Сабақ жоспары "Кәдімгі амеба. Сыртқы және ішкі құрылысы" биология пәнінен

3-тақырып:  Кәдімгі амеба. Сыртқы және ішкі құрылысы. Біржасушалы организмдердің тіршілік әрекеттері: қозғалуы, қоректенуі, тыныс алуы, зәр шығаруы, осмореттелуі, көбейуі, циста түзуі.

                                                 Балалар, төмендегі бос орындарға жауап жазыңдар.

(асты сызылған курсив сөздердердің орнында  оқушы дәптерінде бос орын қалдырылады)

Оң жақ бағандағы тапсырмаларды құрастырушы мұғалімдердің есіне:	І  кезең. Мұғалім алғашқы 5-7 минутта: а) ұйымдастыру сәтін өткізеді; б) өткен тақырып бойынша берілген деңгейлік тапсырмаларды үйде аяқтап орындап келу дәрежесі тексеріледі; в) төмендегі  «Көпір» тапсырмаларын тексереді (алдымен жеке тексеріп шығады, сосын фрондалды тексереді).
«Көпір» тапсырмалары өткен тақырыптар бойынша жаңа сабақты меңгеріге негіз болатын қайталау тапсырмалары	Жаңа терминдерді есіне сақта және мағынасын аш. Саркоталшықтылар....................................................................................................... Саркос............................................................................................................................. Саркадина ...................................................................................................................... Циста............................................................................................................................... Вакуоль........................................................................................................................... Плазма............................................................................................................................ Тамыраяқтылар..............................................................................................................
ІІ кезең (топтық жұмыс) жаңа сабақты топтық жұмыс барысында оқушылардың өз бетімен меңгеруіне жағдай жасау:       а) оқушылар төмендегі «Білу», «Түсіну», «Талдау», «Жинақтау» тәсілдеріне сәйкес тапсырмаларын өздері толтырады    (10 минут); ә) жауаптарын мұғаліммен бірге талдайды (10 минут).  Нәтижесі ауызша  марапатталады.
1-қадам: теория бойынша «Білу» үшін тақырып мазмұнынан кім? Не? кімнің? кімге? кімді? кімде? кімнен?кіммен?  Қандай? Қай? Қашан? Не   істеді? сияқты сұрақтарға жауап беретін толық ақпарат іріктелінуі керек.	Қандай жануарларды біржасушалы деп атайды, олардың аттарын және құрылысының ерекшеліктерін жаз.
2-қадам: теорияны «Түсіну» үшін неге? неліктен? себебі? не үшін? Дәлелде, түсіндір сұрақтары оқушының жоғарыда берген жауаптарына қойылады (оларды тереңдету  үшін)	Түсіндір. Неліктен амеба тамыраяқтыларға жатқызады? ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Қолайсыз жағдай туғанда амебаның тіршілігінде қандай өзгерістер болады? .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Амебасы бар су тамшысына тұздың түйіршігін салса, оның мінез-құлқы қалай өзгереді? ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
3-қадам: теорияны «Талдау» үшін (1.Салыстыр, 2. Айырмашылығы неде? 3. Ұқсастығы неде? 4.Тақырыптың басты идеясын жаз деген тапсырмалар болу керек. Немесе 1-3 тапсырмаларды Венн диаграммасы арқылы қамтуға болады.	Сәйкестендір. 1. Амебаның қозғалуы; 2.  Амебаның пішіні; 3. Ішектің қабырғасындағы сілемей қабықшаны бүлдіріп , жара қылады;   4. Амебаның тыныс алуы; 5. Адам мен жануарлардың ішегінде тіршілік етіп, ішектің сілемейді қабықшасын зақымдайды; 6. Паразитті қарапайымдыларға жататын; суда еріген оттегімен. дизентерия амебасы. тұрақсыз. қантышқақ амебасы. жалған аяқтары арқылы. қантышқақ амеба.
4-қадам: теорияны «Жинақтау» үшін Қорытынды  шығар, анықтама бер,  мазмұнды жүйеле, кестені,  тірек сызбаны, сөзжұмбақты толтыр немесе өзің құрастыр тағы  с.с. басқа түрдегі тапсырмалар оқушының жоғарыдағы «тақырыптың басты идеясына» жазған жауабына қойылады.	Суреттегі берілген саркодиналар типіне жататын жәндіктердің аттарын дене пішініне қарай бөліп жаз. 1     2 34   ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Оқулықпен жұмыс (5 минут): төмендегі  «Қолдану» және оқушының тақырып мазмұнына  «Баға беруі» тәсілдеріне сәйкес, яғни рефлексия жасауға, эссе жазуға арналған,  практика жүзінде бекіту тапсырмалары орындалады . Нәтижесі ауызша марапатталады.
