Разработка внеклассного мероприятия. "Яугир-якташым"

Аҡһаҡал:

Борон-борондан олололарҙың аҡыллы кәңәштәренә ҡолаҡ һалған кешенең юлдары уң,, эше изге хөрмәткә лайыҡ булған.

  Һәр нәмәнең үҙ йәме , тигәндәә, , ваҡыты еткәс , ололар аҡһаҡалдар уландарына киләсәк быуынға оло ышаныс белдереп , васыят  әйтеп ҡалдырғандар,аманат тапшырғандар.

  Тимәк, тапшырған әйберҙе  һаҡлап йәки әйтеп ҡалдырған васыятты үтәү ,аманатты киләсәк быуынға еткереү-изге бурыстарҙың береһе .

  (Ҡурай  моңо . Ҡоштар тауышы. Аҡһаҡал ҡоштарҙың тауышын тыңлай, тирә-  яҡҡа күҙ һала.)

   Һай, ғүмер тигәндәрең ... һыу шикелле аҡты ла китте ...(Уҡ менән йәйәгә ҡағылып ала.)

    (Кесәһеннән ҡулъяулыҡ сығарып  битен һөртә,һелкеп ебәрә).

   Инәй:

 Иҫкәндәр , Иҫкәндәр тим, ҡайҙа китеп юғалдың.Һай,һай, нимә эшләп  болай моңайып ултыраһыңсы?

  Аҡһаҡал:

Бына, ултырам әле, тимер өҙөрҙәй йәш  саҡтарым булған икән тейеп... әрмеләр ҙә йөрөгән саҡтарым ... ҡайҙа ҡалдылар микән улар.?  Иҫеңдәме, ауылдан сығып киткәнем,  Сәлимә, минең менән бергә Ғәҙелша ,Ильяс та ул йылды һуғышҡа алынғайнылар бит... француздар менән.  Ниндәй йыр йырлап сығып киткәйнек әле ауылдан?

    Әрмеләр ҙә сәс үҫтерҙем ,

    Сәскенәйем  үрмәгә.

    Ризыҡ  яҙһа, без ҡайтырбыҙ

    Тыуған еркәйҙәрҙе күрмәгә

 ( Инәй ҡушыла).

    Һыуҙар аға, таштар ҡала,
    Таш аҫтында ҡом ҡала.

   Ризыҡ яҙһа , ҡайта ирҙәр,

   Тәҡдир яҙһа , баш һала.

   Аҡһаҡал:

Әйе, минең менән бергә киткән һөлөк кебек егеттәр баштарын һалдылар , тәҡирҙәре шул булғандыр инде.

( Балалар йүгереп керә.)

  Балалар :

 Һай үҙебеҙҙең ҡартыйҙарыбыҙ икән .

 Аҡһаҡал:

 Ай, әттәһенәһен, балаларым йыйылып киткән дә баһа!

Ни эшләп тупһала туҡтанығыҙ?  Әйҙәгеҙ үтегеҙ.

(Аҡһаҡал  янына ултырталар, үҙҙәре уның тирәләй урынлашалар.)

  Аҡһаҡал:

 Балаларым , ҡолонсоҡтарым, йондоҙҙарым. Бына инде йәншишмәнең тере һыуын бөркөп, ошо матур Сөн буйында гүзәл ерҙә байтаҡтан ашыу ғүмер итергә яҙҙы! Аллаға шөкөр! Бөгөн һеҙгә, киләсәк быуынға , аманатымды тапшырырға ла мәл етте.

  1 бала: Ололар һүҙе аҡылдың үҙе!

  Барыһы ла:

Шулай! Дөрөҫ! Олатай , һине тыңлайбыҙ.

( ейәндәренең арҡаһынан һөйә).

  Аҡһаҡал:

Ярай, элгәре, бына ошо хикәйәтте  тыңлағыҙ әле...

  Батша: Ай, ата-бабам йөрөгән ер-һыуым, шулай уҡ дошманға ҡалырһығыҙмы икән ни?

  Аҡһаҡал:

Урманда уҡ юнып, аласыҡта һаҙаҡ һуғып, эркет ҡайнатып, ҡорот йәйеп, ҡаймаҡ яҙып, май таҫҡап. Төн-көн ағытмай бейә һауып, көн күреп ятҡан башҡорттар урыҫ еренә сит дошман килгәнлеген ишетмәй ҙә яталар икән.

(Йыйнаҡсы керә)

  Йыйнаҡсы:

Батшанан фарман бар. Һуғыш сыҡҡан .
   Аҡһаҡал;

 Был хәбәрҙе ишетеү менән,  бөтә халыҡ  йәшен һуҡҡандай һиҫкәнеп киткән, бөтәһе лә аяҡ өҫтө баҫҡан, ти.

   Бөтә бисә-сәсә, әбей-һәбей,ҡыҙ-ҡырҡын, бере ҡалмай батырҙарҙы яуға оҙатырға йыйындылар.

   Яуға китеүселәрҙең  араһында беҙҙең ауылдан да өс кеше  булған: Искәндәр, Ильяс, Ғәҙелша.

1 әби:

Яу юлдарығыҙ ҡыҫҡа булһын,балаҡайҙарым- был тегер еп һеҙҙе һаҡлаһын.

Әрмиләргә китә, ай, башығыҙ.

Буҙ балалар, инде хушығыҙ.

Йылдарығыҙ айҙан тиҙ үк үтеп.

Иҫән йөрөп еңеп ҡайтығыҙ.

  Йәш ҡатын:

Күкрәгегеҙгә дошман уғы теймәһен, был тәңкәләр һеҙҙе яҡлаһын.

