- 16.12.2016
- 6101
- 157
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
№61 Жалпы білім беретін орта мектебі
САБАҚ ЖОСПАРЛАРЫ
Сынып: 10 А сыныбы
Мұғалім: Токабаева К.К.
Сағат саны: 68 сағат
Аптасына: 2 сағаттан
Оқулық: География: Дүние жүзіне жалпы шолу. ТМД елдері. Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математика бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық / Ә. Бейсенова, К. Каймулдина, С. Әбілмәжінова, т.б. – Алматы: «Мектеп» баспасы, 2006. – 296 бет.
2014-2015 оқу жылы
Сабақ: №1
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Кіріспе
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – оқушыларды жалпы географиялық заңдылықтар туралы өткен сыныптардағы ұғымдары мен түсініктерін жинақтап, қорытындылау негізінде ғаламшар табиғатының біртұтастығы жайлы білімді қалыптастыру.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу, шығармашылық іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Экологиялық тәрбие беру, еңбек тәрбиесін, патриоттық тәрбиесін беру, оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Кіріспе сабақ
Оқыту әдістері: Проблемалық және шығармашылық әдіс
Сабақтың жоспары:
І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (20 мин)
ІІІ кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (19мин)
ІV кезең – бағалау кезеңі (2 мин)
V кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
І |
Мұғалім оқушылармен амандасып, тыныштыққа орнатады. Сосын балалармен танысып, өзінің жұмыс тәртібін орнатады. Балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Сәлемдеседі, тәртіпке келеді де, сабаққа даяр отырады. Сосын мұғаліммен танысады.
|
|
ІІ |
Ең алдымен мұғалім оқулықпен жұмыс істеу тәртібімен таныстырады. Содан кейін дүние жүзіне жалпы шолу, ТМД елдері географиясы нені оқытады деген сұрақты қояды. Сосын жалпы география дегеніміз не және оның салалары мен жеке ғылым ретінде даму тарихын айтып береді. Қоғам мен табиғатты біртұтас жүйе ретінде қарастырып, айтып түсіндіреді. Сосын оқушыларға негізгі географиялық заңдылықтарды сұрайды. Нәтижесінде өткен сыныптардағы ұғымдары мен түсініктерін жинақтап, қорытындылау негізінде ғаламшар табиғатының біртұтас туралы айтады. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, сұрақтарға жауап береді. Сосын «географиялық ойлау», «табиғат ресурстары» деген терминдердің мағынасын жазып алады. Білімді қорытындылап, ғаламшар табиғаты біртұтас деп қорытындыға келеді.
|
|
ІІІ |
Тақырыпты бекіту үшін мұғалім балаларға «география», оның салалары мен ерекшелігін жазыңдар деген тапсырманы береді. |
Балалар тапсырманы орындайды. |
|
ІV |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
|
V |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушыларды үзіліске жібереді. |
Үзіліске шығады. |
Сабақ: №2
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Жер туралы қысқаша мәліметтер
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – оқушыларды жалпы географиялық заңдылықтар туралы өткен сыныптардағы ұғымдары мен түсініктерін жинақтап, қорытындылау негізінде ғаламшар табиғатының біртұтастығы жайлы білімді қалыптастыру. Жер туралы білімдерді жүйелеу және толықтыру.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Экологиялық тәрбие беру, еңбек тәрбиесін, патриоттық тәрбиесін беру, оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (20 мин)
ІІІ кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (15мин)
ІV кезең – үйге тапсырма беру (4 мин)
V кезең – бағалау кезеңі (2 мин),
VІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
||||||||||
|
І |
Мұғалім оқушыларды тыныштыққа орнатады. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Тәртіпке келеді де, сабаққа даяр отырады. |
||||||||||
|
ІІ |
Ең алдымен мұғалім жер туралы қысқаша мәліметтерді балаларға жазғызады. Одан кейін галактика, құс жолы, планеталар, жұлдықдар, жер шары полюстері мен сферод, эллипсоид пішіндері туралы білімді бекітеді. Одан кейін бұл параграфты өздерің оқып шығыңдар деген тапсырманы береді. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, сұрақтарға жауап береді. Сосын тақырыптың негізгі түсініктерін жазып алып, өз беттерінше оқиды. |
||||||||||
|
ІІІ |
Тақырыпты бекіту үшін мұғалім балаларға келесі сұрақтарды қояды: 1. Ертедегі адамдардың жер туралы түсінгі жөнінде не білесіңдер? 2. Қытай, Үнді, Парсы, Мысыр елдерінде қандай географиялық зерттеулер жүргізіледі? 3. «Ұлы географиялық ашулар заманы» кезінде қандай ірі материктер мен дүние бөліктері ашылған? 4. Х. Колумб саяхатының географиялық маңызы неде? 5. 19 ғасырда материктердің ішкі бөліктері қандай мақсатпен зерттеледі? 6. Ш. Уәлиханов географияға қандай үлес қосты? 7. Ақпанның 29-да туған бала туған күнін неше жылда 1 рет атайды және неліктен? 8. Жергілікті, белдеулік, декреттік уақыт дегеніміз не? 9. Жер өз өсінен айналғанға 1 сағат 4 минутта неше градусқа бұрылатынын есептеңдер. 10. Астанада 22 наурызда сағат 12 болғанда, мына қалаларда сағат қанша болады? (Дежнев мүйісінде, Лондонда, Киевте, Нью-Йоркте). 11. Поляр мен тропик шеңберлерінің бір-бірінен қандай айырмашылықтары бар?
|
Балалар параграфты оқып шығады. Сосын келесі сұрақтарға жауап беріп, тапсырмаларды орындайды. |
||||||||||
|
ІV |
Үй жұмысы: 1. Кіріспе, §1 оқып, қысқаша конспект жазу. 2. Кескін картаға жылу белдеулер мен сағаттық белдеулерді түсіру. 3. Параграф соңындағы сұрақтарға жауап беру. |
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды. |
||||||||||
|
V |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
||||||||||
|
VІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылардың тәртібіне тоқталады. Қоштасады. |
Қоштасады. |
||||||||||
Сабақ: №3
Сыныптар:
Күні: і
Тақырыбы: Жердің құрылысы
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Жердің ішкі құрылысы қандай бөліктерден тұратынын, олардың өзара байланысы, жер қыртысы мен литосфералық тақталар туралы білімді кеңейту және бекіту.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (15 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (19 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (5 мин)
V кезең – бағалау кезеңі (2 мин)
VІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
І |
Мұғалім оқушылармен амандасып, тыныштыққа орнатады. Балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Сәлемдеседі, тәртіпке келеді де, сабаққа даяр отырады. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ІІ |
Ең алдымен мұғалім балаларға өткен тақырыптар бойынша сұрақтарды қояды. 1. Жердің ішкі құрылысы қандай бөліктерден тұрады? 2. Жер қыртысы дегеніміз не? Оның қандай түрлері бар? 3. Литосфераалық тақталар дегеніміз не? 4. Жер қыртысын қандай тау жыныстары құрайды? Сосын дәптерлер мен кескін карталарын тексереді де, жылу белдеулерді картадан көрсетіңдер деп тақта алдына балаларды шығарады. |
Сұрақтарға жауап береді, кескін карталарын және дәптерлерін тексеруге береді. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ІІІ |
Ең алдымен мұғалім жердің ішкі құрылысы суретін сызғызады және жердің ішкі қабаттарын (ядро, мантия, жер қыртысы) атайды. Сосын жер қыртысын құрайтын әр түрлі агрегаттық күйдегі минералдар жиынтығының тұрақты құрамын тау жыныстары құрайтынын айтады. Сосын балаларға тау жыныстар мен минералдардің бір-бірінен айырмашылығы неде деп сұрайды. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, тақырыпты бірге талдайды, сұрақтарға жауап береді.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ІV |
Тақырыпты бекіту үшін мұғалім балаларға параграфты оқып шығыңдар дегеннен кейін келесі тапсырмаларды береді. 1. Келесі жоспар бойынша жер қыртысы туралы әңгімелеңдер: а) қабықтарының аты ә) неден түзілгені б) шамамен алғандағы қалыңдығы 2. Литосфера деген не? 3. Оқулық мәтінін пайдаланып төмендегі кестені толтыру:
|
Балалар параграфты оқып шығады. Сосын тапсырмаларды орындайды. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
V |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
VІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушыларды үзіліске жібереді. |
Үзіліске шығады. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Сабақ: №4
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Географиялық карталар және картография туралы жалпы мәліметтер
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Географиялық карта дегеніміз не және олардың негізгі түрлері мен маңызы жайлы білімді молайту, картаның қасиеттері мен картография, проекция ұғымдарын түсіндіру. Картографияның басқа ғылым салаларымен байланысын ашу.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (20 мин)
ІІІ кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (15мин)
ІV кезең – үйге тапсырма беру (4 мин)
V кезең – бағалау кезеңі (2 мин),
VІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
|
І |
Мұғалім оқушыларды тыныштыққа орнатады. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Тәртіпке келеді де, сабаққа даяр отырады. |
|
|
ІІ |
Сабақтың келесі кезеңінде географиялық картаның маңызын атап шығады, сосын жалпы географиялық картаның негізі мен кескіндеулерді сызғызады. Сосын тақырыптық карталардың мазмұнын айтып, сызғызады. Одан кейін бедерлі карта, фотокарта, карта-транспортир, глобус, атлас терминдерге түсінік береді және картографияның бөлімдерін атап шығады. Оқушыларға өз беттерінше оқып талдаңдар деп береді және барлық терминдерді теріп жазып, жаттауға береді. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, тақырыпты бірге талдайды. Оқушылар жалпы географиялық картаның негізі мен кескіндеулерді сызып, барлық терминдерді теріп жазады. |
|
|
ІІІ |
Тақырыпты бекіту үшін мұғалім балаларға екі параграфты оқып шығыңдар дегеннен кейін келесі сұрақтарды қояды. 1. Карталар мазмұнына, машстабына және қолданылу сипатына нешеге бөлінеді? 2. Глобус пен картаның айырмашылығы неде? 3. Картографиялық проекция дегеніміз не, оның қандай түрлері бар? 4. Азимут дегеніміз не? Тапсырмалар. 1. Жарты шарлар картасы мен глобус бойынша Сахалин аралының солтүстіктен оңтүстікке қарай созылған ұзындығын анықтаңдар (картада 1200, глобуста 950 км-ге тең). 2. Топографиялық карталардың шартты белгілері қандай негізгі түрлерге бөлінеді? |
Балалар параграфты оқып шығады. Сосын параграф соңындағы тапсырмаларды орындайды. |
|
|
ІV |
Үй жұмысы: 1. §2, 3 оқып, қысқаша конспект жазу. 2. Тапсырмаларды аяқтау. 3. Параграф соңындағы сұрақтарға жазбаша жауап беру. |
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды. |
|
|
V |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
|
|
VІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылардың тәртібіне тоқталады. Қоштасады. |
Қоштасады. |
Сабақ: №5
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Картографиялық проекциялар
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – картадағы бұрмалану түрлері мен картографиялық проекциялар туралы білімді кеңейту, картография және картографиялық проекциялардың түрлері туралы білімді кеңейту.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (15 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (19 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (5 мин)
V кезең – бағалау кезеңі (2 мин)
VІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
І |
Мұғалім оқушылармен амандасып, тыныштыққа орнатады. Балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Сәлемдеседі, тәртіпке келеді де, сабаққа даяр отырады. |
|
ІІ |
Ең алдымен мұғалім балаларға өткен тақырыптар бойынша сұрақтарды қояды. 1. Жердің ішкі құрылысы қандай бөліктерден тұрады? 2. Жер қыртысы дегеніміз не? Оның қандай түрлері бар? 3. Литосфераалық тақталар дегеніміз не? 4. Жер қыртысын қандай тау жыныстары құрайды?5. 5. Карталар мазмұнына, машстабына және қолданылу сипатына нешеге бөлінеді? 6. Глобус пен картаның айырмашылығы неде? 7. Картографиялық проекция дегеніміз не, оның қандай түрлері бар? 8. Азимут дегеніміз не? Сосын дәптерлерін тексереді. Параграф соңындағы сұрақтарға оқушылармен бірге жауап береді. |
Сұрақтарға жауап береді және дәптерлерін тексеруге береді. |
|
ІІІ |
Ең алдымен мұғалім картографиялық проекция дегеніміз не деген сұрақты қояды. Сосын оған анықтама кітаптан таып жазыңдар деген тапсырманы береді де, картографиялық проекциялардың негізгі түрлерімен таныстырады: азимуттық, конустық, цилиндрлік. Сосын мұғалім картадағы бұрмалануларды анықтаудың қарапайым тәсілдері туралы айтады. Одан кейін топографиялық карталар туралы сұрайды. Ұсақ масштабты географиялық карталардағы жер бедерінің бейнелену ерекшеліктерін карта көмегімен түсіндіреді. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, тақырыпты бірге талдайды, сұрақтарға жауап береді. Қысқаша конспект жазып отырады.
|
|
ІV |
Тақырыпты бекіту үшін мұғалім балаларға келесі сұрақтарды қояды: 1. Географиялық объектілер мен құбылыстарды карталарда бейнелеудің толықтығы және егжей-тегжейлігі неге байланысты? 2. Топографиялық карталарда шартты белгілердің қандай түрлері қолданылады? 3. Азимут деген не және ол не үшін керек? 4. Карталарды масштабына қарай нешеге бөледеі? Сосын келесі тапсырманы береді: Картадан белгілері бойынша осы жердегі ең биік және ең төмен жерлерді, биіктіктердің ең үлкен айырмасын анықтаңдар. |
Балалар параграфты оқып шығады. Сосын тапсырмаларды орындайды. |
|
V |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
|
VІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушыларды үзіліске жібереді. |
Үзіліске шығады. |
Сабақ: №6
Күні:
Сыныптар:
Тақырыбы: Жердің геологиялық тарихы. Тау жасалу кезеңдері
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Жердің геологиялық тарихы, оның негізгі зерттеу кезеңдері туралы, геологиялық жыл санау, геохронологиялық кесте туралы білім беру. Тау жасалу кезеңдеріне жалпы шолу жасау.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (20 мин)
ІІІ кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (15мин)
ІV кезең – үйге тапсырма беру (4 мин)
V кезең – бағалау кезеңі (2 мин),
VІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
|
І |
Мұғалім оқушыларды тыныштыққа орнатады. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Тәртіпке келеді де, сабаққа даяр отырады. |
|
|
ІІ |
Сабақтың келесі кезеңінде мұғалім тау жыныстарының абсолюттік және салыстырмалы жастарының ерекшелігі неде деген сұрақты қояды. Балалар жауап берген соң, анықтама жазғызады. Сосын геологиялық жыл санау деген түсінікке анықтама беріп, одан кейін геологиялық жыл санауды геохронологиялық кесте арқылы жүргізілетінін айтады. Сосын балаларға кеохронологиялық кестеге қарап, қанша эраларға және дәуірлерге бөлінетінін сұрайды. Басты геологиялық оқиғалар мен тіршіліктің даму кезеңдеріне тоқталады. Сосын тау жасалу кезеңі деген не және қандай қатпарлықтарға бөлінетінін сұрайды. Келесі кезекте қатпарлықтарға қысқаша сипаттама беріңдер деген тапсырманы береді. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, тақырыпты бірге талдайды. Оқушылар қысқаша конспект жазып отырады, сұрақтарға жауап береді. Қатпарлықтарға қысқаша сипаттама береді. |
|
|
ІІІ |
Тақырыпты бекіту үшін мұғалім балаларға екі параграфты оқып шығыңдар дегеннен кейін келесі сұрақтарды қояды. 1. Дүние жүзі тарихы неше эраға бөлінген? 2. Әрбір эра өз ішінен қандай дәуірлерге бөлінеді? 3. Эралар мен дәуірлердің атаулары ненің құрметіне осылай аталған? 4. Қатпарлық дегеніміз не? 5. Жер тарихында қанша қатпарлықтар өтті? Тапсырмалар. 1. ТМД аумағында силур және перм дәуірлерінде қандай таулар пайда болған? Осы дәуірге тән өсімдіктер мен жануарларды дәптерге жазыңдар. 2. ТМД картасынан Кавказ тауларын, Памирді тауып, геохронологиялық кесте бойынша олардың түзілген уақытын анықтаңдар. |
Балалар параграфты оқып шығады. Сұрақтарға жауап береді, және тапсырмаларды орындайды. Түсінбеген жерлерін сұрайды. |
|
|
ІV |
Үй жұмысы: 1. §4, 5 оқып, қысқаша конспект жазу. 2. Тапсырмаларды аяқтау. 3. Геохронологиялық кестені сызып, жаттау. |
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды. |
|
|
V |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
|
|
VІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылардың тәртібіне тоқталады. Қоштасады. |
Қоштасады. |
Сабақ: №7
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Бастапқы бақылау жұмысы
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – балалардың 9 сыныпта алған білімдерін еске түсіру және бекіту
Дамытушылық мақсаты – Проблемалық жағдай туғыза отырып, оқушылардың ойлау қабілетін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын, танымдық қызығушылығын арттыру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы
Сабақ түрі: Қайталап, қорытындылау сабағы
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақ жоспары:
І кезең – ұйымдастыру кезеңі (3 мин)
ІІ кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (40 мин)
ІІІ кезең – қорытынды кезеңі (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
І |
Мұғалім оқушылармен амандасып, тыныштыққа орнатады да, кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. Оқушылардың бақылау дәптерлері немесе қағаздардың бар-жоқтығын тексереді. Балаларды нұсқаларға бөледі. |
Оқушылар мұғаліммен амандасады және сабаққа дайындалады. |
|
ІІ |
І нұсқа 1 тапсырма. Көлік кешені. Міндеті мен түрлері 2 тапсырма. Солтүстік Қазақстан экономикалық ауданына кешендік сипаттама ü ЭГЖ ü Табиғат жағдайлары мен ресурстары ü Халқы ü Шаруашылығы ü Ірі қалалары ü Қорытынды 3 тапсырма. Қазақстанның геосаяси жағдайы 4 тапсырма. Терминдерге анықтама бер: урбандалу, этнография, диаспора, мелиорация ІІ нұсқа 1 тапсырма. Шаруашылықтың құрамы мен құрылысы 2 тапсырма. Оңтүстік Қазақстан экономикалық ауданына кешендік сипаттама ü ЭГЖ ü Табиғат жағдайлары мен ресурстары ü Халқы ü Шаруашылығы ü Ірі қалалары ü Қорытынды 3 тапсырма. Қазақстанның геосаяси жағдайы 4 тапсырма. Терминдерге анықтама бер: миграция, демография, депортация, рекреация |
Тапсырмаларды орындайды. |
|
ІІІ |
Мұғалім жалпы сабақ барысын қорытындылайды. Сосын оқушыларды үзіліске жібереді. |
Оқушылар үзіліске шығады. |
Сабақ: №8
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Литосфера және оның даму заңдылықтары
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Литосфера және литосфералық тақталар туралы түсінікті кеңейту, геосинклиналь, платформалар туралы білімді беру, литосфералық тақталардың қозғалыс типтері, жер қыртысының түрлері туралы білімдеріңді молайту.
