Сабақтың тақырыбы: «Төл сөз, төлеу сөз»

Шамова Гулнар Танатаровна                                                                                                               №9 орта мектебінің қазак тілі пәні мұғалімі.                                                                                                Жаңаөзен қаласы, Маңғыстау облысы                              

Сабақтың тақырыбы:  «Төл сөз, төлеу сөз» 
Мақсаты: Оқушыларға көп бағыныңқылы құрмаластың тыныс  белгісі  туралы түсінік  беру. 
Көп бағыныңқылы құрмаластың тыныс  белгісі  туралы түсінік беру. 
 Оқушылардың сөйлеу  тілін дамыту, өз ойын еркін , жатық  жеткізуге білуді дағдыландыру, мәнерлеп оқуға баулу. . 
Сабақ түрі: жаңа сабақты түсіндіру 
Сабақ әдісі: аралас сабағы
Көрнекілігі: оқулық, слайд, интернет 
Пәнаралық байланыс: әдебиет 
Сабақтың  барысы 
I. Ұйымдастыру кезеңі: 
1. Оқушылармен  амандасу. 
2. Оқушылардың сабаққа дайындықтарын тексеру. 
3. Сабақтың тақырыбын, мақсатын айту. 
Үй жұмысын тексеру                                                                                                                                                 Жедел сұрақтар арқылы өткен сабаққа шолу жасап, үй жұмысын тексеру. 
II. Мағыныны ашу 
Жаңа сабақ
Мұғалім: 
1. Адам сөйлегенде не жазғанда сол өзі баяндап отырған мәселеге байланысты   немесе  соған қатысы  бар баска біреулердің сөзін, пікірін келтіретіні болады  .                                                                        М ы с а л ы: Абай:
Бес нөрседен кашык бол, 
Бес нәрсеге асық бол, — 
деп адамдық, адамгершілік жайын қозғайды. .                                                                                                                                     Осы мысалда сейлеуші өз сезінің ішінде Абайдың айткан акыл сөзін келтірген. 
Біреудің сөзі екі  түрлі жолмен беріледі: а) ешбір езгеріссіз, дәл сол айтылған күйінде жеткізу. Біреудің сөзінің мұндай  жолмен берілуін   т ө л с ө з дейді. Жоғарыда келтірілген мысалда біреудің сөзі төл сөз түрінде беріліп тұр; ө) сөйлеуші тарапынан өзгеріске үшырап біреудің сөзінің тек мазмұнын ғана сақтап жеткізу. Мысалы, жоғарыда Абай айтқан сөзді мына түрде айтуға болады: Абай бес нәрседен қашық болып, бес нәрсеге асық болуды айтады. Біреудің сөзінің мұндай жолмен берілуін  төлеу сөз дейді. Төл сөзді  болсын, төлеу сөзді болсын жеткізуде оларға жанама түсінік беретін сөйлеушінің өз сөзін а в т о р с ө з і дейді. Жоғарыда келтірілген мысалдағы Абай... деп адамдық, адамгершілік жайын қозғайды дегендер автор сөздері. 
Ауызекі  сөйлегенде төл сөз автор сөзінен дауыс ырғағы: аркылы бөлініп тұрса, жазуда олардың арасы тыные белгісі арқылы ажыратылады. Ал төлеу сөз ауызекі : сөйлегенде болсын, жазуда болсын автор сөзінен ажыра-тылмай, біртұтас сөйлем құрамына енеді. 
Осы мысалдағы төл сөз: 
Сабақты  бекіту: оқулықпен жұмыс:( түртіп алу стратегиясын қолдану) 
156- жаттығу 
III. Ой толғау. 
Сабақты қорыту
Біз  бүгін не үйрендік, не туралы білдік. 
Үйге тапсырма: 157-жаттығу 
Бағалау.