Инфоурок Другое Другие методич. материалыСабақтың тақырыбы. Ілияс Жансүгіров өмірі мен шығармашылығы

Сабақтың тақырыбы. Ілияс Жансүгіров өмірі мен шығармашылығы

Скачать материал

hello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m16f9fa4e.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m8ddea55.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m7e77325a.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m65e035fe.gifhello_html_151ffcdf.gifhello_html_58236a07.gifhello_html_m59ad48d2.gifhello_html_m2d256c29.gifhello_html_m259c7dba.gifhello_html_m763b3f32.gifhello_html_4c0a8427.gifhello_html_m456dd303.gifhello_html_m72feff18.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gifhello_html_m2a7690f7.gif

IV-тоқсан № 1 Айы, күні___________________

Сабақтың тақырыбы. Ілияс Жансүгіров өмірі мен шығармашылығы

Сабақтың мақсаты:

а) Білімділігі.

Ақын І. Жансүгіров өмірі жайында мағлұмат беру. Шығармаларының мән-мағынасын түсіндіру. Жырларындағы композитор, ақындар, күйшілердің өмірі жайынан кеңінен мағлұмат беру.

ә) Тәрбиелігі. қазақ өнерінің, күй өнерінің қара қобызы домбырасының қасиетін дәріптеу.

б) Дамытушылығы: танымдық қызығушылықты оята дамыту, өнерді сүйуге, қабілеттілікті арттыру.

Сабақтың көрнекілігі: І. Жансүгіров портреті, «Шығармалар жинағы» 3 томдық .

Тарихи тұлғалар жайлы интерактивті тақтамен қысқа көрсету.

Сабақта қолданылатын әдіс-тәсілдер: баяндау, түсіндіру, сұрақ-жауап, тест сұрағы, мәнерлеп оқу.

Сабақтың барысы: а) Ұйымдастыру кезеңі оқушылармен амандасу, түгелдеу, сабаққа назарларын аудару.

ә) Үй тапсырмасын сұрау, бағалау

ІІІ тоқсанда өткен материалдарды қайталау.

1) «Бес арыс» деп кімдерді айтамыз?

2) «Жыр алыбы» атанған ұлы ақын туралы не білеміз?

3) Қазақтың тұңғыш ағартушысы туралы қандай мәлімет білесің?

4) Қазақ әдебиетінің негізін қалаған кім еді?

5) Ж.Аймауытовтың қандай романдары бар? т.б.

І. Жансүгіровтің өмірі, ақындық әлемі жағынан сөз қозғап, «Күйші» поэмасынының негізгі басты кейіпкерлері – Кенесары, ханның қарындасы Қарашаш пен күйші өнері, өмірі туралы кеңінен танысатын боламыз.

Жаңа сабақ: Интерактивті тақтадан ақын Ілияс Жансүгіров өмірін, шығармашылығын тыңдау.

«Жылдар сөйлейді» көрнекілігі арқылы І.Жансүгіровтің өмір жолын, шығармашылығын айтып өтемін.

1894ж І. Жансүгіров

1905-1911ж.ж 1916ж 1920ж 1925ж 1928ж 1934-1936ж 1938ж

  1. 1894ж Талдықорған облысы, Ақсу ауылында дүниеге келген.

  2. 1905-1911 жылдары алғашқыда әксінен хат танып, содан соң молдадан оқып, Қарағаштағы татар үлгісіндегі мектепте дәріс алды.

  3. 1916ж «Әншіге» өлеңін жазады

  4. 1920ж Алматыға келіп, үш айлық мұғалімдер курсын бітіреді.

  5. 1925ж Мәскеудегі журналистика институтына түседі.

  6. 1928ж Елге келіп « Еңбекші қазақ» ( қазіргі, «Егемен Қазақстан») газетінде қызмет атқарды. «Сағанақ» деген тұңғыш кітабы жарық көрді.

  7. 1934-1936 жылдары Қазақстанда көркем әдебиет баспасында поэзия бөлімін басқарады.

  8. 1938ж Зұлмат қолына ілігіп, ату жазасына кесіледі.

Сабақты қортындылау:

«Жігітке жетпіс өнерде аз»

«Өнерді үйрен де, жирен»

«Ел іші-алтын бесік»

Үйге тапсырма: «Ел іші-өнер кеніші» тақырыбына шығарма жазып келу.





IV-тоқсан № 2 Айы, күні___________________

Сабақтың тақырыбы. Ілияс Жансүгіровтің «Күйші» поэмасы

Сабақтың мақсаты:

а) Білімділігі.

Ақын І. Жансүгіров өмірі жайында мағлұмат беру. Поэманың мән-мағынасын түсіндіру. Поэмадағы басты кейіпкерлер туралы, өмірі жайынан кеңінен мағлұмат беру.

ә) Тәрбиелігі. қазақ өнерінің, күй өнерінің қара қобызы домбырасының қасиетін дәріптеу.

б) Дамытушылығы: танымдық қызығушылықты оята дамыту, өнерді сүйуге, қабілеттілікті арттыру.

Сабақтың көрнекілігі: І. Жансүгіров портреті, «Шығармалар жинағы» 3 томдық .

І. Жансүгіровтің өмірі, ақындық әлемі жағынан сөз қозғап, «Күйші» поэмасынының негізгі басты кейіпкерлері – Кенесары, ханның қарындасы Қарашаш пен күйші өнері, өмірі туралы кеңінен танысатын боламыз.

Сабақта қолданылатын әдіс-тәсілдер: баяндау, түсіндіру, сұрақ-жауап, тест сұрағы, мәнерлеп оқу.

Сабақтың барысы: а) Ұйымдастыру кезеңі оқушылармен амандасу, түгелдеу, саббаққа назарларын аудару.

ә) Үй тапсырмасын сұрау, бағалау

1) І.Жансүгіров жайлы қандай мәліметтер айта аласыңдар? (дайындаған слайд, реферат қорғау)

2) Ілиястың табиғат жырлары бойынша лирик ақын екенін қалай дәлелдейміз?

3) Өнер тақырыбына арналған қандай шығармаларын білесіңдер?

4) «Күй», «Күйші», «Құлагер» дастандарында кімдер туралы жырлайды?

5) «Құлагер» поэмасындағы Құлагер аттың трагедиясы қалай суреттелген? т.б.

І. Топтастыру

ақын лирик



әнші І. Жансүгіров эпик

кім?


сыршыл журналист – публицист психолог


ІІ Қаламгердің шығармаларын еске түсіру


«Күйші» «Күй» «Жетісу суреттері»





Қаламгердің қандай

«Ағынды менің Ақсуым», шығармаларымен «Дала»

таныссыңдар?




«Құлагер» «Әнші» «Құлагер» поэмасы

2.Жаңа сабақ. Мәнерлеп оқу. (күй таспадан музыка әуені естіліп тұрады)

1. «Күй» және «Күйші» дастандарындағы күйшілер қандай музыкалық аспаптарды қолдануымен ерекшеленеді?

2. Күйшінің шеберлігі дастанда қалай суреттеледі?

3. Қарашаштың бейнесін дастанда оның күй тыңдағандағы көңіл күйі қалай суреттеген?

4. Дастаннан тауып оқып, талдау. (оқушының жеке ойы, әсері)

VIII Мәтінге сатылай кешенді талдау

Шығарманың аты: «Күйші» поэмасы

Тақырыбы: күй,өнер,ғұмыры күймен өткен өнер адамының өрелі биігі

Жанр түрі:дастан (поэма)

Идеясы:күй құдіретін таныту

Кейіпкерлері: Кенесары хан, Күйші, қарындасы Қарашаш

Басты кейіпкердің прототипі: Қарашаш, Күйші

Әдеби – теориялық ұғымдар:

1.Теңеу: «батыр да,хан да, қыз да, қазаншы да – бәрі де домбыраға мінгескендей», мұз құйғандай.

ІХ Қорытынды: VI. Үйге тапсырма.

1. Кейіпкерлерге мінездеме беру, мазмұндау.

2. “Күй тағдыры” тақырыбында ой толғау жазу.

VII. Бағалау.




































IV-тоқсан № 3 Айы, күні___________________

Сабақтың тақырыбы. Ілияс шығармаларының көркемдік ерекшелігі

Сабақтың мақсаты:

а) Білімділігі.

Ақын І. Жансүгіров өмірі жайында мағлұмат беру. Ақын шығармаларының көркемдік ерекшелігін түсіндіру. Ақын шығармаларының тақырыптарына талдау жасауға дағдыландырау.

ә) Тәрбиелігі.Шығармаларындағы тарихи тұлғаларды, терең зерттеп, меңгере отырып, ұлттық құндылығмызды сақтауға, құрметтеуге, мақтаныш ете білуге тәрбиелеу.

б) Дамытушылығы: танымдық қызығушылықты оята дамыту, өнерді сүйуге, қабілеттілікті арттыру.

Сабақтың көрнекілігі: І. Жансүгіров портреті, «Шығармалар жинағы» 3 томдық .

І. Жансүгіровтің өмірі, ақындық әлемі жағынан сөз қозғап, ақын шығармаларының көркемдік ерекшеліктерін талдауға дағдыланамыз.

Сабақта қолданылатын әдіс-тәсілдер: баяндау, түсіндіру, сұрақ-жауап, тест сұрағы, мәнерлеп оқу.

Сабақтың барысы: а) Ұйымдастыру кезеңі оқушылармен амандасу, түгелдеу, саббаққа назарларын аудару.

ә) Үй тапсырмасын сұрау, бағалау

1) «Күйші» поэмасы тақырыбының негізгі идеясы неде?

2) Кейіпкерлер туралы қандай қосымша мәліметтер бар?

3) Халқымыздың күйді қалай түсініп, қалай құрмет тұтатындығ білдіңдер?

4) Күйшінің арман тілегі қалай жырланған?

5) Өнер мен күйді қалай дәріптей алған?

6) Кейіпкерлерге қандай мінездеме бере аласың? т.б.

Жаңа сабақ:

І .Жансүгіровтің «Күйші» поэмасындағы ақынның шеберлігі, көркемдік ерекшелігі

Күйші




Тұтқындағы күйші

Кенесары бейнесі

Ханның қарындасы Қарашаш

Күйшінің қызға ықыласы

Күйшінің ел-жұртын аңсауы



Сұңқылдаған көмейі сыбызғының үніндей...

Ашуы өргек, дария ақыл, жайдары, жайраң қаққан, жаны бала

«Еліме, үйіме қайтарсаңыз», «ескі күйдің бірі түспей... жаңа күй, жаңа жолмен кетті лағып»


Ордадан бұдан артық тілемей-мін, Бер маған осы адамды басы бүтін...

«Домбыраны дүрілдетіп», «батыр да, қыз да бәрі домбыра-ға мінгескендей»




VIII Мәтінге сатылай кешенді талдау


Шығарманың аты: «Күйші» поэмасы

Тақырыбы: күй,өнер,ғұмыры күймен өткен өнер адамының өрелі биігі

Жанр түрі:дастан (поэма)

Идеясы:күй құдіретін таныту

Кейіпкерлері: Кенесары хан, Күйші, қарындасы Қарашаш


Басты кейіпкердің прототипі: Қарашаш, Күйші

Әдеби – теориялық ұғымдар.1.Теңеу: «батыр да,хан да, қыз да, қазаншы да – бәрі де домбыраға мінгескендей», мұз құйғандай.

ІХ Қорытынды: VI. Үйге тапсырма.

1. Кейіпкерлерге мінездеме беру, мазмұндау.

2. “Күй құдыреті” тақырыбында шығарма жазу.

VII. Бағалау.












































IV-тоқсан № 4 Айы, күні__2.04.13_________________

Тақырыбы: М.Әуезовтің шығармашылық өмірбаяны. «Еңлік – Кебек» пьесасы

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік:

а) жазушының әлемдік мәдениетке қосқан үлесі туралы оқушылардың білімдерін жүйелеу.

ә) ұлы суреткердің алғашқы шығармаларынан көрінетін азаматтық рух, еліне, халықына деген махаббатының мән-мағынасын ашу.

б) эпопеяға барар жолдағы автор ізденісіне негіз болған қайнар бұлақтар;

2.Дамытушылық:

а) өнерге айналған өмірді танып білу, өзіндік тұжырым-пікір жасау дағдыларына үйрету;

ә) жазушының суреткер ретіндегі ойшылдық шеберлігіне, тереңдігіне ену, ұғып, меңгеру.

3. Тәрбиелік:

а) туған халқының тағдырына ортақтасу. Адамдық, сүйіспеншілік өсиеттерге баулу.

ә) азаматтық шығармашылығына байланысты альбомдар, буклеттер, зерттеу еңбектер, кітаптар көрмесі, ауызша әдеби журнал, газеттік, журналдық басылымдар т.б.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезені: сәлемдесу, түгелдеу, оқу құралдарын даярлау, жаңа сабаққа назарларын аудару.

Жаңа сабақ:

«Бүкіл әлемді көз алдыңа келтіру үшін, басқалардың көзіне түсіру үшін, адам рухының қадір-қасиетін асқақтата көтеріп, жар салу үшін, (адам) өз биігің – М.Әуезов сияқты асқар шыңың болуы керек»...

М.Әуезовтың ұлылығын түсініп, шыңына шығу сабақтың негізгі мақсаты екенін айтып кетемін.

Қызығушылық ояту

Мағлұмат тани білу

Тақырып туралы толғаныс

М.Әуезов өмірінің ой мен қыры мол, өте күрделі; тарих төрінен алатын орны ерекше, өзіне қызықтырып, тарта береді

Ұлы эпопеяға апарар жолдың басы, Абай шығармаларын танып-білуден басталатын сияқты

М.Әуезовтің қиял-ойы шексіз терең; Мұхтар аға мұхитына терең бойлаған сайын ойыңа ой, сезімге сезім қосылады; жан дүниеміз байи түседі.


Оқушыларда ой қозғау мақсатында: «Жазушы, ірі суреткер, ойшыл, ғалым, ұлағатты ұстаз М.Әуезов жайында не білеміз?» деген сұрақ қойылады.

М.Әуезовтің 100 жылдық мерейтойы әлемдік деңгейде бүкіл қазақ халқының абыройын аспандатқан ұлы оқиға болды. (Сөздің мәнін ашуға жетелеу).

Ұлағатты ұстаз




Драматург

Жазушы





Екінші Абай

Тұңғыш режиссер




Мұхтар Омарханұлы Әуезов

(1907-1961)



Академик профессор



Зерттеуші





Ірі суреткер



Аудармашы




Қазақстандағы тұңғыш футбол командасының ойыншысы



Ойшыл



Ғалым




Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың типі: Жаңа материалды меңгерту

Сабақтың әдісі: Баяндау, түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекілігі: Интерактивті тақта, слайд презентациялары «Абай және Мұхтар».

Өзім шолу ретінде жазушының өскен ортасы, балалық шағы, білім алу жолы, әдеби және қоғамдық қызметінің алғашқы кезеңі т.б. Сондай өсу, іздену, кемелдену шағын әңгіме өзегіне айналдырып баяндаймын. (Жазушы өміріне арналған хронологиялық кестені пайдалану).

Н.Погодин: «Әуезов Қазақстан үшін екінші Абай, біз үшін Шығыстың Шолоховы еді».

