Рус мәктәптәренең 2-се класы өсөн туған телдән эш программаһы

Йөкмәткеһе

1)    Аңлатма яҙыу                                                                                                                                                                           2

2)    Уҡытыу предметының төп йөкмәткеһе                                                                                                                                 3

3)    Календарь – тематик планлаштырыу                                                                                                                                     4

4)    Планлаштырылған һөҙөмтәләр                                                                                                                                               6

1.     Аңлатма яҙыу

Эш программаһы Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығы тарафынан раҫланған «Рус мәктәптәренең 2-се класында уҡыусы башҡорт балалары өсөн “Башҡорт теле” уҡыу ҡулланмаһына программа» нигеҙендә төҙөлдө. Төҙөүселәре: Ф.Ф., Мортазина, З.Ғ., Нафиҡова.

Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 2 – се класы өсөн башҡорт (туған) теленән эш программаһы.

Эш программаһы 34 сәғәткә бүленгән (аҙнаға 1 сәғәт).

Дәреслек: Мортазина Ф.Ф., Нафиҡова З.Ғ. Башҡорт теле: уҡытыу рус телендә алып барылған дөйөм белем биреү ойошмаларының 2-се класы өсөн уҡыу ҡулланмаһы (башҡорт телен туған тел булараҡ өйрәнеүселәр өсөн). - Өфө: Китап, 2015.

Программа кимәле: базис.

Был эш программаһында федераль һәм республика закондары талаптары тормошҡа ашырыла:

«Рәсәй Федерацияһы халыҡтары телдәре тураһында» законы, Рәсәй Федерацияһының «Мәғариф тураһында» Законы, «Башҡортостан Республикаһы халыҡтары телдәре тураһында» законы, Башҡортостан Республикаһының «Мәғариф тураһында» Законы.

Программала ҡуйылған маҡсат һәм бурыстар

1.                     Танып белеү маҡсаты

Уҡыусылар  башҡорт  халыҡ мәҙәниәтен, ғөрөф-ғәҙәттәрен, тарихи үткәнен, бөгөнгөһөн, киләсәген белергә һәм аңларға, хөрмәт итергә, әҙәбиәт-сәнғәт вәкилдәренең ижади ҡаҙаныштары менән үҙенең рухи үҫешен байыта алыу мөмкинлеген файҙаланырға тейеш.

Күп милләтле Башҡортостан Республикаһы, уның халҡы, башҡорт халҡының республикала төп, ерле халыҡ булыуы, башҡорт халыҡ ижады, билдәле шәхестәр, уларҙың эштәре, ижады менән таныштырыу башланғыс этапта танып белеү маҡсатының йөкмәткеһен тәшкил итә.

2. Үҫтереү маҡсаты

Башланғыс этапта балаларҙың психик үҫешен түбәндәге йүнәлештәрҙә үҫтереүгә айырыуса иғтибар талап ителә:

·  Фекерләүҙе үҫтереү менән бәйле психик функциялар: логик фекерләү, сәбәп-һөҙөмтә бәйләнештәрен табыу, индуктив, дедуктив фекерләү;

·  Хәтерҙе үҫтереү (ихтыярлы, ихтыярһыҙ), иғтибарлылыҡты үҫтереү;

·  Аралаша белеү һәләтен үҫтереү (аралашыусанлыҡ, хислелек, эмпатия хистәре);

·  Ихтыяр көсө, маҡсатлылыҡ , әүҙемлек кеүек һәләттәрҙе үҫтереү.

3.                     Тәрбиәүи маҡсат

Балаларҙың йәш үҙенсәлектәренә тура килгән, уларҙы ҡыҙыҡһындырған, әхләҡи проблемаларҙы үҙ эсенә алған йөкмәтке, беренсенән, уҡытыу процесында тәрбиәүи функция башҡарһа, икенсенән, туранан-тура коммуникатив мотивация тыуҙырыу менән бәйле. Программаға балалар араһындағы мөнәсәбәттәрҙе сағылдырған, әхләҡи проблемаға эйә булған бәләкәй күләмле әҙәби әҫәрҙәр һәм автор текстары индерелде.

4. Белем биреү маҡсаты

  Уҡыусыларҙың башҡорт теле буйынса лексик, грамматик күнекмәләре, филологик белемдәре сиктәрендә генә ҡалмайынса, телмәр эшмәкәрлегенең бөтә төрҙәрендә лә ҡулланырлыҡ кимәлдә булырға тейеш. Шул ваҡытта ғына башҡорт телен туған тел булараҡ өйрәнеү бурысы үтәлә.

2.     Уҡытыу предметының төп йөкмәткеһе.

1.     Танышыу (2 дәрес). Бер-береһе һәм уҡытыусы м-н танышыу аша яңы һүҙҙәрҙе үҙләштереү. –мы, -ме, -мо,- мө киҫәксәләрен дөрөҫ ҡулланыу. Кем? Нимә? Һорауҙарының ҡулланыу осраҡтарын ҡарау.

