Сабақ жоспары "Қысым" (7 сынып)

Сабақтың тақырыбы: Қысым
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға күштің әрекетінің тіреу ауданына тәуелді болатыны, қысым және қысымның бірліктері туралы түсінік беру, білімін қалыптастыру.
Дамытушылық: Оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру, есептер шығарту арқылы ойлау қабілетін дамыту.

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, шапшаңдылыққа, жауапкершілікке тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: түсіндірмелі, сұрақ – жауап, тестпен жұмыс, физикалық диктант.
Сабақтың көрнекілігі: Суреттер, слайд, интерактиві тақта, электронды оқулық

Күтілетін нәтиже:

• Қысым және қысымның бірліктері туралы жалпы түсінік алады;

• Есептер шығарту арқылы ойлау қабілеттері дамиды;

• Алған білімдерін өмірмен байланыстырып, практика жүзінде қолдана алады;

• Кейбір оқушылар берілген тапсырма көмегімен бағаланады.

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.Оқушылардың сабаққа қатысын, дайындығын, оқу құралдарын тексеру.

ІІ. Қызығушылығын ояту: өткен тақырыптарға шолу(тест жұмысы)

1. Гук заңы қалай өрнектеледі ?

А. F= m₁m₂/R²

В. F=ma

С. F= N.

D. F= k Δx

2. Тығыздық қандай формуламен анықталады?

А.

В.

С.

D.

3. Деформация дегеніміз

А. Дененің қатты созылуы.

В. Дененің пішіні мен өлшемінің өзгеруі.

С. Дененің массасының өзгеруі.

D. Дене салмағының азайюы.

4. формуласында μ әрпі қалай аталады?

1. Қатаңдық коэффициенті

2. Үйкеліс коэффициенті

3. Жылдамдық

4. Нормаль күш

5. Ауырлық күшінің формуласы

А. F=mg

В. F= m₁m₂/R²

С. F= -k Δx

D. F= N.

6. Бір дене екінші дененің бетімен қозғалған кезде пайда болатын күш

1. Ауырлық күші

2. Тартылыс күші

3. Үйкеліс күші

4. Нормаль күш

7. Еркін түсу үдеуінің өлшем бірлігі

1. м/с

2. Н

3. Кг

4. Н/кг

8. Күшті өлшейтін арнай құралды ата

1. Динамометр

2. Барометр

3. Таразы

4. Секундомер

9. F= k Δx формуласында к әрпімен белгіленген шама

1. Үйкеліс коэффициенті

2. Қатаңдық коэффициенті

3. Серіппенің ұзаруы

4. Нормаль күш

10. Жылдамдықты анықтау үшін

1. Орын ауыстыруды уақытқа көбейтеді

2. Орын ауыстыруды уақытқа бөледі

3. Уақытты орын ауыстыруға көбейтеді

4. Уақытты орын ауыстыруға бөледі

ІІІ. Мағынаны тану: (электронды оқулық)

Біз күнделікті тұрмыста пышақ, қайшы, ине сияқты алуан түрлі құралдарды пайдаланамыз. Алайда олардың әсері осы күш түскен беттің ауданына тәуелді болатынын байқай бермейміз.

Мысалы, матаны ұшы доғал инеге қарағанда, үшкір инемен тесу оңай; өткір пышаққа қарағанда өтпейтін пышақпен кесу қиын, сол себепті құралдардың кесетін жерінің ауданын кішірейтіп, өткірлеу үшін әр уақытта да олардың жүзін мұқият қайрауға тырысады.

Мынадай тәжірибені қарастырайық. Жіңішке төрт аяғы бар үстелшені төңкеріп, ыдыстағы құмның үстіне қояды да, оны массасы 5 кг кір таспен бастырады. Бұл жағдайда үстел құмға батпайды.
Ал, үстелшенің бетін жоғары қаратып, үстіне сондай кір тас қойғанда, оның аяғы құмға батып кетеді.