М.Әуезовті «Екінші Абай» деуде де белгілі мағына бар. Абай-ұлы реалист ақын. Ол өз заманының өмір шындығын суреттеп, халқының мұң-мүддесін жырлаған биік поэзия жасады. М.Әуезов болса, ол да сол заманның өмір шындығын тұтас қамтып, халық өмірінің ойы мен қырын қопара суреттеген көркем прозаның, кең мағынасында, нағыз поэзияның жаңа шыңын жасады. Абай сыншылдық реализм тұрғысынан өз заманының әлеуметтік міндерін сынай, шеней суреттесе, М.Әуезов те реализм тұрғысынан сол міндерді туғызған себептер мен заңдылықтарды және олардан арылу жолдарын ашып суреттеді. Абайдың эстетикалық мұраты-туған халқының алдан күткен арманына сайса, М.Әуезовтің де эстетикалық мұраты-туған халқының алдағы заманда орындалған арманына саяды. Абай геройлары – М.Әуезовтің де геройлары – ал Абай өз творчествосының ол-эпикалық геройы.

М.Әуезовтің өз халқының жүрегіне үңіліп, ұлы Абай шеше алмаған түйіндерді шешуді мақсат еткенін айтамын.

Жаңа сабақты пысықтау: «Естеліктер сыр шертеді» /әдеби журнал/.

Жазушы шығармашылығын таныстыруды өзімен істес болған, бірге өсіп, бірге оқыған басқалардың естеліктері ұлылықтың қыры мен сырын үйретеді. Мұндай дүниелер бүгінгі жас ұрпақтың сана сарайын ашудағы, үлгі-өнеге, тәрбие берудегі асыл – қазыналардың бірі. Мысалы, «Естеліктер сыр шертеді» атты әдеби-альманах журнал жинағы әр қазақ мектебінде болса нұр үстіне нұр болар еді.

Ой қозғау. «Ақындарды тыңдайық».

І Бөлім. Қазір арамызда жүрген ғалым, жазушы, ақындарды өз даусын оқушыларға үнтаспадан тыңдату.

ІІ Бөлім. Қазір арамызда жоқ аяулы әдебиеттанушы ағалар, ақындар, зерттеуші-сыншылар.

ІІІ Бөлім. Шетел қаламгерлерінің сөздерін тыңдап, ұғып сезіну. (Ш.Айтматов, Луи Арагон, А.Брагин, К.Федин, Олесь Гончар т.б.).

Үзінділер оқылып болғаннан кейін оқушылардың алған әсерін байқау үшін арнайы сұрау-тапсырмалар беріледі:

  1. Оқылған үзінділерден ақынның қандай ой тереңдігі мен сезімін аңғардыңдар?

  2. Ақындар қандай көркемдік суреттеу құралдарын пайдаланған?

  3. Ой нақтылығы, ақындық пафос үннен нені аңғаруға болады?


Қосымша мәлімет:

Мінездеме беруші: Кебек- орта бойлы, тапалдау, кең иықты он бес жасар, қара торы бозбала.Өзі әдепті, үлкендерге сый -құрмет, кішілерге іні деп ізет көрсетеді.Жаудан қашпас, әрқашан ел қамы үшін жанын салып, өлуге дайын.Тым жас болса да, өзінің батылдығымен көзге түсті.Айтқан сөзіне тұрақты, берген уәдесін орындайды.

Еңілік- сұлу, тиянақты, ақылды, қонақжайлы бойжеткен. Кебекті өзінің теңі деп шешті.Сүйіктісіне ғана сырын ашты, өлуге дейін баратынын білдіреді. «Биік қабақ сұрлау қыз» боп бейнеленген.

Нысан абыз- ақылды, сөзге шешен, балгер.Айтқан сөзі ылғи да орындалады.Бал ашып, оның орнына мал алмайды.Жақсылық та, жамандық та болсын, жасырмай шындықты айтып береді.

Іздеуші топ:

Біздің мақсатымыз: тақырыпқа байланысты кітаптан тыс материалдар іздеп табу.Біз біріншіден; осы «Еңілік- Кебек» поэмасындағы екі ғашықтың ұрпағы туралы біраз материалдар іздестірдік. Іздестіру барысында 1990 жылы 25 тамызда «Семей таңы» газетінде жарияланған Қалихан Алтынбаев ағамыздың мақаласын таптық. Онда поэмадағы баланың одан арғы жағдайы сипатталады. Олардың баласын Еңіліктің әкесі Қара (шын аты Ықаң) ақсақал алдырып, оның Ермек деген атын Жадыра деп өзгертіп, өз бауырына басқан. Бұл баладан ұрпақ бар.

Өз заманындағы Тобықтының көсемі, иесі, кейінгі ұрпақтардың киесі, аруағы болған Би ата 1735 жылы ел Сырдың бойынан ауып келе жатқанда Ұлытаудағы Алашахан, Жошыхан бейіті тұрған Кеңгір өзені бойында туғандықтан атын Кеңгірбай деп қояды.Кеңгірбай өз тұсында елін, жерін ішкі- тысқы басқыншы жаудан қорғап келген батыр, сұлтан болған.

Қазіргі кездегі махаббат пен Еңілік- Кебектің махаббатының айырмашылығы жер мен көктей дер едім. Осы ғашықтар поэмасы бүкіл қазақ еліне махаббаттың символы ретінде үлгі боп қала береді деп ойлаймыз.



















































































IV-тоқсан № 2 Айы, күні 8.04.13

Тақырыбы: «Абай жолы» романының эпопеялық сипаты.Ұлылық үлгісі

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік:

а) жазушының әлемдік мәдениетке қосқан үлесі туралы оқушылардың білімдерін жүйелеу.

ә) ұлы суреткердің алғашқы шығармаларынан көрінетін азаматтық рух, еліне, халықына деген махаббатының мән-мағынасын ашу.

б) эпопеяға барар жолдағы автор ізденісіне негіз болған қайнар бұлақтар;

2.Дамытушылық:

а) өнерге айналған өмірді танып білу, өзіндік тұжырым-пікір жасау дағдыларына үйрету;

ә) жазушының суреткер ретіндегі ойшылдық шеберлігіне, тереңдігіне ену, ұғып, меңгеру.

3. Тәрбиелік:

а) туған халқының тағдырына ортақтасу. Адамдық, сүйіспеншілік өсиеттерге баулу.

ә) азаматтық шығармашылығына байланысты альбомдар, буклеттер, зерттеу еңбектер, кітаптар көрмесі, ауызша әдеби журнал, газеттік, журналдық басылымдар т.б.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың типі: Жаңа материалды меңгерту

Сабақтың әдісі: Баяндау, түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекілігі: Интерактивті тақта, слайд презентациялары «Абай және Мұхтар».

Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі

II. Үй тапсырмасын сұрау.

Үй тапсырмасын сұрау мақсатында «Зымыран сұрақтарына» жауап алу.

1) М. Әуезовтің шығармалары туралы не білеміз?

2) Абай қандай белестерден өткен?

3) Құнанбай бейнесі туралы не айта аласың?

4) Романдағы кейіпкерлердің мінез-құлқын қалай бере аламыз, кімге мінездеме бере аласың?

5) М.Әуезовтің алғашқы әңгімелері, оның қазақ прозасына әсері туралы не айтасың?

Жаңа сабақ:

«»...

М.Әуезовтың ұлылығын түсініп, шыңына шығу сабақтың негізгі мақсаты екенін айтып кетемін.

Абай Құнанбаев

Қазақ халқының елдік тарихи, тағдыр жолы, мінез сипаты, ақыл-ойы, тұрмыс-ахуалы, қоңыс-мекені, өнер-өрісі-бәрі де Абай сөзінде тұнып тұр.

Абай-ұрпақтармен жасайтын құдірет иесі.



Ғ. Қайырбеков





Абай





















  1. Абайдың қандай шығармаларын білесіңдер?

    Авторы

    Шығармалары

    Тақырыбы

    Идеясы






  2. Қара сөз деген не?

______________________________________________________________________

  1. Абайдың қара сөздері неше тараудан тұрады?

___________________________________________________________________

  1. «Отыз сегізінші сөз» мәтінінен адамның жақсы мен жаман қасиеттерін жаз:



Жақсы қасиет

Жаман қасиет

Дос көбейту...

Өзін артық көрсеткен, мақтаншақ...





11. Бағалау .

12.Үй тапсырмасы. Оқу, мазмұны, іздену жұмысы .Абай Құнанбаевтың өмірі мен шығармашылық жолы. «Абайдың қара сөздері » ой-толғау жазып келу.























































IV-тоқсан № 6 Айы, күні___9.04.13________________

Сабақтың тақырыбы: Абай өткен белестер.

Мақсаты: а)оқушыларға А. Құнанбайұлының өмірі мен шығармаларының қыр – сырын меңгертіп, тереңдей бойлату, теориялық негіздерді меңгерту.

ә) қорытынды ой түю, есте сақтау қабілетін, оқу дағдысын қалыптастыру

жүйелі, шешен сөйлеуге дағдыландыру .

б) Туған жерін қадірлеу, халқына қызмет ету, ел тірлігі , ел бірлігі , ұрпақ келешегі , адам жанының рухани тазалығы жайлы ойларын жүйелей отырып , адамгершілік пен адамдық

қасиетке тәрбиелеу ,кәсіптік бағдар беру .

Сабақтың типі: Жаңа білім беру сабағы.

Сабақтың әдісі: Түсіндірмелі оқыту әдісі, сұрақ – жауап әдісі.

Көрнекілік: «Әдебиет» электронды оқулық , «Activstudio» интерактивті тақтасы, суреті, кестелер, сызбалар, тест.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі.

2. Үй тапсырмасын сұрау. 2 .Оқушыдан сабақ сұрау.

«Activstudio» интерактивті тақтасында орындалады. 3-оқушы «Шежірелі жылдар сыр шертеді» кестесін іздену жұмысы бойынша толтырады.

3. Үй тапсырмасын бекіту.

Бекіту сұрақтары:

1. Ақын шығармалары саған ұнады ма?

2. Шығарманы оқыған кезде қандай сезімде болдыңдар?

3. Шығарманың ортақ идеясы неде ?.

ІІІ. Жаңа сабақ.

1. Сабақтың тақырыбын хабарлау.

«Даталар тізбегі» тапсырмасы.

3.bmp5.bmp


4.bmp7.bmp


Жауап кілті: 1 – б 1853 ж 2 – а 1855ж 3- б 1858ж 4 – д 1909ж


Сәйкестік тест .


8.bmp

Имандылық жайындағы қара сөздері:1.5.6.22

Қазақ мақалдарын сынаған қара сөздері: 2.8.14.37

Адамгершілік жайлы қара сөздері: 3.9.24.40

Қазақ халқы жайлы қара сөздері: 4.12.35.38

Семинар жұмысы:

«Асыл сөзді іздесең, Абайды оқы ерінбе!»

«Қазақтың бас ақыны»

Абайдың поэмаларының мәні мен мағынасы

Абай аудармалары

Семинар сұрақтары бойынша оқушылардың зерттеу жұмыстарын слайд түрінде қорғату.

Абай Құнанбаевтың өмірі мен шығармашылық жолы туралы деректермен таныстыру

3. Абай Құнанбаевтың өмірі мен шығармашылық жолы мазмұнын меңгерту.

Тарихи сынақхат №1


Кілті: 1. 180км 2. 25 км 3. 1945 ж

Тарихи сынақхат №2




Кілті: 1. 16.IV . 2. 95 жыл. 3. 1940 ж.


Зымыран сұрақ.

1.Ахмет Байтұрсынов 1913 жылы "Қазақ" газетінде жарияланған мақаласында Абайды қалай бағалады? («Қазақтың бас ақыны » деп бағалады.)

2.Қай жазушы Абайды:

"Қазақтың классик әдебиетінің атасы, қазақ поэзиясының күн шуақты асқар биігі", – деп бағалады. (Мұхтар Әуезов)

3.Шыр етіп түскен сәбиді етегіне орап, көтеріп алған мейірбан жүзді қарт әйел, әне, сол қадірлі бидің бәйбішесі, яғни мына сәбидің туған әжесі ... болатын. (Зере)

4.Шешесі мінезге бай, ауылға жайлы, сонысымен аса сыйлы қай бәйбіше еді? (Ұлжан)

5.Тіпті сүйікті немересінің азан айтып қойған кім деген атына тілі келмей, оны "ойлы болсын, аңдағыш болсын, абайлағыш болсын" деген тілекпен Абай атандырған да сол аяулы кәрі әже - тұғын. (Ибраһим)


Ой толғау «Адам , сен де бір жердің перзентісің!» тақырыбында эссе жазу .

Жүрегімнің түбіне терең бойла,

Мен бір жұмбақ адаммын, оны да ойла.

Соқтықпалы соқпақсыз жерде өстім,

Мыңмен жалғыз алыстым, кінә қойма!

«Абай» фильмін көрсету. 7мин 47сек.

Ән : «Құйқылжыр көңіл құсы шартарапқа» әнін оқушыларға үйрету.

Сабақты қорытындылау .

«Жүйесін тапқан сөз жүрекке жетеді» Даналық ойдан дән ізде!

Асыл сөзді іздесең, Абайды оқы ерінбе,

Адамдықты көздесең, жаттап тоқы көңілге.

Сұлтанмахмұт Торайғыров

Абай шығармашылығының дені – халықтың қамын жеген, демократтық идеядан нәр алған, сыншыл реализм бағытымен суреттеген шығармалар.

Тұрсынбек Кәкішев.

Әрбір ұлы ақын тәрізді Абайдың ұлылығы сол – ол қай әдебиеттен үйренсе де, жалаң шәкірт боп қалмай, данышпан ұлттық ақын болды.

Зәки Ахметов

... Адамшылық ой қиялы өте таза, ұлтжанды, елін – жерін сүйген кісі еді.

Міржақып Дулатов

11. Бағалау .

12.Үй тапсырмасы. Оқу, мазмұны, іздену жұмысы .Абай Құнанбаевтың өмірі мен шығармашылық жолы. «Абай - дара, Абай – дана қазақта» шығарма жазып келу.








































IV-тоқсан 5 Айы, күні___11.04.13________________

Сабақтың тақырыбы: «Абай жолы» романында қаламгерлер пікірі.

Мақсаты: а)оқушыларға М.Әуезовтың «Абай жолы» романындағы Құнанбай бейнесін суреттеуі, романға тереңдей бойлату, теориялық негіздерді меңгерту.

ә) қорытынды ой түю, есте сақтау қабілетін, оқу дағдысын қалыптастыру

жүйелі, шешен сөйлеуге дағдыландыру .

б) Туған жерін қадірлеу, халқына қызмет ету, ел тірлігі , ел бірлігі , ұрпақ келешегі , адам жанының рухани тазалығы жайлы ойларын жүйелей отырып , адамгершілік пен адамдық

қасиетке тәрбиелеу ,кәсіптік бағдар беру .

Сабақтың типі: Жаңа білім беру сабағы.

Сабақтың әдісі: Түсіндірмелі оқыту әдісі, сұрақ – жауап әдісі.

Көрнекілік: «Әдебиет» электронды оқулық , «Activstudio» интерактивті тақтасы, суреті, кестелер, сызбалар, тест.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі.

2. Үй тапсырмасын сұрау. 2 .Оқушыдан сабақ сұрау.

3-оқушы «Шежірелі жылдар сыр шертеді» кестесін іздену жұмысы бойынша толтырады.

3. Үй тапсырмасын бекіту.

Бекіту сұрақтары:

1. Ақын шығармалары саған ұнады ма?

2. Шығарманы оқыған кезде қандай сезімде болдыңдар?

3. Шығарманың ортақ идеясы неде ?.

ІІІ. Жаңа сабақ.

  1. Романда Құнанбай бейнесі қалай берілген?

  2. Өзің қалай ойлайсың, өмірдегі Құнанбай қандай болды деп ойлайсың?

