөйләмнәрен үстерә, туган телгә карата кызыксынуларын уята, иҗади фикерләрен үстерә. Дәрес үстерешле характерга ия, әхлакый шәхескә юнәлдерелгән.

                                          Белем бирү аспекты.

1. Максатка ирешү юнәлеше.

                             Дәреснең темасы: “Алмашлыклар”

ФГОС шартларында системалы эшчәнлеккә корылган   ачык дәрес.

6 нчы сыйныфта алмашлыкларны өйрәнүгә ике дәрес билгеләнгән.  Ачык дәрескә тематик план буенча “Алмашлык турында төшенчә” темасы, ягъни,  беренче дәрес туры килде. Технологик карта  укучыларның теманы үзләштерә алу мөмкинлекләреннән чыгып төзелде. Укучылар алдына куелган дәрес максаты гади генә булса да, укыту эшчәнлегенә кызыксыну, мотивация  тудырырлык итеп тәкъдим итү эшен оештырдым. 

Дәреснең максаты этаплы. Дәреснең һәр этабында диярлек дәрес темасы кабатланылды. Бу темага без берничә тапкыр мөрәҗәгать иттек.

          2. Белемнәрне активлаштыру.

Алмашлык темасы укучылар өчен таныш өлкә. Гомумән алганда, дәреснең беренче этабы: ориентлашу, мотивлаштыру, белемнәрне тигезләү, уку мәсьәләсе кую эшләре укучыларның башлангыч сыйныфларда, башлангыч баскычны кабатлау буларак үтелгән  бишенче сыйныфта алган база  белемнәренә нигезләнде.  Белемнәрне активлаштыруны фронталь телдән эш аркылы уздырдым. Өйрәнелә торган темага кызыксыну уяттым.

         3. Төрле дәрәҗәдә дифференциаль якын килү.

Сорауларны максатчан алдым, алар укучыларның логик фикерләвен, бәйләнешле сөйләм телләрен үстерә, өстәмә белем туплауга кызыксыну уята. Сорауларга җавап биргәндә укучының сүзлек запасы байый, үз-үзләрен тоту камилләшә.

         4. Белемнәрне системалаштыруны тәэмин итү.

Алмашлык буенча база белемнәре булса да,  6 нчы сыйныфта укучы балаларның күбесендә алмашлыклардан практик куллана белү мөмкинлекләре бик чикле. Үз тәҗрибәмнән мисал китерәм.  Әни турында иҗади эш бирелсә, сыйныфтагы укучыларның яртысы һәр җөмләдә әни сүзен кулланып иҗат итәчәк. Алмашлыкның нәрсә икәнен теоретик  белгән очракта да, практикада куллана алу тәҗрибәсе, алмашлык  белән алыштыра алу күнекмәсе җитми укучыларда.  

           5. Махсус белем һәм күнекмәлр бирү.

Дәреснең һәр этабында, алмашлыклар өстендә эшләгәндә, слайдларда, рәсемнәр өстендә аңлатканда, шигырьләр уку дәверенең һәрберсендә теманы яктырттым. Укучыларның җавапларын тыңладым һәм тулыландырып һәр этапка нәтиҗә чыгарып бардым.

Алмашлыкларны өйрәнгәч, бала өчен бу барьер калмаска тиеш.  Дәреснең  максат кую этабында ук  менә шуңа омтылдым. Алмашлыклар куеп төзәтүне таләп иткән махсус текст төзедем. Әлеге текст белән танышкач, укучы бала, проблема чишә: бу текст ни өчен камил түгел? Сүзләр  җөмлә саен кабатланган өчен камил түгел. Кабатланмас өчен нәрсә эшләргә мөмкин? Алмашлык белән алыштырырга мөмкин... Менә шушы проблема чишелеше аша, дәреснең темасын һәм максатын балалар үзләре куя алалар. Гомумән алганда, проблема аша максат кую ысулын еш файдаланам.  Алай гына да түгел, дәрес башында укылган текст морфологик тема белән параллель рәвештә, әхлакый-тәрбияви мотивация тудыру өчен файдаланылды. 

           6. Дәреснең нәтиҗәлелеге.

Дәреснең нәтиҗәлелеге укучыларның җавапларыннан күренде.

