Сабақ жоспары "Көмектес септік"

 Сабақтың тақырыбы:       Көмектес  септік
 Білімділік мақсаты:   Көмектес септік жайлы мағлұмат бере отырып, көмектес септігінің  жалғауларының емлесін меңгерту, сөйлеу кезінде септік жалғауларын дұрыс қолдана білуге үйрету.
Дамытушылық мақсаты: Сөйлем ішінен ілік, барыс, табыс, жатыс, шығыс, көмектес септіктегі сөздерді сөз құрамына талдатып, оларды өздері байланысатын сөздерімен теріп жазу арқылы олардың жалғауларын ажырата білу дағдыларын қалыптастыру.
Тәрбиелік мақсаты: Сабақ барысында мейірімділік, инабаттылық туралы түсінік бере отырып, адамгершілікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі:   Жаңа сабақ

Сабақтың әдіс – тәсілдері:   талдау, сұрақ – жауап,
Сабақтың көрнекілігі: кесте, оқулық,
Сабақтың барысы:

I.                  Ұйымдастыру кезеңі 

II.               Үй тапсырмасын тексеру

III.           Қызығушылықты ояту

IV.            Жаңа сабақ

V.               Қорытынды

VI.            Үйге тапсырма

VII.        Бағалау

1.     Ұйымдастыру кезеңі
Қазақ тілі – өз тілім, ана тілім,
Абай, Мұхтар сөйлеген дара тілім.
Қастерлейді ұл – қызың мәңгі сені,
Болашағым, бақытым, дана тілім, — дей келе қазақ тілі сабағымызды бастаймыз.

2.     Үй  тапсырмасын тексеру

68- жаттығу

 Септік жалғаулары дегеніміз не?
 Қазақ тілінде неше септік бар?
 Зат есімнің септелуі дегеніміз не?
 Әр септікті сұрағымен, жалғауымен атаңдар

СЕПТІКТЕРДІҢ АТЫ	Сұрақтары	Жалғаулары
Атау септік	Кім? Не?
Ілік септік	Кімнің? Ненің?	-ның, -нің,-дың,- дің, -тың, -тің,
Барыс септік	Кімге? Неге? Қайда?	-ға, -ге,-қа,-ке
Табыс септік	Кімді? Нені?	-ны,-ні, -ды, -ді,-ты,-ті
Жатыс септік	Кімде? Неде?	-          да, -де,- та,- те
Шығыс септік	Кімнен? Неден?	-нан,-нен,-тан, -тен,дан,-
Көмектес септік	Кіммен? Немен?	-мен, - бен, -пен,

3.      Қызығушылықты ояту

                                             Орамалдың   

     Айгүлдің                                                                   Айгүлді                                 

  

 Орамалға                                                                            Айгүлден  

Айгүл                                                                            Орамалды        

                                                                           Орамал

              Орамалда                              Айгүлде

                                        Орамалдан                                       

 4. Жаңа сабақ

Көмектес септіктегі зат есімдер кіммен? немен?  кімдермен? нелермен? деген сұрақтарға жауап береді.

Көмектес септігі атау септікке – мен, - бен, - пен жалғаулары жалғану арқылы жасалады. Бұл жалғауларды көмектес септік жалғаулары деп атайды.Көмектес септіктегі сөздер тұрлаусыз мүше болып келеді.

Оқулықпен жұмыс: 69 – жаттығу.Сөйлемдерді көшіріп жаз. Қарамен жазылған сөздерге сұрақ қой.Бұл қай септіктің сұрағы.

Бекзатпен, пойызбен, шалғымен. (Көмектес септік – пен, -бен,-мен )

70 – жаттығу. Мақалды жатқа жаз. Немен? сұрағына жауап беретін сөздерді табыңдар ( Инемен, сумен, отпен)

72 – жаттығу. Сөйлемдерді көшіріп жазыңдар. Сөйлем мүшесіне талдаңдар.( бастауыш, баяндауыш, тұрлаусыз мүшелер)

73 – жаттығу. Мәтінді түсініп оқы. Мәтінге ат қой. Көмектес септіктегі сөзді тауып жазыңдар.

Сумен, материкпен.    (Немен?- мен, - пен)

Бұл көмектес септіктегі сөз, өйткені ............

74 – жаттығу.Өлеңді ұйқасына лайық сөзді қойып көшіріп жаз.

Тұмсығымен шымшып,

Құрт тереді......(  шымшық)

Тұмсығымен- тұмсығы- түбір, - мен жалғау, көмектес септігі.

