Алматы облысы Талғар ауданы Нұра ауылы
№12 орта мектептің бастауыш сынып мұғалімі
Токашева Жемиле Кималадиновна
Стажы: 19 жыл
Сабақтың тақырыбы: Жұрнақ пен жалғау
Сабақтың мақсаты : 1) Жұрнақ пен жалғау туралы түсінігін,білімдерін кеңейту, жұрнақ пен жалғауды ажыратуға, мағынасын ажырата білуге үйрету ;
2) Ой өрісін кеңейту, сөздік қорын, сауаттылығын,жазу дағдыларын дамыту,шығармашылық қабілеттерін жетілдіре отырып оқу әдістерін түрлендіру,сөздердің қосымшаларын өз бетінше ажырата білуге,сөз бен сөзді байланыстырып дұрыс сөйлеуге машықтандыра отырып сабаққа деген қызығушылығын,белсенділігін арттыру;
3)Сөздерді байланыстырып сөйлей білуге,сауатты,көркем жазуға,білімді,талапты,ақылды,еңбекқор болуға тәрбиелеу.
Сабақтың типі : Дәстүрден тыс сабақ
Сабақтың түрі : Жарыс сабақ
Сабақтың әдіс-тәсілдері: Сұрақ-жауап, түсіндіру, талдау-жинақтау,танымдық,салыстыру,табу,іздеу,ойлау бағыттары,ойын,шығармашылық,өз бетінше,т.б.
Сабақтың көрнекілігі : Оқулық,кесте сөздер,сөз құрамы кестесі,көркем суреттер, мақал-мәтел,т.б.
Сабақтың барысы
Сынып үш топқа бөлінген, «Түбір», «Жұрнақ», «Жалғау»,әр топта эмблеме,әр топтың ұраны болады.
Жалғау: - Достықты ақтаймыз. Жұрнақ: -Түбірге жақын жүреміз,
Ауызбіршілікті сақтаймыз. Мағынаны бірден өзгертеміз.
Сөз бен сөздің арасын Кей-кейде әр сөзіңді
Байланыстырып жатқан біз. Түрлендіріп те жібереміз.
Түбір: -
2.Жарыс белгілі кезең бойынша жүреді.
1.Ұйымдастыру кезеңі
- Оқушылардың психологиялық дайындығы;
-Тақтада күн реті жазылған,көрнекі-құралдар өз орнында;
-Дәптер алдарында,оқу құралдары дайын;
- Сергіту кезеңі ( амандасады,тілек айтады).
2.Жарыстың дайындық кезеңі
-Өткенді еске түсіру,сабақтың мақсатымен таныстыру,хабарлау;
-Бүгінгі сабағымыз қазақ тілі. Өткен тақырыбымыз сөз құрамы, жұрнақ пен жалғау. Бүгінгі сабағымызда жұрнақ пен жалғаудың қызметін байқап,ажыратып,сөздер құрап,қосымшаларды салыстырып,дәлелдеп көреміз.
Сабағымыз қызықты болу үшін сабағымыздың түрін жарыс сабағы деп алып отырмыз.Әдеттегідей сыныбымыз 3 топқа бөлініп отыр.Әр топтың өзінің аты бар.
«Түбір», «Жұрнақ», «Жалғау» топтары. Ендеше , іске сәт,сабағымыз қызықты да көңілді,жылдам да тез болсын деймін. Жарыстың ұран сөздерін ұмытпайық, «Жылдам,тез,бәрекелде,тезірек,т.б.
3.Ұрандарын таныстырады.
4.Жарыстың кезеңдерімен таныстыру:
1. «Ағаш сандық» 2.Күміс сандық 3.Алтын сандық
4. «Гауһар сандық » 5. «Ақыл сандық»
3. « Ағаш сандық» тапсырмасын орындаудан бастаймыз.
1.Үй тапсырмасы бойынша сұрақтарға жауап береміз.Үй тапсырмасы төрт түлік малдар туралы біліп келу ,сөйлем құрау,мәтін құрау болатын.
