Сабақ жоспары Сабақтас құрмалас сөйлемнің жасалу жолдары

Пәні	Қазақ тілі	8  сынып	04.02.2015
Тақырыбы:	Сабақтас құрмалас сөйлемнің жасалу жолдары

Мақсаты	Сабақтас құрмалас сөйлем  туралы түсінік беру  және оның жасалу жолдарын меңгерту
Міндеті	-  Бұрыннан бар білімін жаңа біліммен байланыстыру -  Грамматикалық сауаттылықты дамыту - Сабақтас құрмалас пен салалас құрмаласты ажырату
Күтілетін нәтиже	-  Сабақтас құрмалас сөйлем  туралы түсінік алады  -  Бұрыннан бар білімін жаңа біліммен байланыстырады -   Сабақтас құрмалас пен салалас құрмаласты ажыратады

Сабақ кезеңдері	Мұғалімнің әрекеті, әдіс -тәсілдер	Оқушының әрекеті	Бағалау	Ресурстар
Ұйымдастыру /3 мин/ Үй тапсырмасын сұрау	ББЖӘТ: «Зеректік» ойыны Оқушыларға ойынның шартын түсіндіреді. Мысалы: Жақты, жайылма, ыңғайлас, құрмалас, толымды, кезектес, жалғаулықты, т.б. Бағалау өлшемдерін түсіндіреді	Мұғалім жай сөйлемге қатысты ұғымды атаса оқушылар қолдарын шапалақтайды, құрмалас сөйлемге қатысты ұғым айтса, аяқтарымен жерді тықылдатады. Бағалау өлшемдерімен танысады		Бағалау критерийлері
	СТОҮ: семантикалық карта ББЖӘТ: жұптық жұмыс	Жасаған семантикалық карталарын жұбымен ауыстырады, тексереді, ұпай қояды	Критерий бойынша бағалау
Қызығушылықты ояту	СТОҮ: Категориялы топтастыру Құрмалас, салалас пен сабақтас бойынша өзіне таныс ұғымдарды топтастыру. Қарамен белгіленген стрелкаларды толтырады.		Мадақтау арқылы формативті бағалау	Флипчарт 1
Мағынаны тану	ББЖӘТ: топтық жұмыс СТОҮ: «Қар үйіндісі» әдісі Сабақтас құрмалас бойынша алған жаңа ақпаратты жинақтау мақсатын түсіндіреді, орындалу ретін еске түсіреді	1-топ – Сабақтас құрмалас сөйлем деген не (қосымша №1) 2-топ – Салалас құрмалас пен сабақтас құрмаласты салыстыру 3-топ – Сабақтас құрмаластың жасалу жолы (қосымша №2) 4-топ – Жарыспалы көп бағыныңқылы сабақтас (қосымша №3) 5-топ –Сатылы көп бағыныңқылы сабақтас (қосымша №4) Қар кесектері таратылады. Тапсырма мына ретпен орындалады: 1-оқушы: Сабақтас құрмалас дегеніміз... 2-оқушы: Сабақтас құрмалас дегеніміз... Оның құрамындағы жай сөйлемдер басыңқы және бағыныңқы... 3-оқушы: Сабақтас құрмалас дегеніміз... Оның құрамындағы жай сөйлемдер басыңқы және бағыныңқы...Бағыныңқы дегеніміз... (осылай жалғаса береді)	Формативті, жиынтық критерий арқылы бағалау Формативті мадақтау арқылы , критерий арқылы бағалау	А3 формат Маркер №1-4 қосымшалар Қар кесектері
	122-жаттығу. Мәтіннен сабақтас құрмаластарды тауып, жазып, синтаксистік талдау жасауды , жарыспалы және сатылы көп бағыныңқылы сабақтастарды ажыратуды тапсырады. 121-жаттығу. Ауызша орындау. Оытады, сабақтас құрмаластарды тауып, олардың қанша бағыныңқы сыңардан тұратынын табуды тапсырады. ДБЖ: деңгейлік тапсырмалар А деңгейі: Баламалы тест (Ия-жоқ) В деңгейі: СТОҮ: Семантикалық карта С деңгейі: СТОҮ: сәйкестендіру Бағыныңқы және басыңқы сыңарлары бөлек жазылып, қиылған қағаздар мен А4 ақ парақ үлестіреді, оларды ретімен жапсыру және талдау тапсырады.	Мәтіннен сабақтас құрмаластарды тауып, жазып, синтаксистік талдау жасайды , жарыспалы және сатылы көп бағыныңқылы сабақтастарды ажыратады . Әр оқушы екі сөйлемнен, бірнеше оқушы ауызша оқиды, құрмалас сөйлемнің қанша бағыныңқы сыңары барын ажыратады. 1/  Құрамындағы жай сөйлемдері бағыныңқы және басыңқы болып бөлінеді  Ия/Жоқ 2/ Алғашқы жай сөйлемдерінің баяндауыштары тиянақты болады    Ия/ Жоқ 3/Жарыспалы көп бағыныңқылы сабақтаста бағыныңқы сөйлемдер басыңқымен тікелей байланысады        Ия/Жоқ 4/ Көп бағыныңқылы сабақтас екі жай сөйлемнен тұрады     Ия/Жоқ 5/ Сабақтас құрмаластың бағыныңқыларының баяндауыштары есімше, көсемше, шартты рай тұлғалы болып келеді       Ия/Жоқ 6/ Берілген сөйлем сатылы көп бағыныңқылы сабақтас болады. Әр  адам өз ісіне жауапкершілікпен қараса, қойылған талаптарды орындаса, әлем өзгеше болар еді. Ия/Жоқ №5 қосымша 1. Жалғыздың үні шықпас,.................. (жаяудың шаңы шықпас). 2. Қоянды қамыс өлтіреді,................... (жігітті намыс өлтіреді). 3. Жақсы жаныңа жолдас,............................ (жаман малыңа жолдас). 4. Алтау ала болса ауыздағы кетеді,... (төртеу түгел болса төбедегі келеді). 4. Өнерлінің қолы алтын,.......................... (өлеңшінің сөзі алтын). 5. Ат жаманы жолда қалдырар,............ (жолдас жаманы қолда қалдырар)....	Критерий арқылы бағалау Критерий арқылы бағалау Критерий арқылы бағалау	Оқулық 129-бет Флипчарт 2 Оқулық 128-бет Тест Флипчарт 3 №5 қосымша Флипчарт 4 №6 қосымша Флипчарт 5
Ой толғаныс	СТОҮ: Категориялы топтастыру Сабақтас құрмалас бойыншап жаңа сабақта алған білімдерін қолдана отырып қызылмен белгіленген стрелкаларды толтыруды ұсынады.		Критерий арқылы бағалау	Флипчарт 1
Бағалау	Критериалды бағалау			Бағалау парағы
Үй тапсырмасы /1мин/	ДБЖ: деңгейлік тапсырмалар	А деңгейі –120-жаттығу В деңгейі – көркем шығармадан 10 сөйлем талдау С деңгейі – салалас және сабақтас құрмаласқа тест құрастыру
Кері байланыс	«Бүгінгі сабақта не білдім?» деген сауал тастайды	Оқушылар бір сөйлеммен сабақта не білгенін айтып, өз-өзіне есеп береді
Мұғалімнің жазбалары