Сол сияқты адамның қармен жүруі қиын, өйткені ол қадам басқан сайын қарға омбылайды. Ал аяғына шаңғы байлаған адам қар үстімен жеңіл жүре алады. Мұның себебі не? Шаңғымен де, шаңғысыз да адам қарды өзінің салмағына тең бірдей күшпен басады. Бірақ ол күштің бұл екі жағдайдағы әрекеті бірдей емес. Өйткені шаңғы бетінің ауданы адамның табанының ауданынан жиырма еседей үлкен. Сондықтан ол шаңғымен тұрғанда қар бетінің әрбір шаршы сантиметр ауданын шыңғысыз тұрғандағыдан гөрі жиырма еседей аз күшпен басады.

Белгілі бір бетке түсетін күш әрекетінің нәтижесін сипаттайтын шаманы қысым деп атайды. Қысым түсетін күштің модуліне ғана емес, осы күш перпендикуляр бағытта әрекет ететін беттің ауданына да тәуелді болады.
Дәлірек айтсақ, қысым бетке перпендикуляр бағытта әрекет ететін күштің осы беттің ауданына қатынасымен анықталады: p=F/S

Мұндағы р — қысым,
Ғ — бетке перпендикуляр бағытта әрекет ететін күш немесе қысым күші;
S — күш түсетін беттің ауданы.

Бірдей күш әсер еткенде бетінің ауданы кіші болса қысым көп болады, керісінше беттің ауданы көп болса, қысымы аз болады.

Денеге түсірілген салмақ қысым күші болып табылған жағдайда, дененің түсірген қысымын мына формуламен (F = P = mg) табуға болады

Жоғарыдағы формуланы түрлендірсек: F=pS немесе         S=F/p   

SI қысым Паскальмен (Па) өлшенеді. Ол француз ғалымы Паскальдың құрметіне осылай аталған. Бір паскаль – 1 Н күштің 1м² ауданға түсіретін қысымы: 1Па = 1Н/м².

Тәжірибеде қысымның гектопаскаль (гПа), килопаскаль (кПа), мегапаскаль (МПа) сияқты неғұрлым үлкен бірліктері де пайдаланылады:
гПа=100 Па=10² Па
кПа=1000 Па=10³ Па
МПа=100000 Па=10⁶ Па.

ІV. Ой толғау:
а) Физикалық диктант:

1. Бос орынды толтырыңдар:_______________қысым деп атайды.

2. Қысымды латынның ___________әрпімен белгілейді. 

3.                                 Қысымды есептеу формуласы.

4. Қысымның негізгі өлшем бірлігі: _____________ 

5. Қысым бірліктері арасындағы байланысты жазыңдар:

1гПа       =_________Па

1кПа       =__________Па

1МПа     =__________Па

ә) Жаңа материалды есептер шығару арқылы бекіту.
1. Күш – 200 Н, ал ауданы 2,5 м² дененің түсіретін қысымын анықта.

Берілгені: Талдау: Шешуі:

F=200Н p=F/S p=200Н/2,5 м² =80 Па

S =2,5м²

р -?                                                                      

2. Бетке 3кН күш түсіріп 2 Па қысым алсақ, ауданы қандай болған?

Берілгені: Талдау: Шешуі:

F=3кН=3000Н S= F/p S=3000Н/2Па =1500м²

p =2Па

S -?                                                                      

V. Қорытындылау. Сұрақтар қою арқылы, жекелей оқушылардан сұрау.

Қысымды қалай анықтайды?

Қысымның қандай бірліктерін білесіңдер?

Қысымды арттырып немесе кемітуге болама?

Шаңғысыз жүргенде адам неліктен қарға омбылайды?

Формуласын тақтаға жазу.

Қысым бір дене екінші дене бетіне әсер еткенде пайда болатын қалыпты күштің қарқындылығын сипаттайтын физикалық шама.

VІ. Бағалау.
VІІ. Үй тапсырмасы
Үйге тапсырма: §33. 15-жаттығу №1-3, 15 тапсырманың №2 есебі