Сылдыр қағып,

Таудан құлап,

Жатыр ағып,

Мөлдір...( бұлақ)

Таудан – тау – түбір, - дан жалғау, шығыс септігі

4.     Қорытынды

Шарты: берілген сөздерді септелуіне қарай ажырату, топтау:

Атау	Ілік	Барыс	Табыс	Жатыс	Шығыс	Көмектес

     Көктемде                            сәбіз                              Ана

Ұшаққа                              ауылға                         малшыға

Қардан                               кітапта                         қонақтың

Көліктен                            қайық                          дәрігерден

Алма                                   шеңбердің                   қызанақтың

Тасқа                                  білезікті                       шөлде

Жаңбырдан                       шалғымен                   орамал

Қылқаламды                    еңбекті                         бөпеге

Әліпемнің                          тағада                          таудан

Кітаппен                            шымшық                                         

Мектеп:«Қ. Мұқашев атындағы орта мектеп, м.д.ш.о» к.м.м.     

Тақырыбы:Елім деп соғар жүрегім

Құндылық:Дұрыс әрекет

Қасиеттер: Қоғамға риясыз қызмет ету, әлеуметтік және азаматтық жауапкершілік, әділеттілік,сүйіспеншілікпен және шынайылықпен жұмыс істеу

Мұғалім:Г.М.Оспанова  сыныбы 8  оқушылар саны      6      

Сабақтың мақсаты : «Отан»,  «ел» ұғымдарының  адамгершілік құндылық ретіндегі мәнін ашу.Отанына,туған жеріне,еліне деген сүйіспеншілікке дұрыс әрекетпен  тәрбиелеу. Сабақтың міндеттері : ·        Отанға ,туған  жерге елге деген махаббаттың мәнін түсіндіру;   ·        Отанның жарқын блашағына деген сенімдерін қалыптастыру; ·         Отанына,туған жеріне,еліне деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу.	Ресурстар : Аудио жазбалар, плакаттар, кестелер
Сабақтың барысы : 1.Ұйымдастыру кезеңі : Оқушылармен сәлемдесу, көңіл –күйін сұрау.  Жағымды жағдай туғызу . Нұрға бөлену. -« Рахмет! Ал балалар кім не сезінді , ойларыңды ортаға салайық» . 5Т (тәртіп, талап, тыныштық, тазалық, татулық,)	Ескерту «Нұрға бөлену». Мұғалімге арналған әдістемелік құрал
2. Үй тапсырмасын тексеру : Дәптермен жұмыс  № 16 сабақ тапсырма. 3. Жағымды ой-пікір: (дәйексөз)Оқулықта  М.Әуезовтың «Алтын анам,Отаным!Сенен аяр жаным жоқ,сенен іркер күшім жоқ» деген қанатты сөзі дәйексөз ретінде айтылып,түсіндіріледі.	Оқушы дәптері Тақтаға дәйексөзді жазу
4.Жаңа сабақ : ·        Отанға деген сүйіспеншілік,құрметтеріңді қалай білдіресіңдер? ·        Елің,жерің үшін жасаған азаматтық ерлікке жата ма? ·        Өзіңе «Мен болмасам,кім?» деген сұрақ қойып көрдің бе? Халықтың қажетіне жарап,ұрпақтар мұратының орындалу жолында қызмет ету-әрбір азаматтың міндеті.Отанға,туған жерге деген сүйіспеншілік,құрмет-азаматтықтың  көрінісі.Елін,жерін сүйетін  адам топырағының  кешегісін бүгінмен ,бүгінгісін ертеңмен жалғастыра алады.Бойында ұлттық  намыс  пен ұлттық мақтанышы бар адам өз еліне адал қызмет  етіп,оның жарқын болашағына сенеді.Отанын қастерлеп,білімі мен еңбегін елінің  мүддесіне игілігіне жұмсайды. Оқиға айту : (әңгіме)Қ.Мырза Әлидің «Елге деген махаббат»  өлеңін айтып беру.	Оқулық
5.Шығармашылық :(топтық жұмыс)Төмендегі  сұрақтарды қатыстыра отырып , «Елім деп соғар жүрегім!»  тақырыбына  эссе жазу. ·        Адам Отанына,туған  жеріне жасаған қызметі үшін сый-құрмет күтуі керек пе? ·         Өз Отанының көркеюі үшін қандай іс-әрекеттер жасап жүрсіңдер?	Оқулық, оқушы дәптері, қалам
6. Топпен ән айту : Көктудың желбірегені - Қазақтың асқақ беделі. Махаббат, қайрат екеулеп, шымырлатқаны денені. Көктудың желбірегені - жаныма қуат береді. Таласқа түссе жан мен ту жан емес, маған керегі- Көктудың желбірегені. Көктудың желбірегені- елдіктің асқақ өлеңі, әр жаққа тартпай, Қазағым, бір сөзге жинал дегені. Көктудың желбірегені - бақыттың елжірегені, қиырда қалған Қазақтың Азат отанға жете алмай көзінің мөлдірегені.	Үнтаспа
7.  Үй тапсырмасы : Ж.Қашқыновтың «Астана жыры» өлеңін жаттау. Соңғы тыныштық сәті . (музыкамен)(2минут)Тыныштық,тыныштық,тыныштық...бар елде.Тыныштық,тыныштық,тыныштық...бүкіл әлемде . Бүгін сендер сабақты өте жақсы оқыдыңдар ,жақсы ойлар айттыңдар , сол үшін , сендерге көп-көп рахмет айтамын .	8 сынып «Өзін-өзі тану» оқулығы 78 бет
8. Сабақтың қорытынды сәті :        - Сабақтан қандай әсер алдың? - Өзіңе сабақтан қандай ой түйдің?