  3. Ол туралы қандай мәліметтер мен деректер бар?

  4. Ұлы Абайдың тәрбиесін қалай бақылаған және абайдан не күтті?

  5. Құнанбайдың ел басқарудағы әділдігі мен әділетсіздіктері берілген ба, қалай?

  6. Ұлжан мен әжесі Зере қалай бейнеленген?

Абай Ұқсастығы Құнанбай




Ақын, философ, композитор, Ел басқарған, аға сұлтан,

аудармашы, жаңашыл, сөзге шешен,тапқыр, қажы,

халық қамқоршысы, әдеби тіл Мешіт салдрырған, Меккеге

негізін қалаушы Қонақ үй салдырған



1. Сабақтың тақырыбын хабарлау.

Семинар жұмысы:


Зымыран сұрақ.

1.Ахмет Байтұрсынов 1913 жылы "Қазақ" газетінде жарияланған мақаласында Абайды қалай бағалады? («Қазақтың бас ақыны » деп бағалады.)

2.Қай жазушы Абайды:

"Қазақтың классик әдебиетінің атасы, қазақ поэзиясының күн шуақты асқар биігі", – деп бағалады. (Мұхтар Әуезов)

3.Шыр етіп түскен сәбиді етегіне орап, көтеріп алған мейірбан жүзді қарт әйел, әне, сол қадірлі бидің бәйбішесі, яғни мына сәбидің туған әжесі ... болатын. (Зере)

4.Шешесі мінезге бай, ауылға жайлы, сонысымен аса сыйлы қай бәйбіше еді? (Ұлжан)

5.Тіпті сүйікті немересінің азан айтып қойған кім деген атына тілі келмей, оны "ойлы болсын, аңдағыш болсын, абайлағыш болсын" деген тілекпен Абай атандырған да сол аяулы кәрі әже - тұғын. (Ибраһим)


Ой толғау «Адам , сен де бір жердің перзентісің!» тақырыбында эссе жазу .

Жүрегімнің түбіне терең бойла,

Мен бір жұмбақ адаммын, оны да ойла.

Соқтықпалы соқпақсыз жерде өстім,

Мыңмен жалғыз алыстым, кінә қойма!

«Жүйесін тапқан сөз жүрекке жетеді» Даналық ойдан дән ізде!

Асыл сөзді іздесең, Абайды оқы ерінбе,

Адамдықты көздесең, жаттап тоқы көңілге.

Сұлтанмахмұт Торайғыров

Абай шығармашылығының дені – халықтың қамын жеген, демократтық идеядан нәр алған, сыншыл реализм бағытымен суреттеген шығармалар.

Тұрсынбек Кәкішев.

Әрбір ұлы ақын тәрізді Абайдың ұлылығы сол – ол қай әдебиеттен үйренсе де, жалаң шәкірт боп қалмай, данышпан ұлттық ақын болды.

Зәки Ахметов

... Адамшылық ой қиялы өте таза, ұлтжанды, елін – жерін сүйген кісі еді.

Міржақып Дулатов

11. Бағалау .

12.Үй тапсырмасы. Оқу,мазмұны, іздену жұмысы . «Абай жолы »романындағы Құнанбай бей-несі шығарма жазып келу.






















































IV-тоқсан №6 Айы, күні__15.04.13_____________________________

Сабақтың тақырыбы: Ғ.Мүсірепов - сөз зергері. Шығармасындағы аналар бейнесі.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Ғабит Мүсіреповтің өмірі жайлы әңгімелеу, өз халқымен бірге қуанып, өз халқымен бірге толғанғанды туралы кейіпкерлерінің ұлттық ерекшеліктерімен сипатталатындығына тоқталу. Ой қозғауға, өз пікірлерін ортаға салуға дағдыландыру.

Дамытушылық: Оқушылардың қызығушылығын арттыру, өз ойларын жүйелі сөзбен жеткізуге бейімдеу. Ауызекі сөйлеу тілін дамыту, сөздік қорларын молайту.

Тәрбиелілік: Туған жерін сүюге, Отанын қорғауға тәрбиелеу, бірлікке, татулыққа шақыру. Адамгершілік қасиеттерді әрқашан жадында ұстауға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың типі: Жаңа материалды меңгерту

Сабақтың әдісі: Баяндау, түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекілігі: Интерактивті тақта, слайд презентациялары.

Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі

Сыныпты сабаққа әзірлеу. Сәлемдесу, түгендеу, кабинет тазалығына көңіл бөлу, оқушылардың назарын сабаққа аудару; ол үшін: «Төртеудің хаты» пьесасының авторы кім еді? Әрине Ғ.Мүсірепов. Пеьсаның негізгі тақырыбы жайлы және кейіпкерлер туралы, халық тағдыры туралы қысқаша әңгілеп, сабақты жалғастырамыз.

  • Дұрыс айтасыңдар.

  • Үйге қандай тапсырма берілді?

II. Үй тапсырмасын сұрау.

Үй тапсырмасын сұрау мақсатында «Зымыран сұрақтарына» жауап алу.

1) М. Әуезовтің шығармалары туралы не білеміз?

2) Абай қандай белестерден өткен?

3) Құнанбай бейнесі туралы не айта аласың?

4) Романдағы кейіпкерлердің мінез-құлқын қалай бере аламыз, кімге мінездеме бере аласың?

5) М.Әуезовтің алғашқы әңгімелері, оның қазақ прозасына әсері туралы не айтасың?

III. Жаңа сабақ.

Әуелі мына тақтада тұрған сөзді жазып алайық. Бұл сөз бүгінгі сабағымыздың эпиграфы болады: «Ұлттың сақталуына да, жоғалуына да себеп болатын нәрсенің ең қуаттысы – тіл. Сөзі жоғалған жұрттың өзі де жоғалады...» А.Байтұрсынұлы.

«Тілден биік асқар жоқ, тілден асқан байлық жоқ, тілден терең теңіз жоқ.» Ғабит Мүсірепов.

Ғабит Мүсіреповтің әңгімелерін үлкен төрт топқа бөлуімізге болады.

1. Өмір жайлы әңгімелері. Ана туралы әңгімелері.

2. «Ұлпан романы»

3. Ел-жұрт, халықтың күнделікті тұрмыс-тіршілігі, болмысы жайлы.

4. Прозалары, пьесалары.

Шығармалары:

Р/с

Шығармалары



«Автобиографиялық әңгіме»

Өзі туралы әңгімелері

1

«Қос алқар», «Көк үйдегі көршілер» әңгімелері – (1929), «Күсен» (1930), «Бір адым кейін, екі адым ілгері» (1932), «Талпақ танау»(1934),

Әңгіме, повесттері


«Ана туралы новеллалар», «Ананың арашасы», «Ашынған ана», «Ананың арашасы» (1934), «Ер ана» (1942), «Ақлима» (1944)

Ана туралы

3

«Адамның анасы», «Өлімді жеңген ана»

М.Горькийдің шығармаларын аударды

4

«Қазақ солдаты»(1953), «Оянған өлке»,«Ұлпан» романы (1974)


5

«Қыз Жібек» (1934), «Қозы Көрпеш – Баян сұлу» (1939), «Ақан сері – Ақтоты» (1941), «Амангелді»

Пеьсалары

6

«Отырықшы елді нәсілінен таныма, кәсібінен таны», «Кекшіл адам ызаланғаннан қылқынып өледі», Қазақ деген ел – азаттықты сүйетін, мал-жаны үшін іші күйетін халық», Бақытқа қол жету – азап, одан айырылу – мазақ», «Өсектің сыбыры, сөздің жыбыры жаман», «Ай мен күн айқайламай-ақ шығады», «Өзі асылдың болады сөзі де асыл», «Ананың арқасында қайыс қамшы қысыр жыландай жүйіткіп жүр», т.б.

Жазушы шығармаларында жиі кездесетін өткір теңеулер, астарлы мағыналы сөз, нақыл боларлық терең ойлы тіркестер.


IV. Сабақты бекіту.

Ғабит Мүсірепов шығармаларындағы аналар бейнесі.

1. Ғ.Мүсіреповтің «Ашынған ана», «Аананың арашасы», «Ер ана», «Ақлима» әңгімелеріндегі ана бейнелерін қалай суреттеген?

2. Әңгімелерді оқытып, кейіпкерлерді талдату.

3. «Талпақ танау» әңгімесінің мазмұнын аштыру .

4. Ғабит әңгімелерінің өзектілігі неде? Топтастырып жазу.

V. Қорытындылау.

VI. Үйге тапсырма.

1.«Ашынған ана», «Ананың арашасы», «Ер ана», «Ақлима» мазмұндау.

2. “Ана – өмір тірегі” тақырыбында шығарма жазу.

VII. Бағалау.



































IV-тоқсан №12 Айы, күні___16.04.13_______________________________

Сабақтың тақырыбы: Ғ.Мүсірепов. «Ұлпан» романы.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Ғ.Мүсіреповтің өмірінен мәлімет беру, шығармалары жайында әңгімелеу, жазушының шығармаларындағы халықтың тарихи оқиғаларының суреттелуіне тоқталу;

Дамытушылық: оқушылардың танымдық деңгейін көтеру, ауызекі сөйлеуге, әңгімелей білуге үйрету;

Тәрбиелік: Туған жерін сүюге, Отанын қорғауға тәрбиелеу, бірлікке, татулыққа шақыру. Адамгершілік қасиеттерді әрқашан жадында ұстауға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың типі: Жаңа материалды меңгерту

Сабақтың әдісі: Баяндау, түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекілігі: Интерактивті тақта, слайд презентациялары.

Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі

II. Үй тапсырмасын сұрау.

Үй тапсырмасын сұрау мақсатында «Зымыран сұрақтарына» жауап алу.

1) Ғ.Мүсірепов қай жерде туылған?

2) Ғабит кім?

3) Қандай шығармаларын білеміз?

4) Шығармаларындағы аналар бейнелері туралы

5) Ғ.Мүсіреповтің шығармаларындағы «Ана» тақырыбына романтикалық сарынды кімдерден үйренді ?

6) Қандай әңгімелері мен повесті, романдарын білесің?

7) Шығармашылық жолдары туралы қосымша материалдарын қорғату. (реферат немесе слайд)

III. Жаңа сабақ. Жазушының «Ана» тақырыбындағы шығармаларының жиынтығы ретінде 1974 жылы «Ұлпан» романы дүниеге келді. «Ұлпан» – ел шежіресінің мазмұнына құрылған роман. Романда қазақ аулының жүзжылдық тұрмысы, әдет-ғұрпы, барымта, қалыңмал беріп қыз айттыру, бай мен кедей арасындағы, ел арасындағы жер дауы, жесір дауы кең көлемде сөз болады. Романдағы басты кейіпкер Есеней қалың керей-уақтың билігін қолына мықтап ұстаған аузы дуалы би, атақты бай. Ерекше кейіпкер бірі – Ұлпан. (Романды қысқаша түрін мәнерлеп оқу және талдау)

Талдауға арналған тапсырмалар мен сұрақтар:

1. Романның басты кейіпкері кім?

2. Ұлпанның бойындағы адамгершілік ұлы қасиеттерін мысал келтіре талдау.

3. Романдағы Есеней бейнесін, өзіндік ерекшеліктерін талда.

4. Шығармадағы ана тақырыбы, өмір шындығы қалай суреттелген?

5. Кейіпкерлердің психологиялық ерекшеліктерін суреттеу шеберлігіне мысал келтіре отырып талдау

6. Шығарманың тілдік ерекшелігін ажырату.

7. Романды оқып шығып, ирония, сарказмға құрылған сөз тіркестерін теріп жазу, мазмұндау

YI.Сабақты бекіту. Венн диаграммасы арқылы кейіпкерлерге мінездеме.

Есеней Ұлпан Торсан

Аузы дуалы би, өте бай, қисық, қыңырлығымен бірге сөзге тоқтайтын, өр өктемдікті ұстайтын, айбатты жан.

Ерке өскен, жалғыз қыз, өз қалауымен тұрмыс құрды, орта жүз руын басқарған әулие ана, халық құрметтеген, ақылгөй, адал жар, ел қамын ойлайтын қайраткер

Тойымы жоқ, адамгершіліктен жұрдай, озбыр, дүние қоңыз, қара басының қамын ойлаған күшік күйеу, залым адам.

YII. Сабақты қорытындылау.

ҮІІI. Үйге тапсырма: «Ұлпан» романын толық нұсқасын оқу және кейіпкерлерге мінездеме беру, салыстыра отырып талдау.

ІX.Бағалау.





IV-тоқсан №13 Айы, күні___18.04.13_______________________________

Сабақтың тақырыбы: Ғ.Мүсірепов. «Ұлпан» романындағы Ұлпан бейнесі.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Ғ.Мүсіреповтің өмірінен мәлімет бере отырып, шығармалары жайында әңгімелеу, жазушының шығармаларындағы халықтың тарихи оқиғаларының суреттелуіне тоқталу;

Дамытушылық: оқушылардың танымдық деңгейін көтеру, ауызекі сөйлеуге, әңгімелей білуге үйрету, шығармадағы кейіпкерлерге адамгершілік тұрғысынан талдай білуге және көзқарастарын тереңдете түсуге, ой қозғауға, өз пікірлерін ортаға салуға дағдыландыру;

Тәрбиелік: жазушы шығармаларынан өзіне өнеге алуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың типі: Өткен материалды меңгерту, талдау

Сабақтың әдісі: Баяндау, түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекілігі: Интерактивті тақта, слайд презентациялары.

Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі

II. Үй тапсырмасын сұрау.

Үй тапсырмасын сұрау мақсатында «Зымыран сұрақтарына» жауап алу.

1) «Ұлпан» романы қандай роман түріне жатады?

2) Романда сен білетін қандай тарихи адамдар кездесті? Олар жайлы не айта аласың?

3) Романның басты кейіпкерлері кімдер?

4) Шығармадағы кімнің образдары ұнады?

5) Ғ.Мүсіреповтің шығармаларындағы ана тақырыбы қалай суреттелген?

6) Өзің қандай әсер, тәрбие алдың?

7) Кімге, қандай мінездеме бере аласың? (реферат немесе слайд)

Оқушылардың зертеулерін қорыту, жинақтау;

1. «Ғабит кім?» деген сұрақ төңірегінде ойымызды жинақтайық.

публицист

драмматург



аудармашы





Жазушы

Әдебиет зерттеуші, филолог

Ғабит кім?





Қоғам қайраткері



Ағартушы - демократ



этнограф




2. «Бізге мәлім деректер» айдарында Ғ.Мүсіреповтің өмірі туралы мәліметтермен таныстырады.

III. Жаңа сабақ. Жазушының «Ана» тақырыбындағы шығармаларының жиынтығы ретінде 1974 жылы «Ұлпан» романы дүниеге келді. «Ұлпан» – ел шежіресінің мазмұнына құрылған роман. Романда қазақ аулының жүзжылдық тұрмысы, әдет-ғұрпы, барымта, қалыңмал беріп қыз айттыру, бай мен кедей арасындағы, ел арасындағы жер дауы, жесір дауы кең көлемде сөз болады. Романдағы басты кейіпкер Есеней қалың керей-уақтың билігін қолына мықтап ұстаған аузы дуалы би, атақты бай. Ерекше кейіпкер бірі – Ұлпан. (Романды қысқаша түрін мәнерлеп оқу және талдау)

Талдауға арналған тапсырмалар мен сұрақтар:

1. Романның басты кейіпкері кім?

2. Ұлпанның бойындағы адамгершілік ұлы қасиеттерін мысал келтіре талдау.

3. Романдағы Есеней бейнесін, өзіндік ерекшеліктерін талда.

