Сабақтың тақырыбы: "Бірінші дүниежүзілік соғыс және Қазақстан"

Күні:

Пәні: Қазақстан тарихы

Сабақ: № 13

Сабақтың тақырыбы: Бірінші дүниежүзілік соғыс және Қазақстан

Сабақтың мақсаттары:

Білімділігі: Жаңа тақырыпты жан-жақты ашу. Бірінші дүниежүзілік соғыстың барысын, оның Қазақстанға тигізген әсерін, қазақ халқының сол кездегі жағдайы туралы түсіндіру;

Дамытушылығы: Қосымша деректер арқылы студенттердің ойлау, сөйлеу дағдысын дамыту. Өз ойын мәдениетті түрде білуді қалыптастыру. Студенттердің ойлау және есте сақтау қабілеттерін арттыру. Саяси оқиғаларды өз бетінше тұжырымдауға бағыт беру.

Тәрбиелігі: Ұжымдылыққа, достық пен татулыққа тәрбиелеу, еліміздің тарихын білуге, құрметтеуге деген сүйіспеншілікті арттыру. Студенттерді тарих төрінен лайықты орын алған тәуелсіздікті құрметтеуге, Отанының адал азаматтары болуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың әдісі: Сұрақ-жауап, оқулықпен жұмыс. түсіндіру, интерактивті тақтамен

жұмыс, слайд арқылы түсіндіру

Сабақтың көрнекілігі: Мәдени құндылықтар, кластер, оқулықтар, слайдтар материалда

Пайдаланған әдебиет: Қазақстан тарихы, «Қазақ тарихы» әдістемелік журнал

Сабақтың барысы

I Ұйымдастыру кезеңі

а) Сәлемдесу , студенттерді түгендеу .

б) Сабаққа бағыт беру .

IІ Үй тапсырмасын сұрау

ХХ ғ. 20-80 ж.ж. наразылықтар, көтерілістер, қозғалыстар кестесін толтыру

Уақыты

Көтеріліс болған жерлер

Себебі

Қозғаушы күші

Барысы

Кеңес өкіметі қарсы қолданған шаралар

Нәтижесі

IIІ Жаңа сабақты түсіндіру

Мына жоспар бойынша түсіндірімен:

1. Бірінші дүние жүзілік соғыс және Қазақстан.

2. Үштік одақ (Германия, Австрия-Венгрия, Италия).

3. Антанта (Англия, Франция, Россия).

4. Соғыстың сипаты- басқыншылық, агрессиялық, империалистік соғыс болды.

5. Соғыстың себептері:

6. Қазақстан майданды шикізатпен қамтамасыз ететін ірі өңірлердің біріне айналды

7. Қазақстанға да аса ауыр зардаптарын тигізуі

Қазақстан майданды шикізатпен қамтамасыз ететін ірі өңірлердің біріне айналды

1

40899244 пут

мақта

2

38 мың шаршы аршын

киіз

3

3 млн. пут

мақта майы

4

229 мың пут

сабын

5

300 мың пут

ет

6

473928 пут

балық

7

70 мың

жылқы

8

12797

түйе

9

14 мың

киіз үй

алынды

IV Жаңа сабақты бекіту

Тақырып бойынша сұрақтар: 
1. Бірінші дүниежүзілі соғыс туралы не білесің соны айтып бер

2. Бұл соғыстың екінші дүниежүзілік соғыстың айырмашылығы

3. Қазақстанның экономикалық, әлеуметтік жағдайы қалай болды

V Қорытынды

Студенттерді бағалай отырып, сабағымды қорытамын : «5» ---

«4» ---

«3» ---

VІ Үйге тапсырма 13тақырып Бірінші дүниежүзілік соғыс және Қазақстан

Бірінші дүние жүзілік соғыс және Қазақстан.

Бірінші дүниежүзілік соғыс 1914 жылғы 19 шілдеде (1 тамызда) басталды.Оған 38 мемлекет тартылды. Соғысқа қатысушы басты елдер (одақтар):

Үштік одақ (Германия, Австрия-Венгрия, Италия).