Мектеп:«Қ. Мұқашев атындағы орта мектеп, м.д.ш.о» к.м.м.     

Тақырыбы:Елім деп соғар жүрегім

Құндылық:Дұрыс әрекет

Қасиеттер: Қоғамға риясыз қызмет ету, әлеуметтік және азаматтық жауапкершілік, әділеттілік,сүйіспеншілікпен және шынайылықпен жұмыс істеу

Мұғалім:Г.М.Оспанова  сыныбы 8  оқушылар саны      6      

Сабақтың мақсаты : «Отан»,  «ел» ұғымдарының  адамгершілік құндылық ретіндегі мәнін ашу.Отанына,туған жеріне,еліне деген сүйіспеншілікке дұрыс әрекетпен  тәрбиелеу. Сабақтың міндеттері : ·        Отанға ,туған  жерге елге деген махаббаттың мәнін түсіндіру;   ·        Отанның жарқын блашағына деген сенімдерін қалыптастыру; ·         Отанына,туған жеріне,еліне деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу.	Ресурстар : Аудио жазбалар, плакаттар, кестелер
Сабақтың барысы : 1.Ұйымдастыру кезеңі : Оқушылармен сәлемдесу, көңіл –күйін сұрау.  Жағымды жағдай туғызу . Нұрға бөлену. -« Рахмет! Ал балалар кім не сезінді , ойларыңды ортаға салайық» . 5Т (тәртіп, талап, тыныштық, тазалық, татулық,)	Ескерту «Нұрға бөлену». Мұғалімге арналған әдістемелік құрал
2. Үй тапсырмасын тексеру : Дәптермен жұмыс  № 16 сабақ тапсырма. 3. Жағымды ой-пікір: (дәйексөз)Оқулықта  М.Әуезовтың «Алтын анам,Отаным!Сенен аяр жаным жоқ,сенен іркер күшім жоқ» деген қанатты сөзі дәйексөз ретінде айтылып,түсіндіріледі.	Оқушы дәптері Тақтаға дәйексөзді жазу
4.Жаңа сабақ : ·        Отанға деген сүйіспеншілік,құрметтеріңді қалай білдіресіңдер? ·        Елің,жерің үшін жасаған азаматтық ерлікке жата ма? ·        Өзіңе «Мен болмасам,кім?» деген сұрақ қойып көрдің бе? Халықтың қажетіне жарап,ұрпақтар мұратының орындалу жолында қызмет ету-әрбір азаматтың міндеті.Отанға,туған жерге деген сүйіспеншілік,құрмет-азаматтықтың  көрінісі.Елін,жерін сүйетін  адам топырағының  кешегісін бүгінмен ,бүгінгісін ертеңмен жалғастыра алады.Бойында ұлттық  намыс  пен ұлттық мақтанышы бар адам өз еліне адал қызмет  етіп,оның жарқын болашағына сенеді.Отанын қастерлеп,білімі мен еңбегін елінің  мүддесіне игілігіне жұмсайды. Оқиға айту : (әңгіме)Қ.Мырза Әлидің «Елге деген махаббат»  өлеңін айтып беру.	Оқулық
5.Шығармашылық :(топтық жұмыс)Төмендегі  сұрақтарды қатыстыра отырып , «Елім деп соғар жүрегім!»  тақырыбына  эссе жазу. ·        Адам Отанына,туған  жеріне жасаған қызметі үшін сый-құрмет күтуі керек пе? ·         Өз Отанының көркеюі үшін қандай іс-әрекеттер жасап жүрсіңдер?	Оқулық, оқушы дәптері, қалам
6. Топпен ән айту : Көктудың желбірегені - Қазақтың асқақ беделі. Махаббат, қайрат екеулеп, шымырлатқаны денені. Көктудың желбірегені - жаныма қуат береді. Таласқа түссе жан мен ту жан емес, маған керегі- Көктудың желбірегені. Көктудың желбірегені- елдіктің асқақ өлеңі, әр жаққа тартпай, Қазағым, бір сөзге жинал дегені. Көктудың желбірегені - бақыттың елжірегені, қиырда қалған Қазақтың Азат отанға жете алмай көзінің мөлдірегені.	Үнтаспа
7.  Үй тапсырмасы : Ж.Қашқыновтың «Астана жыры» өлеңін жаттау. Соңғы тыныштық сәті . (музыкамен)(2минут)Тыныштық,тыныштық,тыныштық...бар елде.Тыныштық,тыныштық,тыныштық...бүкіл әлемде . Бүгін сендер сабақты өте жақсы оқыдыңдар ,жақсы ойлар айттыңдар , сол үшін , сендерге көп-көп рахмет айтамын .	8 сынып «Өзін-өзі тану» оқулығы 78 бет
8. Сабақтың қорытынды сәті :        - Сабақтан қандай әсер алдың? - Өзіңе сабақтан қандай ой түйдің?