Дамытушылық мақсаты – Проблемалық жағдай туғыза отырып, оқушылардың ойлау қабілетін дамыту. Климаттық картаны қолдана білуге, ол арқылы белгілі бір жердің климаттық жағдайын сипаттай білуге үйрету. Сондай-ақ бұндай карталарды қалай пайдалану жолдары мен жұмыс істеудің қарапайым әдіс-тәсілдерін жетілдіру. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын, танымдық қызығушылығын арттыру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру. Саяхатшылардың батыл да табандылығы мысалында оқушыларды Отансүйгіштікке, батылдық пен табандылыққа тәрбиелеу.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (10 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (10 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (15 мин)
V кезең – үйге тапсырма беру (4 мин)
VІ кезең – бағалау кезеңі (2 мин),
VІІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
|
І |
Мұғалім оқушыларды тыныштыққа орнатады. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Тәртіпке келеді де, сабаққа даяр отырады. |
|
|
ІІ |
Ең алдымен мұғалім оқушылардың дәптерлерін тексеріп, сосын орындаған тапсырмаларды тексереді. Қателіктерін айтады. Сосын оқушыларға фронтальді сұрақтарды қояды. 1. Географиялық объектілер мен құбылыстарды карталарда бейнелеудің толықтығы және егжей-тегжейлігі неге байланысты? 2. Топографиялық карталарда шартты белгілердің қандай түрлері қолданылады? 3. Азимут деген не және ол не үшін керек? 4. Карталарды масштабына қарай нешеге бөледі? 5. Дүние жүзі тарихы неше эраға бөлінген? 6. Әрбір эра өз ішінен қандай дәуірлерге бөлінеді? 7. Эралар мен дәуірлердің атаулары ненің құрметіне осылай аталған? 8. Қатпарлық дегеніміз не? 9. Жер тарихында қанша қатпарлықтар өтті? |
Мұғалімге өз дәптерлерін тексеруге береді. |
|
|
ІІІ |
Ең алдымен мұғалім литосфера деген не? деген сұрақтарды қояды.Сосын жер қыртысының 90 пайызын 8 элемент құрайтынын айтады: оттек, кремний, алюминий, темір, кальций, натрий, калий, магний. Сосын тектоника ғылымында ұзақ уақыт бойы жер қыртысының платформалық-геосинклинальдық дамуы жайлы тұжырымдама басым екенін айтады және тақырыптан геосинклиналь мен платформаларға анықтама жазыңдар деген тапсырманы береді. Соңғы кезде ғалымдар арасында қолдау тапқан екінші ғылыми тұжырымдама – литосфералық тақталар қозғалысы екенін айтады. Сосын жер беті орасан зор 8 литосфералық тақталардан тұрып, олар өздері қозғалыс жасайтынын айтады. Тақталардың қозғалысы нәтижесінда (жылына 2-3 см жылдамдықпен) қандай жер бедері пішіндері қалыптасатынын сұрайды (таулар, су асты жоталар, терең шұңғымалар). Геологиялық уақыт аралығында материктер орнының өзгеруі ондағы табиғат жағдайларының өзгеруіне себепші болды, тақталар қозғалысы мен тіршілік дүниесінің даму тарихы бір-бірімен тығыз байланысты. Тіршілік дүниесінің қазба қалдықтарын зерттейтін ғылым палеонтология деп аталады. Одан кейін материктер мен мұхиттар пішінінің өзгеруін 7-сурет арқылы түсіндіреді. Одан кейін жер қыртысы құрамы мен құрылысына қарай материктік және мұхиттық болып бөлінетінін айтады. Материкті жер қыртысы шөгінді жыныстар, гранит және базальт қабаттарынан тұрады,ал мұхиттық жер қыртысында гранит қабаты болмайды және шөгінді жыныстар қабаты жұқалау болып келеді. Материктік жер қыртысы платформалар мен геосинклинальдарға бөлінеді. Негіздері архей мен протерозойда қалыптасқан ежелгі платформалар қалқандар мен тақталардан тұрады. Қалқандарда кристалды жыныстар жер бетіне шығып, оларға қыратты-үстіртті жер бедері сәйкес келеді. Платформаның қалқаннан тыс, шөгінді жыныстармен жабылған бөлігін тақта деп атайды. Ал геосинклинальдар аумағында тектоникалық жарықтар жиілігі жоғары болғасын, ішкі күштер ықпалы күшті. Мұнда қатпарлану жүреді, нәтижесінде антиклинорийлер (тау жоталары) және синклинорийлер (тауаралық және тау алды ойыстары) түзіледі. |
Оқушылар сұрақтарға жауап беріп, мұғалімді тыңдайды, білген білімдерін еске түсіреді. Қысқаша конспект жазып алады. |
|
|
ІV |
Материалды бекіту кезеңінде мұғалім оқушыларға келесі сұрақтарды қояды. 1. Жер қыртысының құрамы қандай? 2. Жер қыртысының қалыптасуы мен дамуы жайлы қандай тұжырымдамалар бар? 3. Материктер мен мұхиттар орны мен пішінінің өзгеруі қандай қозғалыстар нәтижесінде жүзеге асады? 4. Платформаның құрылымдық бөліктерін атаңдар. |
Оқушылар білімдерін бекіту үшін сұрақтарға жауап береді. Бір бірін тыңдап білімдерін бекітеді. |
|
|
V |
Үй жұмысы: 1. §6 оқып, қысқаша конспект жазу. 2. Кескін картаға литосфералық тақталарды түсіру. |
Оқушылар үй жұмысын жазып алады. |
|
|
|
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
|
|
VІІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылардың тәртібіне тоқталады. Қоштасады. |
Қоштасады. |
Сабақ: №9
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Жер бедерінің қалыптасу заңдылықтары
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Жер бедерінің қалыптасу заңдылықтар ішкі күштер мен сыртқы күштер әрекеті нәтижесінде пайда болған жер бедерінің қалыптасуы, оның негізгі заңдылықтары туралы білімді кеңейту.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (15 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (19 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (5 мин)
V кезең – бағалау кезеңі (2 мин)
VІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
І |
Мұғалім оқушылармен амандасып, тыныштыққа орнатады. Балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Сәлемдеседі, тәртіпке келеді де, сабаққа даяр отырады. |
|
ІІ |
Ең алдымен мұғалім балаларға өткен тақырыптар бойынша сұрақтарды қояды. 1. Жер қыртысының құрамы қандай? 2. Жер қыртысының қалыптасуы мен дамуы жайлы қандай тұжырымдамалар бар? 3. Материктер мен мұхиттар орны мен пішінінің өзгеруі қандай қозғалыстар нәтижесінде жүзеге асады? 4. Платформаның құрылымдық бөліктерін атаңдар. Сосын дәптерлер мен кескін карталарын тексереді де, литосфералық тақталарды картадан көрсетіңдер деп тақта алдына балаларды шығарады. |
Сұрақтарға жауап береді, кескін карталарын және дәптерлерін тексеруге береді. |
|
ІІІ |
Ең алдымен мұғалім жердің жер бедерінің барлық пішіндерінің қалыптасуына әсер етуші күштер екі топқа – ішкі және сыртқы күштерге жіктеледі. Ішкі күштер жердің ішкі қойнауындағы жылу, химиялық және радиоактивтік энергия әсерінен жер қыртысында тау түзілуі мен тербелмелі қозғалыстарды туғызады. Сыртқы күштер әрекетінеүгілу, эолдық әрекеті, ағын су әрекеті, жер асты суларының әрекеті, мұздықтардың әрекеті, адам әрекеті жататынын айтады. Сосын балаларды топтарға бөліп, оларға жер бедерінің қалыптасу күштерін бөліп береді. Сосын балалар оқыған тақырыптары бойынша сабақ айтады, бір-бірін толықтырады, бір-біріне сұрақтарды қояды. Мұғалім балалармен бірге сабақ талдайды. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, тақырыпты бірге талдайды, сұрақтарға жауап береді. Сосын топтарға бөлініп, өз тақырыптарын қорғады, бір-бірін толықтырады, бір-біріне сұрақтарды қояды. Мұғаліммен бірге сабақ талдайды.
|
|
ІV |
Тақырыпты бекіту үшін мұғалім балаларға параграфты оқып шығыңдар дегеннен кейін келесі тапсырмаларды береді. 1. Жер қыртысының құрылысы картасы мен физикалық картаны салыстыра отырып, материктер мен мұхит табанындағы жер бедерінің неғұрлым ірі пішіндерін анықтап, олардың жер қыртысының қандай құрылымдарына сәйкес келетінін нақты мысалдармен дәлелдеңдер. 2. Үгілудің, ағын судың, желдің, жер асты судың, мұздықтардың, теңіздің, соқпа толқынның, адам әрекетінің жер бедерінің әсер ететініне мысалдар келтіріңдер. 3. Көрсетілген объектілердің қайсысы тауға, қайсысы жазыққа жататынын анықтап, бөліп жазыңдар: (Альпі, Тибет, Орта Сібір, Анды, Арабия, Ұлы Қытай, Гималай, Скандинавия, Кавказ, Орта Сібір). |
Балалар параграфты оқып шығады. Сосын тапсырмаларды орындайды. |
|
V |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
|
VІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушыларды үзіліске жібереді. |
Үзіліске шығады. |
Сабақ: №10Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Атмосфера және оның қасиеттері
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Атмосфера, оның құрамы мен маңызы, атмосфераның құрылысы, атмосфераның жылынуы және атмосфера құрамындағы ылғал туралы түсінікті молайту.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (20 мин)
ІІІ кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (15мин)
ІV кезең – үйге тапсырма беру (4 мин)
V кезең – бағалау кезеңі (2 мин),
VІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
|
І |
Мұғалім оқушыларды тыныштыққа орнатады. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Тәртіпке келеді де, сабаққа даяр отырады. |
|
|
ІІ |
Ең алдымен атмосфера – Жер шарының ауа қабығы, ол салмақ күшіне байланысты ғаламшармен бірге айналып, қозғалысқа түседі. Жалпы массасын, тығыздығы мен құрамын сипаттап жазғызып алады. Сосын атмосфера құрамындағы әрбір газдың атқаратын қызметін сипаттап береді. Мысалы, азот белок заттар мен нуклеин қышқылдарының құрамына енеді, ал оның қосылыстары өсімдіктерді минералды корекпен қамтамасыз етеді. Сосын атмосфера құрылысын 8-сурет арқылы түсіндіріп, тропосфера, стратосфера, мезосфера, экзосфера қабаттарынан тұратынын айтады. Сосын күн энергиясы дегеніміз не деген сұрақты қояды. Яғни, күн радиациясы – Күннен шығатын сәулелі энергия (Дж/см2). Оның түрлері шашыранды, тура, жыинтық, жұтылған, шағылысқан күн радиациялары. Оған жеке сипаттама береді. Сосын балалардан атмосфера құрамындағы ылғал деген не сұрайды. Кітаптан абсолюттік және салыстырмалы ылғалдылық анықтамаларын жазып еске түсіріңдер деп тапсырма береді. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, тақырыпты бірге талдайды. Оқушылар жалпы географиялық картаның негізі мен кескіндеулерді сызып, барлық терминдерді теріп жазады. |
|
|
ІІІ |
Тақырыпты бекіту үшін мұғалім балаларға екі параграфты оқып шығыңдар дегеннен кейін келесі сұрақтарды қояды. 1. Атмосфераның құрамы қандай? 2. Атмосфера құрамындағы газдардың қандай маңызы бар? 3. Атмосфераның қандай қабаттарын білесіңдер? 4. Салыстырмалы және абсолюттік ылғалдылық дегеніміз не? Оның өлшем бірлігі неге әртүрлі? |
Балалар параграфты оқып шығады. Сосын параграф соңындағы тапсырмаларды орындайды. |
|
|
ІV |
Үй жұмысы: 1. §7, 8 оқып, қысқаша конспект жазу. 2. Кескін картаға жер бедерінің ірі пішіндерін түсіру. 3. Параграф соңындағы сұрақтарға жазбаша жауап беру. |
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды. |
|
|
V |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
|
|
VІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылардың тәртібіне тоқталады. Қоштасады. |
Қоштасады. |
Сабақ: №11
Тақырыбы: Атмосфералық циркуляция
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – атмосфералық қысым, ауа массалар мен атмосфералық фронттар, жел және оның түрлері туралы білімдерін кеңейту.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (15 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (19 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (5 мин)
V кезең – бағалау кезеңі (2 мин)
VІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
І |
Мұғалім оқушылармен амандасып, тыныштыққа орнатады. Балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Сәлемдеседі, тәртіпке келеді де, сабаққа даяр отырады. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ІІ |
Ең алдымен мұғалім балаларға географиялық диктант жазғызады: 1. Ішкі күштерге литосфералық тақталар қозғалысы, жанартау атқылауы, жер сілкіну жатады. (иә) 2. Сыртқы кұштер әрекеттеріне мұздықтардың, ағын судың, литосфералық тақталардың қозғалысы жатады. (жоқ) 3. Үгілу екіге бөлінеді: физикалық және минералдық. (жоқ) 4. Атмосфераның құрамы: азот – 78%, оттек – 21%, инертті газдар – 1%, көмірқышқыл газы – 0,03%. (иә) 5. Атмосфераның ең төменгі қабаты – стратосфера. (жоқ) 6. Жер бетінің Күн сәулесін кері шағылдыруы күн радиациясы деп аталады. (жоқ) 7. Ауаның абсолюттік алғалдылығын 1м3 ауадағы болатын су буының мөлшерін айтады. (иә) 8. Ауа температурасының атмосферада таралуы мен оның үздіксіз өзгерістері атмосфераның жылу режимі деп аталады. (иә) Сосын дәптерлерін және кескін карталарын тексереді. |
Балалар географиялық диктант жазады және дәптерлер мен кескін карталарын тексеруге береді. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ІІІ |
Ең алдымен мұғалім атмосфералық қысым дегеніміз не деп балалардан сұрайды. Сосын қысым – ауаның жер бетіне түсірілген салмағы деп айтып, оның өлшем бірлігі гектопаскаль (гПа) немесе мм с.б. Қалыпты атмосфералық қысы 760 мм с.б. немесе 1013 гПа. Атмосфералық қысым биіктікке қарай өзгереді. Қысымы төмен аймақтарды қысымдық минимум немесе циклон, ал қысымы жоғары болатын тұйық изобаралар жүйесін қысымдық максимум немесе антициклон деп аталады. Келесі кезекте ауа массалар – температурасы, ылғалдану дәрежесі, қалыптасу ауданы бойынша ерекшеленетін үлкен көлемдегі ауа ағыны. Олардың төрт типі ажыратылады: экваторлық, тропиктік, қоңыржай және арктикалық. Экваторлық ауа массасынан басқа барлық ауа массалар теңіздік және континенттік болып бөлінеді. Қасиеттері әр түрлі ауа массалар шектеске аймақтарда (ені 500-900 км, ұзындығы 2000-3000 км) өтпелі зоналар - атмосфералық фронттар қалыптасады. Олар жылы және суық болып бөлінеді. (арктикалық, полярлық және тропиктік фронттар). Одан кейін желдің анықтамасы мен оның негізгі түрлерін өз беттерінше оқып, талқылаңдар деген тапсырманы береді. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, тақырыпты бірге талдайды, сұрақтарға жауап береді. Қысқаша конспект жазып отырады.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ІV |
Тақырыпты бекіту үшін мұғалім балаларға келесі сұрақтарды қояды: 1. Атмосфералық қысымның өзгерістері қандай факторларға тәуелді болады? 2. Ауа массалары қандай белгілеріне қарай ажыратылады? 3. Атмосфералық фронт дегеніміз не? 4. Климаттық атмосфералық фронттарға мысал келтіріңдер. 5. Желдерді қандай белгілері бойынша сипаттайды? Желдің бағыты мен жылдамдығын өлшейтін құралдар? Сосын келесі тапсырманы береді: Кестені толтырыңдар.
|
Балалар параграфты оқып шығады. Сосын сұрақтарға жауап береді және тапсырмаларды орындайды. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
V |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
VІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушыларды үзіліске жібереді. |
Үзіліске шығады. |
Сабақ: №12
Сыныптар:
Тақырыбы: Климат және оның жіктелуі
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Климат және климат қалыптастырушы факторлар туралы, климаттық аудандастыру негіздері, жер шарының киматтық белдеулері, климаттың өзгеруі туралы білімдерді молайту.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (20 мин)
ІІІ кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (15мин)
ІV кезең – үйге тапсырма беру (4 мин)
V кезең – бағалау кезеңі (2 мин),
VІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
І |
Мұғалім оқушыларды тыныштыққа орнатады. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Тәртіпке келеді де, сабаққа даяр отырады. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ІІ |
Ең алдымен мұғалім климатология жер шарындағы климаттың қалыптасу заңдылықтарын, климат пен оның жіктелуін, және антропогендік әрекеттің климатқа әсерін зерттейтін ғылым болып табылатынын айтады. Үлес қосқан ғалымдар: А. Гумбольдт, А. И. Войеков, В. Кеппен. 20 ғ-да климатты аудандастыруға В. Кеппен және орыс географ Л. С. Берг алғашқы қадам жасады. Бірақ қазіргі күндері орыс климатологы Б. П. Алисов жасаған жіктемесі қолданылып жүр. Ғалым жер шарын 7 негізгі және 6 өтпелі белдеулерге бөлді. Одан кейін балаларға оларды солтүстіктен оңтүстікке дейін атап шығыңдар деп тапсырма береді. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, тақырыпты бірге талдайды. Оқушылар қысқаша конспект жазып отырады, сұрақтарға жауап береді. Одан кейін солтүстіктен оңтүстікке дейін климаттық белдеулерді атап шығады. . |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ІІІ |
Тақырыпты бекіту үшін мұғалім балаларға келесі тапсырманы береді: Климаттық карталарға сипаттама беріңдер.
|
Балалар параграфты оқып шығады және тапсырмаларды орындайды. Түсінбеген жерлерін сұрайды. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ІV |
Үй жұмысы: 1. §9, 10 оқып, қысқаша конспект жазу. 2. Тапсырманы аяқтау. 3. Кескін картаға климаттық белдеулерді түсіру. |
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
V |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
VІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылардың тәртібіне тоқталады. Қоштасады. |
Қоштасады. |
Сабақ: №13
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Гидросфера және дүниежүзілік су ресурстары. Су айналымы
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Гидросфера және оның құрамдас бөліктері, судың қасиеттері, табиғаттағы су айналымы мен оның маңызы туралы білімдерін кеңейту.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (15 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (19 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (5 мин)
V кезең – бағалау кезеңі (2 мин)
VІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
І |
Мұғалім оқушылармен амандасып, тыныштыққа орнатады. Балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Сәлемдеседі, тәртіпке келеді де, сабаққа даяр отырады. |
|
ІІ |
Ең алдымен мұғалім балалардың дәптерлерін және кескін карталарын тексереді. Сосын балаларға келесі сұрақтарды қояды. 1. Атмосфераның құрамы қандай? 2. Атмосфера құрамындағы газдардың қандай маңызы бар? 3. Атмосфераның қандай қабаттарын білесіңдер? 4. Салыстырмалы және абсолюттік ылғалдылық дегеніміз не? Оның өлшем бірлігі неге әртүрлі? 5. Атмосфералық қысымның өзгерістері қандай факторларға тәуелді болады? 6. Ауа массалары қандай белгілеріне қарай ажыратылады? 7. Атмосфералық фронт дегеніміз не? 8. Климаттық атмосфералық фронттарға мысал келтіріңдер. 9. Желдерді қандай белгілері бойынша сипаттайды? Желдің бағыты мен жылдамдығын өлшейтін құралдар? 10. Алисов жер бетін қанша климаттық белдеулерге бөлді? Сонымен, жер шарының атмосфера, литосферамен қатар келесі үшінші гидросфера сыртқы қабығына көшеміз. |
Балалар дәптерлер мен кескін карталарын тексеруге береді. Сұрақтарға жауап береді. |
|
ІІІ |
Ең алдымен гидросфера дегеніміз не деген сұрақты қояды. Сосын гидросфера мен оның құрамдас бөліктерін зерттейтін ғылым гидрология деп аталады. Гиросфераның құрамдас бөліктерін 3-кесте көмегімен түсіндіреді (дүниежүзілік мұхит, жер асты сулар, топырақ ылғалы, мұздықтар, көлдер, өзендер, атмосферадағы су). Гидросфераның жалпы салмағы 1,5*10^18т. Бұл жер шары салмағының 1/4180 бөлігі болып табылады. Келесі кезекте судың қасиеттеріне көшеді: 1-шіден су қалыпты жағдайдың өзінде үш бірдей күйде бола алады. 2-шіден басқа заттармен салыстырғанда су қатқан кезде көлемін ұлғайтады, 3-шіден су еріткіш болғандықттан табиғатта таза күйінде болмайды, яғни оның құрамында еріген күйде азды-көпті бөгде заттар кездеседі, 4-шіден су баяу жылынып, баяу суынады. Содан кейін табиғаттағы су айналымы мен оның маңызын өз беттерінше оқып шығыңдар деген тапсырманы береді. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, тақырыпты бірге талдайды, сұрақтарға жауап береді. Қысқаша конспект жазып отырады. Одан кейін табиғаттағы су айналымы мен оның маңызын өз беттерінше оқып, талдайды.
|
|
ІV |
Тақырыпты бекіту үшін мұғалім балаларға келесі сұрақтарды қояды: 1. Гидросфера қандай құрамдас бөліктерден тұрады? 2. Судың басты қасиеттерін атаңдар. 3. Табиғаттағы су айнылымы қалай жүзеге асады? 4. Су айналымына адамның шаруашылық әрекеті қалай әсер етеді? Сосын келесі тапсырманы береді: Атмосфера құрамдас бөліктерінің әрқайсысының гидросферадағы үлесін пайыз бойынша есептеп, диаграмма түрінде көрсетіңдер. |
Балалар параграфты оқып шығады. Сосын сұрақтарға жауап береді және тапсырмаларды орындайды. |
|
V |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
|
VІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушыларды үзіліске жібереді. |
Үзіліске шығады. |
Сабақ: №14
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Дүниежүзілік мұхит
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Дүниежүзілік мұхит пен оның бөліктері, мұхит суының қасиеттері мен мұхит суының қозғалыстары туралы толық мәлімет алу және білімдерінді одан әрі молайту.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (20 мин)
ІІІ кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (15мин)
ІV кезең – үйге тапсырма беру (4 мин)
V кезең – бағалау кезеңі (2 мин),
VІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
|
І |
Мұғалім оқушыларды тыныштыққа орнатады. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Тәртіпке келеді де, сабаққа даяр отырады. |
|
|
ІІ |
Ең алдымен мұғалім балалардан дүниежүзілік мұхит қандай бөліктерден тұратынын және қандай қасиеттерін білесіңдер деген сұрақтарды қояды. Оқушылар жауап берген соң дүниежүзілік суының жалпы көлемі 1млрд370млн текше км деп айтып, бұл гидросфераның 94 пайызын құрайды. Дүниежүзілік мұхит материктер мен аралдар арқылы 4 мұхитқа бөлінген. Әрбір мұхитты картадан көрсетіп, ең үлкені мен кішісі, әр мұхиттың ауданы, орташа тереңдігі мен терең жерлерін сұрайды. Сосын дүниежілік мұхиттың бөліктеріне теңіздер, шығанақтар мен бұғаздар жататынын айтады да, олардың анықтамасын еске түсіріп, жазып алыңдар деген тапсырманы береді. Сосын мұхит суының қасиеттеріне көшеді, басты қасиеттері – ол температурасы мен тұздылығы екенін айтып, олардың өзгеру себептерін түсіндіреді. Одан кейін балаларға мұхит суының қозғалыстарын естеріңе түсіріп, өз беттерінше оқып шығып, талдаңдар деп тапсырма береді. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, тақырыпты бірге талдайды. Оқушылар қысқаша конспект жазып отырады, сұрақтарға жауап береді. Одан кейін теңіздер, шығанақтар мен бұғаздарға анықтама беріп жазып алады.