1топ.Төрт түлік малдарды ата; 2топ. Малдан алынатын қандай өнімдер?
3 топ.Малдар туралы мақал-мәтел айтамыз,Малдың пірлерін ата:
2-тапсырма .Мына сөздерге қосымша жалға.Бала,жылқы,аспан.
Ағаш сандықтан алынған тапсырмаларды орындап болдық. Келесі тапсырмаға көшеміз.
2.«Күміс сандық» тапсырмасын орындап көрейік.
1.Сөз құрамы деген не? –С өз құрамы екіге бөлінеді. Түбір сөз,қосымша деп.
2.Түбір сөз дегеніміз не? – Сөздің ары қарай бөлінбейтін мағыналы бөлігін түбір сөз дейміз.
3.Түбір сөздерді ата: гүл,күн,түн,мұрын,құлақ,қоян,т.б.
4.Қосымша деген не ? – Сөздің түбірге жалғанған бөлігін қосымша дейміз.Қосымшалар екіге бөлінеді,жұрнақ және жалғау болып.
5.Жұрнақ дегеніміз не? –Сөздің мағынасын өзгертетін қосымшаны жұрнақ дейміз.Мысалы: суретші,биші,ақылды,т.б.
6.Жалғау деген не? – Сөз бен сөзді байланыстыратын қосымшаны жалғау дейді,мысалы: баланың,гүлдің қалада,сенімен,Айгүлдің.
7.Мына сөздердің қосымшасын табыңдар: алманың,қалаға,орманда,домбырашы,мұнайшы,ақылды. (Ауызша)
Жаңбырда,қойшы,гүлдің,өнерлі,парталар Динаға ( жұрнақ пен жалғауды белгілейді,дәлелдейді).
3.Соныменен «Күміс сандық » тапсырмасын орындап болдық,келесі тапсырма « Алтын сандық» тапсырмасы, бұл тапсырмалар тікелей оқулықпен байланысты екен, алдымен таза жазу сәтіне тездетіп 2 сөйлем жазамыз.
Балалар сабақтан қайтып келеді. Аяз сықырлап тұр. Боран қатты соқты.
Оқулықпен жұмыс
Оқулықты ашып,берілгенін оқимыз. 335. Сөйлемдерді көшіріп жаз. Жалғауларды тап.
Бүгін Әнуар мен Нұржан ерте тұрды. Олар қардың қалың жауғанын көрді. Екеуі есік алдындағы қарды күреді. Әнуар әжесіне құдықтан су әкеләп берді. Нұржан тауықтарға жем шашты.
Мәтін не туралы? Мәтінді көшіріп жазамыз. (өз беттерінше көшіреді,тақтаға әр топтан 1 оқушыдан шығады,қосымша жалғауды табады,белгілеп сызады,дайын кестеге жазады)
Дәлелдеу. Әже –сіне, құдық- тан, тауық-тарға
Не байқадық? Мағына өзгерген жоқ,ендеше жалғаудың өзі болды.
Келесі тапсырма 336. Төмендегі сөздерге тұсындағы жұрнақтардың тиістісін жалғап жаз.
Түбір сөздердің мағыналары жұрнақ жалғанғанда қалай өзгергенін айту,дәлелдеу.
Би,қобыз,көп,сауық / -шы,-ші,-шіл,-шыл. ( оқиды,ауызша айтады,тақтада жазады,өз бетінше дәптерге жазады).
Іс,орын,талап,көл / -дық,-кер,-шік.
Қыс,арба,түн,жаз -гі,-лы,-қы,-ғы.
Не байқадық? Жұрнақ жалғанғанда қандай өзгерісті байқадық?
Сөздің мағынасын өзгертті,жаңа сөздер жасалды.
-Жарайсыңдар,бәрекелді! Енді сергіп,жаттығу жасап алайық.
Сергіту сәті.
