Сабақ жоспары "Темір және оның қосылыстары"

ОӘЖА СЫЗБАСЫ

Бұл 4 период элементі

П.Ж 8 топтың негізгі топшасында орналасқан № 26

Физикалық қасиеттері:

Темір және оның қосылыстары

Темірдің маңызды қосылыстар

егер

электрондық конфигурациясы: 1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁶ 3d⁶ 4s²

Темірдің электрондық құрылысы

770⁰C төменгі температурада темір ферромагниттік қасиет көрсетеді. Темір иілгіш, магниттік қасиетін жоғалтатын да қасиеті бар.Осыған орай техникада кең қолданылады

Темір-жылтыр,күмістей ақ түсті металл,оның балқу температурасы 1535⁰C

Қайнау температурасы 2800⁰C

Көміртекті қосылысы: Fe₃C - цементит

Темір гидроксидтері Fe(OH)2-типтік негіз,сондықтан көптеген қышқылдарды ериді.Үш валентті темір иондарын анықтау үшін калий тиоцианаты реактиві қолданылады.Ол алмасу реакциясына түсіп қан қызыл түсті ерітінді береді:

FeCL3+3KNCS=Fe(NCS)3+3KCL

FeO-mемір оксидтері қара түсті, суда ерімейді.Негіздік қасиет көрсетеді:FeO+H2SO4=FeSO4+H2O

Fe2O3-Қызыл күрең ұнтақ,суда ерімейді.Оғанда негіздік қасиет тән.Fe2O3+3H2SO4=Fe2(SO4)3+3H2O

Темір гидроксидтері FeSO4+2KOH=Fe(OH)2+K2SO4

FeCL3+3NaOH=Fe(OH)3+3NaCL

Алынуы:

1.3 Fe+ С = Fe₃C

Химиялық қасиеттері:

1. Жай заттармен әрекеттесуі

Физикалық қасиеттері:

Шойын морт келеді, тез омыралатын зат

Темір ағзада

Темір барлық тірі ағзаларда өсімдікте, жануарларда, аз мөлшерде (орташа 0,02%).Темірдің негізгі биологиялық ролі – оттекті тасымалдаушы және тотығу процесі. Бұл функцияларды темір ақуыздарда – гемопротеидтерде жүзеге асырады.

Адам денесінде орташа (салмағы бойынша 70кг) болса 4,2 г темір, ал қандағы мөлшері – 450мг.

Темір жетіспеушілік анемия ауруына ұшыратады.

Қыздырғанда күкіртпен әрекеттеседі:Fe +S = FeS

Темір қыздырғанда оттекте жанады:4Fe +3O₂=2Fe₂O₃

Қыздырғанда галогендермен әрекеттеседі:2Fe + 3CL₂=2FeCL₃

Қолдануы

Химиялық қасиеттері: Күрделі заттармен әрекеттесуі

Шойын машиналардың қозғалмайтың бөлшектерін жасауда қолданылады. Шойының ңегізгі бөлігі болатқа айналдырылады

Қышқылдармен:

А)тұз қышқылымен

2HCL + Fe = FeCL₂ + H₂

Б)күкірт қышқылымен

H₂SO₄ + Fe = FeSO₄ + H₂

С) тұздармен:

Fe + CuSO₄= Cu + FeSO₄

№ 38 сабақ , 9 «Б» сыныбы , 29.01.2016ж. Ашық сабақ

Тақырыбы: Темір және оның қосылыстары

Бірінші триада картасы

Таза темір көп қолданылады. Катализатор ретінде және магниттік қасиеті бойынша көп қолданылады.

Оның құймалар — шойын мен болат — қазіргі техниканың негізі. Тағы басқа қосылыстары темір сульфаттары, оксидтері мен цианидтері бояғыш заттарға пигмент ретінде қолданылады . 

