Сабак "дуниетану" 3 сынып

36-САБАҚ

Тақырыбы: Үкі-мозайка.

Сабақ мақсаты: Балаларды мозайка техникасымен таныстыру, осы техниканы пайдаланып, ұсақ тастар мен қағаз арқылы үкі жасау.

Міндеттер: 1) Сезімдік төрбие.

2) Саналы қабылдау.

3) Іс-әрекеттік, практикалық дамыту.

Сабақ типі: Жаңа білімді баяндау сабағы.

Сабақ түрі: Практикум сабағы.

Сабақ формасы: Диалог.

Жұмыс әдістері:сөздік, көрнекілік, репродуктивтік, практикалық Музыкалық материал: "Ауе Магіа". Шуберт.

Әдеби материал: Ә.Табылдиев "Үкі"

Көркем материал: А.Дейнек. Жадыраңқы таң. Мозайка, Н.И.Алексеевский. Жапырақтар мен жапырақшалардан жасалған мозайка. Геологтар. Сабаннан жасалған мозайка.

   Құралдар: үнтаспа, теледидар, диапроектор, бейне таспалар.

Сабақ барысы:

   Мүғалім балаларды мозайкамен таныстырады.

   Мозаика-ежелгі және өте ерекше монументтік (яғни архитекту-рамен байланысты) кескіндеме. Мозаикалық шығармалар қылқаламдар мен бояулармен емес, жекеленген түрлі-түсті тас кесектерінен немесе смальта деп аталатын әйнек құймасынан жиналады. Терең де таза түстер, өзгеше жалт-жүлт еткен фактура бейнелеу өнері шығармаларының осы түріне ғана тән. Оның үстіне мозайкаға үзақ мерзімділік те тән. Біздің заманымыздан көп бүрын Ертедегі Грецияда, Римде, ал одан кейін Византия мен ежелдегі Русьте, мысалы, Киев Софиясындағы XI ғасырдың тамаша мозайкалары бізге дейін жетті.

   Қазіргі суретшілер қарапайым да арзан материалдардан, мысалы, кірпіштерден, тастардан, құрылыс керамикасынан, фосфор ыдыс-тардың сынықтарынан алуан түрлі қызықты мозайкалар жасайды.

   Флоренциялық мозайка композицияны бейне бір живопись жағындылары сияқты болып көрінетін ұсақ тастардан емес, бірден ірі детальдардан, үлкен өндік жазықтықтардан жасалады. Мұндай мозайка әдетте мрамордың алуан түрлі жыныстарынан жасалады.

   Фольгадан неғүрлым ашық мозайка жасауға болады. Фольга-металдан өте жұқартылып жасалған қабыршық лента. Ол сүт бөтел-келерінің тығындылары, балқытылған ірімшіктердің, маргариннің, шоколадтардың қаптамалары.

   Мозайканың флористика деп аталатын бір ерекше түрі бар. Бүл-өсімдіктердің сан қилы жапырақшаларынан, гүл жапырақтарынан, бұтақтарынан, сабандардан жасалатын мозайка.

   Суретші-флорист қылқаламдар мен бояуларсыз-ақ пейзаждар, портреттер, натюрморттар, тіпті жанрлық композициялар жасайды, оның жұмыстарында өсімдіктер өзінің екінші өмірін жалғастырады. Флористтің палитрасында орман мен далада, скверде және тіпті қала ауласында табуға болады. Оған кез-келген шөп, кез-келген гүл енуі мүмкін. Мұндай шығармаларды жасау үшін сурет сала біліп қана қоймай, сонымен бірге табиғатты, бізді қоршап тұрған әлемнің жарасымдылығы мен әсемдігін нәзік сезіне білу керек.

   Түрлі-түсті керамика бөлшектерінен құралған мозайка майолика деп аталады.

   Мозайкамен жүмыс істеу өте қиын болғандықтан, бүгінгі күні "теріс теру" техникасын қодданады: жай ақ қағазға болашақ сурет

салынады. Қағазға желім жағылып, оның үстіне смальта теріс жағымен қойылады. Содан кейін қоспа құйылып, қағаз алынып тасталады.

   Осыдан кейін А.Дейнеканың "Жадыраңқы таң" (мозайка) көрсетіліп, оның көптеген шығармалары Москва метрополитенінің қабырғаларын безендіргені айтылады.

Балалар! Біз бүгін үкіні бейнелей отыра, мозайка жасаймыз (қатырма қағаз, ермексаз, тастар)

Үкі

Жалт-жұлт етіп көздері,

Жақын келсем, сезбеді.

Екі көзі бірақ-та,

Түнде жанған шырақтай.

Үкі түнде қырағы,

Егін жауын қырады.

Ақ шашағы бүлкілдеп,

Үлпектері үлпілдеп,

Тікірейсе айдары,

Үкі қандай айбарлы.

                           Ә.Табылдиев

   Үкі-үлкен көзді, үлпілдеген, әдемі сарғылт жүнді құс. Үкінің адамға келтіретін пайдасы да аз емес.

   Үкі әр түрлі тышқандармен қоректенеді. Бір түнде әрбір үкі он-он бес тышқан ұстап жейді. Ал, тышқандар-егіннің бірінші жауы.

   Бір жылда екі үкінің ұстап жейтін тышкандары бір тоннаға жуық астықты құртады.

1)  Қатырма қағаз үстін ермексазбен жүргіземіз.

2) Таяқшамен үкінің контур суретін салып, үстіне үсақ тастарды

қоямыз.

3)  Кейбір жерлерін ашық қалдыра, суреттің барлық кеңістігін

толтырамыз.

4)                 Тастарды гуашьпен бояп, сыртынан түссіз лакпен бояймыз.

Біткен жүмысты ағаш рамаға аламыз.

Өте әдемі сыйлық болды.

Қорытынды. Бағалау.

Сұрақ-жауап. Көрме ұйымдастыру.

-         Сау болыңыз, сабақ аяқталды!