4. Шығармадағы ана тақырыбы, өмір шындығы қалай суреттелген?

5. Кейіпкерлердің психологиялық ерекшеліктерін суреттеу шеберлігіне мысал келтіре отырып талдау

6. Шығарманың тілдік ерекшелігін ажырату.

7. Романды оқып шығып, ирония, сарказмға құрылған сөз тіркестерін теріп жазу, мазмұндау

YI.Сабақты бекіту. 1. Романның тілдік ерекшелігін қалай байқадыңдар? Мысалдармен дәлелдеу

YII. Сабақты қорытындылау.

ҮІІI. Үйге тапсырма: «Ұлпан» романын толық нұсқасын оқу және кейіпкерлерге мінездеме беру, салыстыра отырып талдау.

ІX.Бағалау.





















































IV-тоқсан №14 Айы, күні__________________________________

Сабақтың тақырыбы: І.Есенберлин. «Көшпенділер» трилогиясы.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: І Есенберлиннің өмірінен мәлімет бере отырып, шығармалары жайында әңгімелеу, жазушының шығармаларындағы халықтың тарихи оқиғаларының суреттелуіне тоқталу;

Дамытушылық: Оқушылардың танымдық деңгейін көтеру, ауызекі сөйлеуге, әңгімелей білуге үйрету, шығармадағы кейіпкерлерге адамгершілік тұрғысынан талдай білуге және көзқарастарын тереңдете түсуге;

Тәрбиелік: Оқушыларды адамгершілікке, сүйіспеншілікке тәрбиелеу. Өз халқының мәдени және тарихи мұрасын құрметтеуге, сақтауға және сол арқылы патриоттық сезімдерін жетілдіруге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың типі: Жаңа материалды меңгерту.

Сабақтың әдісі: Түсіндірмелі оқыту әдісі, баяндау, сұрақ – жауап

Көрнекілігі: Интерактивті тақта, слайд презентациялары. Бейне фильмдер, деректер.

Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі

II. Үй тапсырмасын сұрау.


Үй тапсырмасын сұрау мақсатында «Зымыран сұрақтарына» жауап алу.

1) «Ұлпан» романы қандай роман түріне жатады?

2) Романда сен білетін қандай тарихи адамдар кездесті? Олар жайлы не айта аласың?

3) Романның басты кейіпкерлері кімдер?

4) Шығарманы оқыған кезде қандай сезімде болдыңдар?

5) Ғ.Мүсіреповтің шығармаларындағы ана тақырыбы қалай суреттелген?

6) Шығарманың ортақ идеясы неде?

7) Жазушы шығармалары саған ұнады ма?

III. Жаңа сабақ. Қазақ әдебиетінің 1956-1990 жылдардағы даму жолына (слайд арқылы) шолу жасау.

1. 1956-1967 жылдары – Жаңғыру кезеңі; Қазақ әдебиеті дамуының бұл кезеңі алдыңғы дәуірге қарағанда бірсыпыра өзгешеліктерімен ерекшеленеді. Т.Ахтанов «Боран» (1963) романы, Т.Әлісқұловтың «Ақ боз ат» (1962) романы, С.Жүнісовтің «Жапандағы жалғыз үй» романы, З.Шашкиннің «Теміртау» (1960), Ғ.Мұстафиннің «Дауылдан кейін» (1957), Х.Есенжановтың «Ақ Жайық» (1957-1965), Ә.Нұрпейісовтің «Қан мен тер» (1961-1970) сияқты романдарында халықтың азаттық жолында күресін, өмір үшін таласын суреттейді. С.Бақбергеновтің «Қайран шешем» (1963) романы. Ол – күйші Дина Нұрпейісованың өмірі мен өнері туралы шығарма.

2.Кеңестік қазақ әдебиетінің соңғы дәуірі (1968-1990). І.Есенберлиннің «Көшпенділер», «Алтын Орда» сияқты күрделі трилогия-романдары, М.Мағауиннің «Аласапыран», Ә.Кекілбаевтың «Үркер», «Елең-алаң» романдары Қазақ – Ресей қарым-қатынасының басталуы мен күрделі жағдайы туралы айтылады. Қазақ-қалмақ жаугершілігі туралы Ә.Әлімжановтың «Жазушы», С.Сматаевтың «елім-ай» романдары. Тарихи тұлғалар туралы Ә.Әлімжановтың «Махамбеттің жебесі», С.Жүнісовтің «Ақан сері»З.Ақышевтың «Жаяу Мұса», Ш. Мұртазаның «Қызыл жебе» романдары


ІҮ. Ілияс Есенберлиннің өмірі мен шығармалары туралы. 1915 жылы Ақмола облысы, Атбасар қаласында дүниеге келген. 1940 жылы Қазақ тау-кен институтын бітірген. Ұлы Отан соғысына қатысқан. Соғыстан кейінгі жылдары филормонияны, «Жазушы» баспасын басқарып, әртүрлі салада қызметкер атқарды. Жазушы Алматыда дүние салды. Қазақ әдебиетінде романдарының саны ең көп көрнекті жазушылардың бірі. Ол «Айқас» (1967), «Ғашықтар» (1968), «Алтын құс» (1971), «Көлеңкеңмен қорғай жүр» (1974), «Маңғыстау майданы» (1978), «Аманат» (1978) т.б. романдарын оқырман назарына ұсынған. Тарихи романдары. Жазушы атын әлемге танытқан «Қаһар», «Алмас қылыш», «Жанталас» атты тарихи романдарынан тұратын «Көшпенділер» трилогиясын жазды.

Ү. «Көшпенділер» фильмін көрсету. 7мин 47сек.

ҮІ.Сабақты бекіту. 1. Романның тілдік ерекшелігін қалай байқадыңдар? Мысалдармен дәлелдеу 2. І.есенберлиннің қазақ әдебиетінде орны қандай романдарымен айқындалады?

3. «Көшпенділер» трилогиясын біріктіріп тұрған ортақ тақырыптар 4. «Алмас қылыш» романының басты идеясы неде деп ойлайсың?

YII. Сабақты қорытындылау.

ҮІІI. Үйге тапсырма: «Қаһар», «Жанталас», «Алмас қылыш» романын толық нұсқасын оқу және кейіпкерлерге мінездеме беру, салыстыра отырып талдау.

ІX.Бағалау.





IV-тоқсан №15 Айы, күні_______________________________

Сабақтың тақырыбы: І.Есенберлин. Шығармадағы халық өмірінің тарихи шындығы.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: І Есенберлиннің өмірінен мәлімет бере отырып, шығармалары жайында әңгімелеу, жазушының шығармаларындағы халықтың тарихи оқиғаларының суреттелуіне тоқталу;

Дамытушылық: Оқушылардың танымдық деңгейін көтеру, ауызекі сөйлеуге, әңгімелей білуге үйрету, шығармадағы кейіпкерлерге адамгершілік тұрғысынан талдай білуге және көзқарастарын тереңдете түсуге;

Тәрбиелік: Оқушыларды адамгершілікке, сүйіспеншілікке тәрбиелеу. Өз халқының мәдени және тарихи мұрасын құрметтеуге, сақтауға және сол арқылы патриоттық сезімдерін жетілдіруге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың типі: Жаңа материалды меңгерту.

Сабақтың әдісі: Түсіндірмелі оқыту әдісі, баяндау, сұрақ – жауап

Көрнекілігі: Интерактивті тақта, слайд презентациялары. Бейне фильмдер, деректер.

Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі

II. Үй тапсырмасын сұрау.


Үй тапсырмасын сұрау мақсатында «Зымыран сұрақтарына» жауап алу.

1) «Алмас қылыш» романы қандай роман түріне жатады?

2) Романда сен білетін қандай тарихи адамдар кездесті? Олар жайлы не айта аласың?

3) Кенесары мен Қоңырқұлжа бейнесін салыстырып, қалай тұжырым жасай аласың?

4) «Жанталас романындағы Әбілқайыр ханның мақсатын патша әкімдері ойыншыққа айналдырғысы келгенін қалай түсіндіре аласың?

5) І.Есенберлиннің шығармаларындағы тарихи шындық туралы қалай суреттелген?

6) Шығарманың ортақ идеясы неде? Романдағы Абылай бейнесіне сипаттама беріңдер.

7) Жазушы шығармалары саған ұнады ма?

III. Жаңа сабақ. Шығармадағы халық өмірінің тарихи шындықтарын, қосымша тарихи деректермен толықтыра түсу. Тарихи тұлғаларды слайд арқылы көрсете отырып, талдату.

Оқушыларға тарихи деректер арқылы ойын дамыта отырып, шындықтарды және тарихи тұлғалармен дәлелдету.

ІҮ. «Көшпенділер» фильмін көрсету. 10мин .

ҮІ.Сабақты бекіту. 1. Романның тілдік ерекшелігін қалай байқадыңдар? Мысалдармен дәлелдеу 2. І.есенберлиннің қазақ әдебиетінде орны қандай романдарымен айқындалады?

3. «Көшпенділер» трилогиясын біріктіріп тұрған ортақ тақырыптар 4. «Алмас қылыш» романының басты идеясы неде деп ойлайсың?

YII. Сабақты қорытындылау.

ҮІІI. Үйге тапсырма: «Қаһар», «Жанталас», «Алмас қылыш» романын толық нұсқасын оқу және кейіпкерлерге мінездеме беру, салыстыра отырып талдау. (Реферат, слайдтар жасау)

ІX.Бағалау.


























IV-тоқсан №16 Айы, күні____________________

Сабақтың тақырыбы: Қазақ халқының азаттық жолындағы күресі.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Қазақ халқының басынан өткен небір сұрапыл, жойқын ұрыстардың болғаны және романдағы қазақ халқының бастан кешкен қиын кезеңдерінде азаттық үшін арпалысқан алып тұлға-Абылай хан, Кенесары бабаларымыздың өмірі, жасаған ерліктері,  жорықтары жайлы мағлұмат беру.

Дамытушылық: Оқушылардың танымдық деңгейін көтеру, ауызекі сөйлеуге, әңгімелей білуге үйрету, шығармадағы кейіпкерлерге адамгершілік тұрғысынан талдай білуге және көзқарастарын тереңдете түсуге;

Тәрбиелік: Оқушыларды адамгершілікке, сүйіспеншілікке тәрбиелеу. Өз халқының мәдени және тарихи мұрасын құрметтеуге, сақтауға және сол арқылы патриоттық сезімдерін жетілдіруге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың типі: Жаңа материалды меңгерту.

Сабақтың әдісі: Түсіндірмелі оқыту әдісі, баяндау, сұрақ – жауап, модульдік әдіс.

Көрнекілігі: Интерактивті тақта, слайд презентациялары, деректер.

Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі

II. Үй тапсырмасын сұрау. «Зымыран сұрақтарына» жауап алу

  1. Әбілхайыр хан мен Жәнібек хан туралы мәлімет.

  2. Романның маңызды оқиғалары

  3. Жазушы қазақ халқы тарихының қандай маңызды оқиғаларын аша білген?

  4. Ұлы тұлғалар туралы қандай мәліметтер бар? Өзің бұрыннан білетінің кім?

  5. Шығармада қандай тұлғалар бар екен?

  6. Трилогияның Қазіргі тарихымыздан алатын орны және маңыздылығы туралы не айта аласың?

III. Жаңа сабақ. Шығармадағы халық өмірінің тарихи шындықтарын, қосымша тарихи деректермен толықтыра түсу. Тарихи тұлғаларды слайд арқылы көрсете отырып, талдату.

Оқушыларға тарихи деректер арқылы ойын дамыта отырып, шындықтарды және тарихи тұлғалармен

дәлелдету. Тақырыпты талдауға арналған сұрақтар:

1) Трилогиядағы Ұлы тұлғалар туралы мәлімет

2) «Қаһар» кітабындағы Кенесары Қасымов бастаған Ресей отаршылдығына қарсы күресі

3) Шығармадағы адамдардың күйініш-сүйініші, арман-өкінішімен, мұраты және кейіпкерлер тағдыры

4) Кенесары кімнің қолында қаза болды? Оған себеп не?

5) «Батыр аңғал болады» дегенге қалай қарайсыңдар? Батырлар жырындағы мысалдармен салыстыра отырып, сиапттау.

6) Романдағы Кенесары бейнесі қалай сомдалған?

7) Кенесары бастаған қозғалыстың белгілі батырлары кім? (Ағыбай, Иманның, Төлебайдың, Басықараның бейнелері)

ІҮ. Логикалық модель

«Қаһар» романы

1. Тақырыбы

2. Идеясы

3. «Алмас қылыш», «Жанталас», «Қаһар» романдарындағы қазақ халқының тәуелдік үшін табанды күресінің үйлесімі қалай?

4. Кенесары кім? Кенесарының шығу тегі қалай? Кімнің ұрпағы?

5. Кенесарының азаттық жолындағы күресі қалай бейнеленген?

7. Жазушы азаттық жолындағы күресті қалайша көрсетпекші болды?

6. Қазақ халқына бостандық алу туралы Кенесарының өзі не ойлайды?



ҮІ.Сабақты бекіту. 1. Романның тілдік ерекшелігін қалай байқадыңдар? Мысалдармен дәлелдеу 2. І.есенберлиннің қазақ әдебиетінде орны қандай романдарымен айқындалады?

3. «Көшпенділер» трилогиясын біріктіріп тұрған ортақ тақырыптар 4. «Алмас қылыш» романының басты идеясы неде деп ойлайсың?

YII. Сабақты қорытындылау.

ҮІІI. Үйге тапсырма: «Қаһар», «Жанталас», «Алмас қылыш» романын толық нұсқасын оқу және кейіпкерлерге мінездеме беру, салыстыра отырып талдау. (Реферат, слайдтар жасау)

ІX.Бағалау.
































































IV-тоқсан №17 Айы, күні__________________________________

Сабақтың тақырыбы: М.Мақатаевтың шығармашылық жолы, қазақ поэзиясына қосқан үлесі.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: М.Мақатаевтың өмірінен мәлімет бере отырып, ақынның қазақ поэзиясына қосқан үлесіне талдау жасау, өлеңнің тақырыбы мен идеясын және ерекшелігін түсіндіру. Ақынның патриоттық, реалистік, романтикалық тақырыптағы өлеңдерінің өжеттілігін, өмірдегі көрген қасіреті және әділетсіздіктерді бетке айтқан ақын екендігін ұғындыру.

Дамытушылық мақсаты: ақын поэзиясындағы өр рухты оқушы бойына қалыптастыру, шығармашылық ізденіске бағыттау және сөйлеу мәнерін, есте сақтауын дамыту.

Тәрбиелік мақсаты: елін, жерін сүюге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: компьютерлік технология арқылы өткізілген кіріктірілген сабақ.

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздендіру, шығармашылық тапсырмалар.

Пайдаланылатын көрнекіліктер: Мұқағалидің өміріне қатысты суреттер, ақын-жазушылардың Мұқағали шығармашылық жұмыстарына берген анықтамалары, Мұқағалидің сөзінде жазылғын таспадағы өлеңдері, Мұқағали күнделігі және хаттары.

Пәнаралық байланыс: тарих, қазақ тілі, саз өнері.

І.Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру бөлімі.

2. Үй тапсырмасын сұрау.

ІІ. Жаңа сабақ. Электронды оқулықпен жұмыс.

І бөлім. Мұқағали өмірінен мәліметтер.

  1. Ақын өмірі туралы қысқаша мәліметті оқып, түсінгендерін айтады.

2) Берілген суреттер жайында мағлұматтармен танысады.

Жаңа сабақты Мұқағалидің мына өлеңімен бастаймын.

