Сабақ жоспары "Сақ тайпалары. Алтын адам" (5 сынып)

Жалпы білім беретін мектептердің 8-сынып оқушыларына арналған «Алаштану» таңдау курсының бағдарламасы.
Түсінік хат

         Қазір Қазақстан республикасы тәуелсіздік алған әлеуметтік әділет орнап, әркім ойын ашық айтып ойласуға, ақылдасуға мүмкіншілік туып отырғанда, кейбір мәселелерді қайта ойласып шешуіміз керек. Солардың бірі- «Алаш» мәселесі. Ғасырға жуық уақыт «Алаш»сөзін айтуға тиым салынды. Айтыла қалса қара бояуы қалың жағылған, қоғамға зиянды, қауіпті қозғалыс ретінде ғана көрсетілді. Бұл сөздердің шынайы мәнін білетіндер іштен тынды.Кейінгі ұрпақ мұндай қозғалыстың болғанын мүлдем білмей өсті.
Бізді талайдан бері аластап, елді шошытып келген осы «Алаш» шынында да халқымызға жат болып жауыздық істеді ме? Сонша «құбыжық » көрінген «Алашорда» қандай құрылым? Осы сұрақтардың жауабын іздеу, Алаш азаматтарын таныту, олардың еңбектерін кейінгі ұрпаққа оқыту әлі де төменгі деңгейде қалып отыр.
         Алашорда қазақ жерінде құрылған Алаш автономиясының орталық өкімет билігі. Өмір сүрген уақыты -1917 жылдың желтоқсаны мен 1920 жылдың наурызының аралығы. Қазақ ұлттық мемлекетін құру әрекетінен туындаған бұл үкіметтің өмірге келуіне мұрындықдық болған «Алаш» партиясы. «Алашорда» біздің қазақ ұлтының мемлекеттілігін қалпына келтіруге талпыныс жасаған және оны қысқа мерзімге болса да құра алған, сөйтіп ұлттық рухты оята білген билік еді.
         «Алашорда»үкіметі тарихы мәселелерін оқытуға мектептегі Қазақстан тарихы пәні бағдарламасы бойынша сағат саны өте аз бөлінген. 9-сыныптағы Қазақстан тарихы курсының бағдарламасына сәйкес, «Қазақстан 1917 жылғы Ақпан төңкерісі кезінде» және «Қазақстан1917 жылғы Қазан төңкерісі кезінде» атты тақырыптарда «Алаш» партиясы, «Алашорда» үкіметі туралы берілген мағұлматтар жеткіліксіз.Сонымен қатар 5- сыныпқа арналған «Қазақстан тарихынан әңгімелер» курсында «Алаш қозғалысы» тақырыбыны 1 сағат ғана бөлінген. 11-сыныптың Қазақстан тарихы оқулығында «Қазан төңкерісі қарсаңындағы Қазақстан» тақырыбында Алаш туралы мәліметтер жалпылама берілген. Сондықтан мектеп оқушыларына «Алаштану» факультативтік курсы арқылы Алаш азаматтарының ұлтжандылығын, күрескерлігін, қайраткерлігін жеткілікті деңгейде насихаттау керек.

Курстың мақсаттары мен міндеттері:
         Қазақ елінің тәуелсіздігі мен азаттығы жолында жанын берген Алаш азаматтарының аманатын кейінгі ұрпақ санасына сіңіре отырып,олардың бойында өткенге құрмет көрсету,ардақтыларымызды бағалай білу қасиеттерін қалыптастыру.
         Жас ұрпақты алаш тарихымен кеңінен таныстыра отырып,Алаш идеясын ұрпақ бойына сіңіру. Алаш идеясы ұлтты біріктіруші,тұтастырушы идея ретінде қашанда қазақпен бірге жасай беретіндігін ұғындыру. 
Қазақтың тілі мен мәдениеті, өнері мен әдебиеті, тарихы мен салт-дәстүрі қазақты қазақ ететін рухани олжа екенін ұғындыру.
Мектепте Алаш идеясы туралы оқу-тәрбие жұмыстарында пайдалануды жүзеге асыру.

Күтілетін нәтиже:

         Алаштану таңдау курсын оқу арқылы оқушылардың бойындаотандық тарихқа құрметпен қарап қызығушылығы артады. Сонымен қатар тәуелсіздікті терең түсініп оның оңай келмейтінін біліп патриоттық сезімі артады.  Ұлтжандылықты, патриоттықты бойына сіңіріп еңбекқорлыққа, білімді болуға бағдар беріп жамандықтан бойларын аулақ ұстауға дағлынанады.

Қолданылатын құрал жабдықтар:

КСРО картасы, Алашордашылардың суреттері, еңбектері.

Әдістемелік нұсқаулар: Алаштану таңдау курсын оқу барысында оқушыларға көп нәрсені меңгерту қарастырылған: өздігінен ізденіп жұмыс жасау, әр түрлі тақырыпта баяндамалар жасау, тарихи карталармен жұмыс жасау. Әр түрлі пікірталастар ұйымдастырылып еркін сөйлеуге дағдыланады, сөздік қорлары молаяды.

Оқушылардың білім дағдыларына қойылатын талаптар:
1. Алаш идеясын оқып үйрену әр азаматтың міндеті екенін ұғыну.
2. Алаш қайраткерлері еңбегін саралай білу.
3. Азаттық жолы арман болған аға ұрпақтың аманатына берік болу.
4. Алаш жолы бүгінгі тәуелсіздігімізді тұғырлы етер ұстындардың бірегейі екенін ұғыну.