Қосымша  №1
сабақтас құрмалас сөйлем дегеніміз ----- Мысалы.

Бағыныңқы сөйлем - құрмалас сөйлемнің бірінші жай сөйлемі тиянақсыз, сондықтан өз алдына бөлек айтуға келмейді.
Басыңқы сөйлем - құрмалас сөйлемнің екінші жай сөйлемі тиянақты, өздігінен дербес айтыла береді.

Қосымша  №2
- Сабақтас құрмаластың жасалу жолы бағыныңқы сөйлемнің баяндауышына қарай белгіленеді.
Бағыныңқының баяндауышы:
Шартты рай:- са, - се
Көсемше:- а, - е, - й, - ып, - іп, - п, - қалы, - келі, - ғалы, - гелі
Есімше:
- ған (- ген) + - ша (- ше)
- ған (- ген) + - дай (- дей)
- ған (- ген) + - да (- де)
- ған (- ген) + - мен
- ған (- ген) + - дықтан (- діктен)
- ған (- ген) + сайын, соң, кезде, уақытта
- ған (- ген) + - ға + шейін
- ған (- ген) + - нан (- нен) + бері, кейін, бұрын
Етістік негізі:- ысымен, - ісімен

Қосымша №3
- Сабақтас құрмалас сөйлемнің құрамындағы жай сөйлемдер саны жағынан екеу ғана емес, одан да көп болуы мүмкін. Құрамында екі я одан да көп бағыныңқы сөйлемі бар сөйлем көп бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем деп аталады.
Көп бағыныңқылы сабақтас құрмалас:
1. Жарыспалы көп бағыныңқылы сабақтас

Қосымша №4
2. Сатылы көп бағыныңқылы сабақтас

Мысалдар	Бір бағыныңқылы сабақтас	Көп бағыныңқылы сабақтас	Сатылы көп бағыныңқылы	Жарыспалы көп бағыныңқылы
Күні бүгін кейбір үйге кірсең, көң-қоқыры есіктен төрге дейін шашылып жатады.	+
Ондай үйге кіріп, дастарханынан дәм татып, ыдысынан тамақ, сусын ішіп, жинақы отбасымен әңгіме жүргізудің өзі ғанибет.		+		+
Ол отқа жақындап келгенде, Кемелбай құлағын түріп, алыстағы кісінеген жылқының даусын тыңдады		+		+
Тал басына бүркітті алып Тұрғанбай жеткенше, Баймағамбет қорым  тасты қағуға кіріспей, Қарашолақтың тамағасы тартылғанын тосып тұр екен.		+	+
Қысқы үкідей аппақ болып, ұзақ күндер ұзақ жортып, көбінесе өнсіз жортып, Омбы қаласына бүгін іңір қараңғысында келіп кірді.		+		+