Сосын өз беттерінше мұхит суының қозғалыстарын естеріңе түсіріп, өз беттерінше оқып шығып, талдайды. |
|
|
ІІІ |
Тақырыпты бекіту үшін мұғалім балаларға келесі тапсырманы береді: 1. Кескін картаға мұхиттар, теңіздер, шығанақтар мен бұғаздарды түсіріңдер. 2. Мұхиттарға жоспар бойынша сипаттама беру. а) географиялық орны мен ауданы; ә) орташа тереңдігі мен ең терең жері; б) мұхит табанының жер бедері; в) Жағалауының тілімденуі, теңіздері мен аралдары; г) Мұхиттағы беткі ағыстар, олардың материк табиғатына тигізетін әсері; ғ) мұхит байлықтары және оларды игеру жолдары; д) Мұхиттардың экологиялық жағдайы. |
Балалар параграфты оқып шығады және тапсырмаларды орындайды. Түсінбеген жерлерін сұрайды. |
|
|
ІV |
Үй жұмысы: 1. §11, 12 оқып, қысқаша конспект жазу. 2. Тапсырмаларды аяқтау. 3. Кескін картаға мұхиттар, теңіздер, шығанақтар мен бұғаздарды түсіру. |
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды. |
|
|
V |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
|
|
VІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылардың тәртібіне тоқталады. Қоштасады. |
Қоштасады. |
Сабақ: №15
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Құрлық сулары
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Құрлықтың ішкі сулары туралы түсінікті кеңейту, олардың шаруашылықтағы маңызы мен қорғау мәселелерін талқылау.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (15 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (19 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (5 мин)
V кезең – бағалау кезеңі (2 мин)
VІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
І |
Мұғалім оқушылармен амандасып, тыныштыққа орнатады. Балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Сәлемдеседі, тәртіпке келеді де, сабаққа даяр отырады. |
|
ІІ |
Ең алдымен мұғалім балалардың дәптерлерін және кескін карталарын тексереді. Сосын балаларға келесі сұрақтарды қояды. 1. Гидросфера қандай құрамдас бөліктерден тұрады? 2. Судың басты қасиеттерін атаңдар. 3. Табиғаттағы су айнылымы қалай жүзеге асады? 4. Су айналымына адамның шаруашылық әрекеті қалай әсер етеді? 5. Дүниежүзілік мұхитқа қандай бөліктері жатады? 6. Теңіз, шығанақ, бұғаз дегеніміз не? 7. Мұхит суының негізгі қасиеттері мен қозғалыстарына не жатады? |
Балалар дәптерлер мен кескін карталарын тексеруге береді. Сұрақтарға жауап береді. |
|
ІІІ |
Ең алдымен мұғалім құрлық суларына өзендер мен көлдер, мұздықтар мен батпақтар, жер асты сулары, сондай-ақ жасанды су көздері (бөгендер, каналдар, тоғандар) жататынын айтады. Құрлық суларын орналасу орнына байланысты беткі және жер асты сулары деп бөледі. Беткі сулар құрлық суының 2/3, жер асты сулары 1/3 бөлігін құрайды. Су айналымы шеңберінде құрлық сулары да қамтылады. Сосын балаларды топтарға бөліп, өз беттерінше өзендер, көлдер, мұздықтар, жер асты сулары тақырыпшаларын бөліп береді. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, тақырыпты бірге талдайды, сұрақтарға жауап береді. Қысқаша конспект жазып отырады. Одан кейін топтарға бөлініп, тақырыпты өз беттерінше оқып, талдайды. |
|
ІV |
Тақырыпты бекіту үшін оқушылар өз тақырыптарын қорғайды, бір-біріне сұрақтарды қояды, мұғаліммен бірге тақырыпты талдап, есіңе сақтайды. Сосын мұғалім балаларға келесі тапсырманы береді: 1. Тақырыптық карта бойынша өзенге сипаттама беру. а) өзен аты ә) өзеннің бастауы мен сағасы б) қай мұхит алабына жатады в) коректену типі г) шаруашылықта пайдалану және экологиялық жағдайы |
Балалар параграфты оқып шығады. Сосын өз тақырыптарын қорғайды, бір-біріне сұрақтарды қояды, мұғаліммен бірге тақырыпты талдайды және тапсырмаларды орындайды. |
|
V |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
|
VІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушыларды үзіліске жібереді. |
Үзіліске шығады. |
Сабақ: №16
Тақырыбы: Биосфера және Жердегі тіршілік
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Биосфера туралы түсінікті қалыптастырып молайту, биосфераның құрамы мен құрылымын, даму кезеңдері мен биосфераны қорғау проблемалары туралы білімді кеңейту, ноосфера туралы түсінікті қалыптастыру.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (20 мин)
ІІІ кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (15мин)
ІV кезең – үйге тапсырма беру (4 мин)
V кезең – бағалау кезеңі (2 мин),
VІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
|
І |
Мұғалім оқушыларды тыныштыққа орнатады. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Тәртіпке келеді де, сабаққа даяр отырады. |
|
|
ІІ |
Ең алдымен мұғалім жер шарының атмосфера, литосфера, гидросферамен қатар келесі төртінші тұйық емес сыртқы қабығы биосфераға көшетінімізді айтады. Сонымен биосфера Жердің «тіршілік қабығы» деп айтып, оның терминін алғаш рет ғылымға 1875 ж аустралиялық ғалым Э. Зюсс енгізді. Ал 1926 ж орыс ғалымы В. И Вернадский биосфера туралы ілімді негіздеп, оның анықтамасын ұсынды (биосфера – жер шарының барлық тіршілік дүниесі мен олардың арасындағы өзара зат және энергия айналымы тұрақты жүзеге асатын Жердің ерекше қабығы. Биосфераның жоғарғы шекарасын озон қабаты (25-30 км), төменгі шекарасын дүниежүзілік мұхиттың ең терең шұңғымасының табаны деп есептейді. Сосын жер шары бойынша биомассасының таралуын 7-кесте арқылы түсіндіреді. Сосын оқушыларға биосфера құрамы мен құрылымын өз беттерінше оқып, барлық анықтамаларды жаттап алыңдар деп тапсырма береді. Сосын мұғалім ноосфера деген ұғымын қалыптастырады. Биосфера құрамындағы тірі ағзалардың тұрақты дамуы мен өзгерісі оның жаңа сапалы сатыға көтерілуіне, ноосфераға (ноос – сана, сфера – шар) өтуіне себепші болды. Алғаш рет бұл ұғымды 1927 ж француз оқымыстысы Э. Леруа В. И. Вернадскийдің Сорбонна университетіндегі дәрісін тыңдаған соң енгізген болатын. Ноосфераның көрсеткіштерін көшіріп алыңдар деп айтады. Одан кейін биосфераны қорғау проблемалары туралы өз ойларынды айтыңдар деп айтады. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, тақырыпты бірге талдайды. Оқушылар қысқаша конспект жазып отырады, сұрақтарға жауап береді. Сосын оқушылар биосфера құрамы мен құрылымын өз беттерінше оқып, барлық анықтамаларды жаттап алады.
Ноосфераның көрсеткіштерін көшіріп алып, содан кейін биосфераны қорғау проблемалары туралы өз ойларынды айтады. |
|
|
ІІІ |
Тақырыпты бекіту үшін мұғалім балаларға келесі тапсырманы береді: 1. Биосфера дегеніміз не? Онда ағзалар қалай таралады? Ағзалардың литосфера, атмофера, гидросфераға әсер етуіне мысал келтіріңдер. 2. Жер бетінде өсімдіктер мен жануарлардың әркелкі таралуын қалай түсінуге болады? 3. Тірі ағзалардың бір-бірімен байланысы қалай жүреді? Жануарлар мен өсімдіктер бір-біріне қалай ықпал етеді? Жер бетінде алғаш қандай ағзалар пайда болды? |
Балалар параграфты оқып шығады және тапсырмаларды орындайды. Түсінбеген жерлерін сұрайды. |
|
|
ІV |
Үй жұмысы: 1. §13, 14 оқып, қысқаша конспект жазу. 2. Тапсырмаларды аяқтау. 3. Кескін картаға Енисей, Еділ, Днепр, Лена, және Қазақстанның ірі өзендерін, дүниежүзінің ірі көлдерін, мұздықтары бар тауларды түсіру. |
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды. |
|
|
V |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
|
|
VІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылардың тәртібіне тоқталады. Қоштасады. |
Қоштасады. |
Сабақ: №17
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Географиялық қабық және табиғат кешендері
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Географиялық қабық туралы жалпы түсінік беру, географиялық қабықтың біртұтастылық, ырғақтылық, зат және зат алмасу, зоналылық заңдылықтарын оқып үйрену, аумақтық табиғат кешендері, ландшафт пен оның түрлері туралы түсінікті қалыптастырып дамыту.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (15 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (19 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (5 мин)
V кезең – бағалау кезеңі (2 мин)
VІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
І |
Мұғалім оқушылармен амандасып, тыныштыққа орнатады. Балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Сәлемдеседі, тәртіпке келеді де, сабаққа даяр отырады. |
|
ІІ |
Ең алдымен мұғалім балалардың дәптерлерін және кескін карталарын тексереді. Сосын балаларға келесі сұрақтарды қояды. 1. Құрлық суларының қандай түрлері бар? 2. Өзен жүйесі қандай құрамдас бөліктерінен тұрады? 3. Көлдерді шығу тегіне қарай қандай түрлерге бөледі? 4. Мұздықтар қалай пайда болады? 5. Биосфера туралы ілім қашан пайда болды? 6. Биологиялық айналыс дегеніміз не? 7. Ноосфера дегеніміз не? Бұл ілімді кім енгізді? |
Балалар дәптерлер мен кескін карталарын тексеруге береді. Сұрақтарға жауап береді. |
|
ІІІ |
Ең алдымен мұғалім табиғат кешені мен географиялық қабықтың айырмашылығын түсіндіріп береді. Сосын географиялық қабықтың құрылымын түсіндіреді, табиғаттың құрамдас бөліктеріне тоқталады да, антропогендік табиғат кешендеріне түсінік береді. Содан кейін географиялық қабықтың заңдылықтарын, олардың басқа табиғат кешендеріне қалай байланыс жасайтынын өздерін оқып түсіндіріңдер деп тапсырма береді. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, тақырыпты бірге талдайды, қысқаша конспект жазып отырады. Одан кейін географиялық қабықтың заңдылықтарын, олардың басқа табиғат кешендеріне қалай байланыс жасайтынын өздері оқып, біріне түсіндіреді. |
|
ІV |
Тақырыпты бекіту үшін оқушылар өз тақырыптарын қорғайды, бір-біріне сұрақтарды қояды, мұғаліммен бірге тақырыпты талдап, есіңе сақтайды. Тақырыпты бекіту үшін мұғалім келесі тапсырмаларды береді: 1. Географиялық қабық қандай компоненттерден тұрады? Олардың өзара қандай байланысы бар екенін өз жерлерінің табиғаты мысалында сипаттаңдар. 2. Ландшафт дегеніміз не? 3. Өздерің тұрған жерінде кездесетін табиғи және мәдени ландшафт түрлеріне мысал келтіріңдер. |
Балалар параграфты оқып шығады. Сосын өз тақырыптарын қорғайды, бір-біріне сұрақтарды қояды, мұғаліммен бірге тақырыпты талдайды және тапсырмаларды орындайды. |
|
V |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
|
VІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушыларды үзіліске жібереді. |
Үзіліске шығады. |
Сабақ: №18
Сыныптар:
Тақырыбы: Географиялық белдеулер мен зоналар
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Географиялық қабықтағы зоналылық заңдылық туралы, жер шарының географиялық белдеулер мен табиғат зоналары туралы білімді кеңейту.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (20 мин)
ІІІ кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (15мин)
ІV кезең – үйге тапсырма беру (4 мин)
V кезең – бағалау кезеңі (2 мин),
VІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
І |
Мұғалім оқушыларды тыныштыққа орнатады. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Тәртіпке келеді де, сабаққа даяр отырады. |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
ІІ |
Ең алдымен мұғалім географиялық қабықтың зоналылық заңдылығы – табиғат құрам бөліктері мен кешендерінің экватордан полюстерге қарай ғаламшар ауқымында өзгеру заңдылығын атақты орыс ғалымы В. В. Докучаев негіздеген. Сонымен Жер шарында 13 географиялық белдеу, зоналар мен белдеулердің шекаралары сәйкес келмейді. Жер шарының географиялық белдеулер мен табиғат зоналарын 14-сурет арқылы түсіндіреді. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, тақырыпты бірге талдайды. Оқушылар қысқаша конспект жазып отырады, сұрақтарға жауап береді.
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
ІІІ |
Тақырыпты бекіту үшін мұғалім балаларға келесі тапсырманы береді: 1. Кестені толтырыңдар.
|
Балалар параграфты оқып шығады және тапсырмаларды орындайды. Түсінбеген жерлерін сұрайды. |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
ІV |
Үй жұмысы: 1. §15, 16 оқып, қысқаша конспект жазу. 2. Тапсырманы аяқтау. 3. Кескін картаға географиялық белдеулер мен табиғат зоналарды түсіру. |
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды. |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
V |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
VІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылардың тәртібіне тоқталады. Қоштасады. |
Қоштасады. |
Сабақ: №19
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: «Жалпы географиялық заңдылықтар» бөлімі бойынша қайталау
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – «Жалпы географиялық заңдылықтар» бөлімі бойынша оқушылардың білім-біліктерінің меңгерілу және мүмкіндік деңгейін анықтау. Жалпы географиялық заңдылықтар туралы білімді бекіту, және одан әрі дамыту
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Жалпылап, жүйелеу сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (10 мин)
ІІІ кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (25 мин)
ІV кезең – үйге тапсырма беру (4 мин)
V кезең – бағалау кезеңі (2 мин)
VІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
І |
Мұғалім оқушылармен амандасып, балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Оқушылар мұғаліммен амаедасады да, сабаққа дайындалып отырады. |
|
ІІ |
Ең алдымен мұғалім балалардың дәптерлерін және кескін карталарын тексереді. Сосын балаларға келесі сұрақтарды қояды. 1. Дүние жүзінде қанша белдеу мен табиғат зоналары бар? 2. Табиғат зоналары мен географиялық белдеулердің айырмашылығы неде? |
Балалар дәптерлер мен кескін карталарын тексеруге береді. Сосын бір бала тақта алдындағы картада барлық табиғат зоналарын көрсетеді. Ал екінші бала бір табиғат зонаны жоспар бойынша сипаттайды. Балалар дүние жүзінде 13 географиялық белдеу бар, ал бұл белдеулер өз ішінен табиғат зоналарға бөлінетінін айтады. |
|
ІІІ |
Мұғалім оқушыларды жұптарға бөліп, әрбір жұпқа бірдей тапсырмаларды береді. Қай жұп тапсырмаларды бірінші болып және дұрыс орындаса, сол балалар жоғары бағаланады. 1 тапсырма. Егер Мәскеудегі уақыт 14 сағат болса, онда Якутскіде уақыт қанша екенін анықтаңдар. 2 тапсырма. Сахалиннің меридиан бойындағы ұзындығын градуспен анықтаңдар және оны километрге айналдырыңдар. 3 тапсырма. Альпинистер 300 м биіктікке көтерілгенде барометр осы биіктікте қысымды 450 мм с.б көрсетті. Бұл кезде жер бетіндегі атмосфералық қысым нешеге тең болады? 4 тапсырма. Географиялық қабық, биіктік белдеулік деген не? |
Оқушылар жұптарға бөлінеді де, өз тапсырмаларын орындай бастайды. 1 тапсырма. Ең алдымен Мәскеу және Якутск қандай сағат белдеулерде орналасқанын анықтайды. 6 сағат айырма жасайды, яғни, 20 сағат болады. 2 тапсырма. Сахалинді меридиан бойынша қанша градусқа созылғанын өлшеп, оны 111 км-ге (1 градус=111км) көбейтеді. 3 тапсырма. Әрбір 10 м биіктеген сайын қысым 1 мм с.б. төмендейді, сондықтан да 450+30=480 мм с.б. 4 тапсырма. Географиялық қабық – Жер шарының біртұтас қабығы, оның құрамдас бөліктері бір-бірімен өте тығыз қарым-қатынаста болады, олардың арасында ұдайы зат пен энергия алмасуы жүреді. Биіктік белдеулік – таулардағы географиялық зоналар қысым мен температураның әсерінен биіктеген сайын өзгереді, бұл заңдылықты биіктік белдеулік деп атайды. |
|
ІV |
Үй жұмысы: 1. «Жалпы географиялық заңдылықтар» бөлімі бойынша қайталау 2. Жалпы географиялық заңдылықтар бойынша сөзжұмбақ құрастыру. |
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды. |
|
V |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
|
VІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушыларды үзіліске жібереді. |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Оқушылар үзіліске шығады. |
Сабақ: №20
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: №1 сарамаңдық жұмыс
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – оқушылардың жалпы географиялық білімдерін одан әрі меңгеру және бекіту.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Экологиялық тәрбие беру, еңбек тәрбиесін, патриоттық тәрбиесін беру, оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Практикалық сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары:
І кезең – ұйымдастыру кезеңі (3 мин)
ІІ кезең – білім мен икемділіктерін бекіту кезеңі (40 мин)
ІІІ кезең – қорытынды кезеңі (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
|
І |
Мұғалім оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Оқушылар сабаққа даяр отырады. Әр балада сарамаңдық жұмыс дәптері мен атласы, кескін картасы болады. |
|
|
ІІ |
1 тапсырма. Қалауы бойынша мектеп атласы біреуіне талдау жасау: а) атластың библиографиялық көрсеткіштерін анықтау; ә) атластың құрылымын анықтау; б) қалауы бойынша бір тақырыптық картаның мазмұнына, картографиялық кескінделу әдіс-тәсілдеріне, математикалық негізіне сипаттама беру; в) картадағы қосымша материалдар жиынтығын анықтау және оларға баға беру; г) қорытынды 2 тапсырма. Жалпы геограиялық және тақырыптық карта бойынша өлшеу жұмыстарын жүргізу: а) қалауы бойынша алынған нүктелердің арасындағы немесе материктердің батыстан-шығысқа, солтүстіктен оңтүстікке қарай қашықтығын градуспен, км-мен өлшеу; ә) қалауы бойынша алынған нүктелердің немесе географиялық объектілердің географиялық координаталарын анықтау; б) берілген координаталар бойынша нақты объектілердің географиялық орнын анықтау; в) қорытынды жасау. |
Оқушылар қалауы бойынша мектеп атласы біреуіне талдау жасайды. Ол үшін ең алдымен атластың библиографиялық көрсеткіштерін анықтайды, яғни атлас авторлары мен атын анықтайды, қай жылы, қандай баспа шығарғанын анықтайды. Сосын атластың құрылымын анықтайды, яғни, атлас қандай бөлімдерден құралған, тақырыптық карталары және т.б. Сосын қалауы бойынша бір тақырыптық картаның мазмұнына, картографиялық кескінделу әдіс-тәсілдеріне, математикалық негізіне сипаттама береді және картадағы қосымша материалдар жиынтығын анықтау және оларға баға беру. Ең соңында істеген жұмысына қорытынды жасайды, атлас оқу үшіні ыңғайлы ма, мазмұны толық па, барлық жақтарын қарастырған ба т.б. Екінші тапсырманы орындағанда ең алдымен екі нүктені таңдап, оны сызғышпен өлшейді. Алынған нәтижелерін масштабына көбейтеді немесе екі нүкте арасындағы қашықтықты градуспен өлшеп, оны 111 км-ге (1 градус=111км) көбейтеді. Сосын бір объектінің координаталарын анықтау үшін ендік пен бойлықтарды еске түсіреді. Және керісінше мұғалімнің берген координаталары бойынша объектіні анықтайды. Соңыныда орындалған жұмысы бойынша қорытынды шығарады. |
|
|
ІІІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылармен қоштасады. |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Мұғаліммен қоштасады. |
Сабақ: №21
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Дүние жүзінің саяси картасы
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Саяси картаның мазмұны, оның қалыптасу кезеңдері туралы және саяси картаның өзгеруіне әсер ететін факторлара туралы білімді қалыптастыру.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, Еуропаның саяси картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Жаңа сабақты меңгеру сабағы
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (5 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (15 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (10 мин)
V кезең – бағалау кезеңі (2 мин)
VІ кезең – қорытынды (1 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
І |
Мұғалім оқушылармен амандасып, балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Оқушылар мұғаліммен амандасады да, сабаққа дайындалып отырады. |
|
ІІ |
Ең алдымен мұғалім балалардың орындаған сөзжұмбақтарды жинап алып, тексереді. Соның бір-екеуін балаларға таратып беріп, білімдерін тексереді. |
Балалар орындаған сөзжұмбақтарын жинап көрсетеді. Сосын балалар бұл сөзжұмбақтарын топ болып шешеді, сөйтіп білімдерін бекітеді. |
|
ІІІ |
Ең алдымен, мұғалім балалардан саяси география және саяси карта дегеніміз не деген сұрақтарды қояды. Одан кейін саяси картаның қалыптасу кезеңдеріне тоқталады: Жаңа (17 ғ-дан 1-ші д.ж. соғысқа дейін) және ең жаңа кезең (1-ші д.ж.соғыстан бүгінгі күнге дейін). І кезең: Еуропалықтардың отарлау әрекеттері 15 ғасырда португалдардың Солтүстік Африкадағы аса маңызды сауда және көлік қатынасы орталықтары болып табылатын Сеута және Мелилья қалаларын жаулап алуынан басталды. ІІ кезең: Сосын мұғалім балаларға саяси картаның өзгеруіне әсер ететін факторлар сызбанұсқаны сызады. Саяси картаның өзгеру: - әр түрлі деңгейдегі соғыстар; - елдің тәуелсіздігінен айырылуы, шекаралары мен аймағының өзгеруі; - жаңа тәуелсіз мемлекеттердің қалыптасуы; - ел аты мен астана атауының өзгертілуі; - мемлекеттердің ыдырауы мен бірігуі; - елдердің мемлекеттік құрылымы мен басқару жүйесінің өзгеруі; - елдер арасындағы және халықаралық келісімдер; - ел астанасының басқа қалаға көшіруі. Сосын мұғалім саяси картадағы маңызды өзгерістерді айтып, балаларға жазғызады: 1939-40ж Балтық бойы елдері мен көршілес аумақтарды қосып алу есебінен КСРО аумағы кеңейді, саяси картада Югославия Федеративтік Республикалар Одағы (ЮФРО), ГФР мен ГДР мемлекеттері пайда болды. Азияда бұл кезеңде Индонезия мен Вьетнам (1945), Филиппин (1946), Үндістан (1947), Бирма (қазіргі Мьянма 1948), Цейлон (қазіргі Шри-Ланка 1948) тәуелсіздігін алды. 1948 ж Корея бөлініп, 38 с.е. бойымен сызықтың солтүстігінде КХДР, оңтүстігінде Корея Республикасы пайда болды. Осы жылы БҰҰ шешімімен Израиль мемлекеті қалыптасты. 1949 ж Қытайда мемлекет құрылымын өзгертіп, Қытай Халқы Республикасы жарияланды. |
Оқушылар саяси география дүние жүзінің саяси картасындағы заңдылықтар мен өзгерістерді зерттейтін географияның саласы екенін айтады. Ал саяси карта деген барлық мемлекеттердің шекаралары мен астаналары белгіленген карта дейді. Одан кейін саяси картаның қалыптасу кезеңдерін жазып алады және мұғаліммен бірге сабақты талдай бастайды. Балалар тарих сабағынан алған білімдерін еске түсіреді: 1914-1918ж аралығында болған 1-ші д.ж.соғыста Антанта (Англия, Франция, Ресей) және Үштік Одақ (Германия, Аустрия-Венгрия, Италия) елдері бір-бірімен соғысқанын айтады. Жалпы алғанда бұл соғысқа 38 мемлекет қатысты.