Көрер едiң,http://qasym.kz/images/stories/videos/mukagali.jpg

Шаламын ба, отпын ба,

Бiлер едiң,

Ақынмын ба, жоқпын ба?..

Кектендiрген хан Жәңгiр де жоқ мұнда,

Кектенетiн Махамбет те жоқ мұнда.

Түсiнер ең,

Езбiн бе, әлде ермiн бе.

Байқар едiң,

Артықпын ба, кеммiн бе?..

Мен Спартак бола алмадым, не шара,

Сенiң өзiң Цезарь болып көрдiң бе?!

Сырым да – осы,

Жырым да- осы,

Алдыңда.

Байқашы бiр,

Бықсыдым ба, жандым ба?

...Махаңдар жоқ,

Махаңдардың сарқыты –

Мұқағали Мақатаев бар мұнда!

1.Ол 1931 жылдың 9-ақпанында Алматы облысы, қазіргі Райымбек (бұрынғы Нарынқол) ауданының Қарасаз ауылында дүниеге келген. Әкесі соғыста қаза тауып, анасы мен әжесінің тәрбиесінде өсті. 1948 — 49 жылы ҚазМУ-дың филология факултетінде оқыған. К.Маркс атындағы кеңшарда (қазіргі “Текес”) ауылдық кеңес хатшысы, мектепке мұғалім болды. 1948 жылы орта мектепті бітірісімен, мәдени-ағарту саласында түрлі қызметтер атқарды.

Мектепте әдебиет пәнінен сабақ берді. Аудандық газетте әдеби қызметкер болып істейді.

Ол 1962 жылы Алматыға қоныс аударып, әдеби ортаға етене араласа бастайды. Алматы Шет тілдері институтының неміс тілі, Қазақ мемлекеттік университетінің филология факультеттерінде оқып және Мәскеудегі М. Горький атындағы әлем әдебиеті институтында білім алады.

Мұнан соң «Социалистік Қазақстан» (қазіргі «Егемен Қазақстан») газетінің (1962-1963 жж.), «Мәдениет және тұрмыс» (қазіргі «Парасат») (1963-1965 жж.), «Жұлдыз» (1965-1972 жж.) журналдарының редакциясында, Қазақстан Жазушылар одағында (1972-1973 жж.) қызмет атқарады. Мұқағали Алматыдағы қазақ әдебиеті мен өнерінің қаймақтары шоғырланған ортада өткерген аз ғана жылдар ішінде өзіндік дара үнін, суреткерлік қайталанбас дарынын танытып, өнімді еңбектене білді. «Ильич» (1964), «Армысыңдар достар» (1966), «Қарлығашым келдің бе?», «Мавр» (1970), «Аққулар ұйықтағанда» (1973), «Шуағым менің» (1975) атты жыр жинақтарын көзінің тірісінде жариялап үлгерді. Мұқағали поэзиясының қайнар көзі, шабыт тұғыры туған елі, өскен жері, Отан тағдыры, замана тынысы, замандастарының арман аңсары. Осының бәрін Мұқағали жас дарынға тән қайталанбас шеберлікпен, тәңірдің таңдайынан төгілгендей поэтикалық мінсіз үйлесіммен, әр жүрекпен тіл табысар сыршыл да шыншыл сезіммен, нағыз поэзияға ғана тән бейнелі образдармен бедерлеп, өлмес өнер деңгейінде туындатып отырған.

Ақынның тұңғыш өлеңдері “Қырман басында”, “Қойшы бала — Әкітай” ауданындағы “Советтік шекара” газетінде жарияланды (1949). “Інімнің ойы”, “Шебер” өлеңдері “Жастық жыры” атты жинаққа енді (1951). Алғаш Мұқағали талантын бағалаған Ә.Тәжібаев: “Өзіңнен де жігерлілеу, оттылау жас жеткіншек жеткенде, мақтанбасқа бола ма?!” деген еді (“Қазақ әдебиеті”, 18.3.1960).

Мұқағалидің “Қарлығашым, келдің бе?”, “Дариға жүрек” (1972 ж.), “Аққулар ұйықтағанда”, “Шуағым менің” (1975 ж.), “Соғады жүрек”, “Шолпан”, “Жырлайды жүрек”, “Өмір-өзен”, ”Өмір-дастан” және т.б. жыр жинақтары, сондай-ақ, “Қош, махаббат!” (1988 ж.) атты прозалық кітабы да бар. Біршама өлеңдеріне ән жазылды. Өзін аудармашылық қырынан да сынап көрген Мұқағали Дантенің “Құдіретті комедиясының” “Тамұқ” деген бөлімін (1971 ж.), Шекспирдің “Сонеттерін” (1970 ж.), Уолт Уитменнің өлеңдерін (1969 ж.) қазақ тіліне аударды. Ақынның көзі тірісінде 3 аударма кітабы [У.Уитмен, “Шөп жапырақтары” (1969); У.Шекспир, “Сонеттер” (1970); Д.Алигерьи, “Құдіретті комедиясының” “Тамұқ” бөлімі (1971)], 8 жыр жинағы [“Ильич” (1964), “Армысыңдар, достар” (1966), “Қарлығашым, келдің бе?” (1968), “Мавр” (1970), “Дариға-жүрек” (1972), “Аққулар ұйықтағанда” (1974), “Шуағым менің” (1975), “Өмірдастан” (1976)] жарық көрді. У.Уитмен, У.Шекспир, Н.Тихонов, Р.Бернс, Ф.Ансари, А.Акопян, А.Исаакян, Е.Евтушенко, Ф.Моргуннің бірнеше өлеңдерін аударды. Ю.А. Александров, М.М. Курганцев тәржімалаған ақын өлеңдері “Зов души” деген атпен орыс тілінде басылып шықты
.

2. Мұқағалидің сөзінде жазылғын көптеген өлеңдері бар. Ақынның поэзиясындағы өлеңдер халық жадында мәңгі сақталады.

Қорытынды. Мұқағали – ақиық ақын. (Суреттер топтамсын көре отырып, мынадай қорытынды түйін жасалады.)

  • Мұқағали – халқын, Отанын сүйген сүйген патриот ақын. Оның өлеңі – елін тереңнен сүюдің айқын белгісі.

  • * Мұқағали поэзиясы – өзіне тән бедері, айшығы, өр рухы бар поэзия.

  • Мұқағали өлеңдерінің бүгінгі ұрпаққа да, келер ұрпаққа да берер тағылымы мол үлгісі.

Үйге тапсырма. (деңгейлік)

Міндетті деңгей

Мұқағалидің өлеңдерін қарап шығыңыз. Онда өмір шындығы мен әділетсіздік қалай беріледі?

Мүмкіндік деңгей

1. “Мұқағали – ақиық ақын” дегенді қалай түсіндің?

2. Қалаған өлеңдеріңізді жаттап алыңыз.

Шығармашылық деңгей

Алған білімдеріңізді қорытындылап, “Мұқағали – поэзияның падишасы” тақырыбына эссе жаз.


http://qasym.kz/images/stories/videos/mukagali_makataev2.jpghttp://qasym.kz/images/stories/videos/f7fe736d-a57f-4d32-9000-b424c78cda06_mw800_s.jpg






IV-тоқсан №18 Айы, күні__________________________________


Сабақтың тақырыбы: Мұқағали Мақатаев «Райымбек!, Райымбек!» поэмасы
Сабақтың презентациясы:  М. Мақатаев «Райымбек!, Райымбек!» поэмасы (PDF)
Сабақтың мақсаты: А) Білімділігі:  Поэмадағы қазақ халқының бастан кешкен қиын кезеңдерінде азаттық үшін арпалысқан алып тұлға-Райымбек баба өмірі, жасаған ерліктері,  жорықтары жайлы мағлұмат беру.
ә) Дамытушылығы: Оқушының сөйлеу тілін дамыту, ауызша да, жазбаша да еркін, шешен, көркем сөйлеуге   үйрету.

 Б) Тәрбиелігі:   Елін, жерін қорғауға даяр болуға шақыру, батыр бабаларды қадірлеуге, құрметтеуге баулу, Отанға деген сүйіспеншілігін арттыру.
Сабақтың түрі:   Кіріктірілген сабақ
Сабақтың типі:  
Білім дағдылары мен іскерлікті, шығармашылықты қалыптастыру.
Сабақ әдісі:  сұрақ-жауап, баяндау, түсіндіру
Сабақтың көрнекілігі:
  Суреттер, кітап, буклет

Пәнаралық байланыс:   Қазақстан тарихы, музыка

Сабақтың барысы:
1) Ұйымдастыру кезеңі

2) Оқушыларды түгелдеу

3) Үй тапсырмасын сұрау.

Жаңа сабақ:

Поэзия, Менімен егіз бе едің? http://qasym.kz/images/stories/videos/bac581f5a6fbbd295b4eda33d0035fab.jpg

Сен мені сезесің бе, неге іздедім

Алауыртқан таңдардан сені іздедім,

Қарауытқан таулардан сені іздедім.

Сені іздедім кездескен адамдардан,

Бұлақтардан,бақтардан, алаңдардан.

Шырақтардан, оттардан,жалаулардан

Сені іздедім жоғалған замандардан.

Сені іздедім досымнан,қасымнан да,

Ақша бұлттан іздедім,жасыннан да,

Сен бе дедім ақ нөсер ашылғанда,

Қызыл-жасыл шұғыла шашылғанда,

Көкжиек пен көкжиек қосылғанда.

 

М.Мақатаев 1931 жылы 9 ақпанда Алматы облысының Райымбек ауданындағы Қарасаз деген жерде дүниеге келген. Әкесінің аты-Сүлеймен,шешесі-Нағиман.Атасының аты-Мақатай,әжесі-Тиын,әйелі-Лашын.

Алты баласы бар.Біреуі кішкентай кезінде шетінеген,ал қызы Майгүл жол апатынан қаза тапқан. Екі ұл, екі қызы қазір түрлі салаларда қызмет етуде.

 

 Мұқағали әндері туралы не білесің?

«Сарыжайлау», «Фариза», «Дариға домбырамды берші маған», «Сәби болғым келеді», «Есіңе мені алғайсың».Жалпы Мұқағалидің отыз шақты өлеңдеріне ән жазылған.

 

 Қандай өлеңін жатқа айта аласың?

(оқушылар өздері  жаттаған өлеңдерін айтады)

Жаңа сабақ:

Ақынмын деп қалай мен айта аламын,

Халқымның өз айтқанын қайталадым.

Күпі киген қазақтың қара өлеңін,

Шекпен жауып өзіне қайтарамын,-деп

 

ақынның өзі айтқандай, өзін өзгелерден ерекше көрмесе де, келешек ұрпақ Мұқағалидың нағыз арқалы ақын екендігін танытып отыр.

М.Мақатаев 1931 жылы 9 ақпанда Алматы облысының Райымбек ауданындағы Қарасаз деген жерде дүниеге келген. Шын аты Мұқамедқали, Әкесінің аты-Сүлеймен,шешесі-Нағиман.Атасының аты-Мақатай,әжесі-Тиын,әйелі-Лашын,шын аты-Ләсима. Ақынның қазір көзі тірі төрт баласы бар. Жұлдыз-заң кызметкері  , Айбар-құрылысшы, Шолпан-шет тілі мұғалімі,Алмагүл-кітапханашы.

Ақында екі түрлі мінез бар. Бірі аққөңіл, жайдарлы,кешірімшіл Мұқағали. Екіншісі-айбарлы арыстандай,қайсар, өр мінезді Мұқағали.Осыған дәлел ретінде естелігінен үзінді айта кетейін.

Әбдіқайым Исабаев  ақынмен 35 жылдай араласып, бір рет те ренжіспегенін айтады. Мұқағалидың кішіпейілдігін,өзін сыйлаған адамды құдайдай сыйлайтын еді дейді. Алматыға келгеннен кейін ақынның отбасы ауыр қайғаға ұшырайды. Қызы Майгүл жол апатына ұшырайды.Жедел жәрдем ауруханаға апарғанымен ешқандай көмек болмайды. Біз артынша барғанымызда Майгүлдің өмірден өткенін көрдік. Майгүлді Мұқағали өте жақсы көруші еді. Солай болса да мотоциклмен қағып өлтірген орыс жігіті: «Менің төрт балам бар. Оларды жетім еткізбе,мен өлтірейін дегенім жоқ,жағдай солай болды,аяушылықпен қарап,абақтыдан арашалап қал,» деп жылағанда Мұқағали:

«Жарайды, сен жауызсың, бірақ балаларың кінәлі емес, солар үшін кештім» деп кешірген. Мұнан ақынның кешірімшіл,ақниет,адал екенін көреміз.

Енді Мұқағалидың әжесі туралы бір естелігін айтайын.

Ақынның атасы көкпар шауып жүріп, аттан құлап,

аяғын сындырып алады. Ел-жұрт оны атқа өңгеріп   үйіне алып кетеді. Туысқандары сынықшы іздеп кеткенде әжесі атасынан: «мына аяқ түбінде аяқ болмайды, шауып тастау керек» дейді. Атасы келіседі. Балтаны өткірлеп, ақынның батыл әжесі аяқты шауып тастап, жуып таза шүберекпен орап қояды. Үш күннен кейін сынықшы келіп, бәрін дұрыс істегендігін айтып, батасын береді. Әжесіне арнап ақын «Сөнбейді әже шырағың» деген өлеңін шығарады.

Әні: Нұрғиса Тілендиевтікі.

2. Мұқағали бағы мен соры бірге жүрген ақын.

Өлсе, өлер Мұқағали Мақатаев

Өлтіре алмас алайда өлеңді ешкім,- деп ақынның өзі айтқандай өлмес жыр жазғандығы.

 

Бүгін менің туған күнім.

Ой, бәле-ай:

Мына адамдар неге жатыр тойламай?!

Банкет жасап берер едім өзім-ақ,

Тәңірдің бір жарытпай –ақ қойғаны-ай.

Ақынның соры  өз ортасына сыймай,қасірет шеккені,тапқаны отбасын асырауға жетпей, өмірінің қиыншылықты өткені.

 

Қазақтың қас батыры Райымбек Түкеұлының 300 мерейтойы Райымбек  ауданындағы Қарасаз ауылында атап өтілді.Дүбірлі тойға еліміздің түкпір-түкпірінен 50 мыңнан аса халық жиналып, үш жүзге тарта үй тігілді. Аты аңызға айналған Райымбек батыр ұлы жүздің Албан тайпасы Алжан руынан шыққан.Кей деректерде «Хангелді Райымбек» деп аталғанмен,Хангелді Райымбектің әкесі емес,атасы.Әкесі Хангелдінің кенже ұлы-Түке.Қазақ – жоңғар соғысында ерекше ерлігімен танылған Райымбек Түкеұлы 1705 жылы дүниеге келген. Аумалы төкпелі жаугершілік заманда елін, жерін жоңғарлардан қызғыштай қорғаған қолбасшы,шайқасқа жастайынан қатысқан. Тасып жатқан Іледен әскерін аман өткізу, сусыз жерден су шығарып,болашақты болжаған көріпкелдік қасиеті ел жадында шежіре-дастан болып сақталады.

«Ойрантөбеде» Райымбек батыр үлкен бір ерлік көрсеткен.17 баһадүрмен соғысып,бәрінің басып алып тастаған.Осыдан кейін жоңғарлардың беті қайтқан. Бұдан кейін жоңғарлар бізге шабуыл жасамаған.