6. Ендігі тапсырмамыз мақалдарды жалғастыру, жалғауларын дұрыс тауып жазу.

1.     Күш – білімде, білім – кітап…

2.     Кітап – адам…  досы.

3.     Туған жер…  туыңды тік.

4.     Жауға жаныңды берсең де,

     Сырың…  берме.

5.Көлдің көркі – құрақ,

     Таудың көркі —  …

6.Отан от…  да ыстық

 7. Бойыңмен мақтанба,

    Ойың…  мақтан.

 
«Алма ағашы ойыны»
Қызыл алма  7 оқушыға беріледі. Оқушылар септік ретімен алмаларды орналастырады. Сөйтіп алма ағашы пайда болады.

  7.    Сергіту сәті:

Оңға, оңға түзу тұр,

Солға, солға түзу тұр

Алға қарай бір адым

Жоғары, төмен қарайық,

Орнымызды табайық.

8.   Септік сұрақтарына   жауап беру.

1«Әке» сөзі қай септікте тұрғанын тап

А) А.с.                                С) Б.с.

В) І.с.                                  Д) Ж.с.

1.     Ілік септігінде тұрған сөзді белгіле

А) Оқушы                          С) Оқушының

В) Оқушыға                       Д) Оқушыға

3.Барыс септігінің сұрағын белгіле

А) Кімге? Неге? Қайда?     С) Кімге, Кімді? Нені?

В) Кімдерге? Кімді? Нені? Д) Кіммен? Немен?

4.Табыс септігінің жалғауын белгіле

А) -ны, -ні, -ды, -ді, -ты, -ті   С) да, -де, -та, -те

В) -да, -де, -та, -те                 Д)  -мен, -бен, -пен

5.Жатыс септігінде тұрған сөзді белгіле

А) көктемде                        С) мектеппен

В) далаға                            Д) мектептен

6.Шығыс септігінде тұрған сөзді табыңыз

А) сабаққа                          С) сабақтан

В) сабақты                          Д) сабақпен

7.Көмектес септігінің сұрақтарын ата

А) А.с.                                С) Б.с.

В) І.с.                                  Д) Ж.с.

Жауаптары:

 1. А

2. в

3. а

4. а

5. а

6. в

7. д

7. 

9. Сабақты қорытындылау:

Септік жалғауын меңгерген баланың дағдысы ұштала түседі, тілі шұбарланбайды. Сөйлеу кезінде септік жалғауын дұрыс қолданады. Сөздік қорымызды молайтып, байланыстырып сөйлеуге дағдылануымыз керек. Ана тілімізді шұбарламай сөйлейік. Ана тіліміз біздің қазақ тіліміз.

Білемін	Білдім	Білгім келеді

1.     Үй тапсырмасы: 75 – жаттығу, 135 – бет.

Көктемде

                           Сәбіз

Ұшаққа

                             Ауылға

                        Малшыға

Ана

Қардан

                              Кітапта

                        Қонақтың

Көліктен

                           Қайық 

                        Дәрігерден

Алма

                                  Шеңбердің

                  Қызанақтың

Тасқа

Білезікті

                     Шөлде

Жаңбырдан

                      Шалғымен  

Орамал

Қылқаламды

Еңбекті

Бөпеге

Әліппенің

Тағада

Таудан

Кітаппен

шымшық

Атау септік

Ілік септік

Барыс септік

Табыс септік

Жатыс септік  

Шығыс септік

Көмектес септік 

Білемін	Білдім	Білгім келеді