Балалар қысқаша конспект жазып отырады. Қазан революциясы нәтижесінде Ресейде мемлекеттік құрылым мен басқару жүйесі өзгерді, Аустрия-Венгрия монархиясы мен Польша, Балтық бойы елдері тәуелсіздігін жариялады. 20 ғ 50-60 ж Ұлыбритания мен Францияның иеліктері негізінде бірнеше тәуелсіз мемлекеттер (мальдив аралдары, Камбоджа, Пәкстан Ислам Республикасы, Бангладеш, Сингапур, Кувейт т.б.) пайда болды. Осы кезеңде Африкада 40-қа жуық мемлекеттер өз тәуелсіздігін алды. Еуропаның саяси картасындағы соңғы өзгерістер 20 ғ 80-90ж социалистік жүйенің ыдырауымен байланысты болды. 1989-1990ж Болгария, ГДР, Румыния, Чехословакияда тоталитарлық жүйеге қарсы төңкерістер болды. Нәтижесінде 1993ж Чехия мен Словакия Республикалары пайда болды. 1990ж ГДР мен ФРГ қайта бірікті. 1991Ж КСРО ыдырап, 15 республика өз тәуелсіздігін жариялады. ЮФРО-ң ыдырауы салдарынан Хорватия, Словения, Македония, Босния және Герцогивина, Югославия пайда болды. |
|
ІV |
Тақырыпты бекіту мақсатында мұғалім балаларға келесі сұрақтарды қояды: 1. Саяси картада не бейнеленеді? Оның өзгерістеріне қандай факторлар себепші болады? 2. Дүие жүзінің саяси картаның қалыптасуына негіз болған оқиғалар қай кезеңдерде болды? 3. Еуропаның саяси картасында 1-ші д.ж.соғыс әсерінен қандай өзгерістер болды? 4. 2-ші д.ж.соғыс әсерінен д.ж.саяси картасында қандай өзгерістер болды? Оған соғыстан басқа қандай факторлар әсер етті? |
Тақырыпты бекіту мақсатында оқушылар сұрақтарға жауап береді. 1. Саяси картада барлық мемлекеттердің шекаралары мен астаналары белгіленген. Оның өзгерістеріне әр түрлі деңгейдегі соғыстар, елдің тәуелсіздігінен айырылуы, жаңа тәуелсіз мемлекеттердің қалыптасуы т.б. 2. 1-ші д.ж.соғыста, Қазан революциясы, 20 ғ 50-60 ж Ұлыбритания мен Францияның иеліктерінің айыруы, 20 ғ 80-90ж социалистік жүйенің ыдырауы. |
|
V |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
|
VІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушыларды үзіліске жібереді. |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Оқушылар үзіліске шығады. |
Сабақ: №22
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Елдердің түрлері. Халықаралық ұйымдар
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Дүние жүзінің саяси картасының объектілері, тәуелсіз мемлекеттердің мемлекеттік құрылымы мен басқару жүйесі бойынша топтастыруын түсіндіру, тәуелді аймақтар туралы білімді одан әрі меңгерту мен бекіту, халықаралық ұйымдар туралы білімді қалыптастыру.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Экологиялық тәрбие беру, еңбек тәрбиесін, патриоттық тәрбиесін беру, оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Еуропаның саяси картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – жаңа сабақты түсіндіру (10 мин)
ІІІ кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (25 мин)
ІV кезең – үйге тапсырма беру (4 мин)
V кезең – бағалау кезеңі (2 мин)
VІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
||||||||||||||||||||||||||||
|
І |
Мұғалім оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Оқушылар сабаққа даяр отырады. |
||||||||||||||||||||||||||||
|
ІІ |
Ең алдымен мұғалім дүние жүзінің саяси картасында объектілері қатарына мемлекеттік мәртебесі жарияланған және жарияланбаған 267 ел мен аумақ жататынын айтады. Олар 2-ге бөлінеді: тәуелсіз мемлекеттер мен тәуелді аймақтар. Одан кейін балаларға оқулықтағы 6-сызбанұсқа көмегімен мемлекеттер мемлекеттік құрылымы мен басқару формалары бойынша топтастыратынын айтып түсіндіреді. Сосын мұғалім балаларға халықаралық ұйымдарды өз беттерінше оқып шығыңдар деп тапсырманы береді. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, қысқаша конспект жазып отырады. Оқушылар төменгі сыныптарда алған білімдерін еске түсіріп, монархиялар мен республикаларға анықтама береді. Ал монархиялар өз ішінен үшке бөлінетінін айтады: абсолюттік, конституциялық, теократтық. Сонымен республикалар өз ішінен 2-ге бөлінеді: президенттік және парламенттік. Олардың барлығына мысал келтіреді. Сол сияқты тәуелді аумақтар өз ішінен отырларға, протеократтарға, мандаттық аумақтарға, шалғайдағы департаменттер мен аймақтарға, ассоциациялық мемлекетерге бөлінетінін айтады. Сосын оқушылар халықаралық ұйымдарды өз беттерінше оқып шығып, мұғаліммен бірге талдайды. |
||||||||||||||||||||||||||||
|
ІІІ |
Тақырыпты бекіту үшін келесі тапсырманы береді: Атластағы дүние жүзінің саяси картасын пайдаланып, келесі кесте бойынша сұрақтарға жауап жазыңдар.
|
Тақырыпты бекіту үшін оқушылар ең алдымен оқулық мәтінін оқып шығады, сосын оқулық соңындағы статистикалық мәліметтерге қарап, атластағы дүние жүзінің саяси картасын пайдаланып, берілген кестені толтырады. |
||||||||||||||||||||||||||||
|
ІV |
Үй тапсырма: 1. §17, 18 оқып, мазмұнын айту. 2. Кескін картаға барлық мемлекеттер мен олардың астаналарын түсіру. 3. Тапсырманы аяқтау. 4. Оқулық соңындағы «Халықаралық ұйымдар» 5-кесте дәптерге сызу және жаттау. |
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды. |
||||||||||||||||||||||||||||
|
V |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
||||||||||||||||||||||||||||
|
VІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылармен қоштасады. |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Мұғаліммен қоштасады. |
Сабақ: №23
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Саяси география және геосаясат. Тарихи-географиялық аймақтар
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Саяси география мен геосаясат туралы жалпы түсінік беру, алғашқы геосаяси теориялар туралы білімді жүйелеу, қазіргі заманғы геосаяси ағымдар мен тарихи-географиялық аймақтарға шолоу жасау.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, Еуропаның саяси картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Жаңа сабақты меңгеру сабағы
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (5 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (10 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (10 мин)
V кезең – үй тапсырманы беру (3 мин)
VІ кезең – бағалау кезеңі (3 мин)
VІІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
|
І |
Мұғалім оқушылармен амандасып, балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Оқушылар мұғаліммен амандасады да, сабаққа дайындалып отырады. |
|
|
ІІ |
Ең алдымен мұғалім балалардың кескін карталарын тексереді және бір-екі баладан ең үлкен мемлекеттерді картадан көрсеткізеді. Сосын халықаралық ұйымдар, олардың маңызы мен штаб пәтерлерін сұрайды. |
Балалар мұғалімге кескін карталарын көрсетіп, дүние жүзіндегі ірі мемлекеттер мен олардың астаналарын картадан көрсетеді. Сосын мұғалімге халықаралық ұйымдар, олардың штаб пәтерлерін картадан көрсетеді, бір-екі бала халықаралық ұйымдарға сипаттама береді. |
|
|
ІІІ |
Ең алдымен саяси география дегеніміз не деген сұрақты қояды. Сосын ол ғылым ретінде 18 ғ соңында қалыптасып, оның ғылым ретінде негізін неміс ғалымы Фридрих Ратцель қалаған, оның осы саладағы негізгі тұжырымдамалары 1897ж жарияланған «Саяси география» атты еңбегінде жарық көрді. Сосын қазіргі саяси география саясаттану ғылымымен қатар дамитынын айтады. Жалпы геосаясат пен саяси географияның өзара ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтаңдар деп тапсырманы береді. Одан кейін мұғалім оқушыларды екі топқа бөліп, алғашқы геосаяси теориялар мен қазіргі заманғы геосаяси теориялар тақырыпшаларын бөліп береді. Сосын мұғалім қазіргі әлемде бөлінетін географиялық орны мен табиғат ерекшеліктеріне сәйкес 16 тарихи-географиялық аймақтарды атап, оларды картадан көрсетеді. |
Ең алдымен оқушылар мүғалімнің сұрағына жауап береді, яғни, саяси география дегеніміз дүние жүзінің саяси картасындағы заңдылықтар мен өзгерістерді зерттейтін географияның саласы дейді. Одан кейін геосаясатқа өз ойларынан анықтама береді де, жалпы геосаясат пен саяси географияның өзара ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтайды. Сосын оқушылар екі топқа бөлініп, алғашқы геосаяси теориялар мен қазіргі заманғы геосаяси теориялар тақырыпшаларын өз беттерімен меңгеріп, оқып талдайды, Сосын бір-біріне түсіндіріп, сұрақтар қоя арқылы білімдерін бекітеді. Сосын 16 тарихи-географиялық аймақтарды дәптерге жазып, жаттайды және картадан көрсетеді. |
|
|
ІV |
Тақырыпты бекіту мақсатында мұғалім балаларға келесі сұрақтарды қояды: 1. Саяси география мен геосаясат нені зерттейді? 2. Алғашқы геосаяси тұжырымдардың негізгі бағыты қандай болды? 3. Қазіргі заманғы геосаяси ағымдар бойынша елдің геосаяси жағдайына қандай факторлар әсер етеді? 4. Дүние жүзінде қанша тарихи-географиялық аймақ бар? Оларды бір-бірінен ажыратуда қандай принциптер пайдаланылған? Тақырыпты бекіту мақсатында келесі тапсырманы береді: 1. Тарихи-географиялық аймақтарды кескін картаға түсіріңдер. |
Тақырыпты бекіту мақсатында оқушылар сұрақтарға жауап береді. 1. Саяси география дүние жүзінің саяси картасындағы заңдылықтар мен өзгерістерді зерттейді, ал геосаясат мемлекеттердің сыртық саясаты мен олардың бір-бірімене қарым-қатынастарын саяси, экономикалық және әскери-стратегиялық өзара байланыстар тұрғысынан зерттейді. 2. Аумағын ұлғайтуға, аумақтың біртұтыстылыққа, аумақ арқылы еркін қозғалуға ұмтылуға бағытталған. 3. Бұрынғы заманда физикалық-географиялық факторға көп көңіл бөлінеді, қазіргі кезеңде экономикалық факторға көп көңіл бөлінеді. 4. Дүние жүзі географиялық орны мен табиғат ерекшеліктеріне сәйкес 16 тарихи-географиялық аймақтарға бөлінеді. Және кескін картаға оқулық мәтіні мен атлас карталарына қарап, 16 тарихи-географиялық аймақтарды түсіреді. |
|
|
V |
Үй тапсырмасы: 1. §19 оқып, мазмұнын айту. 2. Кескін картаға тарихи-географиялық аймақтарды түсіру. |
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды. |
|
|
VІ |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
|
|
VІІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушыларды үзіліске жібереді. |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Оқушылар үзіліске шығады. |
Сабақ: №24
Сыныптар
Күні:
Тақырыбы: №2 сарамаңдық жұмыс
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – оқушылардың жалпы географиялық білімдерін одан әрі меңгеру және бекіту.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Экологиялық тәрбие беру, еңбек тәрбиесін, патриоттық тәрбиесін беру, оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Практикалық сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары:
І кезең – ұйымдастыру кезеңі (3 мин)
ІІ кезең – білім мен икемділіктерін бекіту кезеңі (40 мин)
ІІІ кезең – қорытынды кезеңі (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
|
І |
Мұғалім оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Оқушылар сабаққа даяр отырады. Әр балада сарамаңдық жұмыс дәптері мен атласы, кескін картасы болады. |
|
|
ІІ |
1 тапсырма. «Геосаясат», «геосаяси жағдайы» туралы түсініктер мен елдің геосаяси жағдайына баға берудің талаптарын (көршілес елдер, олардың саяси-экономикалық, әлеуметтік жағдайы, саяси ұйымдар мен жанжал ошақтарына қатысты және т.б.) естеріңе түсіру. 2 тапсырма. Қалауы бойынша бір елдің геосаяси жағдайына баға беріп, оның халықаралық жағдайлар әсерінен өзгеру мүмкіндігін сипаттау.
3 тапсырма. Саяси карта бойынша геосаяси жағдайы өте қолайлы немесе қолайсыз елдерді анықтап, олардың тізімін дәптерге жазу. |
Оқушылар «Геосаясат», «Геосаяси жағдайы» туралы түсініктерге анықтама береді және елдің геосаяси жағдайына баға берудің талаптарын (көршілес елдер, олардың саяси-экономикалық, әлеуметтік жағдайы, саяси ұйымдар мен жанжал ошақтарына қатысты және т.б.) естеріңе түсіреді. Екінші тапсырманы орындағанда ең алдымен Қалауы бойынша бір елдің геосаяси жағдайына баға берудің талаптарын ескеріп, баға береді. Және оның халықаралық жағдайлар әсерінен өзгеру мүмкіндігіне өз ойларынан сипаттап береді. Үшінші тапсырманы орындағанда дәптерге кесте сызып, оның бір бағанына өз ойынша геосаяси жағдайы қолайлы елдерді, екінші бағанына геосаяси жағдайы қолайсыз елдерді жазу. |
|
|
ІІІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылармен қоштасады. |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Мұғаліммен қоштасады. |
Сабақ: №25
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Қоғам мен табиғаттың өзара әрекеттесуі
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Қоғам мен табиғат арасындағы өзара күрделі байланыстың мәні, табиғат байлықтары және олардың жіктелуі, табиғат ресурстарының қорлары мен таралуы туралы білімдерін толықтыру мен бекіту.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, Еуропаның саяси картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Жаңа сабақты меңгеру сабағы
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (5 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (15 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (10 мин)
V кезең – бағалау кезеңі (2 мин)
VІ кезең – қорытынды (1 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
І |
Мұғалім оқушылармен амандасып, балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Оқушылар мұғаліммен амандасады да, сабаққа дайындалып отырады. |
|
ІІ |
Ең алдымен мұғалім балалардың кескін карталарын тексереді, сосын бір-екі баладан тарихи-географиялық аймақтарды картадан көрсетіңдер деп айтады. Одан кейін өткен сабақтың білімдерін тексереді. 1. Саяси география мен геосаясат нені зерттейді? 2. Алғашқы геосаяси тұжырымдардың негізгі бағыты қандай болды? 3. Қазіргі заманғы геосаяси ағымдар бойынша елдің геосаяси жағдайына қандай факторлар әсер етеді? 4. Дүние жүзінде қанша тарихи-географиялық аймақ бар? Оларды бір-бірінен ажыратуда қандай принциптер пайдаланылған? |
Балалар ең алдымен кескін карталарын тексереді де, бұл тарихи-географиялық аймақтарды дүние жүзі саяси картадан көрсетеді. Сосын мұғалімнің сұрақтарына жауап береді. 1. Саяси география дүние жүзінің саяси картасындағы заңдылықтар мен өзгерістерді, геосаясат мемлекеттердің сыртық саясаты мен олардың бір-бірімене қарым-қатынастарын саяси, экономикалық және әскери-стратегиялық өзара байланыстар тұрғысынан зерттейді. 2. Аумағын ұлғайтуға, аумақтың біртұтыстылыққа, аумақ арқылы еркін қозғалуға ұмтылуға бағытталған. 3. Бұрынғы заманда физикалық-географиялық факторға көп көңіл бөлінеді, қазіргі кезеңде экономикалық факторға көп көңіл бөлінеді. 4. Дүние жүзі географиялық орны мен табиғат ерекшеліктеріне сәйкес 16 тарихи-географиялық аймақтарға бөлінеді. |
|
ІІІ |
Жаңа сабақты түсіндіргенде ең алдымен адамзаттың өмірі мен ұлттық экономикасы үшін барлық қажеттіліктерін табиғат ресурстарынан қарқынды түрде орасан зор көлемде алуы – жер қойнауы мен қоршаған ортаға, су және ауа кеңістігіне зардабын тигізетін қатерлі құбылысқа айнала бастады деген сөздерінен бастайды. Сосын өндірісті орналастырудағы ең негізгі фактор – табиғат ресурстары болып табылатындығын айтып, бірақ оның қазіргі келбеті ғылыми-техникалық революция ықпалынан едәуір өзгеруде. Одан кейін бұл тақырыпты өздерін оқып, шығып мазмұнын айтыңдар деген тапсырманы береді. |
Балалар өндірісті орналастырудың негізгі фактор – табиғат ресурстары болып табылатындығын біліп. Қоғам мен табиғаи арасыедағы өзара күрделі байланысты анықтады. Сосын балалар өз беттерімен табиғат байлықтары мен олардың жіктелуін, табиғат ресурстарының қорлары мен таралуын оқып шығып, бір-біріне айтады, сұрақтар қою арқылы білімдерін бекітеді. |
|
ІV |
Тақырыпты бекіту мақсатында мұғалім балаларға келесі сұрақтарды қояды: 1. Табиғат пен қоғам арасындағы өзара байланысты қалай түсінесіңдер? 2. «Табиғатты тиімді пайдалану» ұғымына өз анықтамаларыңды мысалдар келтіріңдер. 3. Табиғат ресуртарының түрлерін атап көріңдер. 4. Ресурстарымен қамтамасыз етілу көрсеткішін қалай түсінесіңдер? |
Тақырыпты бекіту мақсатында оқушылар сұрақтарға жауап береді. 1. Адамзаттың өмірі мен ұлттық экономикасы үшін барлық қажеттіліктерін табиғат ресурстарынан қарқынды түрде орасан зор көлемде алуы. 2. Табиғат ресурстарын шектен тыс жер қойнауынан алмай, табиғат қайта оны өндіріле алатындай көлемде алу. |
|
V |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
|
VІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушыларды үзіліске жібереді. |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Оқушылар үзіліске шығады. |
Сабақ: №26
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Табиғат ресурстары және олардың түрлері
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Табиғат ресурстары мен олардың жіктелуі, табиғат ресурстары түрлерінің дүние жүзі бойынша таралуы мен әркелкі орналасу туралы білімдерін беріп, жетілдіру.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Экологиялық тәрбие беру, еңбек тәрбиесін, патриоттық тәрбиесін беру, оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Еуропаның саяси картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – жаңа сабақты түсіндіру (10 мин)
ІІІ кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (25 мин)
ІV кезең – үйге тапсырма беру (4 мин)
V кезең – бағалау кезеңі (2 мин)
VІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
|
І |
Мұғалім оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Оқушылар сабаққа даяр отырады. |
|
|
ІІ |
Ең алдымен балаларға осындай сұрақтарды қояды: 1. Табиғат ресурстары дегеніміз не? 2. Неліктен физикалық географияда пайдалы қазбалардың, өсімдіктердің, жануарлардың, топырақ жамылғысының, судың таралуына көп көңіл бөлінеді? 3. Қазақстан қандай табиғи қорлар жөнінен әлемдік орындарға ие? 4. Неліктен қазіргі табиғат байлықтарын тиімді пайдалану мәселелеріне көп көңіл бөлінуде? Сосын барлық табиғаттағы байлығын табиғи ресурстары делінетіні, адам өмірінде олардың қажеттерін қанағаттандыру үшін пайдаланылатыны да табиғи ресурстары деп аталатынын айтады. Сосын балаларға келесі суретті сызғызады.
|
Ең алдымен балалар сұрақтарға жауап береді. Сосын табиғат ресурстарын есіңе түсіріп, оларға анықмата береді. Сосын табиғат ресурстарының жіктемелерін айтады (қолдану аясына қарай, сарқылу дәрежесіне қарай, пайда болу көзіне қарай және т.б.)
Одан кейін сызбаны дәптерге сызып алып, жаттайды, толықтырады. |
|
|
ІІІ |
Тақырыпты бекіту үшін мұғалім оқушыларға келесі тапсырманы береді: 1. Бұл сызбаны аяқтаңыз. Сарқылатындарға және сарқылмайтындарға қандай табиғат ресурстар жататынын ойлаңыз.