Укучылар дәрестә актив катнаштылар. Үз фикерләре белән уртаклаштылар. Алар татар теле дәресләрен һәрвакыт көтеп алалар дип уйлыйм.

           7. Укучыларның белем һәм күнекмәләренә дөрес бәя бирү.

Дәрестә укучыларның җавапларын тыңлап, аларга хуплау сүзләре кулландым. Мисал өчен, “дөрес”, “әйбәт”, “килешәм” ,”молодец”  сүзләрен кулланырга тырыштым. Укучыларның белем һәм күнекмәләренә дөрес бәя бирү таләпләре үтәлде.

         8. Программа материалының эчтәлеген үзләштерү.

Укучыларның фикерләү эшчәнлеген төрле методлар белән стимуллаштырдым. Мәсәлән: әңгәмә, фикерләү күнекмәләре.

Дәрестә текст өстендә эшнең төрле төрләрен кулландым.

-текстны эчтән уку;

- кычкырып уку;

-сорауларга җавап бирү;

- алмашлыкларның мәгънәләрен  ачу.

Дәреснең төп мәгънәсен ачу өчен, презентация  кулланылды.

Индивидуаль, фронталь эш формалары аралашып барды. Дәреснең мөмкинлеген укучыларда фикерли алу һәм үз фикерләрен дөрес итеп әйтеп бирә алуга багышладым.

          9. Өй эше бирү.

Киләсе дәрескә өй эше аңлатып бирелде. Өй эшләре тиешле күләмдә бирелде.

Бу дәреснең буеннан-буена “Мин – шәхес. Без – коллектив”  схемасына нигезләнгән фикер үткәрдем. Бу төшенчә 6 нчы сыйныфларның яшь үзенчәлекләренә, яшүсмерлек чорына нигезләнеп сайланды.  Әлеге темага үз тәҗрибәмдә еш мөрәҗәгать итәм. Төрле формалар уйлап табарга тырышам. Бүгенге дәрестә шуның бер үрнәген күрсәттем.

Дәреснең куелган максатларына ирештем.

• 1 слайд

  
  
  
  АЛМАШЛЫКЛАР
  6 нчы сыйныф, татар теле
  
  
  Төзеде татар теле һәм әдәбият укытучысы:
  Җиһангәрәева Тәнзилә Рәхимҗан кызы
  
  Әгерҗе районы
  Көчек урта гомум белем бирү мәктәбе
  
  

• 2 слайд

  Без күбрәк “Без!” дип әйтсәк,
  Җирдә бердәмлек артыр.
  Равил Фәйзуллин
  
  

• 3 слайд

  АЛМАШЛЫК
  
  

• 4 слайд

  
  
  АЛМАШЛЫКНЫҢ МОДЕЛЕ
  Алмашлык
  
  алмаштырып килә
  җөмләдә ия, тәмамлык, аергыч
  кабатлаулардан коткара
  

• 5 слайд

  Син – минем дустым,
  Мин – синең дустың,
  Уй-фикерләрдән күпер салабыз, Без бергәләшеп алга барабыз,
  Белем илендә үрләр алабыз.
  
  
  

• 6 слайд

• 7 слайд

  
  
  Илнур Гомәров иртән торды, юынды, киенде. Илнур Гомәров әнисе әзерләп куйган иртәнге чәйне эчте. Илнур Гомәров, әнисенә рәхмәт әйтеп, мәктәпкә китте. Илнур Гомәров җәяү йөрергә ярата, автобуста кешеләр арасында үзен начар хис итә. Ярый әле, бәхетенә, Илнур Гомәров өенә мәктәп якын! Илнур Гомәров мәктәпкә килеп җиткәч, сыйныф бүлмәсенә ашыкты.
  

• 8 слайд

  Мин – шәхес
  
  
  
  
  
  
  
  Без – коллектив
  

• 9 слайд

  Үз эшчәнлегеңне
  гадел бәяли белү – әхлаклылык күрсәткече
  
  

• 10 слайд

  Өй эше
  Алмашлыклар кертеп, “Безнең мәктәп” дигән темага хикәя язарга
  
  2) 291 нче күнегү
  
  3) 292 нче күнегү
  

• 11 слайд

  Без күбрәк “Без!” дип әйтсәк,
  Җирдә бердәмлек артыр.
  