2.     Минең мәктәбем (6 дәрес). Кем дежур? Класта кем юҡ? һорауҙары.  Хәбәр, һорау, өндәү һөйләмдәрҙә тауыш интонацияһы, һөйләм аҙағында тыныш билдәләрен ҡуйыу. 100 һаны эсендә тиҫтәләп һанау. Рәт һандары. Аҙнаның ниндәй көнө? Һорауы. Яңғырау һәм һаңғырау тартынҡылар.

3.     Минең республикам (3 дәрес). Һөйләмдә һүҙҙәр тәртибе.  Яңғыҙлыҡ һәм уртаҡлыҡ исемдәр. Был ауылмы, ҡаламы? Ауылда нимә бар? Һорауҙары. Һүҙҙе юлдан юлға күсереү. Баҫым.

4.     Мин һәм минең ғаиләм (12 дәрес). Кем булып? Һорауы. –сы, -се ялғауҙары. Ҡылымдың зат ялғауҙары. Ялғауҙарҙа ҡ –ғ, к-г, п – б хәрефтәренең сиратлашыуы. Ҡайһы ерең ауырта? Был нимә? һорауҙары. Эйәлек заты ялғауҙары.

5.     Мин һәм минең дуҫтарым (4 дәрес). Дуҫың (әхирәтең) кем? Уға нисә йәш? һорауҙары. Нимә бирә? Нимә эшләй? Һорауҙары.  Яңғырау һәм һаңғырау тартынҡылар.

6.     Мине уратып алған донъя (6 дәрес). Ҡайҙа йәшәйһең? һорауы. Нисә? Ҡайҙа? Һорауҙары. Һөйләмдәрҙә тауыш интонацияһы. Ниндәй? Һорауы. Һөйләмдең баш киҫәктәре.

3.     Календарь-тематик план.

Дата			Тема
№	План б-са	Фактик	Грамматик	Лексик	Йөкмәткеһе
			Танышыу
1.	3.09		-мы/-ме ялғауҙары	Һаумыһығыҙ! Хәлдәрең нисек?	Бер-береһе һәм уҡытыусы м-н танышыу аша яңы һүҙҙәрҙе үҙләштереү. –мы, -ме, -мо,- мө киҫәксәләрен дөрөҫ ҡулланыу.
2.	10.09		Был кем? Был нимә?	Ғәфү итегеҙ!	Кем? Нимә? Һорауҙарының ҡулланыу осраҡтарын ҡарау.
			Минең мәктәбем
3.	17.09		Һөйләм төрҙәре.	Бөгөн кем дежур?	Кем дежур? Класта кем юҡ? һорауҙары.  Хәбәр, һорау, өндәү һөйләмдәрҙә тауыш интонацияһы, һөйләм аҙағында тыныш билдәләрен ҡуйыу.
4.	24.09		Инеш диагностик эш.
5.	1.10		Өн һәм хәреф. Ҡалын һәм нәҙек һуҙынҡылар.	Уҡыу кәрәк-яраҡтары.	Был кемдең..? һорауы Ҡалын һәм нәҙек һуҙынҡылар.
6.	8.10		Һан. Рәт һандары.	Һанайыҡ әле!	100 һаны эсендә тиҫтәләп һанау. Рәт һандары.
7.	15.10		Яңғырау һәм һаңғырау тартынҡылар.	Аҙна көндәре.	Аҙнаның ниндәй көнө? Һорауы. Яңғырау һәм һаңғырау тартынҡылар.
8.	22.10		Ҡылымдың берлек һан зат ялғауҙары.	Тәнәфестә.	Ҡасан? һорауы. Ҡылымдың берлек һан зат ялғауҙары.
			Минең республикам
9.	29.10		Яңғыҙлыҡ һәм уртаҡлыҡ исемдәр.	Мин Өфөлә йәшәйем.	Һөйләмдә һүҙҙәр тәртибе.  Яңғыҙлыҡ һәм уртаҡлыҡ исемдәр.
10.	12.11		Һүҙҙе юлдан юлға күсереү. Баҫым.	Мин ауылда йәшәйем.	Был ауылмы, ҡаламы? Ауылда нимә бар? Һорауҙары. Һүҙҙе юлдан юлға күсереү. Баҫым.
11.	19.11		Тикшереү эше.	Нимә белдек? Нимәгә өйрәндек?
			Мин һәм минең ғаиләм
12.	26.11		Ҡылымдың зат ялғауҙары.	Үҫкәс, кем булаһың?	Кем булып? Һорауы. –сы, -се ялғауҙары. Ҡылымдың зат ялғауҙары.
II триместр
13.	3.12		Ҡ –ғ, к-г, п – б хәрефтәренең сиратлашыуы.	Тән өлөштәре.	Ялғауҙарҙа ҡ –ғ, к-г, п – б хәрефтәренең сиратлашыуы.
14.	10.12		Ҡылымдың зат ялғауҙары (күплектә).	Дарыуханала.	Ҡайһы ерең ауырта? Был нимә? һорауҙары. Эйәлек заты ялғауҙары.
15.	17.12		Һөйләм.	Минең көн тәртибем.	Ни эшләйем? Һорауы.
16.	24.12		-лы, -ле, -ло, -лө ялғауҙары.	Аҙыҡ-түлек.	Барлыҡ мәғәнәһен аңлатҡан ялғауҙар.
17.	21.01		Е, э өн-хәрефтәре.	Емеш-еләк.	Тиң киҫәкле һөйләмдәр.  Е, э өн-хәрефтәре.
18.	28.01		Юҡлыҡ ялғауҙары.	Яратам, яратмайым.	Юҡлыҡ ялғауҙары. Нимә ярата? Һорауы.
19.	4.02		Ю, я өн-хәрефтәре.	Баҙарҙа.	Ю, я өн-хәрефтәре. Ни хаҡ тора? Һорауы.
20.	11.02		Ҡылымдың зат ялғауҙары (күплектә).	Һауыт-һаба.	Яңы лексика.
21.	18.02		Тикшереү эше.	Нимә белдек? Нимәгә өйрәндек?
22.	25.02		Сығанаҡ килеш ялғауҙары. Менән ярҙамсы һүҙе.	Ҡайҙан?	Нимә менән? Ҡайҙан? һорауҙары.
23.	4.03		Билдә һүҙҙәр.	Хаҡы күпме?	Хаҡы күпме? Нимәнең? Һорауҙары.
			Мин һәм минең дуҫтарым
24.	11.03		Ц, щ, ч, ь, ъ  өндәре һәм хәрефтәре.	Минең әхирәтем.	Дуҫың (әхирәтең) кем? Уға нисә йәш? Һорауҙары.
25.	18.03		Яңғырау һәм һаңғырау тартынҡылар.	Дуҫымдың йәнлектәре. Зоомагазинда.	Нимә бирә? Нимә эшләй? Һорауҙары.  Яңғырау һәм һаңғырау тартынҡылар.
26.	8.04		Башҡорт алфавиты.	Дуҫыма хат.	Ниндәй байрам? Ниндәй бүләк? Һорауҙары.
27.	15.04		Ҡылым, сифат, ярҙамсы һүҙҙәр (дөйөмләштереү)	Уйынсыҡтар магазины.	Һиңә нимә кәрәк? Нимә менән уйнайһың? Һорауҙары.
			Мине уратып алған донъя
28.	22.04		Һөйләм.	Беҙҙең фатир.	Ҡайҙа йәшәйһең? һорауы.
29.	29.04		Хәбәр, һорау, өндәү һөйләмдәр.	Светофор. Ҡала урамында.	Нисә? Ҡайҙа? Һорауҙары. Һөйләмдәрҙә тауыш интонацияһы.
30.	6.05		Һөйләмдең баш киҫәктәре.	Һауа торошо. Көн ниндәй?	Ниндәй? Һорауы. Һөйләмдең баш киҫәктәре.
31.	13.05		Үтелгәндәрҙе ҡабатлау.	Миҙгелдәр. Яратҡан миҙгелем.
32.	20.05		Тикшереү эше.	Нимә белдек? Нимәгә өйрәндек?
33.	27.05		Йомғаҡлау.	Үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