Одан кейін балаларға жеке-жеке тапсырмаларды береді. 1. Минералдық ресурстары дегеніміз не? Олардың маңызы қандай? Мысал келтіріңіз. 2. Отын-энергетикалық қорлар дегеніміз не? Олардың маңызы қандай? Олар республикамыздың қай өңірлерде таралғанын анықтаңыз. 3. Жер ресурстары дегеніміз не? Олардың маңызы қандай? Олар республикамыздың қай өңірлерде көбірек таралғанын анықтаңыз. 4. Тұщы су ресурстары дегеніміз не? Олардың маңызы қандай? 5. Орман ресурстары дегеніміз не? Олардың маңызы қандай? Дүние жүзінің қай өңірлерде су қоры көп, қай аймақтар суға тапшы? 6. Дүниежүзілік мұхит ресурстары дегеніміз не? Олардың маңызы қандай? Олар дүние жүзінде қалай таралған? 7. Табиғи қорларды тиімді пайдаланудың негізгі жолдарын көрсетіңіз |
Ең алдымен балалар өз беттерінше табиғат ресурстарының сарқылу дәрежесі бойынша топтастыратынын есіңе түсіріп, сызбаны сызады. Сосын жеке-жеке тапсырмаларынды алып, өзінің тиесілі тақырыпшаларын оқып, сұрақтарға жауап береді. Тапсырмаларды орындайды. |
|
|
ІV |
Үй тапсырма: 1. §20, 21 оқып, мазмұнын айту. 2.Тапсырманы аяқтау. 3. Табиғат ресурстарымен толық қамтамасыз етілген мемлекеттер мен табиғат ресурстарына тапшы елдердің тізімін дәптерге жазу. |
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды. |
|
|
V |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
|
|
VІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылармен қоштасады. |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Мұғаліммен қоштасады. |
Сабақ: №27
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Дүние жүзінің табиғат ресурстары
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – табиғат ресурстары мен олардың жіктелуі, табиғат ресурстары түрлерінің дүние жүзі бойынша таралуы мен әркелкі орналасу туралы білімдерін беріп, жетілдіру, табиғат ресурстарға шаруашылық баға беруге үйрету, жекелеген табиғат ресурстарының таралу заңдылығы мен негізгі ерекшеліктері туралы білім беру.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (5 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (10 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (10 мин)
V кезең – үй тапсырманы беру (3 мин)
VІ кезең – бағалау кезеңі (3 мин)
VІІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
|
І |
Мұғалім оқушылармен амандасып, балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Оқушылар мұғаліммен амандасады да, сабаққа дайындалып отырады. |
|
|
ІІ |
Ең алдымен мұғалім балалардың дәптерлерін, ондағы орындаған тапсырмаларды тексереді және балаларға келесі фронтальді сұрақтар қояды: 1. Табиғат ресурстары дегеніміз не? 2. Табиғат ресурстар қандай топтарға жіктеледі? 3. Табиғат ресурстарының топтастырылуы олардың қандай белгілеріне қарай жүргізіледі? 4. Адамның шаруашылық әрекеті табиғат ресурстарының қорына қалай әсер етеді? |
Балалар мұғалімге дәптерлерін және ондағы орындаған тапсырмаларды көрсетіп, сұрақтарға жауап береді. 1. Қоғамның дамуын қамтамасыз етуші, табиғат сферасында қалыптасатын және оның құрамдас бөліктері болып табылатын материя мен энергияның нақты түрлері табиғат ресурстары деп аталады. 2. Сарқылатын және сарқылмайтын ресурстары, қалпына келетін және қалпына келмейтін болып бөлінеді. 3. Біріншіден олардың сарқылу дәрежесіне қарай, екіншіден табиғи-экономикалық жағынан. 4. Шаруашылық әрекеті табиғат ресурстарының қорына тікелей әсер етеді, табиғат ресурстары сарқылуда. |
|
|
ІІІ |
Жаңа сабақты түсіндірген кезде дүние жүзіндегі табиғат ресурстармен қамтамасыз етілу дәрежесі әркелкі екенін айтады. Қазіргі заманда дамыған елдер – табиғат ресурстарын тұтунышы, ал дамушы елдер – табиғат ресурстарын өндіруші әрі экспорттаушы болып табылады. Дегенмен көптеген дамыған елдер де ресурстардың ірі қорына ие, олар кейбір ресурс түрлерін өндіруден әлемдік жетекші болуы да мүмкін. Жалпы алғанда, «мамандану» бір жағынан елдердің тарихи және әлеуметтік-экономикалық даму деңгейімен, екінші жағынан жекелеген ресурст түрлерінің жер бетінде таралу ерекшелігімен түсіндіріледі. Дүние жүзіндегі табиғат ресурстарының теңдестігі, олардың қорлары, жағдайы мен пайдалану болашағы қосымшадағы 4-кестеде көрсетілгенін айтып, осы кестеде теңдестіктің маңызды құрамына жеке-жеке тоқталады. Ол үшін балаларды жұптарға бөліп, барлық ресурстарды бөліп береді (энергетикалық, минералдық, жер ресурстары, су ресурстары, биологиялық ресурстары, рекреациялық ресурстары, мұхит ресурстары). |
Ең алдымен мұғалімді тыңдап, қысқаша конспект жазып отырады. Сосын дүние жүзіндегі табиғат ресурстарының теңдестігі, олардың қорлары, жағдайы мен пайдалану болашағы қосымшадағы 4-кестеде қарап, осы кестеде теңдестіктің маңызды құрамына жеке-жеке тоқталады. Ол үшін жұптарға бөлініп, өз тақырыпшаларын оқып, мазмұны айтады, бір-бірін толықтырады, бір-біріне сұрақтар қою арқылы білімдерін бекітеді. |
|
|
ІV |
Тақырыпты бекіту мақсатында мұғалім балаларға келесі сұрақтарды қояды: 1. Минералдық ресурстардың аумақта орналасу заңдылығы немен байланысты? 2. Мұхиттық ресурстардың маңызы неде? 3. Суға тапшы және суға бай аудандарды көрсетіңдер. 4. Биологиялық ресурстарға қандай ресурстар жатады? Тақырыпты бекіту мақсатында келесі тапсырманы береді: 1. «Пайдалы қазба кен орындары» картасын пайдаланып, көмір, мұнай, табиғи газ, темір қоры мол кездесетін аудандарды анықтаңдар. 2. Дүниежүзілік су дағдарысынан шығу жолдарын ұсыныңдар. |
Тақырыпты бекіту мақсатында оқушылар сұрақтарға жауап береді және тапсырмаларды орындайды. 1. Минералдық ресурстардың негізгі орналасу заңдылығы ұзақ уақыт бойы дамуы т.б. 2. Дүниежүзілік мұхит тек қана биологиялық, энергетикалық, минералдық ресурстар қоймасы емес, сонымен қатар өнеркәсіптің химиялық, фармацевтикалық және өзге де салаларының шикізат қоймасы болып табылады. 3. Суға тапшы аумақтар – Африканың орталыұ бөлігі, суға бай аудандар – Еуропа елдері. 4. Биологиялық ресурстарға өсімдік тектес және жануар тектес ресурстар жатады. |
|
|
V |
Үй тапсырмасы: 1. §22-23 оқып, мазмұнын айту. 2. Географиялық диктантқа дайындалу. |
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды. |
|
|
VІ |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
|
|
VІІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушыларды үзіліске жібереді. |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Оқушылар үзіліске шығады. |
Сабақ: №28
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: №3 сарамаңдық жұмыс
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – оқушылардың жалпы географиялық білімдерін одан әрі меңгеру және бекіту.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Экологиялық тәрбие беру, еңбек тәрбиесін, патриоттық тәрбиесін беру, оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Практикалық сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары:
І кезең – ұйымдастыру кезеңі (3 мин)
ІІ кезең – білім мен икемділіктерін бекіту кезеңі (40 мин)
ІІІ кезең – қорытынды кезеңі (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
|
І |
Мұғалім оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Оқушылар сабаққа даяр отырады. Әр балада сарамаңдық жұмыс дәптері мен атласы, кескін картасы болады. |
|
|
ІІ |
1 тапсырма. Оқулық мәтіні мен сызбаларды пайдалана отырып, табиғат ресурстардың түрлерін анықтау. 2 тапсырма. Ресурспен қамтамасыз етілу түсінігінің мәнін ашып, дүние жүзі бойынша минералдық, су, жер ресурстарының таралу заңдылығын және осы ресурс түрімен жақсы қамтамасыз етілген елдерді анықтау. 3 тапсырма. Қалауы бойынша төмендегі карталарды талдауға арналған сұрақтар топтамасын анықтау: - минералдық ресурстар; - жер ресурстары; - агроклиматтық ресурстар; 4 тапсырма. Табиғат ресурстарын игеру мен шаруашылық қажетіне пайдалану барысында туындайтын экологиялық проблемаларға мысал келтіру. |
Оқушылар бірінші тапсырманы орындағанда ең алдымен табиғат ресурстарға анықтама беріп, оның жіктемелерін ұсынады (сарқылу дәрежесіне қарай, пайдалануына қарай, т.б.). Екінші тапсырманы орындау үшін ең алдымен ресурспен қамтамасыз етілу түсінігін ашады, содан кейін табиғат ресурстарының таралу заңдылықтарын анықтайды, сосын белгілі бірі табиғат ресурспен немесе бірнеше табиғат ресурстарымен толық қамтамасыз етілген елдерді анықтайды. Үшінші тапсырманы орындағанда минералдық ресурстар, жер ресурстары, агроклиматтық ресурстары карталарына талдау жасайды. Ол үшін талдауға арналған сұрақтарды дайындайды. Мысалы, картадан не берілген?, бұл ресурстың таралу заңдылығы қандай? т.б. Төртінші тапсырманы орындағанда табиғат ресурстарын игеру мен шаруашылық қажетіне пайдалану барысында туындайтын экологиялық проблемаларға мысал келтіреді. |
|
|
ІІІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылармен қоштасады. |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Мұғаліммен қоштасады. |
Сабақ: №29-30
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Дүние жүзінің халқының саны және ұдайы өсуі. Халықтың жастық-жыныстық құрамы. Еңбек ресурстары
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Адамзаттың шығу тегі мен Жер шарында таралуы туралы білім беру, халық санағы туралы, дүние жүзі халқының саны мен демографиялық көрсеткіштер, халық санының ұдайы өсуі мен демографиялық саясат түсініктерін ашу, халықтың жас-жыныстық құрамы, еңбек ресурстары туралы білімдерін одан әрі жетілдіріп дамыту.
Дамытушылық мақсаты – Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын, танымдық қызығушылығын арттыру.
Тәрбиелік мақсаты – оқушыларды еңбекқорлыққа тәрбиелеу, өз ойларын жеткізе білуіне, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, жарты шарлар физикалық картасы, дүние жүзінің саяси картасы
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (20 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (30 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (30 мин)
V кезең – үй тапсырманы беру (3 мин)
VІ кезең – бағалау кезеңі (3 мин)
VІІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
|
І |
Мұғалім оқушылармен амандасып, балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Сәлемдеседі, тәртіпке келеді де, одан сабаққа дайындалып отырады. |
|
|
ІІ |
Мұғалім балалардың білімдерін тексеру үшін географиялық диктант алады: 1. Табиғат байлықтары дегеніміз не? 2. Рекреациялық ресурстары дегеніміз не? 3. Табиғи ресурстардың барлық түрлері кездесетін елдер? 4. Орман ресурстарға бай мемлекеттер? |
Балалар географиялық диктант жазады: 1. Қоғамның дамуын қамтамасыз етуші, табиғат сферасында қалыптасатын және оның құрамдас бөліктері болып табылатын материя мен энергияның нақты түрлері табиғат ресурстары деп аталады. 2. Демалу, емдеу-сауықтыру, туризм дамыған аумақтарының ресурстары. 3. АҚШ, Ресей, ҚХР, Үндістан, Бразилия, Австралия. 4. Норвегия, Финляндия, Швеция. |
|
|
ІІІ |
Мұғалім жаңа тақырыпты адамзаттың шығу тегі мен Жер шарында таралуы кіріспе сөздерінен бастайды. Адазмзаттың шығу тегі мен даму ерекшеліктерін зерттейтін ғылым антропология деп аталады. Антропологияда адамзаттың шығу тегі туралы қарама-қайшы көзқарас қалыптасқан. Яғни, бүкіл адамзаттың ата тегі ортақ деп есептейтін «моногенизм» бағыты мен керісінше, әр нәсіл дербес ата-тектен тарағандағы туралы пікірді ұстанатын «полигенизм» бағыты бар. Көпшілік ғалымдардың пікірінше, алғашқы адамдар Шығыс Африкадағы Ұлы Жарықтар маңында пайда болды, ғалымдардың көпшілігі алғашқы адамдар палеолиттің соңында Африкадан Еуропа мен Азияға, Азиядан Америка мен Аустралияға және мұхиттық аралдарға таралған деп есептейді. Одан кейін адамның ежелгі қоныстану аймақтарын 16-сурет арқылы көрсетеді. Одан кейін халық саны туралы нақты ақпарат ұйымдасқан түрде жүргізілетін халық санақтары нәтижесінде ғана белгілі болады. Ғалымдар 15 мың жыл бұрын жер шары халқының саны 3 млн адамнан аспағаны деп шамалайды, Одан кейін балалардан алғашқы халық санақтары қалай жүргізілгенін сұрайды. Одан кейін дүние жүзі халқының санының өсуін 15-сызбанұсқа арқылы түсіндіреді. Одан кейін балалардан демографиялық жарылыс анықтамаларын жазыңдар деп тапсырма береді. Д.ж.елдердің демографиялық жағдайын сипаттау үшін абсолюттік және салыстырмалы демографиялық көрсеткіштер пайдаланылады. Абсолюттік көрсеткіштер қатарына (табиғи өсу, механикалық өсу) жатады. Салыстырмалы көрсеткіштер, яғни 1000 адамға шаққандағы промиле есебімен өлшенетін коэффициенттер (туу, өлу, табиғи өсу, сәбилер өлімінің коэффициенті, адамның өмір жасының орташа ұзақтығы). Одан кейін бұл түсініктерге анықтама беріп, талдаңдар деп тапсырманы береді. Адамзаттың үздіксіз жаңарып, ауысып отыруын қамтамасыз ететін туу мен өлу және табиғи өсу көрсеткіштерінің жиынтығын халықтың ұдайы өсуі деп аталады. Ұдайы өсуінің үш типін ажыратады: дәстүрлі, өтпелі, қазіргі. Халықтың ұдайы өсуін реттеу мақсатында мемлекеттік деңгейде демографиялық саясат жүргізіледі. Демографиялық саясаттың анықтамасын жазып алыңдар деп тапсырма береді. Халықтың жастық құрамын анықтаудың қолданбалы маңызы бар. Жалпылама баға беруде топтамалар (0-14 жас, 15-59 жас, 60 жастан әрі) жасалады. Халықтың жастық құрамының үш типі анықталғанын айтып олар қандай жас аралықтарын қамтитынын анықтаңдар деп оқушыларға береді. Халықтың жыныстық құрамын сипаттау үшін көбінесе ерлер мен әйелдердің халықтың жалпы санындағы үлес көрсеткіші пайдаланылады. Халықтың жастық-жыныстық құрамын сызба түрінде бейнелеу үшін жастық-жыныстық пирамида пайдаланылады. Бұл пирамиданы 19 сызбанұсқа көмегімен түсіндіреді. Сосын еңбек ресурстары тақырыпшасын өз беттерінше оқып шығып мазмұнын айтыңдар деген тапсырманы береді. |
Мемлекеттің әскери және салық саясатына орай алғашқы халық санақтары б.з.б.ІІІ мыңжылдықта Ежелгі Қытай мен Египетте жүргізілген. 18 ғ жеке елдерде (Аустрия-Венгрия, Скандинавия елдері, АҚШ) халық санақтары жүргізіле бастады. 1850Ж д.ж.халқының 15%, 1900ж 50% халық санағы қамтылды. 20 ғ барлық елдерде халық санақтары жүргізіледі. Африка елдерінде халық санағы 1950ж х.а ұйымдар арнайы бөлген қаржының көмегімен жүзеге асты, БҰҰ ел ішінде халық санағын әрбір 10 жыл сайын өткізіп тұруды ұсынды. Қазақстанда халық санағы Кеңес дәуірінде әрбір он жыл сайын өткізілген. 14 сызбанұсқада Қазақстанда халық санақтарының қорытындысы шығарып, өзгерістеріне талдау жасайды.
Табиғи өсу, механикалық өсу, туу коэффициенті, өлу коэффициенті, табиғи өсу коэффициенті, сәбилер өлімінің коэффициенті, адамның өмір жасының орташа ұзақтығы түсініктерге анықтама беріп, талдайды.
Ұдайы өсуінің үш типін ажыратып: дәстүрлі, өтпелі, қазіргі. Оларды 12-кесте көмегімен талдайды. Ұдайы өсудің дәстүрлі типі тән болатын мешеу елдерде өлім көрсеткішінің жоғары болуы халықтың тұрмыс жағдайының нашарлығымен, жұқпалы аурулардың кең таралуымен түсіндіріледі. Өтпелі тип тән болатын елдерде соңғы жылдары халықтың әлеуметтік-экономикалық жағдайының жақсаруына байланысты өлім азайған, бірақ туу жоғары деңгейде қалып отыр. Қазіргі типі демографиялық көрсеткіштердің төмендігімен сипатталады.
Оқушылар оқулық мәтінін пайдаланып, халықтың жастық құрамының үш типі анықтайды: 1.Алға басушы (прогрессивті) тип – халықтың жалпы санында балалардың үлесі жоғары. 2.Тұрақты тип – балалар мен егде адамдар санының тепе-теңдігі. 3.Кері кетуші (регрессивті) тип – халықтың жалпы санында егде адамдар үлесінің артуы.
Сосын еңбек ресурстары тақырыпшасын өз беттерінше оқып шығып мазмұнын айтады. |
|
|
ІV |
Сабақ соңында өтілген материалды бекіту мақсатында мынадай сұрақтар мен тапсырма береді: 1.14-сызбанұсқаны пайдаланып, Қазақстандағы халық санының өзгерістеріне талдау жасап, себептерін түсіңдіріңдер. 2.16-сызбанұсқадағы д.ж.аймақтарының демографиялық көрсеткіштерін салыстырып, әрқайсысына түсінік беріңдер. 3. 19-сызбанұсқа бойынша мына тапсырмаларды орындаңдар: а) біздің елімізде халықтың жастық құрамының қай типі тән екенін анықтаңдар; ә) елдің қазіргі кездегі және болашақта еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілуі туралы қорытынды жасаңдар. |
Сабақ барысында оқушылар өз беттерінше 1.14-сызбанұсқаны пайдаланып, Қазақстандағы халық санының өзгерістеріне талдау жасайды. 2.16-сызбанұсқадағы д.ж.аймақтарының демографиялық көрсеткіштерін салыстырып, әрқайсысына түсінік береді. 3. 19-сызбанұсқа бойынша мына тапсырмаларды орындайды: а) біздің елімізде халықтың жастық құрамының қай типі тән екенін анықтайды; ә) елдің қазіргі кездегі және болашақта еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілуі туралы қорытынды жасайды. |
|
|
V |
Үй жұмысы: 1. §24-25 оқып, мазмұнын айту. 2. Тапсырмаларды аяқтау. 3. Кескін картаға адамның ежелгі қоныстану аймақтарын түсіру. |
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды. |
|
|
VІ |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. Күнделіктерін береді. |
|
|
VІІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылармен қоштасады. |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Мұғаліммен қоштасады. |
Сабақ: №31-32
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Халықтың нәсілдік және ұлттық құрамы. Халықтың тілдік құрамы. Діндердің таралуы
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Жер шары халқының нәсілдік және ұлттық құрамымен таныстыру, этностық процестер туралы білімді беру, тілдік құрамы діни құрамы туралы білімді кеңейтіп меңгеру.
Дамытушылық мақсаты – Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын, танымдық қызығушылығын арттыру.
Тәрбиелік мақсаты – оқушыларды еңбекқорлыққа тәрбиелеу, өз ойларын жеткізе білуіне, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, жарты шарлар физикалық картасы, дүние жүзінің саяси картасы
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (20 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (30 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (30 мин)
V кезең – үй тапсырманы беру (3 мин)
VІ кезең – бағалау кезеңі (3 мин)
VІІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
|
І |
Мұғалім оқушылармен амандасып, балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Сәлемдеседі, тәртіпке келеді де, одан сабаққа дайындалып отырады. |
|
|
ІІ |
Мұғалім балалардың білімдерін тексеру үшін ең алдымен дәптерлері мен кескін карталарын тексереді. Сосын балаларға келесі сұрақтарды қояды. 1. Антропология деген не? 2. Қандай демографиялық көрсеткіштерді білесіңдер? 3. Халық санының ұдайы өсуі және демографиялық саясат деген не? 4. Еңбек ресурстары деген не? 5. Халықтың жастық құрамының үш типін анықтаңдар. |
Балалар ең алдымен дәптерлері мен кескін карталарын мұғалімге көрсетеді. Сосын келесі сұрақтарға жауап береді: Адазмзаттың шығу тегі мен даму ерекшеліктерін зерттейтін ғылым антропология деп аталады Д.ж.елдердің демографиялық жағдайын сипаттау үшін абсолюттік және салыстырмалы демографиялық көрсеткіштер пайдаланылады. Адамзаттың үздіксіз жаңарып, ауысып отыруын қамтамасыз ететін туу мен өлу және табиғи өсу көрсеткіштерінің жиынтығын халықтың ұдайы өсуі деп аталады. Халықтың ұдайы өсуін реттеу мақсатында мемлекеттік деңгейде демографиялық саясат жүргізіледі. Еңбек ресурстары деген не? халықтың жастық құрамының үш типі анықтайды: 1.Алға басушы (прогрессивті) тип – халықтың жалпы санында балалардың үлесі жоғары. 2.Тұрақты тип – балалар мен егде адамдар санының тепе-теңдігі. 3.Кері кетуші (регрессивті) тип – халықтың жалпы санында егде адамдар үлесінің артуы. |
|
|
ІІІ |
Жалпы алғанда, нәсілдер – адамдардың сыртқы бет-бейнесінің ұқсас белгілері (түсі, шашының сипаты, бет әлпеті, бас сүйегінің пішіні, дене тұрқы, және т.б.) бойынша біріктіретін топтары. Антропологиялық белгілер ұзақ уақыт бойы белгілі бір табиғат жағдайларына бейімделу нәтижесінде қалыптасқан. Нәсілдік белгілерге әлеуметтік-экономикалық жағдайлар да әсер етуі мүмкін, мысалы жапондықтардың соңғы 30 жыл ішінде халықтың әл-ауқатының жақсаруы нәтижесінде жапондықтардың бойы орташа есеппен 10 см-ге ұзарған. Жер шары халқы негізінен үш нәсілге біріктіреді, оны 17-сурет көмегімен түсіндіреді. Кейбір ғалымдар экваторлық нәсіл құрамындағы африкалық және аустралиялық нәсіл топтарын жеке нәсіл ретінде қарастырады, жалпы негізгі нәсілдердің үлесіне дүние жүзі халқының 70%-ға жуығы тиесілі. Жалпы ұлттардың пайда болуынан бастап жойылған уақытына дейін қалыптасқан даму процесін этногенез деп атайды. Этногенез ілімін дамытуда орыс ғалымы Л. Н. Гумилевтің еңбегі аса зор. Этностық процестер қатарына этностардың тұтасуы, ажырауы мен араласуы жатады. Мұғалім одан кейін оқушыларды екі топқа бөліп, тілдік құрамы мен діни құрамын бөліп береді. Одан кейін тақырыптағы барлық терминдер мен анықтамаларды көшіріп жаттаңдар деп айтады. |
Этнострадың тұтасуы – тарихи-географиялық себептерге байланысты бірнеше этностың бірігіп, біртұтас қауымдастық құрауы. Этностардың жіктелуі – Британ Үндістаны ыдыраған кезде осыған дейін біртұтас этнос болған бенгал халқының Бангладеште қалған бөлігі жаңа ұлт – бангладештіктердің қалыптасуына негіз болды. Сондықтан қалыптасу үстіндегі бангладештіктер мен Үндістанда тұратын бенгалдықтар қазіргі кезде дербес ұлттар ретінде қарастыруға болады. Этностардың ассимиляциясы – халқының құрамында шеттен қоныс аударғандар үлесі жоғары болатын елдерде байқалады. Мысалы, АҚШ-та тұратын сан ұлт өкілдері америкалықтар деп аталатын ортақ ұлтты құрайды, мұнда этностардың ассимиляциясы саны жағынан басым ағылшын ұлтының айналасында жүрді.