  Равил Фәйзуллин
  
  

• 12 слайд

  Барыгызга зур рәхмәт!
  
  
  
  

6 нчы сыйныф

Татар теле

Укытучы: Җиһангәрәева Тәнзилә Рәхимҗан кызы

1 нче слайд                                                                Дәрескә технологик карта

Тема	Алмашлыклар
Максат	1.                 Алмашлыкларның  мөстәкыйль сүз төркеме үзлекләренә нигезләнеп  белем-күнекмәләр формалаштыру. 2.                 Сөйләм телендә морфологик  берәмлекләрне күзәтә белү күнекмәләре булдыру,  логик фикерләү сәләтен үстерү. 3.                 Шәхескә игътирам, коллективизм  таләпләре белән килешеп яши белү шартларын аңлату.
Бурыч	Укучыларның  грамматик-морфологик белемнәрен, фикерләү активлыгын, теорияне практикада куллана белү күнекмәләрен үстерү. Укучыларда УУГ  (танып белү, регулятив, коммуникатив, шәхескә кагылышлы) формалаштыру.
УУГ	Шәхескә кагылышлы УУГ:  -  укучыларга шәхес һәм коллектив төшенчәсенең асылын аңларга ярдәм итү. Регулятив УУГ:   - белемгә омтылыш,   -максатны гамәлгә ашыру чараларын сайлап алу һәм аларны куллану;   -бәяләү.  Танып белү УУГ: - тиешле мәгълүматны табу һәм аерып алу.   Коммуникатив УУГ: - иптәшеңне тыңлап, фикереңне тулы һәм аңлаешлы итеп әйтеп бирә белү.
Дәрес саны	1нче дәрес. Алмашлык турында төшенчә . 2нче дәрес. Алмашлыкларның  грамматик үзенчәлекләре.
Предметара бәйләнеш	Әхлак тәрбиясе, әдәбият, тарих.
Төп ресурслар Өстәмә ресурслар	Хәсәншина Р. Г.  Татар теле. 6 сыйныф: татар телендә гомуми белем бирү оешмалары өчен  уку әсбабы / Р. Г. Хәсәншина; (фәнни мөх. Ф. Ш. Нуриева). – Казан: Татар. кит. нәшр.,  2016. –  223 б.: рәс. б-н. Татар теле дәресләре. 6 сыйныф: укытучылар өчен методик кулланма / Р. Г. Хәсәншина. – Казан: Татар. кит. нәшр., 2016. – 152 б. Техник чаралар: Компьютер, экран, проектор,  төркемнәргә бирем карточкалары, махсус презентация.
Эшчәнлекне оештыру формасы	Төркемнәрдә эш,   индивидуаль, парлап эшләү.

