құрмалас сөйлем тақырыбына арналған презентация (8 сынып)

• 1 слайд

  ҚҰРМАЛАС СӨЙЛЕМ – екі немесе одан да көп жай сөйлемдерден құралып, күрделі ойды білдіретін сөйлем.

• 2 слайд

  Құрмалас сөйлем құрамындағы жай сөйлемдердің байланысу тәсіліне қарай салалас, сабақтас, аралас деп бөлінеді.

• 3 слайд

  Құрмалас сөйлем Салалас құрмалас Аралас құрмалас Сабақтас құрмалас

• 4 слайд

  Сабақтас құрмалас сөйлем түрлері: Шартты бағыныңқы сабақтас Қарсылықты бағыныңқы сабақтас Себеп бағыныңқы сабақтас Мезгіл бағыныңқы сабақтас Қимыл-сын бағыныңқы сабақтас Мақсат бағыныңқы сабақтас

• 5 слайд

  Шартты бағыныңқы сабақтас – бағыныңқы сөйлемі басыңқы сөйлемдегі істің шартын білдіреді. Сұрақтары: Қайтсе? Не етсе? Қайткенде? Не еткенде? Қайтпей? Не етпей? Қайтпейінше? Не етпейінше? Мысалы: Терезені ашсаң, таза ауа кіреді. Жұмысты бітірмей, үйден шығу жоқ.

• 6 слайд

  Қарсылықты бағыныңқы сабақтас – екі сөйлемдегі іс-әрекет бір-біріне қарама-қарсы қойыла айтылатын сөйлем түрі. Сұрақтары: Қайтсе де? Не етсе де? Қайткенмен? Не еткенмен? Мысалы: Ұлберген кедей болғанымен, киім-кешекті таза ұстайтын. Абай Дәндібай сөзінен жақсы пейілді аңғарса да, кезінде оның көмегін алмады.

• 7 слайд

  Себеп бағыныңқы сабақтас – бағыныңқы сөйлемі басыңқы сөйлемдегі істің себебеін білдіреді. Сұрақтары: Неліктен? Не себепті? Неге? Не деп? Мысалы: Қастарында көлденең кісілер болғандықтан, Оспан Абайға құпиясын айта алмады. Досының сөйлегеніне шыдап отыра алмай, Кәрім біресе отырды, біресе тұрды.

• 8 слайд

  Мезгіл бағыныңқы сабақтас - бағыныңқы сөйлемі басыңқы сөйлемдегі істің мезгілін білдіреді. Сұрақтары: Қашан? Қашаннан? Қашанға дейін? Мысалы: Күн батар кезде, Амангелдіге үш кісі келді. Мектептен үйіне жеткенге дейін, ол тынымсыз сөйлеумен болды.

• 9 слайд

  Қимыл-сын бағыныңқы сабақтас – бағыныңқысы басыңқы сөйлемдегі істің қалай орындалғанын білдіретін сабақтас түрі. Сұрақтары: Қалай? Қайтіп? Не істеп? Мысалы: Ұзын кірпіктері қыбыр-қыбыр етіп, Манар бірдеңені сөйлеп жатты. Қоңырқай беті қызарған күйі, бала үзілген жұмысын қайта жалғастырды.

• 10 слайд

  Мақсат бағыныңқы сабақтас – бағыныңқы сөйлемі басыңқы сөйлемдегі істің мақсатын білдіреді. Сұрақтары: Не мақсатпен? Не етпек болып? Не үшін? Неге? Мысалы: Мақпал Айжанның үйіне бармақ болып, жинала бастады. Кешегі оқиғаны түсіндіру үшін,мен болған жайды баяндадым.

• 11 слайд

  Сабақтастың тыныс белгілері: бағыныңқы сөйлем басыңқы сөйлемнің ортасында келсе, бағыныңқы сөйлемнің екі шетінен үтір қойылады. ̠ , , . Асқар мен Ержан, Жанпейіс үйге кіріп кеткенде, тыста қалды.

Краткое описание документа:

Құрмалас сөйлем — екі немесе бірнеше жай сөйлемнен құралып, күрделі ойды білдіретін, мағыналық жағынан өзара байланысты сөйлемдер. Қызметі жағынан оның жай сөйлемнен өзгешелігі жоқ, екеуі де ойды екінші бір адамға білдірудің құралы. Құрмалас сөйлем жасалу жолына қарай үш түрге бөлінеді: а) Салалас құрмалас сөйлем; ә)Сабақтас құрмалас сөйлем; б)Аралас құрмалас сөйлем.