Одан кейін тақырыптағы барлық терминдер мен анықтамаларды көшіріп жаттайды. |
|
|
ІV |
Сабақ соңында өтілген материалды бекіту мақсатында мынадай сұрақтар мен тапсырма береді: 1. Атластағы халықтың табиғи өсу картасы мен жыныс құрамы картасын талдап, дүние жүзі елдері халықтарының табиғи өсуі мен жас-жыныстық құрамындағы айырмашылықтардың себептерін түсіндіріңдер. 2. Аралық және аралас нәсілдер дегеніміз не? 3. 21-сызбанұсқа мәліметтері бойынша ірі этностар мен олардың санын дәптерлеріне жазып алыңдар. 4. Дүние жүзі бойынша этностық процестер қай бағытта жүруде? 5. Тілдердің пайда болуы мен таралуына қандай факторлар әсер етеді? Неліктен ағылшын тілі қытай тіліне қарағанда көбірек таралған? 6. Үнді-еуропалық тіл әулетіне енетін тілдердің таралуына не себеп болды? |
Сабақ барысында оқушылар өз беттерінше сұрақтарға жауап беріп, тапсырмаларды орындайды. 1. Атластағы халықтың табиғи өсу картасы мен жыныс құрамы картасын талдап, дүние жүзі елдері халықтарының табиғи өсуі мен жас-жыныстық құрамындағы айырмашылықтардың себептерін түсіндіреді. 2. Аралық нәсіл топтары ертеректе үлкен нәсілдердің түйісу аймақтарында қалыптасқан, ал аралас нәсілдер әр түрлі нәсілдердің кейінгі уақытта (16-18ғ) араласуы нәтижесінде қалыптасқан. 3. 21-сызбанұсқа мәліметтері бойынша ірі этностар мен олардың санын дәптерлеріне жазып алады. 4. Дүние жүзі бойынша этностық процестер қай бағытта жүруде? 5. Тілдердің пайда болуы мен таралуына жаулап алу соғыстары, жаппай көшіп-қону, оқшаулану және т.б. факторлар әсер етеді. 6. Үнді-еуропалық тіл әулетіне енетін тілдердің таралуына Ұлы географиялық ашулар себеп болды. |
|
|
V |
Үй жұмысы: 1. §26-27 оқып, мазмұнын айту. 2. Тапсырмаларды аяқтау. 3. Кескін картаға д.ж. нәсілдердің таралуын түсіру. |
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды. |
|
|
VІ |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. Күнделіктерін береді. |
|
|
VІІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылармен қоштасады. |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Мұғаліммен қоштасады. |
Сабақ: №33-34
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Халықтың тығыздығы, орналасу ерекшеліктері. Қоныстану түрлері. Урбандалу
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Жер шары халқының орналасудың жалпы сипатын анықтау, тығыздығы туралы ұғымды қалыптастырып, халықтың көші-қоны, қоныстану түрлері, урбандалу туралы білімдерін меңгертіп, одан әрі тереңдету, урбандалудың аумақтық айырмашылықтарына тоқталу.
Дамытушылық мақсаты – Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын, танымдық қызығушылығын арттыру.
Тәрбиелік мақсаты – оқушыларды еңбекқорлыққа тәрбиелеу, өз ойларын жеткізе білуіне, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, жарты шарлар физикалық картасы, дүние жүзінің саяси картасы
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (20 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (30 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (30 мин)
V кезең – үй тапсырманы беру (3 мин)
VІ кезең – бағалау кезеңі (3 мин)
VІІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
|
І |
Мұғалім оқушылармен амандасып, балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Сәлемдеседі, тәртіпке келеді де, одан сабаққа дайындалып отырады. |
|
|
ІІ |
Мұғалім балалардың білімдерін тексеру үшін ең алдымен дәптерлері мен кескін карталарын тексереді. Сосын балаларға келесі сұрақтарды қояды. 1. Нәсілдік белгілердің пайда болуына табиғи орта қалай әсер етеді? 2. Аралық және аралас нәсіл дегеніміз не? 3. Тілдердің пайда болуы мен таралуына қандай факторлар әсер етеді? 4. Үнді-еуропалық тіл әулетіне енетін тілдердің таралуына не себеп болды? Одан кейін балалардың орындаған тапсырмаларды тексереді. |
Балалар ең алдымен дәптерлері мен кескін карталарын мұғалімге көрсетеді. Сосын келесі сұрақтарға жауап береді: 1. Нәсілдік белгілердің пайда болуына табиғи орта тікелей әсер етеді. Табиғи ортаның климатына онда тұрып жатқан халық бейімделеді, нәтижесінде оның физиологиялық ерекшеліктері өзгереді. 2. Аралық нәсіл топтары ертеректе үлкен нәсілдердің түйісу аймақтарында қалыптасқан, ал аралас нәсілдер әр түрлі нәсілдердің кейінгі уақытта (16-18ғ) араласуы нәтижесінде қалыптасқан. 3. Тілдердің пайда болуы мен таралуына жаулап алу соғыстары, жаппай көшіп-қону, оқшаулану және т.б. факторлар әсер етеді. 4. Үнді-еуропалық тіл әулетіне енетін тілдердің таралуына Ұлы географиялық ашулар себеп болды. |
|
|
ІІІ |
Жаңа сабақты түсіндірмес бұрын ең алдымен халық тығыздығы деген не және оны қалай анықтауға болады деген сұрақтарды қояды. Д.ж. халық әркелкі таралған, 25 сызбанұсқа бойынша халықтың аймақтар бойынша таралуын түсіндіреді. Жалпы, д.ж.орташа есеппен 1 км2 жерге 45 адамнан келеді. Еуропада 71 адам, Азияда 83, Аустралия мен мұхит аралдарда 3-4 адам. Сосын 26 сызбанұсқа бойынша Латын Америка мен Африка, Солтүстік Америка, Қазақстанның тығыздығын есептеуге тапсырма береді. Сосын халықтың тығыздығы картасына қарап, халық тығыз орналасқан (1 км2 100 адамнан артық) аудандарды анықтаңдар деп айтады. Сосын мұғалім халықтың орналасуына табиғат жағдайлармен қатар, әлеуметтік-экономикалық жағдайлар мен ауданның көлік қатынасына қолайлылығы әсер етеді. Одан кейін халықтың көші-қонына, эмиграция мен эмиграцияға сипаттама береді және оның түрлерін 27 сызбанұсқа бойынша түсіндіреді. ХХ ғ соңында сыртқы көші-қонның қарқыны арта түсті (150 млн адам), бұдан сыртқы көші-қонның тұрақты бағыттарын 28 сызбанұсқа көмегімен түсіндіреді. Сосын Қазақстанның сыртқы және ішкі коші-қон көрсеткіштерін салыстырады. Одан кейін келесі тақырыпты түсіндіргенде, қоныстану түсінігіне тоқталады. Қазіргі кезде қоныстандың негізгі екі түрі бар: ауыл мен қала. Оларды адамдар саны мен ондағы шаруашылықтарына байланысты ажыратылады. Жалпы, қалаға анықтама береді. Жер шары халқының басым бөлігі (53%) ауылдарда тұрады. Одан кейін балалардан урбандалу дегеніміз не деген сұрақты қояды. Қазақстанда урбандалу деңгейі 57% немесе 8 млн 595 мың адам. Сосын 29 сызбанұсқа көмегімен жеке аумақтарда урбандалу деңгейі мен ауқымын көрсетеді. Сосын балаларға урбандалудың даму кезеңдері мен қалалар және қоршаған орта тақырыпшаларын өз беттерінше оқып шығыңдар деп айтады. |
Ең алдымен оқушылар халық тығыздығы дегеніміз 1 км2 жерге қанша адамнан келетінін көрсететін көрсеткіш деп аталатынын, ал оны анықтау үшін жалпы халық санын жер ауданына бөлгенде табамыз деп айтады. Сосын балалар 26 сызбанұсқа бойынша халықтың тығыздығын анықтайды: 1. Латын Америка 2. Африка 3. Солтүстік Америка 4. Қазақстанның тығыздығын есептеуге тапсырма береді. 16 млн 402 мың адамды 2 млн 724 мың жерге бөледі = 6 адамнан келетінін анықтайды. Сосын халықтың тығыздығы картасына қарап, халық тығыз орналасқан (1 км2 100 адамнан артық) аудандарды анықтайды: халық тығыз орналасқан (1 км2 100 адамнан артық) аудандар – Еуропа (солтүстігі мен таулы аудандарды қоспағанда), Үнді-Ганг ойпаты, Оңтүстік Үндістан, Шығыс Қытай, Жапон аралдары, Ява аралы, Ніл аңғары және Нигер өзеннің төменгі ағысы, АҚШ-ң солтүстік-шығысы, Бразилия мен Аргентинаның Атлант мұхит жағалауы. Оқушылар халықтың көші-қонына анықтама жазады: адамдардың бір жерден екінші жерге қоныс аударуы. Иммиграция – елге басқа мемлекет азаматарының көшіп келуі, эмиграция – елден адамдардың көшіп кетуі. Сосын Қазақстанның сыртқы және ішкі коші-қон көрсеткіштерін салыстырады.
Балалар қоныстану түсінігіне анықтама береді: қоныстану – халықтың белгілі бір аумақта таралып, орналасуы және елді мекендер жүйесінің қалыптасуы. Қалалар қатарына ауыл шаруашылығынан басқа салалар басым болатын, көбінесе, әкімшілік орталығы қызметін атқаратын салыстырмалы түрде ірі елді мекендер жататынын анықтайды. Қала дәрежесі берілмеген елді-мекендердің барлығы ауылдар болып саналатынын айтады. Балалар урбандалу түсінігіне анықтама береді.
Қалалардың өсуі мен қалалық өмір салтының кеңінен таралуын экономикалық қуаттың қалаларда шоғырлануын урбандалудың басты белгілер қатарына жатқызуға болатынына көздері жетеді. |
|
|
ІV |
Сабақ соңында өтілген материалды бекіту мақсатында мынадай сұрақтар мен тапсырма береді: 1. Халықтың сан көрсеткіші төмендегі көрсетілген мөлшерге сәйкес келетін 3 елді атаңдар: а) 200 млн асатын адам - б) 100 және 200 млн адам – в) 50 және 100 млн адам - 2. Төменде аталған елдерде қай тілі мемлекеттік тіл болып саналады? а) Канадада - ә) Бельгияда – б) Швейцарияда – в) финляндияда – 3. Атластағы халықтар тығыздығы картасын талдап, төмендегі аймақтарды анықтаңдар. а) тығыздығы жоғары 1 км2 жерге 200-600 адамнан келетін ә) тығыздығы төмен 1 км2 жерге 1-10 адамнан келетін б) қоныстанбаған аймақтар. |
Сабақ барысында оқушылар өз беттерінше сұрақтарға жауап беріп, тапсырмаларды орындайды. 1. а) 200 млн асатын адам – б) 100 және 200 млн адам – в) 50 және 100 млн адам - 2. а) Канадада - ағылшын, француз. ә) Бельгияда – француз, нидерландық. б) Швейцарияда – неміс, француз, итальян. в) финляндияда – фин, швед. 3. а) тығыздығы жоғары 1 км2 жерге 200-600 адамнан келетін аймақ - Еуропа (солтүстігі мен таулы аудандарды қоспағанда), Үнді-Ганг ойпаты, Оңтүстік Үндістан, Шығыс Қытай, Жапон аралдары, Ява аралы, Ніл аңғары және Нигер өзеннің төменгі ағысы, АҚШ-ң солтүстік-шығысы, Бразилия мен Аргентинаның Атлант мұхит жағалауы. ә) тығыздығы төмен 1 км2 жерге 1-10 адамнан келетін аймақ – Сахара, Орталық Азия, Арабия, Аустралия шөлдері, Канада мен Ресейдің, Еуропаның солтүстігі, қалың орманды, батпақты Амазония. б) қоныстанбаған аймақтар – Антарктида, Гредландия аралы, биік таулы аудандар. |
|
|
V |
Үй жұмысы: 1. §28-29 оқып, мазмұнын айту. 2. Тапсырмаларды аяқтау. |
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды. |
|
|
VІ |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. Күнделіктерін береді. |
|
|
VІІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылармен қоштасады. |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Мұғаліммен қоштасады. |
Сабақ: №35
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: №4 сарамаңдық жұмыс
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – оқушылардың жалпы географиялық білімдерін одан әрі меңгеру және бекіту.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Экологиялық тәрбие беру, еңбек тәрбиесін, патриоттық тәрбиесін беру, оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Практикалық сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары:
І кезең – ұйымдастыру кезеңі (3 мин)
ІІ кезең – білім мен икемділіктерін бекіту кезеңі (40 мин)
ІІІ кезең – қорытынды кезеңі (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
|
І |
Мұғалім оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Оқушылар сабаққа даяр отырады. Әр балада сарамаңдық жұмыс дәптері мен атласы, кескін картасы болады. |
|
|
ІІ |
1 тапсырма. «Еңбек ресурстары», «Экономикалық белсенді халық», «Халықтың жастық-жыныстық құрамы», «Миграция», «Урбандалу» ұғымдарының мағынасын жазу. 2 тапсырма. Төмендегі жоспар бойынша дүние жүзінің кез келген бір елінің халқына сипаттама беріңдер. а) халқының саны, орташа тығыздығы, өте тығыз орналасқан аудандары ә) халық санының табиғи және механикалық өсуі б) халқының жас және жыныстық құрылымы в) халқының еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілуі, қала халқы мен ауыл халқының үлесі г) демографиялық саясаты. |
Оқушылар бірінші тапсырманы орындағанда ең алдымен бұл түсініктерді есіңе түсіріп, анықтама жазып береді. Екінші тапсырманы орындау үшін ең алдымен берілген жоспар бойынша дүние жүзінің кез келген бір елінің халқына сипаттама береді. Ол үшін оқулықтағы мәтінін, атластар мен қосымша мәліметтер, кестелерді пайдаланып, бұл елдің халқын анықтайды. Сосын ауданы мен халқы саны арқылы орташа тығыздықты анықтайды. Одан кейін белгілі прапорция арқылы туу мен өлу коэффициенттерін анықтайды. Сосын халқының жас және жыныстық құрылымын анықтап, халқының еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілуіне баға береді, қала халқы мен ауыл халқының үлесі анықтап, салыстырады. Ең соңында демографиялық саясатына тоқталып, іс-шаралардың кейбір түрлерін сипаттайды. |
|
|
ІІІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушыларды үзіліске жібереді. |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Оқушылар үзіліске шығады. |
Сабақ: №36
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Дүниежүзілік шаруашылықтың қалыптасуы және оның құрылымы
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Дүние жүзілік шаруашылықтың қалыптасу кезеңдері, қазіргі заманғы дүние жүзілік шаруашылық және оның құрылымы, халықаралық географиялық еңбек бөлінісі туралы білімдерін қалыптастырып, бекіту.
Дамытушылық мақсаты – Оқушылардың географиялық ой-өрісін дамыту. Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру, танымдық қызығушылығын дамыту, географиялық ойлауын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты – Оқушылардың өз ойларын жеткізе білу, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, Дүние жүзінің саяси картасы, Дүние жүзінің физикалық картасы, әдістемелік құрал, хрестоматия, дидактикалық материалдар
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (5 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (10 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (10 мин)
V кезең – үй тапсырманы беру (3 мин)
VІ кезең – бағалау кезеңі (3 мин)
VІІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
|
І |
Мұғалім оқушылармен амандасып, балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Оқушылар мұғаліммен амандасады да, сабаққа дайындалып отырады. |
|
|
ІІ |
Ең алдымен мұғалім балалардың дәптерлерін, ондағы орындаған тапсырмаларды тексереді және балаларға келесі фронтальді сұрақтар қояды: 1. Халық тығыздығы дегеніміз не? 2. Халық тығыз орналасқан аймақтарды атаңдар. 3. Қоныстану деген не? Оның қандай түрлері бар? 4. Көші-қон деген не? Оның қандай түрлері бар? 5. Иммиграция мен эмиграцияға түсінік беріңдер. |
Балалар мұғалімге дәптерлерін және ондағы орындаған тапсырмаларды көрсетіп, сұрақтарға жауап береді. 1. 1 км2 жерге қанша адамнан келетінін көрсететін көрсеткіш. 2. Халық тығыз орналасқан аймақ - Еуропа (солтүстігі мен таулы аудандарды қоспағанда), Үнді-Ганг ойпаты, Оңтүстік Үндістан, Шығыс Қытай, Жапон аралдары, Ява аралы, Ніл аңғары және Нигер өзеннің төменгі ағысы, АҚШ-ң солтүстік-шығысы, Бразилия мен Аргентинаның Атлант мұхит жағалауы. 3. Халықтың белгілі бір аумақта таралып, орналасуы және елді мекендер жүйесінің қалыптасуы. Оның екі түрі бар: ауыл және қала. 4. Адамдардың бір жерден екінші жерге қоныс аударуы. 5. Иммиграция – елге басқа мемлекет азаматарының көшіп келуі, эмиграция – елден адамдардың көшіп кетуі. |
|
|
ІІІ |
Жаңа сабақты түсіндірген кезде әрбір елдің ұзақ уақыт аралығында қалыптасқан, өзіндік сипаты бар ұлттық шаруашылығы болатынын айтады. Сосын балаларға ұлтьтық шаруашылықтың анықтамасын жазып алыңдар деп айтады. Одан кейін дүние жүзілік шаруашылықтың даму кезеңдеріне тоқталады, бұны мұғалім 15-кесте көмегімен түсіндіреді. Балаларға кестені сызғызады. Сосын мұғалім қазіргі заманғы д.ж.шаруашылық және оның құрылымы атты тақырыпшасын өз беттерінше оқып, талдаңдар деп тапсырманы береді. Қазіргі заманғы д.ж.шаруашылықтың ерекшеліктері мен даму бағыттарын 31 сызбанұсқа арқылы түсіндіреді. Д.ж. шаруашылықпен бірге х.а. географиялық еңбек бөлінісі де қалыптасып келетінін айтады. Оның анықтамасын жазып алыңдар деп айтады. Жалпы д.ж.шаруашылық ұғымына х.а.айырбас, х.а.еңбек бөлінісі, х.а.мамандану, х.а.экономикалық интеграция құрамдас бөліктері кіреді. |
Ең алдымен мұғалімді тыңдап, ұлттық шаруашылығына анықтама жазады: дүние жүзіндегі елдердің бір-бірімен күрделі экономикалық қарым-қатынастар жүйесі арқылы байланысқан ұлттық шаруашылықтарының жүйесі. Балалар дүние жүзілік шаруашылықтың даму кезеңдері деген кестені сызып алады. Сосын оқушылар қазіргі заманғы д.ж.шаруашылық және оның құрылымы атты тақырыпшасын өз беттерінше оқып, талдайды және қазіргі заманғы д.ж.шаруашылықтың ерекшеліктері мен даму бағыттарын 31 сызбанұсқа арқылы түсініп, сызбанұсқаны дәптерге көшіріп алады. Сосын халықаралық еңбек бөлінісіне сипаттама береді. Халықаралық географиялық еңбек бөлінісі – жеке елдердің өнімнің белгілі бір түрлерін, шикізат пен даяр бұйымдарды өндіруге және олармен айырбас жасауға мамандануын айтамыз. |
|
|
ІV |
Тақырыпты бекіту мақсатында мұғалім балаларға келесі сұрақтарды қояды: 1. Дүниежүзілік шаруашылық дегеніміз не және оның қалыптасуында қандай алғышарттар болды? 2. Дүниежүзілік шаруашылық дамуының басты кезеңдерін және оларға тән белгілерді атаңдар. 3. Халықаралық еңбек бөлінісіне қатысуы елдерге қандай пайда әкеледі? Тақырыпты бекіту мақсатында келесі тапсырманы береді: Сөйлемді жалғастырыңдар: 1. Дүниежүзілік экономикалық қарым-қатынастармен өзара байланысқан бүкіл дүние жүзі елдерінің ұлттық шаруашылықтарының тарихи қалыптасқан жиынтығы ----- деп атаймыз. 2. Адам қоғамы дамуының, тауарлы өндіріс пен айырбастың өсуінен туатын сөзсіз нәтижежесі ----- деп аталады. 3. Жеке елдердің өнімнің белгілі бір түрлерін өндіруге және белгілі бір қызмет көрсетуге мамандануын ----- деп атаймыз. |
Тақырыпты бекіту мақсатында оқушылар сұрақтарға жауап береді және тапсырмаларды орындайды. 1. Дүние жүзіндегі елдердің бір-бірімен күрделі экономикалық қарым-қатынастар жүйесі арқылы байланысқан ұлттық шаруашылықтарының жүйесі. 2. Индустриялануға дейінгі, индустриялану және қазіргі кезеңі. 3. Жекелеген елдердің ұлттық шаруашылықтарын өзара байланыстырады, т.б Тақырыпты бекіту мақсатында келесі тапсырманы орындайды: 1. Халықаралық экономикалық интеграция. 2. Халықаралық мамандану саласы. 3. Географиялық еңбек бөлінісі. |
|
|
V |
Үй тапсырмасы: 1. §30 оқып, мазмұнын айту. 2. Географиялық диктантқа дайындалу. |
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды. |
|
|
VІ |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, бағаланады. |
|
|
VІІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылармен қоштасады. |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Мұғаліммен қоштасады. |
Сабақ: №37-38
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Ғылыми-техникалық революция және дүниежүзілік шаруашылықтың дамуы. Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық айырмашылықтары
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Ғылыми-техникалық революция ұғымына, оның негізгі белгілері мен құрылымына тоқталып, ҒТР-ң шаруашылық құрылымына ықпалын анықтау, шаруашылықтың салалық құрылымы және орналасу ерекшеліктері туралы білім беріп, шаруашылық ұйымдасуының типтері туралы түсінік беру.
Дамытушылық мақсаты – Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын, танымдық қызығушылығын арттыру.
Тәрбиелік мақсаты – оқушыларды еңбекқорлыққа тәрбиелеу, өз ойларын жеткізе білуіне, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, жарты шарлар физикалық картасы, дүние жүзінің саяси картасы
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (20 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (30 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (30 мин)
V кезең – үй тапсырманы беру (3 мин)
VІ кезең – бағалау кезеңі (3 мин)
VІІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
|
І |
Мұғалім оқушылармен амандасып, балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Сәлемдеседі, тәртіпке келеді де, одан сабаққа дайындалып отырады. |
|
|
ІІ |
Мұғалім балалардың білімдерін тексеру балалардан географиялық диктан алады. 1. Дүниежүзілік шаруашылық дегеніміз не? 2. Дүниежүзілік шаруашылық дамуының басты кезеңдерін атаңдар. 3. Халықаралық еңбек бөлінісі дене не?
|
Балалар өткен сабақтың білімдерін көрсету үшін географиялық диктан жазады. 1. Дүние жүзіндегі елдердің бір-бірімен күрделі экономикалық қарым-қатынастар жүйесі арқылы байланысқан ұлттық шаруашылықтарының жүйесі. 2. Индустриялануға дейінгі, индустриялану және қазіргі кезеңі. 3. Жеке елдердің өнімнің белгілі бір түрлерін, шикізат пен даяр бұйымдарды өндіруге және олармен айырбас жасауға мамандануы. |
|
|
ІІІ |
Жаңа сабақты түсіндірмес бұрын ең алдымен ҒТР деген не және ҒТР заманында өндірістің орналасуына қандай факторлар себепші болады деген сұрақтарды қояды. Д.ж.аймақтары мен елдерінде ҒТР дамуы түрліше деңгейде өтуде. Жоғары дамыған елдерде 20 ғ-ң 80-90ж бастап ҒТР-ң дәстүрлі үлгісінен басқа қазіргі заманғы тармағы дүниеге келді. Дәстүрлі ҒТР- өндіріс пен адамзаттың жаңа тауарларғағ технологиялар мен қызмет түрлеріне деген сұранысын қамтамасыз ету болса, жаңа үлгінің басты мақсаты – дәстүрлі ҒТР-ң адамның өмір сүру ортасы мен денсаулығына тигізетін кері әсерінің орнын толтыру немесе жою болып табылады. Одан кейін ҒТР-ң негізгі белгілері тақырыпшасын оқып, негізгі белгілерді дәптерге жазып алыңдар деп тапсырма береді. Ендігі кезекте мұғалім ҒТР д.ж.шаруашылықтың өсу қарқынын жеделдете түсумен қатар, оның құрылымына елеулі ықпал еткенін айтады. Әлеуметтік-экономикалық дамудың басты факторларының біріне айналған ақпарат әлемдік нарықтағы айрықша тауар бола бастады. ҒТР жетістіктері ғаламшар ауқымында еркін ақпарат алмасуға мүмкіндік берді. ҒТР арқасында д.ж.шаруашылық құрылымында өнеркәсіптің ауыл шаруашылығынан басымдылығы байқалады. Жаңа техника мен технология өндірістің аумақтық құрылымына да барыншы әсер етті. Қазір ресурстық фактор өзінің маңызын жоюда, өндірісті автоманттандыру еңбек ресурстары жетіспейтін шалғай аудандарда ірі кәсіпорындарды орналастыруға, ал көлік саласында болған «техникалық революция» аумақтық алшақтықты жоюға мүмкіндік береді. Одан кейін д.ж.шаруашылықтың салалық құрылымы мен орналасу ерекшеліктеріне тоқталады. |
Ең алдымен оқушылар ҒТР дегеніміз белгілі бір уақыт аралығында дамудың жаңа сатысына көтерілуге себепші болған сапалық өзгерістердің жедел қарқынмен жүруі деп аталатынын, ал оның орналасуына ғылымилық факторы себепші болады деп айтады.
Сосын балалар ҒТР-ң негізгі белгілері тақырыпшасын оқып, негізгі белгілерді дәптерге жазып алады. 1. Ғылымды көп қажет ететін жаңа салалардың дамуы нәтижесінде, ғылымның аса қарқынды дамуы нәтижесінде тікелей өндіргіш күшке айналуы ҒТР-ң басты белгісі болып табылады. 2. Екінші белгісі - өндірістің техникалық базасының түбегейлі өзгеруі.
Балалар 32 сызбанұсқаға қарап, шаруашылықтың салалық құрылымын дәптерге сызып алады және оған талдау жасайды. Одан кейін тақырыпшаны өз бетінше оқып, шаруашылықтың түрлі даму кезеңдерде шаруашылық салаларының үлеснің өзгеруіне талдау жасайды. Сосын мұғалімге 33 сызбанұсқа көмегімен д.ж.жиынтық ұлттық өнімнің құрлымын сипаттайды. Сосын оқушылар шаруашылық ұйымдасуының типтерін оқып, анықтамаларын дәптерге жазып алады. Табиғи шаруашылық – оның негізінде тұрғын халық өзін-өзі азық-түлікпен және бірінші кезектегі тұтыну заттарымен қамтамасыз етеді. Одан кейін д.ж.шаруашылықтың орналасу ерекшеліктеріне тоқталады. |
|
|
ІV |
Сабақ соңында өтілген материалды бекіту мақсатында мынадай сұрақтар мен тапсырма береді: 1. ҒТР дәуірінде өндіріс дамуының революциялық жолы басты жол болып табылатыны неліктен? 2. ҒТР дәуірінде өндірістік және өндірістік емес салалардың арақатынасы неліктен өзгерді? 3. ҒТР дәуірінде электр энергетикасының, машина жасау мен химия өнеркәсібінің «авангардтық үштіктің» салалары болуы неліктен? 4. Қазіргі заманғы шаруашылық қандай салалардан тұрады? 5. Аймақтар мен жеке елдердегі шаруашылықтың салалаық құрылымы неге әртүрлі болады? |
Сабақ барысында оқушылар өз беттерінше сұрақтарға жауап беріп, тапсырмаларды орындайды. 1. ҒТР дәуірінде өндіріс дамуының революциялық жолы басты жол болып табылатынын анықтайды. 2. ҒТР дәуірінде өндірістік және өндірістік емес салалардың арақатынасын анықтайды. 3. ҒТР дәуірінде электр энергетикасының, машина жасау мен химия өнеркәсібінің «авангардтық үштіктің» салалары болуын анықтайды. 4. Қазіргі заманғы шаруашылық қандай салалардан тұратынын анықтайды. 5. Аймақтар мен жеке елдердегі шаруашылықтың салалаық құрылымы неге әртүрлі болатынын анықтайды. |
|
|
V |
Үй жұмысы: 1. §31-32 оқып, мазмұнын айту. 2. Географиялық диктантқа дайындалу. |
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды. |
|
|
VІ |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. Күнделіктерін береді. |
|
|
VІІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылармен қоштасады. |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Мұғаліммен қоштасады. |
Сабақ: №39-40
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Дүниежүзі елдерін даму деңгейі бойынша топтастыру. Дүниежүзілік өнеркәсіп. Өнеркәсіптің орналасу заңдылықтары. Отын-энергетикалық кешен
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Елдердің даму деңгейін сипаттайтын негізгі көрсеткіштермен таныстыру, шаруашылық құрылымының аумақтық айырмашылықтарына шолу, дүниежүзілік өнеркәсіп түсігін ашу, өнеркәсіп құрылымы және орналасу заңдылықтары туралы білім беру, отын-энергетикалық кешен туралы білімдерін беру және бекіту.
Дамытушылық мақсаты – Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын, танымдық қызығушылығын арттыру.
Тәрбиелік мақсаты – оқушыларды еңбекқорлыққа тәрбиелеу, өз ойларын жеткізе білуіне, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, жарты шарлар физикалық картасы, дүние жүзінің саяси картасы
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (20 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (40 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (20 мин)
V кезең – үй тапсырманы беру (3 мин)
VІ кезең – бағалау кезеңі (3 мин)
VІІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
|
І |
Мұғалім оқушылармен амандасып, балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Сәлемдеседі, тәртіпке келеді де, одан сабаққа дайындалып отырады. |
|
|
ІІ |
Мұғалім балалардың білімдерін тексеру үшін балалардан өткен тақырыптан географиялық диктант алады. 1. Дүниежүзілік шаруашылық дегеніміз не? 2. Дүниежүзілік шаруашылық дамуының басты кезеңдерін атаңдар. 3. Д.ж.шаруашылықтың құрамдас бөліктерін атаңдар. 4. Халықаралық еңбек бөлінісі дене не? 5. ҒТР дегеніміз не? 6. ҒТР-дің құрамдас бөліктерін атаңдар. 7. ҒТР-ге тән сипаттарын атаңдар. 8. Д.ж. шаруашылық ұйымдасуының типтерін атаңдар. 9. Д.ж.шаруашылықтың салалық құрамын атаңдар. 10. Халықаралық мамандану дегеніміз не? |
Балалар өткен сабақтың білімдерін көрсету үшін географиялық диктант жазады. 1. Дүние жүзіндегі елдердің бір-бірімен күрделі экономикалық қарым-қатынастар жүйесі арқылы байланысқан ұлттық шаруашылықтарының жүйесі. 2. Индустриялануға дейінгі, индустриялану және қазіргі кезеңі. 3. Х.а.мамандану, х.а.еңбек бөлінісі, х.а.сауда, х.а.айырбас, х.а.қатынастар. 4. Жеке елдердің өнімнің белгілі бір түрлерін, шикізат пен даяр бұйымдарды өндіруге және олармен айырбас жасауға мамандануы 5. ҒТР – ғылымның тікелей қоғамның өндіргіш күштеріне айналуына негізделіп, адам баласының өндіргіш күштерінің сапа жағынан түбегейлі өзгергендігі. 6. ҒТР-дің құрамдас бөліктері: ғылым, техника мен технология, өндіріс, басқару. 7. ҒТР-ге тән сипаттары: әмбебаптылығы, ғылыми*-техникалық өзгерістердің төтенше жеделдеуі, еңбек қорларының біліктілік деңгейіне қойылатын талаптардың күрт артуы, әскери-техникалық революцияның пайда болуы. . 8. Табиғи шаруашылық, нарықтық экономика, мемлекеттік немесе жоспарлы экономика, өтпелі экономика. 9. 4 сектор. 10. Жеке елдердің өнімнің белгілі бір түрлерін, шикізат пен даяр бұйымдарды өндіруге және олармен айырбас жасауға мамандануы. |
|
|
ІІІ |
Жаңа сабақты түсіндірмес мұғалім балаларға сабақтың мақсатын ашып түсіндіреді. Одан кейін елдердің даму деңгейін анықтайтын негізгі көрсеткіштермен таныстырады. Олар: 1) ел экономикасының типі; 2) жерінің ауданы және оның игерілуі деігейі; 3) халқының саны мен еңбек ресурстарының құрылымы; 4) жалпы жиынтық өнімнің көлемі мен құрылымы; 5) халықтың өмір сүру деңгейі мен сапасы; 6) елдің х.а.еңбек бөлінісіндегі орны. Одан кейін мұғалім ел экономикасының ауқымы, ең алдымен, ЖЖӨ көлемімен анықталатынын айтады. Оның екі түрі бар: ЖІӨ және ЖҰӨ. ЖІӨ жоғары мемлекеттерді 34-сызбанұсқа арқылы көрсетеді және ЖЖӨ жан басына шаққандағы көрсеткіштері жоғары және төмен мемлекеттерді 18-кесте арқылы көрсетеді. Одан кейін ресей географтары дүние жүзі елдерін экономикалық даму деңгейіне қарай экономикасы дамыған, өтпелі экономика тән және дамушы елдер деп үш топқа бөлгенін айтады. Одан кейін д.ж.өнеркәсіп туралы қысқаша шолу жасап, өнеркәсіп құрылымы мен орналасу заңдылықтарымен таныстырады. Одан кейін өнеркәсіптің бірініші салааралық кешен – отын-энергетика кешені (ОЭК) тақырыпқа тоқталады. Сосын балаларға ОЭК салалары тақырыпшаларын бөліп беріп, өз беттерінше меңгеріңдер деп тапсырма береді. |
Балалар сабақтың мақсатымен таныстырылып, елдердің даму деңгейін анықтайтын негізгі көрсеткіштерді дәптерге жазып алады.
Сосын балалар ЖЖӨ, ЖІӨ мен ЖҰӨ ерекшеліктерін ақып, олардың анықтамаларын дәптерге жазып алады. ЖІӨ - жыл ішінде белгілі бір аумақта өндірілген тауарлар мен көрсетілген қызметтердің жалпы құнын көрсетеді, ал ЖҰӨ - аумақтағы шетелдік кәсіпорындар үлесі есептелмей, жыл ішінде белгілі бір аумақта өндірілген тауарлар мен көрсетілген қызметтердің жалпы құнын көрсетеді. Балалар дәптерлерінде дүние жүзі елдерін экономикалық даму деңгейіне қарай экономикасы дамыған, өтпелі экономика тән және дамушы елдер деп үш бағанаға бөліп жазады. Әрбір топ өз ішінене топшаларға бөледі және әрбіреуіне қысқаша сипаттама береді. Сосын дамушы елдерінің негізгі топшаларын 19-кестені көшіріп алады. Балалар өнеркәсіптің орналасу факторларын еске түсіріп, 35-сызбанұсқаны сызып алады. Балалар ОЭК құрамын жазып алады және 2-қосарбеттегі «Д.ж. ОЭК» картасына қарап, адамзат баласының өндірістің отын мен энергияға сұранысы арта түседі деген қорытындыға келеді. Балалар ОЭК салалары тақырыпшаларын бөліп алып, өз беттерінше меңгереді. |
|
|
ІV |
Сабақ соңында өтілген материалды бекіту мақсатында мынадай сұрақтар мен тапсырма береді: 1. Ел типін анықтауда қандай көрсеткіштерге сүйенеді? 2. ЖІӨ дегеніміз не? 3. «Қоныс аударған капитализм елдері» қалай түсінесіңдер? 4. Дамушы елдердің қандай топшалары бар? 5. 35-сызбанұсқа бойынша өңдеуші өнеркәсіптің орналасуына әсер ететін факторларды атаңдар? 6. ОЭК құрылымындағы БЭК түрлерінің арасалмағының өзгерістеріне не себеп болған? |
Сабақ барысында оқушылар өз беттерінше сұрақтарға жауап беріп, тапсырмаларды орындайды. 1. Ел экономикасының ауқымы, ең алдымен, ЖЖӨ көлемімен анықталатынын айтады. Оның екі түрі бар: ЖІӨ және ЖҰӨ. 2. Жыл ішінде белгілі бір аумақта өндірілген тауарлар мен көрсетілген қызметтердің жалпы құны. 3. Бұрын Ұлыбританияның отары болған, олардың экономикасында әлемдік деңгейдегі экономика алпауыттары жетекші рөл атқарған елдер. 4. Жетекші, жаңа индустриялық, плантациялық шаруашылық, мұнай экспорттаушы, жалға пәтер беруші, даму деңгейі төмен елдері. 5. Табиғи ресурстар, ғылым мен техника, байланыс, көлік, экологиялық жағдай. 6. ОЭК құрылымындағы БЭК түрлерінің арасалмағының өзгерістеріне ҒТР себеп болды. |
|
|
V |
Үй жұмысы: 1. §33-34 оқып, мазмұнын айту. 2. §33 бойынша географиялық диктантқа дайындалу. 3. Кескін картаға д.ж.елдерін даму деңгейі бойынша топтастыруын түсіру. |
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды. |
|
|
VІ |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. Күнделіктерін береді. |
|
|
VІІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылармен қоштасады. |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Мұғаліммен қоштасады. |
Сабақ: №41-42
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Металлургия және машина жасау кешені. Өңдеуші өнеркәсіптің басқа салалары
Мақсат-міндеттер:
Білімділік мақсаты – Металлургия кешеніне тоқталу, машина жасау өнеркәсібі, химия өнеркәсібі, жеңіл өнеркәсіп, тамақ өнеркәсібі кешендері туралы білімдерін беру, оларға кешенді сипаттама беру.
Дамытушылық мақсаты – Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын, танымдық қызығушылығын арттыру.
Тәрбиелік мақсаты – оқушыларды еңбекқорлыққа тәрбиелеу, өз ойларын жеткізе білуіне, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, жарты шарлар физикалық картасы, дүние жүзінің саяси картасы
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (20 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (20 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (40 мин)
V кезең – үй тапсырманы беру (3 мин)
VІ кезең – бағалау кезеңі (3 мин)
VІІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
І |
Мұғалім оқушылармен амандасып, балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Сәлемдеседі, тәртіпке келеді де, одан сабаққа дайындалып отырады. |
|
ІІ |
Мұғалім балалардың білімдерін тексеру үшін ең алдымен, кескін карталарын тексеріп, карта алдына «үлкен жетілік», «Батыс Еуропаның шағын капиталистік елдері» және т.б. елдерді картадан көрсетіңдер деп балаларды бір-бірден шығарады. Одан кейін §33 бойынша географиялық диктант алады. 1. Елдерді даму деңгейі бойынша топтастыруды кімдер жасаған? 2. Бұл топтастыру бойынша мемлекеттер қандай топтарға бөлінеді? 3. Дамыған елдер өз ішінен қандай топшаларға бөлінеді? 4. Дамушы елдердің плантациялық шаруашылық елдері топшасына қандай мемлекеттер кіреді? 5. «Жалға пәтер беруші» елдер қатарына қандай елдер жатады? 6. КСРО құрамында болған елдер қандай топқа жатады? 7. Шетел инвестициясы мен жоғары технологиялар, арзан жұмыс күші есебінен экономиканың, әсіресе, өнеркәсіптің жоғары қарқынмен дамуы қандай елдер үшін тән? 8. Мұнай экспорттаушы елдер қатарына қандай елдер жатады? 9. Мальта, Кипр, Бахрейн, Либерия т.б. қандай топқа жатады? 10. ЖІӨ дегеніміз не? |
Балалар өткен сабақтың білімдерін көрсету үшін ең алдымен кескін карталарын тексеруге береді, сосынбұл мемлекеттерді картадан көрсетеді және географиялық диктант жазады. 1. Ресей географтары. 2. Дамыған елдер, өтпелі экономика тән елдері, дамушы елдер деп үш топқа бөлінеді. 3. Жоғары дамыған елдер, Батыс Еуропаның шағын капиталистік елдер, «қоныс аударған капитализм» елдері. 4. Гватемала, Гондурас, Коста-Рика, Куба, Никарагуа, Сальвадор, Доминика Республикасы, Гаити, Шри-Ланка. 5. Мальта, Кипр, Бахрейн, Либерия, Багам аралдары, Барбадос, Панама. 6. Өтпелі экономикасы тән елдер. 7. Жаңа индустриялық елдер: Корея Республикасы, Малайзия, Сингапур, Бразилия, Мексика, Аргентина. 8. Парсы шығанағы елдері, Ливия, Венесуэла, т.б. 9. Жалға пәтер беруші елдер. 10. Жыл ішінде белгілі бір аумақта өндірілген тауарлар мен көрсетілген қызметтердің жалпы құны. |
|
ІІІ |
Жаңа сабақты түсіндірмес бұрын мұғалім балаларға келесі сұрақтарды қояды: Қандай салааралық кешендерді атай аласыңдар? Бүгін біз өнеркәсіптің негізгі салааралық кешендермен танысатынын айтады, олар металлургия, машина жасау, химия өнеркәсібі, жеңіл өнеркәсіп пен тамақ өнеркәсібі. Салааралық кешендерге сипаттама беру жоспары: 1. Кешеннің экономикадағы рөлі мен маңызы 2. Кешеннің салалық құрамы 3. Орналасу факторлары 4. Өндіріс ерекшеліктері 5. Басты аудандары мен орталықтары 6. Отын-шикізат базасы 7. Даму мәселелері мен болашағы 8. Қорытынды Мұғалім үлгі ретінде металлургия кешеніне сипаттама беруден бастайды. Жоғарыдағы жоспар бойынша оқулық мәтінін, атластағы тақырыптық карталарды, қосарбеттегі және кітап соңындағы кестелерді, суретттер мен карталарды пайдаланып, машина жасау өнеркәсібі, химия өнеркәсібі, жеңіл өнеркәсіп пен тамақ өнеркәсібі кешендерге сипаттама беріңдер. |
Балалар мұғалімнің сұрағына жауап беріп, салааралық кешеннің анықтамасын айтады. Сосын салааралық кешенге сипаттама беру жоспарын дәптерлеріне жазып алады. Сосын мұғалімді тыңдап, тақырыпты бірге талдайды, түсінбеген жерлері болса, сұрайды. Оқушылар тақырыпты меңгеру мақсатында жоғарыдағы жоспар бойынша оқулық мәтінін, атластағы тақырыптық карталарды, қосарбеттегі және кітап соңындағы кестелерді, суретттер мен карталарды пайдаланып, машина жасау өнеркәсібі, химия өнеркәсібі, жеңіл өнеркәсіп пен тамақ өнеркәсібі кешендерге сипаттама береді. Металлургия кешені екі ірі саладан құралады: қара және түсті металлургия. Қара металлургия өндірістің басқа салаларымен тығыз байланысты. Негізгі салалары – темір өндірісі, алюминий, мыс өндірісі, сирек кездесетін металдар өндірісі, т.б. Оның негізгі орналасу факторлары – көмір алаптарына, темір кен орындарын жақын орналасуы, яғни шикізаттық фактор, теңіз порттарына жақын орналасуы, яғни көліктік фактор, экологиялық фактор, энергетикалық фактор (түсіт металлургия үшін), су факторы. |
|
ІV |
Тақырыпты бекіту кезеңінде мұғалім балаларға келесі тапсырманы береді: 1. Білім көздерін карта, анықтамалық деректерді, қосымша әдебиеттерді, оқулық мәтінін пайдаланып, машина жасау және химия өнеркәсіптерінің ірі жеті орталығын тауып жазыңдар. 2. Атлас карталарын пайдаланып, келесі елдерді анықтаңдар. Машина жасау өнеркәсібі жоғары дамыған елдер .......................................................................... Машина жасау өнеркәсібі орташа дамыған елдер .......................................................................... Машина жасау өнеркәсібі төмен дамыған елдер .......................................................................... Химия өнеркәсібі жоғары дамыған елдер .......................................................................... Химия өнеркәсібі орташа дамыған елдер .......................................................................... Химия өнеркәсібі төмен дамыған елдер .......................................................................... 3. Тапсырма жауаптарын берілген өнеркәсіптердің даму деңгейлерін әр түрлі бояу немесе шартты белгілер арқылы д.ж.кескін картасына түсіріңдер. |
Оқушылар тақырыпты бекіту мақсатында келесі тапсырмаларды орындайды: 1. Білім көздерін карта, анықтамалық деректерді, қосымша әдебиеттерді, оқулық мәтінін пайдаланып, машина жасау және химия өнеркәсіптерінің ірі жеті орталығын тауып жазады: Машина жасау – Токио, Пекин, Сеул, т.б.(20) Химия өнеркәсібі – (25) 2. Атлас карталарын пайдаланып, келесі елдерді анықтайды: Машина жасау өнеркәсібі жоғары дамыған елдер АҚШ, Германия, Жапония, Канада, Ресей, Еуропа елдері Машина жасау өнеркәсібі орташа дамыған елдер Қытай, Аустралия, Үндістан, Мексика, Бразилия, Аргентина, Қазақстан, ОАР т.б. Машина жасау өнеркәсібі төмен дамыған елдер Монғолия, Чили, Колумбия, Венесуэла, Индоназия Химия өнеркәсібі жоғары дамыған елдер Германия, АҚШ, Жапония, Ұлыбритания, Ресей, Еуропа т.б. Химия өнеркәсібі орташа дамыған елдер Қытай, Үндістан, Алжир, Бразилия т.б. Химия өнеркәсібі төмен дамыған елдер Монғолия, Африка елдері, Парагвай, Боливия т.б. 3. Берілген өнеркәсіптердің даму деңгейлерін әр түрлі бояу немесе шартты белгілер арқылы д.ж.кескін картасына түсіреді. |
|
V |
Үй жұмысы: 1. §35-36 оқып, мазмұнын айту. 2. Салааралық кешендерге жазбаша түрінде сипаттама беруді аяқтау. 3. Кескін картаға басты мұнай және табиғи газ өндіретін елдерді белгілеп, әр елдің мұнай (көк түспен) және табиғи газ (қызыл түспен) өндіруі бойынша сандық көрсеткішін сызбанұсқа түрінде белгілеңдер. |
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды. |
|
VІ |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. Күнделіктерін береді. |
|
VІІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылармен қоштасады. |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Мұғаліммен қоштасады. |
Сабақ: №43-44
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Ауыл шаруашылығының жалпы сипаты. Өсімдік шаруашылығының географиясы
Білімділік мақсаты – Ауыл шаруашылығының маңызын ашып көрсету, аграрлық қатынастар мен ауыл шаруашылығының даму бағыттарын анықтап, сипаттама беру. Өсімдік шаруашылығы географиясымен, оның ішінде дәнді дақылдар мен техникалық дақылдардың географиясымен, бақша және жеміс-жидек шаруашылығы географиясымен таныстыру.
Дамытушылық мақсаты – Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын, танымдық қызығушылығын арттыру.
Тәрбиелік мақсаты – оқушыларды еңбекқорлыққа тәрбиелеу, өз ойларын жеткізе білуіне, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, жарты шарлар физикалық картасы, дүние жүзінің саяси картасы
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (20 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (20 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (40 мин)
V кезең – үй тапсырманы беру (3 мин)
VІ кезең – бағалау кезеңі (3 мин)
VІІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
І |
Мұғалім оқушылармен амандасып, балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Сәлемдеседі, тәртіпке келеді де, одан сабаққа дайындалып отырады. |
|
ІІ |
Мұғалім балалардың білімдерін тексеру үшін ең алдымен, кескін карталарын тексеріп, одан карта алдына мұнай және табиғи газ өндіретін елдерді картадан көрсетіңдер деп балаларды бір-бірден шығарады. Одан кейін салааралық кешендерге берген сипаттамаларын тыңдайды, және келесі сұрақтарды қояды: 1. Машина жасау өнеркәсібі жоғары дамыған елдерді атаңдар. 2. Химия өнеркәсібі жоғары дамыған елдерді атаңдар. |
Балалар өткен сабақтың білімдерін көрсету үшін ең алдымен кескін карталарын тексеруге береді, сосын мұнай және табиғи газ өндіретін мемлекеттерді картадан көрсетеді. Одан кейін салааралық кешендерге сипаттамаларды береді және сұрақтарға жауап береді: 1. АҚШ, Германия, Жапония, Канада, Ресей, Еуропа елдері. 2. Германия, АҚШ, Жапония, Ұлыбритания, Ресей, Еуропа т.б.
|
|
ІІІ |
Жаңа сабақты түсіндірмес бұрын мұғалім балаларға келесі сұрақтарды қояды: Ауыл шаруашылығының қандай басты салаларын білесіңдер? Ауыл шаруашылығының интенсивті және экстенсивті даму жолдары туралы не білесіңдер? Сосын ауыл шаруашылығы – халық шаруашылығының ең ежелгі және табиғат жағдайларына тікелей тәуелді сала екендігін айтады. Ғалымдар ауыл шаруашылығының 50-ге жуық түрін көрсетеді. Д.ж.-де ЭБХ 46% осы салада еңбек етеді. Одан кейін балалардың назарын 22-кестеге аударады. Жеке елдер бойынша ауыл шаруашылығында жұмыс істейтіндер саны үлкен айырма жасайды. Бұны 42-сызбанұсқа көмегімен түсіндіреді. Бұл сала қандай факторға тәуелді екенін сұрайды. Одан кейін ауыл шаруашылығындағы аграрлық қатынастарға қандай қатынастар жататынын сұрайды. Одан кейін ауыл шаруашылығы өзінің дамуына қарай 3 топқа ажыратылатынын айтады: 1. Дәстүрлі (тұтынушы). Бұл топ екі түрі: 1) Африка, О.Америка, Азияның ылғалды тропиктік ормандарына тән аңшылық, балық аулау, өсімдіктерді жинау. 2) Африка мен Азияның тропиктік, қоңыржай белдеулеріне (түйе, қой, ірі қара, жылқы өсіру), С.Еуропа мен Азияның тундра зонасына (бұғы өсіру) тән көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығы. Кейде егіншілік жеке дамиды, м: О-Ш Азия елдері – күріш, Африка – кофе мен жаңғақ, Латын Америка елдері – қант құрағы мен какао өсіруге маманданған. 2. Тауарлы және жартылай тауарлы дәстүрлі шаруашылық пен помещиктік-латифундиялық шаруашылық. 3 бағыты бар: 1) егіншілік шаруашылығы (Азиядағы күріш өсіру) 2) егіншілік және егіншілік пен мал шаруашылығы (Африка, Азия, Латын Америка). 3) көп салалы тауарлы егіншілік пен мал шаруашылығы (Еуропаның кейбір елдері, Азия, Латын Америка). 3. Жоғары маманданған тауарлы. Мұнда ҒТР нәтижесінде механикаландыру мен химияландыру басым. 6 түрі: 1) дәнді-дақылдар шаруашылығы. 2) интенсивті егіншілік 3) плантациялық шаруашылық 4) экстенсивті жайылымдық мал шаруашылығы 5) интенсивті мал шаруашылығы 6) интенсивті егіншілік пен мал шаруашылығы Ауыл шаруашылығын қайта түлету 20ғ 60ж басталған «жасыл революция» арқылы жүзеге асады, Одан кейін «жасыл ревлюция» туралы не білетіндерінді айтып беріңдер деп сұрайды. Сосын ауыл шаруашылығы екі ірі саладан құралатынын айтады: мал шаруашылығы мен өсімдік шаруашылығы. Сонымен қатар оның құрамына балық аулау, аңшылық және бал шаруашылығы да кіреді. Сосын өсімдік шаруашылығы өз ішінен дәнді дақылдар мен техникалық дақылдар, бақша және жеміс жидек шаруашылығы болып бөлінетінін айтады. Балаларды топтарға бөліп, өз тақырыптарын оқып шығып, талқылаңдар деп тапсырма береді. |
Балалар мұғалімді тыңдап, сабақты бірге талдайды, сұрақтарға жауап береді: Ауыл шаруашылығының мал шаруашылығы мен өсімдік шаруашылығы бар. Интенсивті даму жолы – сапа жағынан түбегейлі өзгеріп дамуы, ал экстенсивті даму жолы – сандық жағынан дамуы деген сөз деп жауап береді. Ауыл шаруашылық географиясы климаттық, әлеуметтік және өндірістік факторлары әсерінен дамиды. Климаттық факторлар: вегетациялық мерзімнің ұзақтығы, белсенді температуралар жиынтығы, жылдық жауын-шашынның мөлшері, топырақтың механикалық құрамы мен құнарлылығы. Соңғы кезде ҒТР нәтижесінде климаттық жағдайға тәуелділік төмендейді. Мысалы, Сауд Арабия. Дамыған мемлекеттерде мал шаруашылығы басым, Өсімдік және мал шаруашылығы тек қана өзара байланысып қоймай, олардың өнімдерін өңдейтін өнеркәсіп салаларымен де тығыз байланысты. Бұл салалар арасындағы өзара байланыс АӨК арқылы жүзеге асады. Бүгінгі таңда жерге иелік етудің бірнеше түрі қатар кездеседі: жеке меншіктік, мемлекеттік меншік және кооперативтік меншік. Жоғары дамыған мемлекеттерде жер қорының біраз бөлігі фермерлердің қолында (40-50га), бірақ жердің басты қожасы – мемлекет. М: АҚШ-та жер қорының ? мемлекет меншігінде. Дамушы елдерде, м: Азия мен Африкада феодалдық, тіпті ру-тайпалық қатынастары сақталған шаруашылықтар кездеседі. Ал Латын Америкасы елдерінде жер қорының көпшілігін помещиктік шаруашылықтың негізін құрайтын ірі жер иеліктері – латифундиялар меншіктейді, (2-3 мың га). ТМД мен Шығыс Еуропа елдерінде, соның ішінде Қазақстанда да меншіктің жаңа түрлері, жер қорының біраз бөлігі фермерлерге, кооперативтер мен жалгерлерге ұзақ мерзімге беріліп, олар өз қалаулары бойынша оны қажеттеріне жаратады.
«Жасыл революцияның» негізі болып табылатын басты мәселелер – мәдени өсімдіктердің өнімділігін арттыратын және егістік жерлерді пайдалану мүмкіндігін кеңейтетін дақылдардың тез пісетін сорттарын шығару, суландыру шараларын ұлғайту. «Жасыл революция» нәтижесінде кейбір дамушы елдер өздерінің астыққа мұқтаждығын өтеді, дәнді дақылдар шығымдылығы 2-3 есе артып, аштықты жоюға мүмкіндік туды. 20ғ 80ж дамыған елдер аясында екінші «жасыл революция» немесе биологиялық-технологиялық революция жүрді. Қазіргі кезде ауыл шаруашылығына тән басты белгі – бір немесе бірнеше өнім түрлерін өндіруге мамандану. Сосын өсімдік шаруашылығы өз ішінен дәнді дақылдар мен техникалық дақылдар, бақша және жеміс жидек шаруашылығы болып бөлінетінін біліп, оқушылар топтарға бөлініп, өз тақырыптарын оқып шығып, талқылайды. |
|
ІV |
Тақырыпты бекіту кезеңінде мұғалім балаларға келесі тапсырманы береді: 1. Қай мемлекет қай майлы дақылды өсіруден бірінші орын алады? а) ТМД____________, б) Италия_______________, в) Үндістан_____________, г) АҚШ_______________ 2. Қартоп жинау жөнінен аталған елдер қандай орындарды иемденеді? Ресей_______, Қытай________, Польша_________. 3. Сергітпе дақылдардың негізгі отанын көрсетіңдер, қазіргі өндірушілер кімдер? Шайдың отаны________, Шайды өндіруші________ Кофенің отаны________, Кофені өндіруші________ Какаоның отаны_______, Какаоны өндіруші_______ |
Оқушылар тақырыпты бекіту мақсатында келесі тапсырмаларды орындайды: 1. а) ТМД___соя_____, б) Италия__жер жаңғағы__, в) Үндістан___зәйтүн_____, г) АҚШ____күнбағыс__ 2. Ресей___1__, Қытай___3____, Польша___2____. 3. Шайдың отаны Қытай, Шайды өндіруші Үндістан, Кофенің отаны Эфиопия Кофені өндіруші Бразилия, Какаоның отаны Америка Какаоны өндіруші Гвинея жағалауы |
|
V |
Үй жұмысы: 1. §37-38 оқып, мазмұнын айту. 2. Тапсырмаларды аяқтау. 3. Кескін картаға дәнді дақылдар жинаудан алдыңғы қатарлы елдерді түсіріңдер. |
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды. |
|
VІ |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. Күнделіктерін береді. |
|
VІІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылармен қоштасады. |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Мұғаліммен қоштасады. |
Сабақ: №45-46
Сыныптар:
Күні:
Тақырыбы: Мал шаруашылығы және балық шаруашылығы. Көлік және байланыс географиясы
Білімділік мақсаты Мал шаруашылығы және оның негізгі түрлері, балық шаруашылығы, ауыл шаруашылығының басқа салаларына тоқталу. Көлік және оның түрлері, көлік кешеннің құрамдас бөліктері туралы білім беріп, байланыс құралдары мен географиясын оқып меңгерту.
Дамытушылық мақсаты – Жалпы оқу іскерліктерін үйрену, жалпы табиғат туралы оқушылардың көзқарастарын дамыту, пәнге деген қызығушылығын, танымдық қызығушылығын арттыру.
Тәрбиелік мақсаты – оқушыларды еңбекқорлыққа тәрбиелеу, өз ойларын жеткізе білуіне, қарым-қатынас жасауды үйрету. Балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, адамгершілік қасиеті мен географиялық мәдениетін қалыптастыру.
Оқу құралдары: Оқулық, 10 сынып Атлас, жарты шарлар физикалық картасы, дүние жүзінің саяси картасы
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Оқыту әдістері: Репродуктивті, проблемалық әдіс
Сабақтың жоспары: І кезең – ұйымдастыру (2 мин)
ІІ кезең – үй тапсырмасын тексеру (20 мин)
ІІІ кезең – жаңа тақырыпты меңгеру (20 мин)
ІV кезең – білім мен икемділіктерін бекіту (40 мин)
V кезең – үй тапсырманы беру (3 мин)
VІ кезең – бағалау кезеңі (3 мин)
VІІ кезең – қорытынды (2 мин)
Сабақ барысы:
|
Кезең |
Мұғалім әрекеті |
Оқушылар әрекеті |
|
І |
Мұғалім оқушылармен амандасып, балалардың кім-жоғын сұрайды. Сосын оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. |
Сәлемдеседі, тәртіпке келеді де, одан сабаққа дайындалып отырады. |
|
ІІ |
Мұғалім балалардың білімдерін тексеру үшін ең алдымен, кескін карталарын тексеріп, карта алдында дәнді дақылдар жинаудан алдыңғы қатарлы елдерді картадан көрсетіңдер деп балаларды бір-бірден шығарады. Одан кейін балалардың орындаған тапсырмаларын тексереді және балаларға келесі сұрақтарды қояды. 1. Д.ж. бойынша ауыл шаруашылығы саласында қанша адам жұмыс жасайды? 2. ЭБХ деген не, оның ауыл шаруашылығына қандай қатысы бар? 3. Аграрлық қатынастардың түрлерін атаңдар. 4. Ауыл шаруашылығы қандай үш топқа ажыратылады? 5. Өсімдік шаруашылығы қандай маңызды салалардан тұрады? |
Балалар өткен сабақтың білімдерін көрсету үшін ең алдымен кескін карталарын тексеруге береді, сосынбұл мемлекеттерді картадан көрсетеді және географиялық диктант жазады. 1. Ресей географтары. 2. ЭБХ - өндірістік және өндірістік емес салада жұмыс істейтін немесе жұмыс істегісі келетін барлық адамдары, д.ж.-де ЭБХ 46% осы салада еңбек етеді. 3. Жеке меншіктік, мемлекеттік меншік және кооперативтік меншік. 4. 1. Дәстүрлі (тұтынушы). 2. Тауарлы және жартылай тауарлы дәстүрлі шаруашылық пен помещиктік-латифундиялық шаруашылық. 3. Жоғары маманданған тауарлы. 5. Дәнді дақылдар мен техникалық дақылдар, бақша және жеміс жидек шаруашылығы. |
|
ІІІ |
Мал шаруашылығы – ауыл шаруашылығының маңызды әрі жетекші саласы. Ол да өсімдік шаруашылығы тәрізді өте ежелден келе жатқан және барлық жерге кең таралған шаруашылық. Қазіргі кезде мал шаруашылығының етті және сүтті бағыттағы ірі қара, шошқа, қой, құс өсіру сияқты д.ж.маңызы бар салалары қарқынды дамуда. Ірі қара өсіру қоңыржай белдеудің табиғи және мәдени жайылымдармен жақсы қамтамасыз етілген орман, орманды дала, лала аймақтарында жақсы жолға қойылған. Одан кейін мұғалім 25-кесте көмегімен ет өндіруден жетекші елдерді атап көрсетеді. Шошқа шаруашылығы д.ж.ет өнімінің 40%?-ға жуығын береді, қазір оның 0,8 млрд-тан асып отыр. Ірі қарамен салыстырғанда бұл шаруашылық адам тығыз қоныстанған аймақтарда тараған. Мұғалім балалардан шошқа шаруашылығы қайда кең тарағанын сұрайды. Қой шаруашылығы ет-жүн бағытындағы және биязы, жартылай биязы жүн бағытындағы болып бөлінеді. Ет-жүн бағытындағы қой шаруашылығы ылғалы жетілікті және климаты біршама жұмсақ аудандарда, ал биязы жүнді неңұрлым құрғақ аудандарда таралған. Қой шаруашылығының ең ірі аймағы – Аустралияның шөлейтті аймағы. Одан кейін мұғалім балаларға инфрақұрылымдық кешен деген не деген сұрақты қойып, бұл салааралық кешенге сипаттама беріңдер деп тапсырманы береді. Инфрақұрылымдық кешен коммуникациялық жүйе мен әлеуметтік инфрақұрылым деп бөлінеді. Коммуникациялық жүйе өз кезегінде көлік пен байланыстан тұрады. Одан кейін оқушыларды екі топқа бөліп, көлік географиясы мен байланыс географиясын оқып шығып, талқылаңдар деп тапсырма береді. |
Оқушылар мұғалімді тыңдап, сабақты бірге талдайды. Одан кейін мал шаруашығына сипаттама бере бастайды. Ірі қара өсіру қоңыржай белдеудің табиғи және мәдени жайылымдармен жақсы қамтамасыз етілген орман, орманды дала, лала аймақтарында жақсы жолға қойылғанын айтып,білімдерінді бекітеді. Одан кейін оқушылар 25-кестені көшіріп алады және ет өндіруден жетекші елдерді картадан тауып көрсетеді.
Шошқа шаруашылығы қандай аймақтарда таралғанын айтып, бұл аймақтарды картадан көрсетеді. Одан кейін қой шаруашылығы таралған аймақтарды атап, картадан көрсетеді. Соңында ауыл шаруашылығының басқа салаларын атап, олардың ерекшеліктеріне тоқталады.
Одан кейін балалар инфрақұрылымдық кешен деген не деген сұраққа жауап беріп, бұл салааралық кешенге сипаттама береді. Балалар екі топқа бөлініп, өз тақырыпшаларын оқып, мазмұнын айтады. |
|
ІV |
Тақырыпты бекіту кезеңінде мұғалім балаларға келесі тапсырманы береді: 1. Әлемдік теңіз порттары бар 5 мемлекетті көрсетіңдер: 1. Марсель 2. Лондон 3. Роттердам 4. Гамбург 5. Сингапур 6. Кобе 7. Иокогама 8. Нью-Йорк 9. Жаңа Орлеан 10. Гавр 2. Әлемдік балық аулауда алдыңғы орындардағы 4 мемлекетті атаңдар. 1. Жапония 2. Қытай 3. АҚШ 4. Италия 5. ОАР 6. Үндістан 7. Индонезия 8. Ресей 3. Әлемдегі ең ірі «әуе державаларын» атаңдар. 1. ГФР 2. Италия 3. Испания 4. АҚШ 5. Жапония 6. Ресей 4. Әлемдегі ең ірі теңіз порттарын атаңдар. а) Еуропада................................................................ ә) Азияда ................................................................... б) Америкада ............................................................. 5. Әлемдегі ең ірі аэропорттарды атаңдар. а) Еуропада................................................................ ә) Азияда ................................................................... б) Америкада ............................................................. |
Оқушылар тақырыпты бекіту мақсатында келесі тапсырмаларды орындайды: 1. Әлемдік теңіз порттары бар 5 мемлекетті көрсетеді: Роттердам, Сингапур, Кобе, Нью-Йорк, Жаңа Орлеан, Гавр. 2. Әлемдік балық аулауда алдыңғы орындардағы 4 мемлекетті көрсетеді: Жапония, Қытай, АҚШ, Ресей. 3. Әлемдегі ең ірі «әуе державаларын» атайды: АҚШ, Жапония, Ресей. 4. Әлемдегі ең ірі теңіз порттарын атаңдар. а) Еуропада................................................................ ә) Азияда ................................................................... б) Америкада ............................................................. 5. Әлемдегі ең ірі аэропорттарды5 атаңдар. а) Еуропада................................................................ ә) Азияда ................................................................... б) Америкада ............................................................. |
|
V |
Үй жұмысы: 1. §39-40 оқып, мазмұнын айту. 2. Тапсырмаларды аяқтау. 3. Кескін картаға ірі теңіз каналдары мен бұғаздарды, ең ірі сегіз портты түсіру. |
Оқушылар үй жұмысын жазып алады, түсінбеген сұрақтарды сұрайды. |
|
VІ |
Мұғалім оқушыларды жауап беру деңгейлері бойынша бағалайды және неге солай бағалағанын айтады. |
Мұғалімді тыңдап, бағаланады. Күнделіктерін береді. |
|
VІІ |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін айтады. Оқушылармен қоштасады. |
Жалпы сабақтың кемшіліктері мен жетістіктерін мұғаліммен бірге талдайды. Мұғаліммен қоштасады. |
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
6 660 260 материалов в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Искакова Акбопе Ташкембаевна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Ваша скидка на курсы
40%
Курс профессиональной переподготовки
300 ч. — 1200 ч.
Курс повышения квалификации
36 ч. — 144 ч.
Курс профессиональной переподготовки
300 ч. — 1200 ч.
Мини-курс
4 ч.
Мини-курс
4 ч.
Мини-курс
4 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.