Дәрес этаплары	Укытучы   эшчәнлеге	Укучы эшчәнлеге	Көтелгән нәтиҗә
1нче дәрес. Алмашлык турында төшенчә .
1 этап. Оештыру өлеше, мотивация. 2 мин Өй эшен тикшерү.	Хәерле көн! Бүген МИН, эшне башлап СЕЗГӘ хәерле көн телим һәм дәресебезнең девизы  итеп шагыйрь  Равил Фәйзуллин  иҗатыннан шигъри юллар укырга тәкъдим итәм. 2 нче слайд Без күбрәк “Без!” дип әйтсәк, Җирдә бердәмлек артыр. Дәрес башында мин терәк сүзләрне аерым интонация, аерым басым белән әйтәчәкмен. Мин сөйләгәндә, игътибарлы булыгыз, терәк сүзләрне  тоемларга, ишетергә тырышыгыз. Дәрестәге җавапларыгызга ул сүзләр  сезгә ярдәм итәчәк. Өйгә бирелгән биремне барыгыз да үти алдымы? Өй эшенә нәрсә бирелгән иде? Өй эшләрен тикшерәбез. Һәр варианттан бер өй эше тикшерелә.	Укучылар басып укытучыны сәламлиләр, эш өстәлләрендәге  китап-дәфтәрләрен  барлыйлар. Дәрескә, укытучы сөйләменә игътибар юнәлтү  Көтелгән җаваплар: Беренче вариант өй эше биреме: рәвешләр кертеп  дустыңа хат язу Икенче вариант: 281 нче күнегү. Өченче вариант: 280 нче күнегү, күчереп язарга иде.	Шәхси.  Дәрескә әзерлектә үзконтроль. Регулятив: игътибарны җәлеп итү
2 этап.  Белемнәрне актуальләштерү. Мотивация тудыру. 4 мин	Укучылар, бүген нәрсә өйрәнәчәкбез?  Уку максаты кую өчен, бер текст тыңлагыз. Илнур Гомәров иртән торды, юынды киенде. Илнур Гомәров әнисе әзерләп куйган иртәнге чәйне эчте. Илнур Гомәров әнисенә рәхмәт әйтеп мәктәпкә китте. Илнур Гомәров җәяү йөрергә ярата, автобуста кешеләр арасында үзен начар хис итә. Ярый әле, бәхетенә Илнур Гомәровның мәктәбе якын!  Илнур Гомәров мәктәпкә килеп җиткәч, сыйныф бүлмәсенә ашыкты. Илнур Гомәров килеп кергәндә, алтынчыларның барысы да Ләйлә партасы янына җыелышканнар. Илнур Гомәров “ни булган?” дип шунда күз салды. Ләйлә елый иде. Вакыйганың дәвамын соңрак укырмын. Безнең сыйныфта утыручы, хөрмәтле грамматиклар! Бу  текстта нинди җитешсезлек, нинди “авыру” бар, диагноз куегыз әле ? Дөрес, “Илнур Гомәров” дигән исем  җөмлә саен кабатлана. Нәрсә эшләсәк, текст камилләшер һәм  дөрес форма алыр?	Көтелгән җаваплар: “Илнур Гомәров” дигән исем  җөмлә саен кабатлана. Кайбер җөмләләрдә “Илнур Гомәров” дигән исем  урынына “ул” дип  алмаштырсак.	Шәхси: -тыңлап кабул итү. -игътибарлы булу күнекмәсе. Коммуникатив: -ситуациягә күрә фикерли белү сәләте, тапкырлык. - иҗади фикер йөртү күнекмәсе.
3 этап. Проблемалы ситуация булдыру. Уку мәсьәләсен билгеләү, дәрескә бергәләп  бер максат кую. 2 мин	Әйе, бу текстта “Илнур Гомәров” дигән исемнәрнең кайберсен ул, аңа дип АЛМАШТЫРСАК, текст дөрес булачак.  Укучылар мин, терәк сүзне әйттем, игътибарлы булыгыз, бүген дәрестә нинди сүз төркемен өйрәнәчәкбез?  Уку максатын үзегез билгеләгез әле. Нинди терәк сүзне  ишеттегез? 3 нче слайд Әйе, без бүгенге дәрестә алмашлык сүз төркемен өйрәнүне башлыйбыз. Дәфтәрләрне ачып, теманы язып куегыз.	Көтелгән җаваплар: Алмашлыкларны өйрәнәбез. АЛМАШТЫРСАК.	регулятив: - мөстәкыйль рәвештә дәреснең максатын табу; - укытучы һәм иптәшләрең белән бергәләп дәрестә үз эшчәнлегеңне планлаштыру.
