Разработка урока по родной литературе 3 класс

• 1 слайд

  Салчак Тока «Ававыс чокта»
  

• 2 слайд

  
  
  
  .
  Сорулгазы:
  * «Ававыс чокта» деп эгенин узундузу-биле таныштырар;
  * уругларнын шинчилекчи, чогаадыкчы чоруун сайзырадыр;
  * билигже сундузун оттурар, хундулээчел болурунга болгаш иелерин унелеп билиринге кижизидер.
  
  
  

• 3 слайд

  Психологтуг белеткел
  Ажыл-ишке, ооредилгээ,
  Аажок кежээ толдер бис.
  Эртем-биле чалгыннангаш
  Эчис кузел чедер бис.
  
  

• 4 слайд

  II. Ажыл-чорудулгаже бот-тодарыдылга.
  
  Корген караа, дыннаан кулаа – толунде,
  Хоон-сеткил сонуургалын эндевес,
  Чагып-сургап, човун соглээр сумелекчи -
  Чаагай орук айтыкчызы авалар.
  
  

• 5 слайд

  Аймактар
  1-ги аймак – «Ооржактар»
  2-ги аймак– «Салчактар»
  3-ку аймак– «Даваалар»
  4-ку аймак – «Тожулар»
  

• 6 слайд

• 7 слайд

  Оюн «Синонимин дурген ада».
  
  Аа судун эмзирип кааш, удувайын,
  Аарткыышта чаш-ла толун чайгап хонар.
  Адаттынгыр, эргеленчиг, дыннаксанчыг, тааланчыг.
  Аксы дылы унуп келген чаш-ла толдун
  Адап ханмас бир-ле дугаар эткен созу
  Чуу деп созул?
  

• 8 слайд

  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Мээн авам ажылгыр - ... ,
  эвилен - ... ,
  холу хоюг - ... ,
  кылган чеми чемзиг - ... ,
  
  

• 9 слайд

  Дурген чугаа
  
  Ава, ава авайымны
  Азырап каан авайымны.
  Авазы дег, иези дег,
  Артык ынак чуве бар бе
  

• 10 слайд

  1. Ава кижи дугайында чугаалажыр. 2. С.К. Токанын «Ававыс чокта» деп
  созуглели-биле таныжар.
  3. Ава дугайында улегер домактар,
  шулуктер чыып бижиир.
  
  Кылып чорудар ажылдары
  

• 11 слайд

  1. С.К. Тока деп кымыл?
  2. Ооренип турар школан адын чуге
  С.К. Тока деп адааныл?
  3. С.К. Тока каш чылда торуттунгенил?
  4. Токанын ооренип чораан хоорайынын
  ады.
  

• 12 слайд

  С.К. Тока «Ававыс чокта»
  (Эгеден узунду)
  

• 13 слайд

  
  
  Словарь-биле ажыл:
  Хулбус – иви малдын эр хевири;
  Кара шаар – ковей;
  Ужалаан – олчазын улешсин деп
  анчыдан дилээри;
  Дугай дег – холдун шенээнден
  ужунга чедир хемчээл, кыры дурту;
  Чалбарыыр – тейлээр.
  

• 14 слайд

  
  
  
  
  
  
  СУЛА ШИМЧЭЭШКИН
  

• 15 слайд

  Уран номчулга
  Бот номчулга
  Оюн «Илчирбе»
  

• 16 слайд

  Айтырыгларга харыыла
  Эрги Тыва уезинде ава кижи ажы-толун остурер дээш, чуну кылып чораан-дыр?
  Багай чадырга артып каан уруглар канчаар аргаланып турганнар-дыр?
  Бичии уруглар чуге хамыктын мурнунда анчы Томбаштайнын оонге чугуржуп кээп турганыл?
  Улуг кижилер анчыны канчаар уткуур
  турганыл?
  Тывышты улежип турда, кандыг езуну сагыыр турган-дыр?
  

• 17 слайд

  Созуглелдин планы
  Токанын авазы.
  
  Бичии уруглар авазы чокта.
  
  Олчаны улежири.
  
  Томбаштын бичии уругларга дузазы.
  

• 18 слайд

  Туннели:
  Токанын иези кандыг кижи чораан-дыр?
  Силернин аванар ажы-толун остурер дээш чуну кылып турарыл?
  

• 19 слайд

  
  Эжеш ажылдаары
  
  
  Ава кижи дугайында улегер домактан бижи.
  

• 20 слайд

  Болуглежип ажылда
  Ава дээрге ___________________
  Аванарны ____________________
  Авалар дег____________________
  Авыралдыг ___________________
  

• 21 слайд

  Кичээнгейлиг
  болганынар дээш, четтирдим!
  
