Сабақтың тақырыбы: Ауырлық
күші.Басқа планеталардағы ауырлық күші.
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушылардың
күш ұғымын түсіну, тексеру,қайталау, ауырлық күшін және басқа планеталардағы
ауырлық күшін түсіндіру.
2. Оқушылардың
ауырлық күші мен массасының арасындағы тәуелділікті анықтау.
3. Оқушыларды
ұйымшыл болуға,адалдыққа,шапшаңдыққа тәрбиелеу.
Сабақтың көрнекілігі: Интерактивті
тақта,үлестірме карточкалар,динамометр жүктер, семантикалық карта,тест.
Сайыс сабақ: 2 топ, І топ-күш, ІІ топ-масса
Сабақтың барысы:
І. Қызығушылығын ояту
ІІ.Мағынаны тану.
ІІІ.Ойтолғаныс.
|
Физикалық
шамалар мен формулалар
|
кг
|
M3
|
H
|
|
|
м/с
|
м
|
с
|
кг/м3
|
|
Тығыздық
формуласы
|
|
|
|
|
+
|
|
|
|
|
|
Жылдамдық
формуласы
|
|
|
|
+
|
|
|
|
|
|
|
m
|
+
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
V
|
|
+
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+
|
|
s
|
|
|
|
|
|
|
+
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+
|
|
|
|
|
t
|
|
|
|
|
|
|
|
+
|
|
|
F
|
|
|
+
|
|
|
|
|
|
|
Тәжірибе
көрсету арқылы жаңа сабақты түсіндіру.
а)
динамометрге жүктер ілу арқылы массасын білу.
Ауырлық күші басқа
планеталардағы ауырлық күші тартылыс деп аталады. Ағылшын ғалымы осы құбылысты
зерттеп Ньютон әлемдік тартылыс заңын тұжырымдады. Оны 9-сыныпта оқимыз.
Дененің жерге тартылу күші ауырлық күші деп аталады.
Демек денелерге
жер тарапынан күш әсер етеді. Бұл қандай күш? Біз сол күшпен танысамыз. Күнді
айнала қозғалатын планеталар тартылыс әсерінен күнге тартылады және өздеріде
бір-біріне тартылады.Әлемдегі денелердің бір-біріне тартылуы бүкіләлемдік Fa-деп
белгілейді. Енді алдымыздағы динамометрге жүктерді тиеп күштің массаға
тәуелділігін анықтау керек. Барлық денелер үшін ауырлық күшінің массасына
қатынасы тұрақты болады.
Бұл тұрақтыны g-әріпімен
белгілеп еркін түсу үдеуі деп аталады.
g=9,8H/кг.
Жерде
g=9,81H/кг,
солтүстік полюсте g=9,832
H/кг,
экваторда g=9,780
H/кг.
450g=9,8066
Н/кг
Әртүрлі
планеталарда массалары бірдей денелерге әрекет ететін ауырлық күші түрліше
болады екен. Планетаның массасы неғұрлым аз болса, оның денелеріде өзіне
тартатын күші соғұрлым аз болады.
Мыс: массасы 1 кг
денені жер-9,81Н, Ай-1,62 Н, марс-3,73 Н күшпен тартылады.
Ауырлық күшін Fa әріпімен
белгілейді формуласы
Ауырлық күшінің формуласы
[Fa]= Ньютон (Н)
gж= 9,8Н/кг
gю= 24Н/кг
gмер=3,7 Н/кг gс= 9,1 Н/кг
gш= 8,8Н/кг
gу= 9,8Н/кг
gм= 3,8Н/кг
gай= 1,6Н/кг
15
жаттығу. №1 Денеге әрекет ететін ауырлық күші 10кН. Ол дененің массасы
қандай?
Fa=mg
m=
Бер:
F=10кH=10000H 
g=10H/кг
Жауабы: Fa=1m
т/к:m=?
№2.
Орта ендікте денеге әрекет ететін ауырлық күші 196,12Н. Дененің массасы қандай?
Fa=mg m=
Бер:
F=196,12Н
gәк=9,780 Н/кг
Жауабы: Fa=20кг
т/к:
m=?
№3 Экваторда денеге әрекет ететін
ауырлық күші 196,12 Н. Дененің массасы қандай?
Бер:
F=196,12 m=
2
gәк=9,832 Н/кг
т/к:
m=?
№4.
Массасы 3 кг дененің ауырлық күші неге тең? g=9,3м/с
Бер:
m=3 кг Fa=3*9,8=29,4H
g=9,8 Н/кг Fa=mg Жауабы: Fa=29,4H
т/к:
Fa =?
№5.
Денеге әрекет еткен кездегі ауырлық күші 26Н болса, дененің массасы қандай
болғаны?
Бер:
F
=26H m=
m=
=2,65 кг
g
=9,8 Н/кг жауабы: m=2,65кг
m=?
Тест І нұсқа.
1.Күшті
қандай әріппен белгілейді?
а)Fa
ә) F б) g
2.3
кН-ды Ньютонға келтір.
а)3Н
ә) 3000 Н б) 0,3Н
3.Ауырлық
күшінің формуласы:
а)Fa=mg
ә) F=ma б) F=kx
4.
8000Н-ды килоньютонға келтір:
а)800КН
ә)
0,8
Н б) 8 кН
5.
Массасы 6 кг дененің ауырлық күші неге тең?
а)60Н
ә)
0,6Н
б)
600Н
ІІ
нұсқа.
1.Күштің
өлшем бірлігі немен өлшенеді?
а)Н
ә)
кг
б)
с
2.
Аурлық күшінің формуласы:
а)F=ma
ә) Fa=mg б) F=kx
3.
Денеге әрекет еткен кездегі ауырлық күші 75Н болса, дененің массасы қандай
болғаны?
а)7,1
кг ә)
6,2
кг б) 7,65
4.
3,5кН-ды ньютонға келтір.
а)3500Н
ә) 350Н б) 35Н
5.
Күшті өлшейтін арнайы құрал:
а)термометр
ә)
динамометр
б)
барометр
Сәйкестік
тест.
|
1
|
Заттың тығыздығы
|
|
а
|
Fa=mg
|
|
2
|
Жылдамдық
|
|
ә
|
|
|
3
|
Ауырлық күші
|
|
б
|
|
|
4
|
|
|
в
|
c
|
|
5
|
s
|
|
с
|
м/с
|
|
6
|
T
|
|
д
|
|
|
7
|
|
|
е
|
кг/м3
|
|
8
|
m
|
|
з
|
м3
|
|
9
|
V
|
|
ж
|
кг
|
Үйге
15
жаттығу №3
Соналы орта жалпы
білім беретін мектебі
|
|
Тізбек
бөлігі үшін Ом заңына есептер шығару
|
|
Өткізген: Нурғалиева.Р.Қ.
2014 жыл