Алматы облысында жұмыс сапарымен жүрген Елбасы Баба тойы ұйымдастырылған Шалкөде жайлауына ат басын бұрды.Елбасының әкесінің өзі Әбіш перзентке зар боп жүргенде Райымбек батырдың басына келіп, жаратканға мінәжат етіп,ұлды болған. Сондықтан, Елбасының бұл құрметі ата мен баба әруағы алдында ұлы парыз деп есептесе де болады. Бұқара алдында сөз алған Елбасы Елордада үлкен көшенің біріне және Алматыда әскери полкке баба есімін берілгенін жеткізді.

Нұрсұлтан Назарбаев, ҚР президенті:

«Жерді бізге алып беру үшін қан төккен бабаларымыздың әруағы қолдасын деп өткізіп жатырмыз. Болашақ жастар осыдан тағылым алып, тәуелсіз елін қорғап, патриот болсын деп жатыр.Бабаларымыз сияқты керек болса елі үшін, жер үшін жанын да, қанын да аямай күрессе екен дейміз.»

Оқушылар өз шығармашылығын оқиды.

Оқушыларды бағалау.

Үйге тапсырма

  1. «Хал сұрама, жыр сұра» атты ойтолғау жазу.

  2. «Поэзия менімен егіз бе едің?» атты өлеңін жаттау.

  3. «Райымбек!,Райымбек!» поэмасынан үзінді жаттау.








(Қосымша мәліметтер)

Аянышты өлiм! Аққу жырдың қанатына жазылған ақынның қаншама арманы орындалмай, iшiнде кеттi. Мiне, сол үшiн өмiрден түк қызық көре алмай өткен Мұқағалидың опасыз тағдырына қалай өкпелеуге де хақысы бар.http://qasym.kz/images/stories/videos/37718f.jpg

Ақын да – адам баласы. Көнгiсi келмегенiмен, бәрiбiр, ол да барлық адамдар сияқты тағдырдың жазуымен басына бақыт құсының қонғанын армандады. Бiрақ ылғи да тағдыр Мұқағалидың айналасын қалың тұманмен қоршап, оның басына бақыт құсын қонғызбай қойды. Алайда мына бiздер, оның жырлары жүрегiмiзде iзгiлiктiң шырағын жаққан қарапайым оқырмандары, ақын поэзиясының миллиондаған табынушылары Мұқағалиды зар жылатқан тағдырды, сол үшiн жазғыра аламыз ба? Жоқ.

Есiңiзде ме, Гетенiң Фаустында ақын өзiнiң әзәзiл тағдырынан оның кiм екенiн сұрағанда ол: “мен өмiр-бақи зұлымдық жасағысы келгенiмен, өмiр-бақи тек игiлiк туғыза беретiн құдiретпiн” деп жауап бермеушi ме едi. Мұқағалидың тағдыры оның жеке өмiрi үшiн ғана – трагедия, ал қарапайым халық, яғни мына бiздер үшiн – игiлiк. Егер тағдыр ақынды қинамаса, ауыр азаптарға салмаса, зар еңiретпесе, бiздiң бәрiмiздi де ерекше елжiретiп, оқығанда есiмiзден тандырып жiбере жаздайтын ғажайып жырлар Мұқағалидың жүрегiн жарып шығар ма едi. Жарық дүниеге Мұқағалиды әкелген құдай ол туғанда ақындық тағдырын да онымен бiрге жаратты. Ұмытпасаңыз, Мұқағалидың “Бесiк балағындағы жылан” поэмасында бұл көрiнiс жыланның символдық белгiсiмен әдемi суреттеледi.

Қызылшақа сәби Мұқағалиды шешесi ұйықтатып, бесiкке бөлеп, керегеге сүйеп, жылғадан су алуға кетiп қалады. Әжесi де тезек теруге кеткен. Күлуге де, қуануға да мұршасы жоқ әкесi шөп шауып жүр. Әлдебiр уақытта шешесiнiң құлағына нәрестесiнiң шырылдаған үнi естiлгендей болып, жүрегi су етiп, бәрiн тастап үйiне қарай жүгiредi. Жүрегiн ұстап үйiне жетсе, шошырлықтай дәнеңе жоқ. Сәбиi томпиып, қаннен-қаперсiз бесiкте тәттi ұйқыда жатыр. Бiр уақытта ине-мұрты танауына шаншылған ала мысық үдiрейiп, бесiкке қарап бырылдап қоя бередi. Сол кезде ғана анасы тал бесiктiң балағында оралып жатқан қарашұбар жыланды көредi. Қапелiмде не iстерiн бiлмей, зәре-құты қалмаған анасының сәбиiн бесiктен шешiп алуға да дәрменi болмай қалады. Дәл осы сәтте үйге әжесi кiрiп келiп, ақынның анасы оған ымдап бесiктегi әбжыланды нұсқап көрсетедi. Әжесi болса немересiнiң тiрi қалғанына көзi жеткен соң, жыланды қысқашпен ұстап алып, дұшпанының аузына сүт тамызып, өлтiрмей жөнiне қоя бередi.

Дастандағы бесiк балағындағы жылан – ақынға тұңғыш рет жолыққан тағдырдың символдық көрiнiсi. Ең алғаш ол тағдыр ақынға жылан кейпiнде жорғалап келдi.

Мен жатыппын есен-сау бесiгiмде,

Алда болып ажалым, несiбем де.

Титтей-титтей қырық күн сығалапты.

Қырық жамау құрым үй тесiгiнде.

Әлде сақтап, перiштем қақты ма екен?!

Әлде қорғап мысығым жатты ма екен?

Әлде менiң дұшпаным өзi қорқып,

Менен келiп қорғаныш тапты ма екен?!

Неге менiң үйiме төте кiрдi?!

Бесiгiме нелiктен көтерiлдi?!

Неге менi шақпады?!

Сездi ме әлде?!

Мен өзiне жау емес екенiмдi.

Қарашұбар жылан қалпындағы тағдыр кейiн Мұқағалиға адам кейпiнде жолығып, кездескен кезде талай рет ақынды аямай шақты. Шындығында, тағдыр дегенiмiз көзге көрiнбейтiн құбыжық емес – дәл өзiмiз сияқты адамдар ғана. Ақынның қиналған сәтiнде көмектеспеген, өмiрiне қарайласпаған – замандастары, жүрегiн жаралаған – сыншылары, маңдайынан сипамаған – достары, талантын бағаламаған, құрметтемеген, қадiрiн кеш бiлген – жұрты, алақанына салып, аялай алмаған – қазақтар. http://qasym.kz/images/stories/videos/190_fgmti.jpg


Әр ақынның өз тағдыры бар. Махамбеттiң басын кескен – жауыздар, Абайды сабаған – қасиетсiздер, Ахмет, Мағжан, Жүсiпбек, Мiржақып, Әлихандардың басын жұтқан – жалмауыздар, күнi кеше ғана Алтынбектi өлтiрген – опасыздар... Бұл да – тағдырлар.

Бетпе-бет келгенде сол тағдыр Мұқағалиды зар жылатты. Дегенмен ақынның көзiнiң жасын жауын қылып, қайта-қайта ботадай боздатқанымен, еш уақытта да Мұқағали ұлы өлеңдi тағдырынан өш алудың құралына айналдырған жоқ. Өмiрiнiң соңына дейiн ол замандасы Фаризаға арнаған өлеңiндегi “өлтiрсең де көмбеймiн жырды құмға” деген уәдесiн бұзбаған Мұқағали болып қалды. Сөзiмiзге сенбесеңiз, Мұқағалидың жырларын оқып көрiңiз. Ақынның шалқар поэзиясынан замандастарын қарғап-сiлеп жазған бiр шумақ таба алмайсың.

Қайта керiсiнше, әр кездескенде ақын тағдырын аяп, таңдайына ақ құйып, жолға салып жiберiп отырды. Басқаша сөзбен айтқанда, тағдыр ақынды қыспаққа салған сайын Мұқағалидың жүрегiнен бұрынғыдан да сұлу, бұрынғыдан да керемет, адамгершiлiктiң әдемi сәулесiндей жарқыраған ғажайып жырлар туа бердi. Ақыр соңында ақын өлгенде тағдырдың өзi оны жоқтап жылады.

Мына дүние – зұлымдық пен мейiрiмдiлiктiң бiтiспейтiн майданы. Екi аяқты пендесiн Алланың түзу жолына салғысы келетiн Құдайға қашан да қиын. Өйткенi ол зұлымдыққа қарсы алаяқтық, екiжүздiлiк, опасыздық, сатқындық сияқты оның қаруымен күресе алмайды. Ондай қаруды қолына алса, Құдайдың өзi зұлымдыққа айналады. Ұлы Жаратушының зұлымдықпен күресетiн жалғыз-ақ қаруы бар – жүректiң сәулесi. Ол – жүрегiнде сәулесi бар кемеңгер. Ол – жүрегiнен имандылықтың нұры шашыраған ғалым. Ол – жүрегi от болып жанған ақын.

Қазақтың ұлы ақыны Мұқағали Мақатаев жүрегi от болып жанып, миллиондаған оқырмандарының жанына адамгершiлiктiң шуағын шашқан, Құдайдың халыққа сыйлаған сұлу сәулесi едi. Ендеше дәл осындай Жердiң ғажайып сәулесiнiң мәңгiлiкке сөнуi қалайша мүмкiн болмақ? Сене алмаймын оған.

Мұқағали өлген жоқ. Ақиқатында Алла тағала – көзi тiрiсiнде халық қадiрiн бiлмеген, адамдар бағалай алмаған, тағдыр аямаған Жердiң әдемi сәулесiн, баршамыздың көзiмiздi қызықтырып, жарық күндей жарқыратып, аспанға апарып жағып қойды.
















































IV-тоқсан №19 Айы, күні__________________________________


Сабақтың тақырыбы: Шыңғыс Айтматовтың шығармашылық өмірбаяны.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: XХ ғасырдың I жартысындағы қазақ-қазақ әдебиетіне көптеген еңбегі сіңген, ойшыл гуманист, данагөй, қазақ-қырғызға ортақ халық жазушысы, Социалистік Еңбек Ері, КСРО мемлекеттік сыйлығының үш мәрте иегері және Лениндік сыйлықтың лауреаты, қоғам және мемлекет қайраткері және деректермен байланыстыра отырып толықтырып түсіндіру, алған білімдерін жинақтау;

Дамытушылық: Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал жасау,

зерттеуге дағдыландыру, ойлау шеберлігін, сөйлеу мәдениетін дамыту;

Тәрбиелік: Қырғыз топырағында тәрбиеленіп, зеректік, ойшылдық, даналық сияқты қасиеттерді оқушылардың санасына ұялату, халықтың адал перзенті бола білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: іздену-зерттеу сабағы, топтық жұмыс.

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, ішінара іздендіру, мәнерлеп оқу

Көрнекілігі: слайд-фильмдер, Ш. Айтматовтың шығармалар жинағы, интерактивті тақта.

Пәнаралық байланыс: тарих, әдебиет.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу, түгендеу, сабаққа әзірлік.

ІІ. Негізгі кезең. Кіріспе сөз.


Шыңғыс Айтматов


Шыңғыс Айтматов (қырғызша: Чынгыз Айтматов) (1928 ж. желтоқсанның 12 Шекер, Қырғыз АКСР - 2008 ж. маусымның 10, Нүрнберг, Алмания) - ойшыл гуманист, данагөй, қазақ-қырғызға ортақ халық жазушысы, Социалистік Еңбек Ері, КСРО мемлекеттік сыйлығының үш мәрте иегері және Лениндік сыйлықтың лауреаты.
Ш. Айтматовтың бүкіл шығармашылығы мен өмірі бастан-аяқ қазақ халқымен тығыз байланысты болды. Сонау «Жәмиладан» бастап, әлемге танымал «Қош бол, Гүлсары», «Ақ кеме», «Ғасырдан да ұзақ күн», «Жанпида» сияқты барлық шығармаларындағы көркем образдарының рухы мен мінезі қырғыздан гөрі қазаққа өте-мөте жақын еді. Жазушының өзі де қазақ ауылымен іргелес, қоныстас жерде туып-өскен. Әкесі Төреқұлды Тұрар Рысқұлов қолынан жетектеп жүріп, Ташкентке оқуға түсірген. Кейін қырғыздың көрнекті қоғам қайраткері болған, 1938 жылы «халық жауы» ретінде атылып кеткен Төреқұл Айтматов Т. Рысқұловтың тікелей тәрбиесін көрген шәкірті болған.
Мұхтар Әуезовті өмір бойы пір тұтып өткен жазушы жазып жатқан жаңа шығармасын Жуалы топырағынан бастамақ болған еді. Қазақстандағы БТА банктің құрметті президенті болып тағайындалған. Жазушының кандидатурасын жақында түркітілді елдердің мәдениет министрлерінің кеңесі (ТҮРКСОY) түрік әлемінің атынан Нобель сыйлығына ұсынғанды. Және Ш. Айтматов түркі әлемінің дамуына қосқан ерекше үлесі үшін ТҮРКСОY тағайындаған халықаралық көрнекті сыйлықтың тұңғыш лауреаты атанған.
2008 жыл Қырғызстанда Айтматов жылы болып жарияланғаны белгілі. Осы жылдың желтоқсан айының 12-де 80 жасқа толатын жазушының мерейтойы халықтық мереке ретінде тойланбақ еді. Жоғарыда айтқан ТҮРКСОY сыйлығы осы 80 жылдық мерейтойына орай тапсырылмақ еді. Тағдыр оны кемеңгер жазушыға тірі көруді жазбапты.
2008 жылы маусымның 10 күні «Адамзаттың Айтматовы» атанған Айтматов 79 жасында Алманияның Нүрнберг қаласындағы ауруханада бүйрек ауруынан қайтыс болды. Жазушының мүрдесі маусымның 14 Бішкек 10 км маңындағы Чон-Таш (Шын-тас) ауылындағы «Ата-Бейіт» мемориалды-мұражай кешеніне қойылды. Сол күн Қырғызстанда ұлттық қайғылқ деп жарияланды.
Шыңғыс Төреқұлұлы Айтматов [1](12.12.1928 жылы туылған, Қырғыз Республикасы Талас өңірі, Шекер ауылы - 10.06.2008 жылы) – жазушы, қоғам және мемлекет қайраткері. Қырғызстанның халық жазушысы, Қырғызстан Ғылым Академиясының, Европа Ғылым Академиясының академигі, Социалдық Еңбек Ері. «Аспалы көпір», «Жәмила», «Алғашқы ұстаз», «Қош бол, Гүлсары», «Ертегіден соң», «Ерте қайтқан тырналар» тағы басқа әңгіме, повесть жинақтары, «Жанпида», «Боранды бекет» романдары жарық көрді. «Көктөбедегі кездесу» (Қ. Мұхамеджановпен бірге) спектаклі көптеген елдердің театр сахналарында қойылды. Айтматов жазушы М. О. Әуезовтың мол салалы, кең арналы шығармашылығына ой айтқан «Ұстаз туралы сөз» атты мақаласында (Біздің Мұхтар. - А., 1976) «Абай жолы» эпопеясының бас кейіпкері - Абай тұлғасына тоқтала келіп: «Абай секілді ой-арманы азат, шетсіз ақындық, шексіз адамдық тұлғаның өзін қоршаған ожар, топас тоң мойын топпен тартысқа түсуі және мұндағы сирек ұшырасатын жаңалық пен тазалық Абайды дүниежүзілік трагедияның шыңына шығарады...» - деп жазды. Айтматов ССРО Мемлекеттік сыйлықтарының, Лениндік сыйлықтың, көптеген халықар. сыйлықтардың лауреаhttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Tschingis_Ajtmatow.jpg/180px-Tschingis_Ajtmatow.jpg

Хронология

Қырғыз ауылшаруашылығы институтын бітірген соң (1953) Қазақстанның Жамбыл облысында зоотехник болып қызмет атқарған. 19561958 жылдары Мәскеудегі Жоғарғы әдебиет курсында тыңдаушы, 19591960 жылдары “Литературный Киргизстан” журналының редакторы, 19601965 жылдары “Правда” газетінің Қырғызстандағы меншікті тілшісі, 19651986 жылдары Қырғызстан Кинематографистер одағының төрағасы, 1986 жылы Қырғызстан Жазушылар одағы басқармасының төрағасы, 1988 жылы “Иностранная литература” журналының Бас редакторы, 1990 жылы КСРО-ның Люксембургтегі елшісі болды. 1991 жылдан Қырғызстанның Бельгиядағы төтенше және өкілетті елшісі.