5-қадам: практика жүзінде  «Қолдану» (оқулықпен жұмыс жүргізу барысында тек қарапайым тапсырмалармен бекіту жүргізіледі. Дайын формулалар арқылы есептер шығару орындалады	Биологиялық диктант Бұл типке жататын жәндіктер ......................, .......................... тіршілік етеді. Олардың ....................... жолмен тіршілік ететін де түрлері бар. Кейбіреулері тіпті ...................... мен ............................. да тіршілік ете алады. ................................... дене пішіні тұрақты емес. ............................. дененің кез келген жерінен созып шығарады. Сондықтан оларды «...........................» деп те атайды. батпақты жерлер Жалған аяқтарын тамыраяқтылар Саркодиналардың паразиттік теңізде, тұщы суда топырақта
6-қадам: : практика жүзінде  «Баға беру» (Сен қалай ойлайсың? Не істер едің? деген тапсырмалар оқушыға жоғарыда алған білімін (теория бойынша) және біліктілігін (практикасы бойынша) өмірдегі жағдаяттарды шешуге бағытталып қойылады	Сен қалай ойлайсың?                   Амебаның арнаулы зәр шығару мүшесі жоқ. Амебаның ағзасындағы зиянды заттар қалай сыртқа шығады? Жауабы: Амебаның арнаулы зәр шығару мүшесі жоқ. Тіршілік әрекеті кезінде цитоплазмада әр түрлі зиянды заттар да ериді. Ол зиянды заттар амебаның бүкіл денесі арқылы сумен бірге цитоплазмаға түседі. Зиянды заттар ерітіндісінен цитоплазмада көпіршік – жиырылғыш вакуоль пайда болады. Амеба вакуольге жиналған зиянды заттар ерітіндісін көпіршікті жиыру арқылы мезгіл-мезгіл сыртқа шығарады. Сөйтіп жиырылғыш вакуоль амебаның денесіндегі суды, сонымен бірге ерімей қалған қоректік зиянды заттарды дененің кез келген жерінен сыртқа шығарып, цитоплазманы уланудан сақтайды, яғни зәр шығарады.
ІІІ кезең (кері байланыс – бағалау кезеңі): Жеке жұмыс. Жоғарыда меңгерген мазмұнды үш деңгейге іріктеп (әр деңгейдің білімділік, біліктілік, яғни құзыреттілік деңгейін анықтайтын тапсырмалар) оларды біртіндеп орындату арқылы балл жинату барысында оқушының құзіреттілік деңгейін анықтап, әділ бағалау жүзеге асырылады. Бұл тапсырмаларды оқушылар сабақтың соңына дейін қалған 15 минуттың 12 минутында орындайды + 3 минут қортынды жасалады.  Қалған тапсырмаларлы үйде аяқтап келеді.  Қортынды балл саны дәстүрлі бағаға айналдырылып, келесі сабақтың басында сынып журналына қойылады, мониторингке тіркеледі.
	І деңгей (5 балл)
1-қадам: теория бойынша «Білу» үшін тақырып мазмұнынан кім? Не? кімнің? кімге? кімді? кімде? кімнен?кіммен?  Қандай? Қай? Қашан? Не   істеді? сияқты сұрақтарға жауап беретін толық ақпарат іріктелінуі керек.	Сұрақтарға жауап беріңдер: 1.      Біржасушалы жәндіктер тобы неге қарапайымдылар деп аталады? 2.      Амеба қалай қозғалады? 3.      Кәдімгі амебаның сыртқы құрылысы? 4.      Саркодиналар қандай жолмен қоректенеді? 5.      Амебаның ішкі құрылысы?
2-қадам: практика жүзінде  «Қолдану» (оқулықпен жұмыс. ІІ кезеңнің                  5-қадамындағы  қарапайым тапсырмалар үлгісіндегі тапсырмалар орындалады)	Кестені толтырыңдар: Дене пішіні тұрақты Дене пішіні тұрақсыз Шұрықденелі     2. Қошқармүйізді     3. Кәдімгі амеба        4. Бақалшақты амеба           бунақай                      көпірме
1-аралық нәтиже: Бірінші  деңгейде қалыптасқан құзіреттілік (білім, біліктілік) деңгейінің сапалық өлшемі (бірінші аралық өлшемі): – «дұрыс», «толық» деген білім сапасының түрлерімен сипатталады (Ю.К.Бабанский). Оқушының бұл алғашқы қадам нәтижесінің сандық өлшемі  –  бес балл = «сынақтан өтті» = «қанағаттандырарлық» білім деңгейінің өлшемі = «3» журналға қойылады, егер келесі деңгей тапсырмаларын  меңгере алмаса.