Антанта (Англия, Франция, Россия).

Соғыстың сипаты- басқыншылық, агрессиялық, империалистік соғыс болды.

Соғыстың себептері:

Империализмнің барлық қайшылықтарының күрт шиеленісуі.

Капиталистік өндіріс тәсілінің әркелкі және секірмелі болуы.

Империалистік державалардың бөлініп қойған дүние жүзінің шекараларын қайтадан бөлуге тырысуы.

Бірінші дүниежүзілік соғысқа Россия дайындықсыз, әскери - өнеркәсіптік әлеуеті (потенциал) төмен, көлігі нашар дамыған жағдайда кірісті, армия әскери-техникалық жағынан нашар қамтамасыз етілген еді.

Бұл соғыс (империалистік) барлық халықтарға, соның ішінде Қазақстанға да аса ауыр зардаптарын тигізді. Қазақстан майданды шикізатпен қамтамасыз ететін ірі өңірлердің біріне айналды. Соғыс қажетіне жергілікті халықтан алынатын салық 3-4 есе көбейді. Россияның дүниежүзілік империалистік соғысқа кірісуі Қазақстанды тонауды күшейтті. Соғыс қажетіне деп өлке еңбекшілеріне 10-ға жуық салығы енгізілді:

1. 40899244 пут мақта 
2. 38 мың шаршы аршын киіз 
3. 3 млн. пут мақта майы 
4. 229 мың пут сабын 
5. 300 мың пут ет 
6. 473928 пут балық 
7. 70 мың жылқы 
8. 12797 түйе алынды 
9. 14 мың киіз үй салынды

Жетісудан 34 млн. сом мөлшерінде мал және мал өнімдері 1917 жылы шаңырақ салығы 100209 сом болды. Осының бәрі егістік жердің қысқаруына, ірі қара мал басының азаюына әкеп соқты.

Осы жылдары (соғыс жылдары) жұмысшылардың жағдайы өте ауыр болды. Бір күндік орташа жалақы – 20 тиын. Жұмыс күнінің ұзақтығы – 12-14 сағат. Қымбатшылық артты: ұн-70%, қант-50%, сабын-200%-ға өсті. Кен өндіру, мұнай, көмір өндіру құлдырады. Өндірістегі мамандығы бар жұмысшылар үлесі күрт азайды. Елдің өнеркәсібіндегі жалпы күйзеліс пен ауыл шаруашылығының құлдырап күйзелуі Қазақстан экономикасын құлдыратты, өндіргіш күштердің даму деңгейі бірте-бірте кеми берді.

Сонымен қатар Қазақстан жеріне Үштік Одақтың әскери тұтқындары орналастырылды. Олар, негізінен, Павлодар, Семей, Ақмола қаларына орналастырылды. Мысалы, Омбыда- 20000 әскери тұтқын, Ақмолада 8612 тұтқын, ал Түркістан өлкесінде 200 мың-ға жуық әскери тұтқын болған. Соғыс жылдары Австрия-Венгрия, Германия тұтқындарының қазақ жеріне әкелінуі өлкенің қоғамдық – саяси жағдайына әсер етті.

Қазақ өлкесінде ерлердің майданға шақырылуы шаруашылық жағдайы дағдарысқа үшыратты. Мысалы, Семей, Ақмола облыстарында жұмысшылардың 50%-ы, Орынборда 40%-ы, Жетісуда-үштен бірі шақырылды. Сондықтан патша үкіметі әскери тұтқындарды жұмысқа пайдалана бастады. Қазақстан жерінде болған әскери тұтқындардың жағдайы қиын болды. 1915 жылы Риддерде ауыр тұрмыстық жағдайға байланысты әскери тұтқындардың ереуілі болды. Соғыс жылдарында әскери тұтқындарға арналған Челябі мен Қостанай аралығында орналасқан Троицк лагері «Өлілер лагері» деп атанды. Сөйтіп, соғыс елдегі жалпы ұлттық дағдарысты тереңдетіп, 1916 жылғы көтеріліске алып келді.