4.     Планлаштырылған һөҙөмтәләр.

Тыңлап аңлау:

-         Уҡытыусының, иптәшенең һөйләгәнен, уҡығанын аңлай алыу;

-         Иҫәнләшеү, һаубуллашыу, рәхмәт әйтеү, ғәфү үтенеү, үтенесте белдереү, рөхсәт һорау (телмәр этикеты);

-         Текса ҡапма-ҡаршы йәки бер үк мәғәнәле һүҙҙәрҙе таба белеү;

-         Тектың йөкмәткеһе, ситуация буйынса һорау биреү.

Һөйләү:

-         Ишеткәндәр, башҡарған эштәр, күҙәтеүҙәр буйынса һөйләү;

-         Һүҙлек һүҙҙәрен белеү, уларҙы дөрөҫ ҡулланып һөйләү;

-         Диалог төҙөү, төркөмдәрҙә һөйләшеү;

-         Ябай ғына кимәлдә монолог ҡора башлау;

-         Башҡорт теленән руссаға һәм руссанан башҡортсаға тәржемә итеү;

-         Һөйләшеүҙә өндәш һәм әҙәплелек һүҙҙәрен ҡуллана белеү;

-         Бәләкәй күләмле шиғырҙар, йырҙар белеү.

Уҡыу:

-         Тексты дөрөҫ, шыма, талғын уҡыу (орфоэпик нормалар нигеҙендә);

-         Поэтик әҫәрҙәрҙе дөрөҫ интонация менән уҡыу;

-         Уҡылған текстың йөкмәткеһен билдәләү, персонаждарын билдәләү;

-         Тексҡа исем ҡушыу өсөн терәк һүҙҙәрҙе таба белеү;

-         Текстан һорауҙарға яуап табыу, уҡып күрһәтеү.

Яҙыу:

-         Ҙур һәм юл хәрефтәрен матур, дөрөҫ, тейешле кимәлдә тоташтырып яҙыу;

-         Ҙур булмаған тексты күсереп яҙыу;

-         Текст, картина буйынса 2-3 һорауға яуап яҙыу;

-         Ситуация буйынса 2-3 һөйләмдән торған текст яҙыу;