Еңбектері

Әшім” атты тұңғыш әңгімесі 1952 жылы жарияланды. Онан кейін “Аспалы көпір” (1956), “Бетпе бет” (1957) тағы басқа әңгімелері жарық көрді. Жазушыны алғаш әлемге танытқан таңдаулы туындысы әйгілі “Жәмила” повесі (1958). Мұхтар Әуезов пен француз жазушысы, Луи Арагон осы шығарма арқылы Айтматов дарынын жоғары бағалап, жүрек жарды пікір айтқан. Жәмила бейнесі соны сымбатымен әрі жаңашыл, сезімтал, жігерлі қасиеттерімен, өз бақыты үшін күресе білген батылдығымен, тал бойы мінсіз сұлу нәзіктігімен оқырман қауымды баурап алды. Ол қырғыз әйелдерінің жаңа буынының өкілі ретінде қабылданды. Осыдан кейін-ақ Айтматов шығармашылығы ерекше құбылыс болып саналып, оның қаламынан туған әрбір туындысы әлемдегі мың-сан оқырман асыға күтіп, қолдан-қолға тигізбей оқитын құрметке ие болды.

Шетелге таралуы

Шығармалары шет елдерге де кеңінен танылды. Айтматов қаламынан туған әрбір шығарма адамзаттық көкейкесті мәселелерді қозғауымен, сыршылдығымен, шыншылдығымен, жаңашылдығымен ерекшеленеді. Айтматов туындылары түгелдей дерлік қазақ тілінде жарық көрді. Сонымен бірге француз, неміс, жапон, араб, түрік, парсы тағы басқа дүние жүзінің көптеген тілдеріне аударылды. Айтматов “Тау мен дала хикаясы” атты шығрамалар жинағы үшін 1963 жылы Лениндік сыйлық алды. “Қош бол, Гүлсары” (1967), “Ерте кеткен тырналар” (1975) повестері, “Боранды Бекет” романы (1980) үшін үш мәрте (1968, 1977, 1983) КСРО Мемлекеттік сыйлығының иегері болды. “Шынарым менің, шырайлым менің” (1960), “Алғашқы ұстаз” (1962), “Ақ кеме” (1970) повестерінде Айтматов замандастарымыздың түрлі мінез болмысын, жастардың шынайы махаббатын, адам бойындағы мейірім мен қатыгездіктің табиғатын толғана суреттейді. “Ана– Жер ана”(1963) повесінде қырғыз халқының Отан соғысы жылдарындағы басынан кешкен қасіретін, қайғысын, сол ауыртпалықты көтере білген рухы биік Толғанай бейнесін шыншыл да, асқан шеберлікпен сомдаған. “Ана–Жер ана” спектаклі ең алғашқы рет Алматыда, Мұхтар Әуезов атындағы академиялық драма театрында табыспен қойылды. Адамзаттың Айтматовы аталып кеткен, заманымыздың заңғар жазушысының кейінгі “Жанпида” (1986), “Кассандра таңбасы” (1995) романдары философиялық тереңдігімен ерекшеленеді. Өмірдің сан қатпар сыры мен қырына үңілген, соның болмысын ашып көрсетуге бой ұрған зерделі зерттеу, пайымдауы мен тың, тосын көркемдік кестесімен қызықтырады. Оқырман назарын адамгершілік мінез құлықтың толғақты мәселелеріне аударады. Айтматов шығармалары бойынша көптеген көркем фильмдер түсірілді. Бірсыпыра шығармаларының желісімен жасалған драмалық туындылары /“Шынарым менің, шырайлым менің”, “Боранды бекет”/, қазақ драматургі Қалтай Мұхамеджановпен бірігіп жазған “Көктөбедегі кездесу” пьесасы Қазақстанның республикалық, облыстық театрлары сахнасынан берік орын алды. Қазақ ақыны Мұхтар Шахановпен бірігіп жазған “Құз басындағы аңшының зары” атты эссе кітабы (1997) жарық көрді. Осы екеуі бірігіп жазған “ Сократты еске алу түні немесе миғұла терісі үстіндегі сот” атты пьесасы Қазақстанның Ғабит Мүсірепов атындағы балалар мен жасөспірімдер театрында қойылды (1998). Айтматов бірсыпыра Еуропа елдері академияларының құрметті академигі, бірнеше рет КСРО Жоғарғы Кеңесіне, Қырғызстан Жоғарғы кеңесіне депутат болып сайланды. Айтматов ҚР Президентінің 1993 жылғы Бейбітшілік пен рухани татулық сыйлығының лауреаты. [3]1997 жылы шілде айында ЮНЕСКО-ның Париждегі штаб-пәтерінде өткен Әуезовтің 100 жыддық мерейтойына арналған конференцияны Айтматов басқарып, сөйлеген сөзінде улы жазушыға деген өз сүйіспеншілігі мен ыстық ықыласын, талант қүдіретіне бағытталған ақ ниетін білдірді.[4]

Ү. Түртіп алу INSERT жүйесі

Білетінім

Білгеніме сәйкес келмейтіні

Мен үшін жаңалық

Таңқалдырды

Өмірі мен еңбектері жайлы деректерді білемін

Тұрар Рысқұловтың тәрбиесінде болған. Қазақ жазушыларымен бірге жұмыс жасаған. Мұхтар Әуезовке ең жоғары баға беріп көтере білген

Оның шығармаларын қазақ-қырғыз болып дәріптеуі.

Европаға танымал Ұлы тұлға және оның шығармалары шетелге таралуы, шығармаларының адамзаттық көкейкесті мәселелерді қозғауымен, сыршылдығымен, шыншылдығымен, жаңашылдығымен

ҮІ. Қорытындылау. «Даталар тізбегі» ( интерактивті тақтамен жұмыс).

ҮІІ. Бекіту.

ҮІІІ. Үйге тапсырма. қосымша материалмен жұмыс, Шыңғыс еңбектерін оқу.

ІХ. Бағалау.































































(І.есенберлин шығармаларына қосымша мәліметтер)

1.Қазақ хандығының негізін қалаушы Жәнібек, Керей, Бұрындық хандар – Ақ Орданың атақты ханы Ырыс ханның мұрагерлері, Алтын Орда мен Ақ Орданың 200 жыл ел билеген дәстүрін дамытушы, әскери-саяси және дипломатиялық күрес тәжірибесіне бай адамдар болды. Ал Қасым хан өте үздік шыққан мемлекет қайраткері болды.
Қазақ хандығы алғашқыда Моғолстан мемлекетімен достық қарым-қатынас орнатып, Әбілхайыр ханның Жетісуға төндірген қаупіне және ойрат- жоңғар тайпаларының Моңғолстанға жасаған шабуылына қарсы күресті. Жошы тұқымынан шыққан хандармен одақтасып Әбілхайыр ханның мұрагері Шаих Хайдарды жеңді.
2. Қасымұлы Кенесары қазақты орыстан құтқарам деде де, патша үкіметіне, хандарға қарсы болды. Ел соңына ерді. Хан көтеріп, қара қазаққа хан көзімен қарап, ханның саясатын жүргізе бастап еді, көп қазақ соңынан ермеді, қысылған жерде тастап кетті.
Кенесарының Кіші жүзге ешбір әсері болмады. Кенесары заманында Кіші жүз хандардан әбден күдер үзіп болған еді. Кенесарыға Кіші жүз ермеді. Қорқытып бағындаырамын деп, Кенесары 1843 – інші жылы алтын – жаппасты шапты, Көбекұлы Алтыбай биді өртеді, сол жылы Ойыл бойындағы шектіні шапты. Кіші жүзбен жау болып, ақырында тұра алмай, ауып кетті.
1843 – інші жылы шектінің назар деген бөліміне Кенесары мынандай әмір жазған: «Біздің адамдарымыздың сендерде қаны бар. Кінәлеріңді мойындарыңа алыңдар, мені хан деп таныңдар, мендік болыңдар, менің сендерге жақын болғым келеді.
Құдайдан қорықпай сендер маған қарсы болдыңдар, әруақты сыйламадыңдар. Кінәлеріңді мойныңа алсаңдар, ішіңдегі жақсыларың маған келсін. Мен сендерге қайырымды боламын, келмесеңдер, сендерді отыз жыл күтемін де, сендерді отыз жыл аямай шабамын» деп22.
Кенесары мен Кіші жүздің арасының қандай болғаны осыхаттан – ақ көрініп тұр.
Кенесарының Ойылдағы елді шапқанда орыс, қазақ аралас көп әскермен Кенесарыға қарсы Баймағамбет төре шығады. Кенесары қашады. Баймағамбет қуады. Бір жерге келгенде, «Кенесарының жіберген елшісімін, Баймағамбетпен сөйлесемін» деп, әскерге жақын Наурызбай төре келеді. Баймағамбет қорқып өзі шыға алмай, біреуді жібереді. Барған адамға Баймағамбетті боқтап – боқтап кейін қайтсін, қумасын деп, Наурызбай сәлем айтады. Байеке ашуланып, атыңдар дейді. Мергендер атуға ыңғайланады. Дегенмен Наурызбайды қимай кідірістейді.
Көптің ішінде Исатайдың жолдасы Махамбет батыр бар екен, о да оқталады. Махамбеттің атса оғы бос кетпейтінін білетін қасындағы жолдастары қолынан ұстай алып, «а … батыр саған не болды, бұлар орысқа қарсы ғой» дейді. Сонда Махамбет «Тас бауыр төрені қазаққа болысып, орысқа қарсы болды дегенге кісі нанар ма? Ел бұзар екені бетінен – ақ көрініп тұр ғой, мылтығымның тауын қайтардыңдар енді атпаймын» дейді.
3. ХХ ғасырдың басында Қазақстан, Ресей империясының капитализмге дейінгі өндірістік қатынастар үстем болған аграрлы отарлық өлкесі болды. Қазақ халқының басым көпшілігі, бір жағынан, патша үкіметінің отарлау саясатының қасіретін, екінші жағынан, ауылдағы бай-шонжарлардың езгісінің ауыртпалығын көтерді. Қазақстанның экономикасы мен жер байлығына, Ресей алпауыттарымен қатар шетелдік капитал да қол сұға бастады.
Патша үкіметі қазақ халқының ата қонысын мемлекет меншігі деп жариялап, шұрайлы шабындық пен құнарлы егіндікті қоныс аудару қорына, орыс-казак жерлерін (казачествоны) орналастыру және басқа да отарлаудан туындайтын мақсаттар үшін тартып алып отырды. Күштеп өзіне алу саясатының екі ғасырға созылған жылдарында ресейлік отарлаушылар Қазақстанның 45 миллион десятинаға жуық жерін, басқаша айтқанда, ең құнарлы 16 пайыздай бөлігіне иелік етті. 1917 жылы екі революция қарсаңында бұл жерлерге келіп орын тепкен ресейлік қоныстанушылар (негізгі орыс ұлттарының өкілдері) сол кездегі Қазақстанды мекендегендердің 23,1 пайызын құрды

4. Абылай хан (1711-1781)

Қазақ Ордасының ханы, қазақ мемлекетінің тарихындағы аса көрнекті мемлекет қайраткері, арғы тегі Жошы хан, бергі бабалары қазақ ордасының негізін салған Әз-Жәнібек, одан соң еңсегей бойлы ер Есім хан, Салқам Жәңгір хан. Абылай – Жәңгір ханның бесінші ұрпағы. Жәңгір ханның Уәлибақы, Тәуке деген екі ұлы болады. Жәңгір қайтыс болып, таққа Тәуке отырғанда Уәлибақы хандыққа өкпелеп, Үргенішті билеген нағашы атасы Қайып ханның қолына барады. Уәлибақының баласы Абылай жекпе-жекке шыққанда жауы шақ келмейтін батыр болып, қанішер Абылай атаныпты. Осы Абылайдан көркем Уәли туады. Оның баласы Әбілмансұр (кейін қазаққа хан болып Абылай атанған) «ақтабан шұбырынды» жылдарында жетім қалып, үйсін Төле бидің қолына келеді. Аш-жалаңаштықтан жүдеген өңіне, өсіп кеткен шашына қарап Төле би оған «Сабалақ» деп ат қойып, түйесін бақтырады. Әбілмәмбет төренің жылқысын да бағады. Бұл, Ш.Уәлихановтың айтуына сүйенсек, Абылайдың 13 жасар кезі болса керек. Төле бидің тәлім-тәрбиесінде болуы Абылайға зор ықпал жасады. Қазақ даласының даналығын бойына жинаған баба ақылы мен парасатын, ел билеу қабілетін, анталаған жауға қарсы қазақ халқы басы біріксе ғана тойтарыс бере алатынын жас баланың санасына ұялата білген. Оған қоса бала кезінен көрген жұпыны тіршілік, өмірлік тәжірибе Абылайдың ел өміріне ерте араласуына себепші болды. Бұқар, Үмбетей жыраулардың, т.б. ауыз әдебиетінің ірі өкілдерінің мәліметтеріне қарағанда, Абылай жиырма жасында қан майданда ерлігімен танылған. Бұқардың Абылайға «Сен жиырма жасқа жеткен соң, Алтын тұғыр үстінде Ақ сұңқар құстай түледің» деуі осының дәлелі. Қай жылы туса да, 1730-33 жылдар аралығында болған бір ұрыста бұрын белгісіз жас жігіт Әбілмансұр жекпе-жекке шығып, қалмақтың бас батыры, қоңтажы Қалдан Сереннің жақын туысы (кейбір деректерде күйеу баласы) Шарышты өлтіреді.

Әбілқайыр хан (1693 - 1748)Абылай хан (1711-1781)

Кіші жүз ханы. Шыңғысханның он бесінші ұрпағы. 1710 жылы Қарақұмдағы халық жиынында жас Әбілқайыр Кіші жүз әскерінің қолбасшысы және хан болып сайланды, ал түмен басы болып атақты батыр Бөгенбай тағайындалды.