4 этап. Уку мәсьәләсен чишү. Яңа белем  булдыру. 15 мин.	1.      Текстны укып бетерү Телебездә алмашлыклар булмаса, сөйләмебез менә нинди булыр иде: вакыйганы укып бетерәбез. Илнур Гомәров килеп кергәндә, алтынчыларның барысы да Ләйлә партасы янына җыелышканнар. Илнур Гомәров “ни булган?” дип шунда күз салды. Ләйлә елый иде. Песиен югалткан икән! Илнур Гомәров “Тапканнар кайгы!” дип уйлап, битараф кына үз урынына килеп утырды. Илнур Гомәров дәресләрдән соң бергәләп песи эзләргә план корган, бергәләп Ләйләне юатып торган сыйныфташларын аңламады... Ни өчен? Безнең сыйныфта утыручы, хөрмәтле психологлар! Ни өчен Илнур Гомәров БЕРГӘЛӘП юаткан, БЕРГӘЛӘП кайгырышкан сыйныфташларын аңламый? Илнур Гомәровкә диагноз куегыз әле. Әлбәттә, балалар бергәләп Ләйләгә булышачаклар, бердәм эшләсәң, нәтиҗәсе яхшы була. Песине тапмасалар да, кызны  тынычландыра алачаклар. Бу дөньяда МИН дип кенә яшәп булмый. Без гаиләдә, коллективта яшибез. Безне туганнар, дуслар, сыйныфташлар, эштә хезмәттәшләр “чорнап алган”.  Алар белән бергә “БЕЗ” дип коллективта яши белергә һәм эшли белергә күнегергә кирәк. 2.      КАЛЛИГРАФИК МИНУТ (УКЫТУЧЫНЫҢ КАЛЛИГАРФИК ҮРНӘГЕ   АЛДАН УК ТАКТАГА ЯЗЫЛА) Равил Фәйзуллинның сүзләрен дәфтәрләргә язабыз. Каллиграфик минут, иң матур язу үрнәге итеп, тырышып языгыз. Без күбрәк “Без!” дип әйтсәк, Җирдә бердәмлек артыр. 3.      Дәреслек белән эш. 109 нчы биттәге кагыйдәне укыйбыз. 4.      ТӨРКЕМНӘРДӘ ЭШ 4 нче слайд Алмашлыкның моделен төзибез. Алмашлыкның ничә функциясе бирелгән? Төркемнәрдә эш:  1 нче төркемгә 1 нче функция турында сөйләргә әзерләнергә. Икенче төркем 2 нче функция аңлата, 3 нче төркем 3 нче функцияне аңлата. Әзерлек өчен кагыйдәне карыйсыз, алмашлык турында белгәннәрне искә төшерәсез. 5.      Укытучы нәтиҗәсе ( нәтиҗә ясап, алмашлык моделе буенча күрсәтеп, кагыйдәне кабатлыйм) Алмашлык – мөстәкыйль сүз төркеме. Ул җөмләдә  исемне, сыйфатны, санны, рәвешне алыштырып килә. Мәгънә ягыннан алмашлыкның җиде төркемчәсе бар. Без алдагы дәресләрдә зат, сорау, күрсәтү, тартым, юклык, билгесезлек, билгеләү алмашлыкларын аерым өйрәнербез. Алмашлыклар җөмләдә ия, тәмамлык, аергыч, хәл булып килә алалар. Алмашлыклар сөйләмне җыйнак һәм матур яңгырашлы итә. Урынсызга  бер үк сүзне кабатлаудан коткаралар.	Көтелгән җаваплар: Илнур Гомәров -  алар  белән дус түгел (?) Илнур бергәләп нәрсәдер эшләргә күнекмәгән, кеше өчен кайгыра белми. Ул аларны аңламый. Матур язу күнегүе Дәреслек белән эшлиләр, 159 нчы бит Төркемдә эшлиләр: Өч функциясе бирелгән. Төркемдә эш, 1әр укучы җаваплары алмашлык моделенә таянып тыңлана.	Танып белү УУГ: - тыңлап, кабул ителгән кирәкле мәгълүматтан кирәген аерып ала белү күнекмәсе. Логик фикерләү. Коммуникатив УУГ:   Алынган мәгълүматка анализ-синтез, иҗади фикер йөртү. Фикерне дәлилләп  җиткерә белү күнекмәсе; Шәхси УУГ: -          тырышлык кую. Регулятив: төркемдә эшлекле атмосфера тудыру Коммуникатив: төркемдә эшли белү, күмәк эшнең бер өлешен башкара алу, бер-береңә теләктәшлек, ярдәм. Шәхси УУГ: Игътибарлылык һәм логик фикерләү күнекмәсе Танып белү УУГ: - кирәкле мәгълүматны  чыганактан табу һәм аерып алу күнекмәсе.
5 этап ял минуты. 3 мин	ЯЛ   МИНУТЫ 5 нче слайд Син –  минем дустым, (бер-береңә борыл)  Мин – синең дустың, (кулларны тотышалар) Уй-фикерләрдән күпер салабыз, (куллар өскә, күпер ясыйлар)   Без бергәләшеп алга барабыз. (куллар төшә, атлыйлар) Белем илендә үрләр алабыз. (куллар – югары. Аяк очына басалар, үреләләр)