	ІІ деңгей (5 балл + 4 балл = 9 балл)
3а-қадам:  теорияны «Түсіну» үшін неге? неліктен? себебі? не үшін? Дәлелде, түсіндір сұрақтары оқушының жоғарыда берген жауаптарына қойылады (оларды тереңдету  үшін)	Сұрақтарға жауап бер.  1.      Неліктен амебаны тамыраяқтылар типіне жатқызады? 2.      Қарапайымдылардың табиғаттағы маңызы. 3.      Амеба түрлерінің арасындағы айырмашылықтар. Денесі тұрақсыз қарапайымдылардың негізгі ерекшеліктері
3б-қадам: теорияны «Талдау» үшін 1.Салыстыр, 2. Айырмашылығы неде? 3. Ұқсастығы неде? 4.Тақырыптың басты идеясын жаз деген тапсырмалар болу керек. ІІ кезеңде   Венн диаграммасы арқылы орындалған тапсырманы кесте түрінде беріп, баланың білімін тексеруге болады.	Салыстырып, толықтырып жаз.          Бақалшақты, жалаңаш амебалар және теңіз тамыраяқтыларды салыстырып, толық түсіндіріңдер:
4-қадам: практика жүзінде  «Қолдану.  ІІ-кезеңдегі қарапайым тапсырмаларының өзгертілген жағдайдағы нұсқалары орындалады.	Амебаның құрылысы мен тіршілік әрекетіне байланысты қышқаша хабарлама жазыңдар.
2- аралық нәтиже:          Екінші  деңгейде қалыптасқан құзіреттілік деңгейдің сапалық өлшемі (екінші аралық өлшемі): – оқушының бірінші деңгейдегі «дұрыстылық» пен «толықтылдық» деп аталатын білім сапасының түрлеріне «тереңділік» пен «әрекеттілік» сияқты түрлері қосылады. Білім, біліктілік  сапасының сандық өлшемі  –  алғашқы жинаған бес баллға + 4 балл = 9 балл = «4» , яғни «жақсы» деген баға журналға қойылады, егер оқушы келесі деңгейді меңгере алмас
	ІІІ деңгей (9 балл + 3 балл = 12 балл)
5-қадам: теорияны «Жинақтау» үшін Қорытынды  шығар, анықтама бер,  мазмұнды жүйеле, кестені,  тірек сызбаны, сөзжұмбақты толтыр немесе өзің құрастыр тағы  с.с. басқа түрдегі тапсырмалар оқушының жоғарыдағы «тақырыптың басты идеясына» жазған жауабына қойылады. ІІ-кезең, 4-қадамда «жинақтауға» берілген   тапсырма басқа формада беріліп, баланың білім деңгейі бағаланады.	Сұрақтарға жауап беріңдер: 1.      Қарапайымдылар сөзіне сөзжұмбақ құрастыр. 2.      Саркодиналардың пайда - зиянын көрсет. Мысал келтір. 3.      Кәдімгі амеба тақырыбына шағын тест құрастыр
6-қадам: : практика жүзінде  «Баға беру» (Сен қалай ойлайсың? Не істер едің? деген тапсырмаларды орындату арқылы оқушының жоғарыда алған білімін (теория бойынша) және біліктілігін (практикасы бойынша) өмірдегі жағдаяттарды шешуге қолдана алу дәрежесі бағаланады.	Сұрақтарға жауап бер.             Бұл жануар қалай аталады? Оның денесінің бөліктерін жаз. 1. ................................................................... 2. ................................................................... 3. ................................................................... 4. ................................................................... 5. .............................. ....................................
3-нәтиже: Үшінші деңгейдің нәтижесі (түбегейлі көзделген нәтиже): алғашқы екі деңгейде жинаған 9 баллға + 3 балл =12 балл = «5» журналға қойылады. Оқушының білім сапасы білім стандарты көлемінде «дұрыс», «толық», «әрекеттілік» пен «тереңділік»-ке «жүйелілік» пен «саналылық» қосылып, барлығының жиынтығы «берік» білім болып саналады (Ю.К. Бабанский).
	ІV деңгей (стандарттан тыс жоғарғы деңгей)
Шығармашылық, яғни  олимпиадалық, ғылыми жоба  дәрежесіндегіі тапсырмалар	Амеба  қоректі қалай ұстап, дененің қай жерінен цитоплазмаға енгізеді? Қорек қалай қорытылады? Қалдық заттар (ішінде зияндылары да бар) қалай, дененің қандай бөлігі арқылы сыртқа шығарылады?