С. Торайғыров шығармаларымен танысу.

Абуталина Айнур Калиоллиевна

Круглоозерный ЖОББ мектебінің бастауыш сынып мұғалімі

Әдебиеттік оқу пәнінен қысқа мерзімді жоспары

Пән: Әдебиеттік оқу 4-сынып

Күні:

Тақырыбы:

Шығамын тірі болсам адам болып

Мақсаты

Ақынның өмірімен таныса отырып, өлеңдегі негізгі идеяны ашу.

Күтілетін нәтиже

А. С. Торайғыров туралы біледі

Б. Өлеңді мәнерлеп оқып, негізгі идеясын ашады.

С. Өлең жолдарына талдау жасай алады.

Керекті жабдықтар

Оқулық, ребус

Сабақ кезеңдері

Мұғалім әрекеті

Оқушы әрекеті

Кіріспе

Оқушылармен амандасып, «Ішкі және сыртқы шеңбер» арқылы үй тапсырмасын тексеру. түстер арқылы жұптарға бөлу.

Үй тапсырмасына жауап береді. «Шүл сыйлаймын» тәсілі бойынша жұпқа бөлінеді.

Тұсау кесер

Қызығушылығын ояту. Суреттер арқылы ертедегі молдалар мен олардан білім алып жатырған балалар туралы айтып өту.

-Міне, балалар, осы балалар секілді аш- жалаңаш болсада, оқуға ұмтылып, білімге құштар болған ақын Сұлтанмахмұт Торайғыровтың «Шығамын тірі болсам, адам болып» өлеңін оқимыз.

Табыс критериін құру.

Оқушылар мәліметті тыңдап отырып, сұрақ қойып ойларын толықтырады

Табыс критериін бірге құрады.

Негізгі бөлім

Оқулықпен жұмыс.

Ресурстар арқылы Сұлтанмахмұт Торайғыров өмірімен танысу.

  Абайдан кейінгі қазақтың жазба әдебиетінде әр жанрда еңбек етіп, ерекше көзге түскен көрнекті ақындарының бірі Сұлтанмахмұт Торайғыров болды. Ол 1893 жылдың 28 қазанында Көкшетау облысының Қызылту ауданында туған. Оның әкесі Шоқпыт (шын аты Әбубәкір) атанған кедей, момын шаруа адамы болған.Шоқпытта екі баласы болған: Байқоңыр, Сұлтанмахмұт. Сұлтанмахмұттың екі жасында шешесі өліп, жетімдікті көріп өседі. Әкесі әйелі өлген соң балаларын алып, өзінің туған жері Павлодар облысының Баянауыл ауданына көшеді. Ақынның балалық шағы Баянауылда өтеді. Алғашқыда ол Әлі, Тортай, Мұқан деген ауыл молдаларында оқиды. 1908 жылы Сұлтанмахмұт Баянауылдағы Әбдірахман деген молданың медресесіне түсіп, одан 2-3 жыл сабақ алады. Молданың ұрып – соғуына шыдай алмай, ол оқуды тастап кетеді. Молданың қаталдығын, надандығын сықақ етіп өлең шығарады.

Ол 1911 жылы бір қыс бойы Нұрғали Бекбауов деген мұғалімнен оқиды. Нұрғали жаңаша оқыған, көзі ашық, сауатты мұғалім болған. Оның көмегімен Сұлтанмахмұт қазақ, татар тілдерінде шыққан әдеби кітаптарды, газет – журналдарды оқуға дағдыланады. Өзінің білімінің саяздығын сезген Сұлтанмахмұт 1912 жылы Троицк қаласына барып, Ахун Рахманқұли деген татардың медресесінде оқуға түседі. Бірақ тұрмыс жағдайының ауырлығынан мұнда ұзақ оқи алмайды. Қаржының тапшылығынан көп қиыншылық көріп, ауруға шалдығады. Жаз шыға Троицк маңындағы бір ауылға бала оқытуға кетеді. Ондағы ойы бала оқыта жүріп, денсаулығын түзеп, қаржы жинап, қайта оқуға келу болады. Ол бала оқытудан бос уақытында, өз бетімен оқумен шұғылданады, өлеңдер жазады. Сұлтанмахмұт Торайғыров қазақтың ұлы ақыны Абайға да мінездеме беріп, оны қазақ әдебиетінің өкілдерінің бәрінен ерекше, дара тұлға деп бағалайды. Ол аз өмірінің ішінде (небәрі 27 жас жасаған) әлденеше лирикалық өлең, ондаған мақала, екі роман, 5-6 поэма жаңа сатыға көтерген, Абайдан кейінгі ірі суреткер, реалист ақын болып табылады.

-Өлеңді мұғалімнің оқуы.

«Ойлан. Жұптас. Бөліс» әдісі

-өлеңді іштей оқу

-жұптасып мағынасын талқылау.

Сұрақтарға жауап беру.

-Өлеңде айтылған баланың арманы ма, өтініші ме, әлде серті ме?

-Егер арманы, өтініші бар болса сол жолдарды тауып оқы.

Дәптермен жұмыс.

Сөздікпен жұмыс.

Асылық емес- артық сөз емес.

Мақал-мәтелмен жұмыс

Осыған байланысты мақал-мәтел тауып, мағынасын ашу.

«Талаптыға нұр жауар» мақалына талдау жүргізу.

Ресурсты іштей оқып, танысады.

Сұраққа жауап беріп, ойларын білдіреді

Өлеңді тыңдайды, іштей оқиды.

Жұптасып, өлең мағыналарын талқылайды.

Өлеңдегі сұрақтарға жауап береді.

Дәптер бетіне білетін сөздікті жазады.

Жұппен жұмыстанады.

Қорытынды

Ребус арқылы сабақты бекіту

1. Сұлтанмахмұт кім?

2.Ақын адам өмірінде не жаман деп, неге қынжылды?

3. Ақын қай өңірде дүниеге келген?

4. «Асылық » сөзінің мағынасы

а

қ

ы

н

н

а

д

а

н

д

ы

қ

к

ө

к

ш

е

т

а

у

м

а

қ

т

а

н

ғ

а

н

д

ы

қ

Критерий бойынша «Жұптық бағалау»

Жаңа тақырып бойынша сұрақтарға жауап беру.

Жұптық бағалау.

Үйге тапсырма

Өлеңді жаттап келу.

Үй тапсырмасын күнделікке жазады.