Таңдау курсының қорытындысы:

Ашық сабақ

«Алаштану» таңдау курсының күнтізбелік тақырыптық жоспары.
(Аптасына І сағат, барлығы 34 сағат)
№ Өтілетін тақырып Сағат саны уақыты

Р/С	Тақырыбы  1 Жартыжылдық	Сағат саны	Мерзімі
1	Кіріспе	1
2	Елдік рухтың қайнары- Алаш қозғалысы	1
3	Алаш қозғалысы- тәуелсіздік үшін күрестің бастауы	1
4	Алашорда үкіметі тарихының кейбір парақтары	1
5	Алаш аманаты және ұлттық идея	1
6	«Алашорда » кезеңі- қазақтың ұлт ретінде бірігу кезеңі.	1
7	Әлихан Бөкейханов-Алаш қайраткері	1
8	Ә. Бөкейхановтың Маңғыстауда болуы.	1
9	Мұстафа Шоқай және Алаш.	1
10	Мұхтарият- халықтың өзін-өзі билеу құрылымы	1
11	Халел,Жаһанша Досмұхамедов- Алаштың аяулы ұлдары.	1
12	Ұлтымыздың үні болған «Қазақ» газеті.	1
13	Ресей мемлекеттік Думасы және Алаш қайраткерлері.	1
14	Құлжанов Нұрғали және Алаш автономиясы	1
15	Сұлтанбек Қожановтың қоғамдық саяси қызметінің кейбір мәселелері.	1
16	Х. Ғаббасов. М. Тынышбаев.	1
17	Ағартушылық құбылысы және Алаш қайраткерлері	1
2 жартыжылдық
18	Қазақ зиялыларының мұралары	1
19	Мағжан – Алаш ақыны.Мағжан мұралары	1
20	Тілдің ұлттық сана қалыптастырудағы рөлі	1
21	Алаш зиялыларының тілдік мұрасы	1
22	Алаш тұлғасы- Ахмет Байтұрсынов.	1
23	Ұлт ұстазының мәңгілік мұрасы.	1
24	Міржақып Дулатұлы-ұлт мақтанышы.	1
25	Сұлтанмахмұт Торайғыров және Алаш қайраткерлері	1
26	Қазақ зиялылары ұлт экономикасы туралы.	1
27	Зиялы қауымды жаппай қудалау	1
28	Алаш қайраткерлерін тергеу материалдар жинағы.	1
29	Ұлттық сана негізі- рухани құндылықтар	1
30	Қазақ елін әлем таниды	1
31	Эссе қорғау: «Ұлттық сана және Алаш арыстары»	1
32	Сынақ сабақ	1
33	Мұражайға экскурсия	1
34	Қорытынды сабақ	1

Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Мұғалімдер үшін
1. Алаш қозғалысы,Алматы: Алаш,2004.6-б.
2. Қойгелді М.Ұлттық саяси элита.Алматы:Жалын, 2004. 
3. Қойгелдиев М. Алаш қозғалысы, Алматы, 1996
4. Қойгелді М. Әлихан Бөкейханов. Алматы:Қазақстан
5. Мұстафа Шоқай , Таңдамалы,2-том, Алматы: Қайнар,2007.
6. Мұстафа Шоқай , Таңдамалы,шығармалар,3томдық, Алматы: Қайнар,2007.
7. Мұстафа Шоқай. Ұлттық зиялы.//Ақиқат, 2012. №5,6-б.
8. Есмағанбетов К. Әлем таныған тұлға.Алматы: Дайк-Пресс,2008.504 б.
9. Жұртбай Т. Ұраным- Алаш! Алматы: Ел-шежіре,2008.
10. Бөкейханов Ә. Шығармалар, Алматы: Қазақстан,1994.384 б.
11. Қозыбаев М. Ұлт зиялылары//Заман Қазақстан.1999.4 тамыз
12. Ожанова Ж. Халел Ғаббасов.//Қазақ тарихы.2004.№4, 101 б.
13. Әуезов М. Әдебиет тарихы. Алматы: Ана тілі,1991. 240 б.
14. ҚирабаевС. Қазақ көркем сөзінің шеберлері. Қарағанды,2010.
15. Абай Құнанбайұлы.2томдық шығармалар жинағы, Алматы: Жазушы, 1995.382б.
16. Ағзамқожаев С. Түркістан мұхтарияты:Ұлттық-демократиялық мемлекет құру тәжірибесі. Ташкент:Руханиет,2000,168-б.

2. Оқушылар үшін
1. Ахмедов Ғ. Алаш «Алаш» болғанда. Алматы:Жалын,1996.
1. Айбын. Энциклопедия. Алматы: Қазақ энциклопедиясы,2011.
3. Құдайбердіұлы Ш. «Иманым», Алматы: Арыс,2000.
4. Құдайбердіұлы Ш. «Үш анық», Алматы, 1991.
5. Таңатарова Ж.Г. Потанин және қазақ зиялылары: саяси және рухани көзқарастарды тарихи талдау. Алматы:2008.
6. Нұрпейіс К.Алаш Һәм Алашорда. Алматы; 1995,156 б.

8 «А» сынып оқушыларының тізімі:

1.    Дәуренқызы Құралай

2.    Есенгужинова Ақжан

3.    Жаңбырбай Айзада

4.    Жұматаев Елдос

5.    Қазбеков Еламан

6.    Құдайбергенова Жансая

7.       Солтанбек Аружан