Темірдің алыну тарихы: Темірді адамдар б.э дейін қолдана бастаған ,аспаннан түскен метеориттерді аспан тасы деп, одан әртүрлі еңбек құралдарын, қарулар әшекей заттар жасап,пайдаланған. Оларды қазірдің өзінде Оңтүстік Америка, Гренландия және Таяу Шығыс елдері, археологиялық зерттеулер нәтижесінде барлық континенттен табылған

«Таза темір магниттеліп және оны жоғалтатын қасиеті бар, сол қасиетін өнеркәсіпте, трансфо-, мембраноматор, электромагнит және мембран микрофон. Көбіне өнеркәсіпте құймасы – болат пен шойын қолданылады»

«Темір және оның қосылыстары» тақырыбына жаттықтырғыш № 1

ТКШ

Сәйкестікті тап

формулалар аттары

1. Fe₃O₄ а)темір (III)гидроксиді

2. FeO ә) темір сульфаты

3. FeSO₄ б) темір (II)оксиді

4. Fe(OH)₃ в) темір қағы

АКШ

Есептерді орындау

Темір шегелерді: а) күкірт қышқылы H₂SO₄, ә) мыс (ІІ) сульфаты CuSO₄, б) кальций хлориді CaCI₂, ерітінділері бар сынауықтарға салды. Реакция теңдеулерін жазу.

ЖКШ

Сан есептері
1. Темір (ІІІ) сульфатының 12 грамына натрий гидроксидінің артық мөлшерімен әсер еткенде алынған тұнбаның массасын табыңдар?

«Темір және оның қосылыстары» тақырыбына жаттықтырғыш №2

ТКШ

1. Темірдің электрондық формуласы
2. Темір қосылыстарын жазу

АКШ

Толықтыру тест тапсырмалары

1.Темір ------ түстес ------- металл.

2.Темір иілімді,------- қасиеті бар, тығыздығы-------.

3.Темір қосылыстарында ------- тотығу дәрежелерін көрсетеді.

4.Темір құймалары -------және-----түрінде қолданылады.

Керекті сөздер: +2, магниттелетін, ақ, +3, шойын, күміс, 3,87г/см, болат.

ЖКШ

Берілген айналымдарды жүзег асыруға болатын реакция теңдеулерін жазыңдар:

Fe →FeCL3 → Fe(OH)3→ Fe2O3 →Fe

«Темір және оның қосылыстары» тақырыбына жаттықтырғыш № 1 жауаптары

ТКШ

Сәйкестікті тап

формулалар аттары

1. Fe₃O₄ а)темір (III)гидроксиді Жауабы: 1в, 2 б, 3 ә, 4 а

2. FeO ә) темір сульфаты

3. FeSO₄ б) темір (II)оксиді

4. Fe(OH)₃ в) темір қағы

АКШ

Есептерді орындау

Темір шегелерді: а) күкірт қышқылы H₂SO₄, ә) мыс (ІІ) сульфаты CuSO₄, б) кальций хлориді CaCI₂, ерітінділері бар сынауықтарға салды. Реакция теңдеулерін жазу.

H₂SO₄ + Fe = FeSO₄ + H₂ , Fe + CuSO4= Cu + FeSO4 , CaCI₂+ Fe = FeCL₂ + Ca

ЖКШ

Сан есептері
1. Темір (ІІІ) сульфатының 12 грамына натрий гидроксидінің артық мөлшерімен әсер еткенде алынған тұнбаның массасын табыңдар?

Жауабы : Fe(OH) массасы – 4,89 г

«Темір және оның қосылыстары» тақырыбына жаттықтырғыш №2 жауаптары

ТКШ

1. Темірдің электрондық формуласы 1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁶ 3d⁶ 4s²

2. Темір қосылыстарын жазу FeO, Fe2O3, Fe(OH)2, Fe(OH)3

АКШ

Толықтыру тест тапсырмалары

1.Темір - күміс ----- түстес ---- ақ --- металл.

2.Темір иілімді,---- магниттелетін --- қасиеті бар, тығыздығы---3,87г/см ----.

3.Темір қосылыстарында --: +2-, +3---- тотығу дәрежелерін көрсетеді.

4.Темір құймалары --- шойын ----және--- болат.--түрінде қолданылады.

Керекті сөздер: +2, магниттелетін, ақ, +3, шойын, күміс, 3,87г/см, болат.

ЖКШ

Берілген айналымдарды жүзег асыруға болатын реакция теңдеулерін жазыңдар:

Fe →FeCL3→ Fe(OH)3→ Fe2O3 →Fe

2Fe + 3CL₂=2FeCL₃,

FeCL3+3NaOH=Fe(OH)3+3NaCL

2Fe(OH)3= Fe2O3+3H2O , Fe2O3+3H2=2Fe+3H2O