  

                                Тема:   Салчак Тока Калбак-Хорековичинин

                                            «Ававыс чокта» деп эгеден узунду

Сорулгазы: Салчак Токанын «Ававыс чокта» деп эгеден узундузу-биле таныштырар; уругларны  шинчилекчи, чогаадыкчы чоруун сайзырадыр болгаш эртемге сонуургалын, билигже сундузун оттурар; Уругларны аваларын  унелеп билиринге база хундулээчел болурунга кижизидер

Дерилгези: улегер домактар, азырал амытаннар чуруктары, С.К. Токанын чуруу, тос-чадыр.

Кичээлдин чорудуу

 I. Орг. кезээ. Уругларнын кичээлге белеткелин хынаар.

Психологтуг белеткел.

Ажыл-ишке, ооредилгээ,

Аажок кежээ толдер бис.

Эртем-биле чалгыннангаш

Эчис кузел чедер бис.

-Бот-боттарынарже хулумзуржуп корушкештин, кончуг оожум олурунар, эргим уруглар.  

II.  Ажыл-чорудулгаже бот-тодарыдылга.

   -Богун кичээливисте кымнын дугайында чугаалажырывысты шулукту дыннааш,  билип алыр силер.

Корген караа, дыннаан кулаа – толунде,

Хоон-сеткил сонуургалын эндевес,

Чагып-сургап, човун соглээр сумелекчи –

Чаагай орук айтыкчызы авалар.

Авалар, авалар

Авыралдыг авалар.

- Кымнарнын дугайында шулук-тур?

  - Богунгу кичээливисти эрте берген-даа болза эн-не чараш, онзагай байырлал Авалар хунунге тураскаадып, эрттирер бис.

     Богун бисте аалдап келген авалар-башкыларга эрткен байырлалывыс Авалар хуну-биле изиг байырым чедирип, ак орукту кузедим.                                                                                  Кичээливис  оюн-маргылдаа хевиринге эртер.

Шииткекчилер кылдыр башкыларны чалап алыылынар.

 Шииткекчилер маргылдаанын туннелин таблицага харыылар барымдаалап ундурер, эки харыылаан болгаш идепкей чок оореникчилерни туннеп, демдээн салыр. Аймактар-аайы-биле туннелди ундерер.

Клазывыс 4 аймакка уступ алыылынар.

1-ги аймак – «Ооржактар»

 2-ги аймак– «Салчактар»

 3-ку аймак– «Даваалар»

 4-ку аймак – «Тожулар»

Словарь ажылы.

             Шаанда кижилер торел аймак аайы-биле  чурттап чорааннар.                                    Чижээлээрге: Хертектер, Монгуштар, Тулуштер.

А торел аймак деп чул?

Аймак –болук. (группа) Чоок уткалыг состерни кандыг состер дээр бис? (синоним)

МАРГЫЛДААНЫН БИРГИ КЕЗЭЭ.

 Тиилекчи аймакка «ХУРАГАН» шанналын тыпсыр.

1) Оюн « Синонимин дурген ада».

А) Тывызыкты тывынар.

Аа судун эмзирип кааш, удувайын,

Аарткыышта чаш-ла толун чайгап хонар.

Адаттынгыр, эргеленчиг, дыннаксанчыг, тааланчыг.

Аксы дылы унуп келген чаш-ла толдун

Адап ханмас бир-ле дугаар эткен созу

          Чуу-дур чээ,  тывынарам?

Б)  Башкы состу адаарга, аймак бурузу  ол состун синонимин адаар.

        Мээн авам ажылгыр (кежээ), эвилен (ээлдек), кылган чеми чемзиг (чеми амданныг), коружу хоюг (коружу чымчак).

Маргылдаанын бирги шанналын тиилээн аймаккка тыпсыр. ШАННАЛ

III. Чаа билиглерни ажыдары. МАРГЫЛДААНЫН ИЙИГИ КЕЗЭЭ.

Тиилекчи аймакка «ХОЙ» шанналын тыпсыр.

А) «Дурген чугаа» Аймак бурузу дурген чугаалаар.

   Ава, ава авайымны

   Азырап каан авайымны.

   Авазы дег, иези дег,

   Артык ынак чуве бар бе

Б) Кичээлдин сорулгаларын тодарадыры.

                     С.К. Тока «Ававыс чокта»

- Дурген чугаа кымнын дугайында болду? С.К. Токанын «Ававыс чокта» деп эгеден узундузун канчаар бис, чугааланар. Кымнарнын дугайында чугаалажыр бис?

1.     Ава кижи дугайында чугаалажыр.

2.     С.К. Токанын «Ававыс чокта» деп созуглели-биле таныжар.

3.     Ава дугайында улегер домактар, шулуктер.