 Атҡайҙарға менеп, һаҙаҡ алып,

 Яуға ҡитер ирҙәр булдығыҙ.

 Һай, илкәйем, илкәйемдең батыр иркәйе,

 Тәңкәләрҙәй төҫлө шылтырашып

 Шат көлөшөп ,еңеп ҡайтығыҙ.

2 Ҡыҙ:

 Атҡайҙарға менеп, беҙҙе ташлап,

            Юлдар ашып  яуға китәһегеҙ.

            Киткән юлығыҙға ҡарай –ҡарай,

            Күҙкәйҙәребеҙҙе талдырып көтөрбөҙ.

   Аҡһаҡал:

Яуға тиеп уҡталған

 Батырҙарға һүҙем бар.

   Куп яуҙарҙы күрҙек беҙ ,

   Өлгө өсөн йәштәргә

   Әйтә торған уйым бар .

   Яуға барыу йыйыны

   Ҡалым алып туй яһап,

   Бер көрәң төбөндә

   Ҡымыҙ эсеп, яу һалып,

   Бер табаҡтан аш эйеп,

   Ҡунаҡ булып  ер түгел

   Типсә тимер өҙөрҙәй,

   Салауаттай беләкле,

   Яуға барғандарығыҙҙың

   Көс-ҡуәте күп булһын.

   Һөрән һалып яу ҡырған

  Ҡылды ҡырҡҡа ярырлыҡ

  Яуҙы башлар ил булһын,

  Ир булһын, ир булһын!

Яуға китеүселәр әйтә:

Искәндәр:

Һай, илкәйем . наҙлы еркәйем,

 Сал бөркөттәй яуын , аҙ оҙатып,

Ҡарап ҡалаһың бит ҙур юлдан.

Ғәҙелша   

Һай ,илкәйем, моңло еркәйем,

Дошмандарҙы сыр – сыу , ай , килтереп,

Беҙ ҡайтырбыҙ илгә шатланып

Ильяс

 Һай , илкәйем, тыуған еркәйем.

Бүре , айыуҙарҙай дошманды ла

Беҙ ҡайтырбыҙ еңеп ҡыйратып.

Барыһы бергә

Быуын – быуын үткән батырҙарҙың

Һүҙен тыңлап, йырын йырларбыҙ.

Илкәйебеҙ өсөн булырбыҙ шәһит,

Дошмандарға илде бирмәбеҙ

(Любизники – любизар йыры)

        Аҡһаҡал:

    Бына шулай, балалар !

    Яҡшыларҙан зат ҡалыр,

    Яҡшы затлы ат ҡалыр.

    Батырҙарҙан дан ҡалыр,

    Һөйләт халыҡ таң ҡалыр.

Йә , балаларым, Искәндәр олатайығыҙ теләктәренә ни әйтерһегеҙ?

   2 бала:

Уғың бушҡа атма, илеңде һатма.

   Аҡһаҡал:

Дөрөҫ, Йосоп улым! Минең кеүек мәргән бул! (Уҡ һаҙаҡ бүләк итә.)

   1 бала:

Типһәң тимер өҙөрлөк , баҫһаң баҡыр өҙөрлөк батырҙар булырбыҙ!

 ( Ике бала бейей. Аҡһаҡал маҡтай)

   2 бала:

                   Ирҙәрҙе ир иткән ер,

                 Яуызҙы хур иткән ер,

   1 бала:

                Батырға дан биргән ер,

                 Халҡына хан биргән ер.

   Икеһе бергә:

     Ана шул ил – тыуған ер.

   Аҡһаҡал:

Дөрөҫ , балалар. Тыуған ер – ябай тупраҡ, мөғжизә. Бына һуғышҡа киткәндә Сәлимә инәйегеҙ янсыҡҡа бер ус упраҡ һалып ебәргәйне, шул мөғжизә мине яу ҡырынан һаҡлап алып ҡайтты . Әле лә түш кеҫәмдә йөрөтәм. ( Янсыҡтан тупраҡты күрһәтә).

   2 бала:

Искәндәр олатай, һин бик бәхетле кешеһең , шулаймы?

   Аҡһаҡал:

Әйе, мин бәхетле, балалар.Киләсәккә еткерер аманатымды, аллаға шөкөр, еткерҙем. Бөгөн ҡыуныслы көнөм. Һеҙҙең менән бергәләп күңел асып алайыҡ әле.

 Барыһы таҡмаҡ әйтәләр:

                                                   Бейе, бейе, бейе әле

                                                   Бейер хәлең бар әле.

                                                   Йөҙ йәшеңде тултырғансы

                                                   Йәшәр хәлең бар әле.

                                                      Ҡушымта

                                                   Уйнайбыҙ ҙа, йырлайбыҙ ҙа,

                                                   Күңелле бергә-бергә.

                                                   Ырыҫ, иҙгелек теләйбеҙ,

                                                   Үҙебеҙ тыуған ергә.

                                                       Ҡушымта

                                                   Таҡмаҡ әйтеп бейешеп,

                                                    Беҙ йәшәйбеҙ көлөшөп,

                                                    Аҡһаҡалдың аманатын                           

                                                    Беҙ  үтәйбеҙ бүлешеп.

  Аҡһаҡал: Барығыҙға шуны әйтәм.

                    Яҡшылыҡ булһын атығыҙ,

                    Кеше булһын затығыҙ,

                    Яҡшынан баш тартмағыҙ.  

        Искәндәр Әбсәләмовка багышланган сарадан куренештәр