XVIII ғасыр қазақ халқы үшін ел басына күн туған кезең болды, жоңғарлар тарапынан болатын шабуылдар халықты көп күйзеліскке ұшыратты. Әбілқайыр бұл сұрапыл соғыста жанкештілік танытты. Ол бабаларының иелігінде болған Сайрам, Түркістан және Ташкент қалаларын қорғау жолында ерен ерлігімен көзге түсті. Бұл қалалар жоңғарлардың қоршауында қалған кезде, тең емес ұрыста анасы мен әйелі тұтқынға түскен соң, Әбілқайыр хан шегінуге мәжбүр болды. 1718 жылы Аякөзде Әбілқайыр мен Қайып 30 мыңдық әскері жоңғарлармен қанды шайқас жүргізді.
Әбілқайыр жастайынан батылдығымен танылып, дарынды әскербасы және білгір саясаткер болды. 1726 жылы үш жүздің қазақтары бас қосқан құрылтайда билер мен батырлар бірауыздан Әбілқайырды Қазақ хандығы әскерінің бас қолбасшысы етіп сайлады. Ал, Әбілқайырдың хандық дәрежеге қалай жеткендігін 1736 жылы оның Ордасына келген ағылшын суретшісі Джон Кэстль былайша түйіндейді: «Ол зор тұлғалы, сымбатты, аппақ жүзі қызыл шырайлы, түсі сондай жылы кісі, сонымен қатар зор денсаулық пен қайрат-күш иесі, садақ тартуға келгенде шынымен-ақ бүкіл ұлтта оған тең келетін кісі жоқ. Хан болмай тұрып, ол сұлтан ғана болатын, оның барлық балалары да осы лауазымды алып жүр. Жоңғар қалмақтарымен болған соғыста олардың басшысы қонтайшыны өз қолымен тұтқынға алғаннан кейін… Кіші орда оны хан сайлады». Әскербасы Әбілқайыр халық жасақтарында қыруар істер атқарды, соғысу қабілетін жоғары деңгейге көтерді және қарулы күштерде адамгершілік рух пен патриотизмді марапаттап отырды. 1728 жылы қазақ әскері жеңіске қол жеткізді. Бұл шайқастар Ұлытау тауларында, Қарасиыр жері мен Бұланты өзенінің бойында болды, мұнда қазақтар қонтайшының ұлы ұлы басқаратын экспедициялық корпусты талқандады. Бұл жеңістен кейін халық көкейінде жеңіліске қол жеткізуге болады деген сенім ұялады. Басқыншыларға қарсы халық жұмыла көтерілді
.
Бөгенбай батыр (1690 - I778)Әбілқайыр хан (1693 - 1748)

Батырлығы мен қолбасшылық дарыны арқасында Бөгенбай үлкен құрметке бөленіп, ерлігі ел аузында аңызға айналып кетті. XVIII ғасырдың бірінші жартысында қазақ даласын қорғауда Бөгенбай батыр қамал бұзар қайратымен көзге түсті. Олжабай, Қабанбай, Малайсары секілді дарабоздармен қоян-қолтық Көксерке атын борбайлап, қазақ халқының тәуелсіздігі жолындағы талай қанды айқастарға қатысты. Бөгенбайдың қалмақтармен және қытай әскерлерімен болған қиян-кескі шайқастарда көрсеткен қайраты сол кезеңдегі жорық жырауларының толғауларында мәңгі өшпес өлең тілімен өрнектеліп қалды. 1725-1727 жылдары Бөгенбай батыр Абылай ханмен бірге қазақ қолын басқарып, осы ұрыс нәтижесінде ойсырай жеңілген онсон қалмақ әскері Түркістан мен Саураннан Жоңғар Алатауының арғы жағына қуылған болатын. 1756-1758 жылдары Бөгенбай батыр Талқы түбінде Шығыс Түркістанға алғаш рет аяқ басқан қытай әскерімен қиян-кескі шайқасқа қатысты. Бұл ұрыста ол қытайларды қыра талқандап, Үрімшіге дейін қуып барды.
XVIII ғасырдың отызыншы-қырқыншы жылдары Бөгенбай батыр, көрші елдермен келіссөздер жүргізу мәселесіне етене араласқан. Оның Кіші жүз елімен жиірек қатысуында да бір мән бар. Біріншіден, орыс әкімшілігі арқылы қалмақ-башқұрт елдерінде тұтқында жүрген сарбаздарын қайтарып алу мәселесі болса, екіншіден, Ресей патшасымен одақ құрудың келешегі қалай болар екенін бағдарлау. Бұл тұста қазақ елінде іргелі хан ретінде Әбілқайыр ғана белгілі еді. Оның орыс әкімшілігімен жүргізіп жүрген келіссөздері бірде нәтижелі, бірде аяқсыз қалып келе жатқанын Бөгенбай батыр секілді қолбасшылар бақылап отырды. Бұл кездің тағы бір ерекшелігі – ел ішінен жиналған саңлақ сарбаздарды халық арасында абырой-беделі бар батырлар басқарды. Қолбасы батырлар халықтың ұлы жиын, үлкен кеңесінде жалпы бұқараның ұсынысымен тағайындалды, осындай кеңесте 1710 жылғы Қарақұмда Бөгенбай батырды бүкіл халықтың қалауымен қазақ жасақтарының қолбасы етіп сайлайды. Осы жасақтар әзірлігінің арқасында, қару-жарағы мол жоңғар әскерлеріне тез арада ойсырата соққы беріп жүрді.
Бөгенбайдың нағыз толысқан шағы – батырлығына қоса от ауыз, орақ тілді шешен кезі еді. Осы уақыттарда сыртқы жаумен жекелеген ұрыс-шайқастарда бірқатар жеңістерге жетіп, бүкіл алашқа аты шығып, даңқы артқан болатын. Бөгенбай батыр ұрыстарда ұдайы жүрмеген адам, елінің алды-артын болжаған, халқының келешегін көп ойлаған абзал жан. Жас кезінде шайқастарда батырлығымен көзге түссе, өз елінде қолбасшылығымен, ұйымдастырушылық қабілетімен сыйлы болған.
Бөгенбай батыр (1690 - I778)







4-тоқсан №20 Айы, күні__________________

Сабақтың тақырыбы: «Шынарым менің шырайлым»

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Шыңғыс Айтматовтың өмірі жайлы әңгімелеу, шығармаларына тән шығармаларының адамзаттық көкейкесті мәселелерді қозғауымен, сыршылдығымен, шыншылдығымен, жаңашылдығымен мәселесіне тоқталу.

Дамытушылық: Оқушылардың қызығушылығын арттыру, өз ойларын жүйелі сөзбен жеткізуге бейімдеу. Ауызекі сөйлеу тілін дамыту, сөздік қорларын молайту.

Тәрбиелілік: Туған жерін сүюге, Отанын қорғауға тәрбиелеу, бірлікке, татулыққа шақыру. Адамгершілік қасиеттерді әрқашан жадында ұстауға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың типі: Жаңа материалды меңгерту

Сабақтың әдісі: Баяндау, түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекілігі: Интерактивті тақта, слайд презентациялары.

Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі

Сыныпты сабаққа әзірлеу. Сәлемдесу, түгендеу, класс тазалығына көңіл бөлу, оқушылардың назарын сабаққа аудару; ол үшін:

II. Үй тапсырмасын сұрау. «Зымыран сұрақтарына» жауап алу

1) Ш.Айтматовтың өмірі мен шығармалары туралы не білесің?

2) Ш.Айтматовтың қазақ-қырғыз халқының алдында алатын орны

3) Өмірінің төрт кезеңі қайсы жылдарды қамтиды?

4) М.Әуезов туралы қандай ой-пікір айтады?

5) Шығармаларындағы әйел, ана бейнелерін қалай таныта білген?

6) Шығармаларындағы қандас-туыстық ұқсастықтарын байқауға бола ма?

7) Ш.Айтматовтың шығармалары бойынша көптеген қырғыз фильмдері түсірілген. Қай фильмін көрдің? («Ақ кеме», «Жанпида», «Әсел»)


III. Жаңа сабақ. 1. Шығармадағы адамның ішкі жан дүниесін тану кейіпкерлер арқылы қалай бейнеленген? 2. Оқушыларға берілген эпизодтарды оқыта отырып талдату, адамгершілік пен сенімділіктің маңыздылығы туралы, өмірде кездесетін ойы таза, адал жар Әсел бейнесі арқылы әйел тағдырын бейнелеуін дәлелдету.

Тақырыпты талдауға арналған сұрақтар мен тапсырмалар:

Кейіпкер бейнесі

  1. Автор Әселдің түр-түсін қалай суреттейді?

  2. Әселдің мінез-құлқы мәтіндегі қандай жолдардан байқалады?

  3. Әсел өмірді қалай түсінеді?

  4. Шығармадағы Ілиястың өкініші мен күйінішін қалай сипатталады?

  5. Повест кімнің атынан әңгімеленеді?

Сұхбат сәті

  1. Жазушының «Шынарым менің, шырайлым менің» әңгімесін жазудағы түпкі ойы не?

  2. Әңгімеден қандай әсер алдыңдар?

  3. Болжам жаса және дәлелде.


ҮІ.Сабақты бекіту. 1. Шығарманың тілдік ерекшелігін қалай байқадыңдар? Мысалдармен дәлелдеу 2. Ш.Айтматовтың қазақ әдебиетінде орны қандай айқындалады?

3. «Шынарым менің, шырайлым менің» повесінің басты идеясы неде деп ойлайсың?

YII. Сабақты қорытындылау.

ҮІІI. Үйге тапсырма: Шығарманың толық нұсқасын оқу және кейіпкерлерге мінездеме беру, салыстыра отырып талдау. (Реферат, слайдтар жасау)

ІX.Бағалау.








4-тоқсан №21 Айы, күні__________________

Сабақтың тақырыбы: Шығармадағы шынайы адамгершілік қасиеттер

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Шыңғыс Айтматовтың өмірі жайлы әңгімелеу, шығармаларына тән адамзаттық көкейкесті мәселелерді қозғауымен, сыршылдығымен, шыншылдығымен, жаңашылдығымен мәселесіне тоқталу.

Дамытушылық: Оқушылардың қызығушылығын арттыру, өз ойларын жүйелі сөзбен жеткізуге бейімдеу. Ауызекі сөйлеу тілін дамыту, сөздік қорларын молайту.

Тәрбиелілік: Туған жерін сүюге, Отанын қорғауға тәрбиелеу, бірлікке, татулыққа шақыру. Адамгершілік қасиеттерді әрқашан жадында ұстауға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың типі: Шығарманы логикалық модуль арқылы талдау

Сабақтың әдісі: Баяндау, түсіндіру, сұрақ – жауап

Көрнекілігі: Интерактивті тақта, слайд презентациялары.

Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі

Сыныпты сабаққа әзірлеу. Сәлемдесу, түгендеу, класс тазалығына көңіл бөлу, оқушылардың назарын сабаққа аудару; ол үшін:

II. Жаңа сабақ.

  1. Ұйымдастыру кезеңі: сәлемдесу, оқушыларды түгендеу, сабаққа даярлықтарын тексеру.

  2. Үй тапсырмасын тексеру: Нақ сұрақ- дәл жауап

  3. Кейіпкер бейнесі

  4. Кластер әдісі

  5. Ой түйіндеу

  6. Сұхбат сәті

  7. Өткенді қастерлеу арқылы болашақты жасаймыз.

  8. Үйге тапсырма

  9. Бағалау

Нақ сұрақ – дәл жауап

  1. Шыңғыс Айтматов кім?

  2. Әңгімедегі шофер жігіттің есімі.

  3. Әселдің өмірдегі бейнесі кім?

  4. Жігіт Әселмен қайда кездесті?

  5. Ілиястың тұрмыс- тіршілігі қандай?

  6. Әсел бейнесі арқылы жазушы әйелдерге тән қандай қасиеттерді суреттейді?

Кейіпкер бейнесі

  1. Автор Әселдің түр-түсін қалай суреттейді?

  2. Әселдің мінез-құлқы мәтіндегі қандай жолдардан байқалады?

  3. Әсел өмірді қалай түсінеді?

  4. Шығармадағы Ілиястың өкініші мен күйінішін қалай сипатталады?

  5. Повест кімнің атынан әңгімеленеді?

Сұхбат сәті

  1. Жазушының «Шынарым менің, шырайлым менің» әңгімесін жазудағы түпкі ойы не?

  2. Әңгімеден қандай әсер алдыңдар?

  3. Болжам жаса және дәлелде.

  4. Кластер әдісі

Мінезі

Ілияс

Кәсібі

Қарым - қатынасы

Өкініші мен сезімі



Ой түйіндеу

Әсел – жаны таза, адал, кіршіксіз мөлдір махаббат иесі. Өзі адал адам өзгенің де адалдығын қалайды. Адам дар арасындағы опасыздық, бірін-бірі сатып кету, т.б. келеңсіз жағдайлар Әсел өміріне қырсығын ти гізеді. Бұл өмірде кездесетін шынайы өмір, адам тағдыры. Расында солай ма екен?

ҮІ.Сабақты бекіту. 1. Шығарманың тілдік ерекшелігін қалай байқадыңдар? Мысалдармен дәлелдеу 2. Ш.Айтматовтың қазақ әдебиетінде орны қандай айқындалады?

3. «Шынарым менің, шырайлым менің» повесінің басты идеясы неде деп ойлайсың?

YII. Сабақты қорытындылау.

ҮІІI. Үйге тапсырма: «Ш.Айтматов және Әуезов» шығарма-эссе жазу.

ІX.Бағалау.





















































IV-тоқсан №22 Айы, күні__________________________________


Сабақтың тақырыбы: Мақтымқұлы Фрагидің шығармалары мен өмірбаны.

«Түрікмен тағдыры», «Ақырзаман», «Боларсың»

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: ;

Дамытушылық: Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал жасау,

зерттеуге дағдыландыру, ойлау шеберлігін, сөйлеу мәдениетін дамыту;

Тәрбиелік: Қырғыз топырағында тәрбиеленіп, зеректік, ойшылдық, даналық сияқты қасиеттерді оқушылардың санасына ұялату, халықтың адал перзенті бола білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: іздену-зерттеу сабағы, топтық жұмыс.

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, ішінара іздендіру, мәнерлеп оқу

Көрнекілігі: слайд-фильмдер, Ш. Айтматовтың шығармалар жинағы, интерактивті тақта.

Пәнаралық байланыс: тарих, әдебиет.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу, түгендеу, сабаққа әзірлік.

ІІ. Негізгі кезең. Кіріспе сөз.




Просмотрено: 0%
Просмотрено: 0%
Скачать материал
Скачать материал "Сабақтың тақырыбы. Ілияс Жансүгіров өмірі мен шығармашылығы"

Методические разработки к Вашему уроку:

Получите новую специальность за 2 месяца

Психолог-консультант

Получите профессию

Секретарь-администратор

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Скачать материал

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

6 626 245 материалов в базе

Скачать материал

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

  • Скачать материал
    • 19.03.2016 5642
    • DOCX 676.4 кбайт
    • 26 скачиваний
    • Оцените материал:
  • Настоящий материал опубликован пользователем Айткожина Айгерим Хабибулловна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

    Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.

    Удалить материал
  • Автор материала

    • На сайте: 8 лет
    • Подписчики: 0
    • Всего просмотров: 17135
    • Всего материалов: 2

Ваша скидка на курсы

40%
Скидка для нового слушателя. Войдите на сайт, чтобы применить скидку к любому курсу
Курсы со скидкой

Курс профессиональной переподготовки

Интернет-маркетолог

Интернет-маркетолог

500/1000 ч.

Подать заявку О курсе

Курс повышения квалификации

Специалист в области охраны труда

72/180 ч.

от 1750 руб. от 1050 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 42 человека из 21 региона

Курс профессиональной переподготовки

Организация деятельности библиотекаря в профессиональном образовании

Библиотекарь

300/600 ч.

от 7900 руб. от 3950 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 281 человек из 66 регионов

Курс профессиональной переподготовки

Руководство электронной службой архивов, библиотек и информационно-библиотечных центров

Начальник отдела (заведующий отделом) архива

600 ч.

9840 руб. 5900 руб.
Подать заявку О курсе

Мини-курс

Разнообразные методы и формы обучения в высшем образовании

3 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе

Мини-курс

Развитие и воспитание: ключевые навыки для родителей маленьких детей

4 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе

Мини-курс

Основы профессиональной деятельности эксперта в области индивидуального консультирования

4 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе