Сабақ жоспары Археологиялық ескерткіштері

Күні: 

Пән: Қазақстан тарихы

Сынып: 11 «Ә»

Тақырыбы: Археологиялық ескерткіштері

Сабақтың мақсат-міндеттері
Білімділік: Оқушыларға  ежелден келе жатқан қазақ тайпаларының , қазақ халқының қалыптасуына үлес қосқанын, өз кезінде белгілі мемлекет болып, көптеген елдермен дипломатиялық, сауда, мәдени қатынастар жасағанын, өзінің ұзақ тарихында өз заманына лайық жетіліп, дамығанын ашып көрсету. Және тірек - сызба арқылы түсіндіре отырып берік білім қалыптастыру.
Дамытушылық: Оқушылардың өздерін қалыптастыра отырып, өткен сабақтардағы оқиғаларды
бүгінгі сабақтарда кездескен оқиғалармен салыстыру, ұқсастықтары мен айырмашылығын Венн диаграммасы бойынша тапқызу, оқушыларды сұрақтар мен тапсырмаларды шешуге қатыстыра отырып, өздігінен қорытынды жасауға үйрету арқылы ой - өрісін дамыту.
Тәрбиелік: Оқушыларға қаңлылардың ежелден бері адамзат жинаған тәжірибеге өзіндік үлес қосқанын ашып көрсете отырып, еліміздің өткен тарихына құрметпен қарауға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Аралас сабақ
Сабақтың әдісі: Өздігімен жұмыс ұйымдастыру, тірек сызба арқылы түсіндіру, топпен жұмыс
жүргізу әдісі.
Көрнекілігі: ҚР картасы, «Қаңлылар» картасы, сөзжұмбақтар, слайд, интерактивті карта
Сабақтың барысы  І. Ұйымдастыру кезеңі
1 - топ: «Тиграхауда» - Тиграхауда сақтар дегеніміз не - шошақ бөрік киіп жүретін сақтар.
2 - топ: «Парадарайа» Парадарайа сақтары – теңіздің Солтүстігі, Арал теңізінің маңында, Сырдария мен Әмударияның төменгі ағысында.
3 - топ: «Хаумаварга» Хаумаварга хаома сусын дайындайтын сақтар. Мекендеген жерлері: Мургаб аңғарында өмір сүрген.
Үй тапсырмасын сұрау.
Әр топ сұрақ қою арқылы өз плакаттарын қорғау.
1 - топ. Тиграхауда.  Кестедегі сөздердің тұсына шартты белгілерді қою.
2 - топ. Парадарайа.  Үйсін мәдениетіндегі әшекей бұйымдар, ыдыстары, құрал саймандарды көрсете отырып кестені толтыру.
3-топ. Хумаварга. Үйсіндердің жерлеу дәстүрін түсіндіру
1 - топ.
1. Үйсіндер қоныс салу үшін қандай жерлерді таңдаған.
2. Үйсіндер туралы қай елдің деректерінен білеміз.
3. Қай өзендердің аңғарында отырықшы қоныстары біраз зерделі, Шу, Кеген өзендері
4. Қай қоныс жақсы сақталған - Ақтас қонысы.
5. Ең үлкен бөлмесінің кеңдігі қанша метр - 126 шаршы метр.
2 - топ.
1. Үйсіндер қолөнер кәсіптерін ата. Шеңбер, зергерлік, құмырашы, тігінші, тоқымашылық.
2. Үйсін қорғандарынан табылған заттар. Қол айна, қыш ыдыс, қыш қалып.
3. Құмыралардың көбі не тәріздес болы келеді. Алмұрт.
4. Мата тоқу үшін неге ұқсас тоқыма көрмесі қолданылған. «Өрмекке».
5 Теріден нелер жасау кеңінен тарады. Ыдыстар, ат әбзелдері.
3 - топ.
1. Обалар қалай орналасқан. Солтүстіктен Оңтүстікке қарай тізбектеле орналасқан.
2. Мәйіттің басы қалай жатқызылған. Басы батысқа қаратылып.
3Үйсіндердің не жөнінде жөнді мәліметі жоқ. Тілі мен жазуы жөнінде.
4. Ертедегі үйсіндердің о дүниедегі түсінігі. Өлген адам тіріледі деп есептеген.
5. Үйсіндер қай елдермен қарым - қатынас жасаған. Хань (Қытай) империясымен, Орта Азияның ғұн, қаңлы, ұйғыр тайпаларымен, Енесей Қырғыздарымен.

№2 тапсырма Сақтар  мен Ғұндарды Венн диаграммасына салу
Жаңа сабақ.  Археологиялық ескерткіштер.
Қауыншы мәдениеті Отырар - Қаратау мәдениеті Жетіасар мәдениеті
Мәйіттер киіммен жерленген. Қасына күнделікті тұрмыста пайдаланған заттарды қойылған. Әйелдерің қасына әшекей бұйымдары, ер адамдардың қасына қарулары қойылған Мәйіттер тік бұрышты етіп қазылған шұңқырға жерленген. Шұңқырдың төменгі жағына шикі кірпіш қаланған. Жанына керамикалық ыдыстар, әйелдердің сәндік бұйымдары қойылған Жерлеудің 2 түрі болды. 1) обаға жерлеу. Мәйітті қамыстан тоқылған төсенішке салып жатқызған. Қасына қыш ыдыстар қойылған. Ер кісілердің қабіріне пышақ, семсер, садақ; әйелдер қабіріне сырға, моншақ, білезіктер бірге көмілген.
2) сағаналарға жерлеу. Мәйітті шиге, не киізге орап, сәкіге жатқызған. Айналасына тамақ, ішетін ыдыс - аяқтар қойған. Сыртынан топырақ үйіліп, оба тұрғызылған.

Қола дәуірі туралы түсінік және оның ерекшеліктеріне тоқталу
Андронов және Беғазы-Дәндібай мәдениетінің зерттелуі
Орталық Қазақстандағы ру-тайпаларының қола дәуіріндегі ескерткіштері.
Солтүстік және Батыс Қазақстан ру-тайпаларының археологиялық ескерткіштері
Шығыс Қазақстан ру-тайпаларының қола дәуіріндегі есерткіштері
Оңтүстік Қазақстан мен Жетісу ру-тайпаларының археологиялық ескерткіштері
Оқушылардың назарын бұл кезде өмір сүрген тайпалардың металлургия мамандығын жақсы меңгергендігіне, қола еңбек құралы мен қару-жарақ жасаудың негізгі шикізат көзі болғандығына аударып, бұл кезеңдегі шаруашылықтың даму ерекшеліктерін, қоғамдық қатынастағы өзгерістерді атап өтемін.
Оқушылардың білімдерін бекіту мақсатында оқушыларды қатыстыра отырып, төмендегі сызбаны жасау.
Қару-жарақ
Металлург мамандығының жетілуі Мүлік теңсіздігінің өсуі
Еңбек құралдары
Қола дәуірінің ерекшелігі
Өндірістік өнім өндіру
Отбасылық меншіктің кеңеюі
Мал шаруашылығының дамуы Көшпелі мал шаруашылығы Аталық рулық қатынас
Әрі қарай «Андронов мәдениеті» қай дәуірде қалыптасқан?
Бұл мәдениетті жасаушы ру-тайпалардың Қазақстанмен қандай байланысы бар?» т.б. сұрақтарды қоя отырып, оқушылардың білім деңгейін таразылап, төмендегі сызбаны пайдалана отырып, жоспардағы екінші мәселені түсіндіремін. Андронов, Беғазы-Дәндібай мәдениетінің құндылығын ащқан археолог-ғалымдар еңбегіне тоқталып қорытындылаймын.
Жоспарда көрсетілген Орталық, Солтүстік, Батыс, Шығыс, Оңтүстік Қазақстандағы қола дәуірінің ескерткіштерін, олардың әр кезеңінің ерекшеліктеріне тоқталамын.
ІҮ. Сабақты қорыту кезеңі.

Сұрақтар
А) Қауыншы, Отырар, Жетіасар зираттардың бір - бірінен айырмашылығын ажырата отырып, қамтылған аумағын картадан тапқызу, сұрау
Ә) оқушылардың өздеріне өткен сабақтағы үйсін тайпалары мен бүгінгі қаңлы тайпаларының жерлеу дәстүрінің ұқсастықтары мен айырмашылықтарын ВЕНН диаграммасы бойынша тапқызу арқылы
Қола дәуірі және оның ерекшеліктері туралы не білесіңдер?
 Қоланың пайда болуының адам өмірінде тарихи маңызы қандай?
 Андроном мәдениеті туралы не білесіңдер?
 Беғазы дәндібай мәдениеті Андроном мәдениетінен несімен ерекшеленеді?
Орталық Қазақстандағы қола дәуірінің ескерткіштері туралы айтып беріңдер. Солтүстік және Батыс Қазақстандағы ескерткіштердің ерекшеліктері туралы әңгімелеңдер. Шығыс Қазақстандағы ескерткіштердің зерттелу тарихы туралы не білесіңдер?
Оңтүстік Қазақстан мен Жетісу аймағындағы ескерткіштердің маңызы неді?
Ү. Оқушы білімін бағалау
ҮІ. Үйге: тақырыпты оқу, мазмұнын айту