Сабақ үдерісіндегі бағалаудың маңызы

Кынатова Рима Садуахасовна

№56 мектеп- лицейі ағылшын тілі пәні мұғалімі

Сабақ үдерісіндегі бағалаудың маңызы

Қазіргі таңда заманның қадамдап өзгеріп келе жатқанына байланысты білім саласына түрлі өзгерістер енгізілуде. Бұл ғасырымызды – жаңа технологиялар ғасыры деп те атасақ болады. Білім беру саласының кез келген маманы осы өзгерістер ағымымен жүруі маңызды. Себебі заман талабына сай өсіп келе жатқан ұрпаққа өзгеріс арқылы білім беру өте маңызды деп ойлаймын. Осыған орай елімізге енген Кембридж бағдарламасы жақсы бастама деп айта аламын. Себебі мен өзімнің тәжірибеме осы бағдарлама арқылы өзгеріс енгізе алдым. Кембридж бағдарламасының ІІІ деңгейін (негізгі) аяқтағаннан кейін өз сабақтарымдағы өзгерістерді бақылай бастадым. Сабақтарымның негізгі өзгеріс себебін оқыту үшін бағалау тәсілі әсері деп ойлаймын. Оқыту үшін бағалау оқушының өзін- өзі бағалау, өзін- өзі реттеу, құрдастарының жұмысына баға беру, рефлексия (кері байланыс), ынталандыру, мадақтаудың түрлерінің іске асырылу арқылы жүзеге асады. Оқыту үшін бағалау кезінде әр оқушының пікірімен санасып, сыртта қалған оқушы болмайды. Бағалау - кез келген сабақтың маңызды бөлігі. Себебі баланы бағалау арқылы біз олардың сабаққа деген қызығушылығын, ынтасын, белсенділігін оята алуымыз керек. Оқыту үшін бағалауды біз оқу үшін бағалауға айналдыра аламыз. Сабақтың соңында баланы бағалауда, біз кейде нақты бағасының қандай екендігін білмей жатамыз. Осы орайда оқыту үшін бағалау тәсілін қолдану арқылы біз балаға нақты баға қоя аламыз. Оқыту үшін бағалаудың негізгі идеясының бірі – оқушылар мен мұғалімдерде жұмыстың белгілі бір бөлігінде оқытудағы мақсаттың ортақ түсінігі болуға тиіс, сонда ғана олар өздері қол жеткізетін деңгейді бағалай алады. Мұғалім тапсырманы орындаудағы жетістіктің, жартылай жетістік немесе жетістікке жетудегі кемшіліктің неден құрылатынын анық түрде жеткізсе ғана, оқушылар өз күші неде екенін және оны жетілдірудің саласы қандай екенін бағалай алады. Тапсырма нәтижесі тек жиынтық балл түрінде болған кезде, оқушылар мұғалімнің мұндай баллды қойғанына немесе келесі жолы оз балын жақсарту үшін не істеу керектігіне сенімсіздік білдіреді. Жетістіктерді анықтайтын айқын өлшемдердің болуы жеке тұлғаның, жұмыстың алдыңғы нәтижесі немесе тіпті жазу мәнері сияқты факторлардың мұғалімге әсер етпеуін қамтамасыз етіп, баға қою сенімділігін жақсартады. Мұғалімдер оқушылардың үйренгенін үнемі жинақтап отырады, өйткені, оқушылардың оқу үлгерімін тиімді бағалауын түсіну, оларды бұдан әрі оқудағы жылжуларының ажырамас бөлігі болып табылады. Бірақ бұл сыныпта пайдаланған бағалаудың жалғыз тәсілі болып табылмайды. Оның ата- аналар үшін баланың оқу үлгерімі бойынша есеп беруде, оқушыны белгілі бір сыныпқа бөлу кезінде мектеп басшысына көмек көрсетуде, оқушыға оқу барысында қосымша сабақтарды таңдауда көмек көрсетуде, сыртқы біліктіліктің барлық немес жеке құрылымдарын қалыпастыруда, оқушылардың мектепте жеткен нақты жетістіктері туралы ақпарат беру мақсатында қолданылуы орынды. Бұл жиынтық бағалаудың көрінісі. Ал формативті бағалау әдістерін қай кезде пайдалану керек? Формативті бағалауда түрлі стратегиялар бар, кейбіреуі өте қиын болуы мүмкін. Егер оқушылар үшін олар күрелі немесе оларды жалықтыратын болса, оларға бөлінген уақытты қасқартуға болады, алайда оларды мүлдем алып тастамаған жөн. Оларды пайдаланбай қалдыруға болмайды, себебі олар өте тиімді. Оқушылар бір нәрсені қалай түсіндіретінін, бір нәрсені қалай бағалайтынын тыңдау керек, бірақ араласпаған дұрыс. Бұл біз үшін өте құнды дүние, оқушылардың түсіну деңгейін анықтауға мүмкіндік береді. Егер оқушылар сыныптастарымен сұрақтарды талқылауда, бірін – бірі бағалау немесе өзін – өзі бағалауда өте белсенді болмаса да, олармен жұмысты тоқтатпау керек. Бұл оларға осы мәселеге қатысты көбірек жаттығуға мүмкіндік береді. Алайда, біз жалпы кемшіліктерді қарастыру және басты сәттерді атап өту үшін оны өткізгеннен кейін, оқушылардың өзін – өзі бағалауын және бірін – бірі бағалауын қайта қарастырып, түзеті үшін түсіндіруді пайдалана аламыз. Бағалаудың бірнеше стратегиялары бар. Жұптарды өзара бағалаудың ең қарапайым нысаны: оқушыларға шамамен бес минут ішінде өздігінен орындау үшін тапсырма беру, содан соң жұмыстарын алмастыру және бірін – бірі бағалау үшін жұптарға бөлуді білдіреді. Кері байланыс, әдетте, жазбаша емес, ауызша. Топтардағы өзара бағалау. Оқушылар үш немесе төрт оқушыдан тұратын топтарға бөлінеді, олардың достық қарым- қатынаста болмағаны жақсы. Олар неғұрлым әртүрлі жауаптар берсе, соғұрлым оқыту үдерісінің жеңіл болуына көмектеседі. Оқушыларға алдымен өз бетінше жалғыздан орындауға тиіс сұрақтар беріледі. Содан кейін өз ойларын ортаға салып, «үздік идеяны» табады. Оқушылар қандай қателіктер жасады және неліктен деген сұрақтарға жауап береді. Оларға жауап үлгілері ұсынылады және олар өз тобының жауабын мұғалім ұсынған жауап үлгісімен салыстырады.

Осы секілді бағалаудың бірнеше түрлерін пайдалана отырып оқушыларды бағалауға мүмкіндік аламыз. Оқушы және мұғалім үшін бағалау оқу үдерісінің маңызды бөлігі. Бағалау арқылы мұғалім оқушыны шабыттандырады, ынталандырады, алға ұмтылысына көмек бере алады. Қарапайым мысалмен келтірсек, формативті бағалауды саяхат деп алсақ, ол саяхатта жүрген жолымыз. Ал жиынтық бағалау біздің саяхатымыздың аяқталу орны деп қарастырсақ болады. Яғни, формативті бағалау арқылы біз жиынтық бағалау жасай аламыз. Бір бірімен тығыз байланысы бар бұл бағалау түрлері оқу үдерімінің маңызды бөлігі болып қала бермек.