Маргылдаанын ийиги шанналын тиилээн аймаккка тыпсыр.ШАННАЛ

 МАРГЫЛДААНЫН УШКУ КЕЗЭЭ.

 Тиилекчи аймакка «ИРТ» шанналын тыпсыр. 

- С.К. Тока “Араттын созу” деп кончуг улуг чогаалды бижээн. Ол чогаалдан “Ававыс чокта” деп эгенин узундузу-биле таныжар бис.

А) Аймак бурузу айтырыгларга харыылаар.

1-ги аймак – «Ооржактар»                                                                                                      С.К. Тока деп кымыл?

 2-ги аймак– «Салчактар» Ооренип турар школан адын чуге С.К. Тока деп адааныл?

 3-ку аймак– «Даваалар» С.К. Тока каш чылда торуттунгенил?

 4-ку аймак – «Тожулар» Токанын ооренип чораан хоорайынын адын аданар.

С.К. Токанын «Ававыс чокта» деп эгеден узундуну номчуулунар.

Б) Башкынын улегерлиг номчулгазы

Аймак бурузу номчуур. Ном-биле ажыл. Ар. 93

1) Словарь-биле ажыл:

Хулбус – иви малдын эр хевири;

Кара шаар – ковей;

Ужалаан – олчазын улешсин деп анчыдан дилээри;

Дугай дег – холдун шенээнден ужунга чедир хемчээл, кыры дурту;

Чалбарыыр – тейлээр.

2)  Созуглел-биле ажыл.

А) Уруглар иштинде номчуур.

СУЛА ШИМЧЭЭШКИН 

Музыка аайы-биле уруглар сула шимчээшкиннерни кылыр.

Созуглел-биле улаштыр ажылдаар.

Б) Илчирбелей номчулга

В) Айтырыгларга харыыланар.

1.Эрги Тыва уезинде ава кижи ажы-толун остурер дээш, чуну кылып чораан-дыр?

2. Багай чадырга артып каан уруглар канчаар аргаланып турганнар-дыр?

3. Бичии уруглар чуге хамыктын мурнунда анчы Томбаштайнын оонге чугуржуп кээп турганыл?

4. Улуг кижилер анчыны канчаар уткуур турганыл?

Тывышты улежип турда, кандыг езуну сагыыр турган-дыр?

Г) Рольдап номчуур.

Маргылдаанын УШКУ  шанналын тиилээн аймаккка тыпсыр.ШАННАЛ

МАРГЫЛДААНЫН ДОРТКУ КЕЗЭЭ.

Тиилекчи аймакка «Аът» шанналын тыпсыр. 

IV. ЧАА БИЛИГЛЕРНИ БЫЖЫГЛААРЫ.

Созуглелдин планын тургускаш, утказын эдерти чугаала

1.     Токанын авазынын дугайы. (Ооржак)

2.     Бичии уруглар авазы чокта.  (Салчак)

3.     Олчаны улежири. (Даваа)

4.     Томбаштын бичии уругларга дузазы. (Тожу)

Туннели: Токанын иези кандыг кижи чораан-дыр? Ажы-толун остурер дээш чуну кылып чорааныл?

- А силернин аванар кандыгыл, ажы-толун остурер дээш чуну кылып турарыл?

Маргылдаанын ДОРТКУ  шанналын тиилээн аймаккка тыпсыр.ШАННАЛ

МАРГЫЛДААНЫН БЕШКИ КЕЗЭЭ. Тиилекчи аймакка «Инек» шанналын тыпсыр. 

V. ЭШТЕЖИП. БОЛУГЛЕЖИП АЖЫЛДААРЫ.

Ава кижи дугайында улегер домактан бижи.

Маргылдаанын БЕШКИ  шанналын тиилээн аймаккка тыпсыр.ШАННАЛ

МАРГЫЛДААНЫН АЛДЫГЫ КЕЗЭЭ.Тиилекчи аймакка «Буга» шанналын тыпсыр. 

Дараазында состерден эгелээн 4 одуруг шулуктен чогаадыр.

Ава дээрге ___________________

Аванарны ____________________

Авалар дег____________________

Авыралдыг ___________________

Рефлеаксия.

Бо кичээдде силерге чуу берге болду?

Кичээлдин туннели.

                    Шулук

Ава кижи бурузу-ле ажы-толдуг,

Авыралдыг, хундуткелдиг кижилер-дир.

Делегейге ава кижи турбаан болза,

Дески чырык амыдырал каяа турар.

Ава деп сос чымчак, эптиг, эргеленчиг,

Адаттынгыр, дыннаксанчыг, тааланчыг.

Аксы-дылы унуп келген чаш тол безин

«Ава» деп сос эн-не биштай адаар болгай.