Енді келесі кезеңге келіп жеттік,нағыз асыл,әрбір адамның қолы жете бермейтін « Гауһар сандыққа» келіп жеттік.Тапсырмалары қымбаттау,ойлауды қажет ететін сияқты.
337.Сөздерге жалғанған қосымшаның жұрнақ екенін дәлелде.
Әнші, батырлық, талапты, жұмыскер.
Берілген кестеден жұрнақ пен жалғауды белгілейді.
2.Ой дамыту кезеңі
1т.Әнші,2т. Батырлық, 3т. Талапты сөзіне сөйлем құрап жазады. ( оқыту)
3.Дыбыстық талдау
Әнші,батырлық,талапты.
4.Қандай батырларды білеміз? Талапты болсаң неге жетесің? Әншілік неге жатады?
-Жарадыңдар! Бәрекелді! Бұл бір қызық жарыс болды.
5.Жұмбақ шешу кезеңі
Жалт-жұлт етеді, Сұлуға оны балайды,
Жалмай-жалмай жұтады. ( От) Киелі деп санайды. ( Аққу)
Бір нәрсе қанаты бар ұша білмес,
Ұшқанда жердің көзін басып жүрмес.
Соңынан қанша қалмай қусадағы,
Ұстауға қол мен санның ебі келмес. (Балық)
6.338. Ребусты шеш.Шешуіндегі сөзді қатыстырып сөйлем құра.
Берілген кесте сурет.
От , аққу, балық – Оқулық. Оқулық туралы не айтамыз,сөйлесіп,тіл сындырайық.
Оқулықты қалай күтеміз? Оқулықтар қандай болады? Оқулықты кімдер жазады?Оқулықсыз сабаққа келуге бола ма ? Саған қандай оқулығың ұнайды? Оқулық туралы өлең оқу.
Н.Айтов « Оқулық»
Саған білім жемісін Оқулықты құрметте,
Оқулығың береді. Күтіп ұста,кірлетпе.
Талай адам сол үшін Кішілерге табыс ет,
Маңдай терін төгеді. Дақ түсірмей бір бетке
7. Сөздік диктант ( Сурет бойынша заттардың атын жазады,жұрнақ пен жалғауды белгілейді)
-Жарайсыңдар! Бар күшімізді салдық,жарыстық,тартыстық,соңғы мәреге келіп жеттік.
5.« Ақыл сандық » Сандықтарды ашып тапсырмалар тізбегін орындадық.Енді соңғы сандыққа біз не саламыз? Өзімізге не алдық? Нені білдік?Нені есте сақтаймыз? Нені үйренеміз?
-Жұрнақтың атқаратын қызметі не болды?
-Сөздің мағынасын өзгертіп жаңа сөздер жасайды.
-Жалғаудың қызметі не болды?
-Сөз бен сөзді байланыстырады. ( Ережені бекіту)
Тірек сөз көрсету .Қазақ тілінде не көп? –Жұрнақ. Сөздерді сөйлегенде жалғауды дұрыс қолданбасақ не болады? – Сөздеріміз дұрыс байланыспайды , мағынасы түсініксіз болады.Олай болса сөзімізді дұрыс сөйлеп,қосымшаларды дұрыс пайдаланайық.Ақылды,еңбекқор,білімді болуларыңа тілектеспін.
Барлық жарысқа қатысқан оқушыларға рахмет,өте жақсы қатыстыңдар,жарысымыз қызықты болған сияқты. Ақыл сандығынан үйге тапсырма алайық.
2.Үйге: 339. « Қысқы еңбек» тақырыбына әңгіме құрап жазу.Қыста не көп?Қандай еңбек етеміз,дүниетану сабағын есімізге түсіріп тапсырманы орындаймыз,қосымшаларды белгілеп,ережені пысықтап келеміз.
3.Бағалау кезеңі
Оқушылар түгел бағаланады. ( Әділқазылар жарыстың бағасын береді)
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.