6 этап. Белем-күнекмәләрне камилләштерү 16 мин.	1.       Күнегү эшләү      6 нчы слайд  Укучылар, ә хәзер тактада бирелгән текстны укып чыгыгыз әле: Алсу  мәктәптә бик тырышып укый. Алсу мәктәптә бик тырышып укый. Алсу – 6нчы сыйныф укучысы. Ул – 6нчы сыйныф укучысы. Алсуга 12 яшь. Аңа 12 яшь. Алсуның дуслары күп. Аның дуслары күп.  - Укучылар, калын хәрефләр белән бирелгән сүзләр нинди сүз төркеменә карый? - Әлеге алмашлыклар нинди сүз төркемен алмаштырып килгән? - Ә хәзер әйтегез әле  кайсы текст матуррак яңгырый? Нигә? Әлеге сүзләр нинди җөмлә кисәге булып килгән? - Димәк, укучылар, алмашлыкларның төп вазыйфасы нидән гыйбарәт? 2.       СИМАЛТИНИУС РАУНД ТЭЙБЛ (Simultaneous Round Table) структурасы -         Мин һәрберегезгә алмашлык турында текстта хаталар җибәрелгән карточкалар таратам.  1кеше 1 хата төзәтә, янәшәдәге дустына бирә.  Түгәрәк буенча бер-берегезгә биреп хата төзәтелеп беткәч, төркемдә тикшерелә миңа тапшырыла. Сез хаталарны төзәтәсез, дөреслекне тикшерәсез. 3.       Дәфтәрдә мөстәкыйль эш    7 нче слайд Илнур Гомәров вакыйгасына әйләнеп кайтыйк әле. Тактада текстны күрәсез. Дәфтәрләргә текстны стилистик яктан дөресләп язасыз. Ягъни,  еш кабатланган исемне алмашлыклар белән алыштырасыз.	Фронталь эш. Сорауларга җаваплар бирү. Текстны алалар, төзәтәләр, күмәкләп тикшерәләр. Укытучыга тапшыралар, укытучы һәр төркемнекен карап, дөреслекне раслый я хата күрсәтә. Күнегүне дәфтәрдә мөстәкыйль эшлиләр. 2-3 укучы үз вариантларын укый.	Коммуникатив УУГ: -          Фронталҗ эш барышында процесста катнашу күнекмәсе; Шәхси:  үз фикереңне җитекергәндә  теоретик белемнәрне куллана белү Шәхси УУГ:  -  үзара ярдәмләшү,  төркемдә эш барышында укучының  башкарган эшенә җаваплылык хисен арттыру. - коллектив белән эшли белү күнекмәсе Шәхси УУГ:  -   коллектив агымында эшли  белү күнекмәсе. Регулятив УУГ:  - эчтәлек буенча эш алып бару күнекмәсен камилләштерү; - эзлеклелеккә ирешү юлларын өйрәнү. Коммуникатив  УУГ: - төрле фикерләрне тыңлау,  - үз фикереңне раслый белү.
5 этап. Рефлексия.    Максаты: Дәрестә эшләгән эшләргә нәтиҗә ясау  3 мин.	Нәтиҗә  ясау. 8 нче слайд 1.Нинди тема өйрәндек? 2. Илнур Гомәров вакыйгасы  белән Равил Фәйзуллин әйткән фикерне берләштереп,  бүгенге дәрестә үзегезгә нинди файдалы фикер алып китәсез? 9 нчы слайд 1.                  Үзбәя һәм бәяләү, коррекция.	Алмашлык. “Мин – шәхес Без – коллектив”  схемасына нигезләнеп, фикерләр әйтәләр. Җаваплар бирелә.	Регулятив УУГ:  - нәтиҗәгә килә белү, фикерләү сәләтен үстерү; Метапредмет УУГ регулятив: - укытучы белән бергәләп,үз эшен,иптәшләренең җавапларын бәяләү коммуникатив: -төрле фикерләрне исәпкә алып эш итү
6  этап. Өй эше бирү 1 мин.	Өч вариантта өй эше биреме: 1) Алмашлыклар кертеп, “Безнең мәктәп” дигән темага хикәя язарга. 2) 292 нче күнегү. 3) 291 нче күнегү.  Күнегүне дәреслектән таптык, карап алыгыз, бирем аңлашыламы? 10 нчы слайд 11 нче слайд 12 нче слайд	Өй эше биремен укыйлар, сораулар бирәләр.	Регулятив УУГ:  - өй эше максатын ачыклау, эш формаларына төшенү;