Сахалыы саҥаны сайыннарарга театральнай студияны туһаныы

«А.И.Новгородов аатынан Остоолбо сүрүн оскуолата» УоҮөМБТ

«Верхоянскай оройуон» МТ СӨ

Сахалыы саҥаны сайыннарарга

театральнай студияны туһаныы

(учуутал тус педагогическай уопутун тарҕатар отчуот)

 Үлэни толордо:

Горохова Анастасия Николаевна,

саха тылын, литературатын учуутала.

Остоолбо бөһ.

2016с.

Үлэ актуальноһа уонна кэскилэ:

Аныгы үөрэх ирдэбилинэн оскуолаҕа элбэх тест толоруллар. Саҥата-иҥэтэ суох тест түмүгүнэн үчүгэй сыананы ылыахха сөп. Онтон сылтаан оҕо бодоруһар, саҥарар сатабыла сүтэн эрэр. Дьон тоҕуоруйбут сиригэр саҥарыахтарын баҕарбаттар. Ону таһынан аныгы оҕо аахпытын-истибитин өйүгэр уһуннук хатаан сылдьар дьоҕура сүппүт.

Концептуальноһа:

Оҕо театральнай студияҕа кыттан, дьон иннигэр иҥнигэһэ-толлугаһа суох саҥара, тутта-хапта үөрэнэн, түргэнник уларыйан иһэр уопсастыбаҕа сүтэн-симэлийэн хаалбакка, бэйэтин миэстэтин, оннун-туруутун булунарыгар туһалыаҕа.

Теоретическай базата:

Л.С.Выготскай оҕо художественнай дьарыга биир кэлим сайдыытын туһунан (о целостности и единстве художественной деятельности ребенка) психологическай концепцията;

Б.П.Юсов полихудожественнай иитии туһунан концепцията, искусствоны интегрированнайдык үөрэтии теорията;

Абдуллина Э.Б., Станиславскай К.С., Немов Р.С., Петрушин В.И., Эльконин Б.Д. музыкальнай уонна театральнай үөрэтии, иитии теориятын, практикатын туһунан педагогика, психология хайысхалаах үлэлэрэ; К.Д.Ушинскай, Г.Н.Волков, Г.Г.Филиппов, Т.И.Петрова, Г.С.Попова иитиигэ-үөрэтиигэ төрөөбүт тыл туһунан суруйуулара.

Баһылыыр педагогическай идеята:

Оҕо сахалыы саҥарар дьоҕурун сайыннарарга театральнай студияны тэрийии. Үөрэнээччи билиитин-көрүүтүн кэҥэтии. Саха тылыгар, устуоруйатыгар, литэрэтиирэтигэр сүгүрүйэр өйү-санааны иҥэрии.

Үлэ ньымаларын судургута уонна туһата (оптимальность и эффективность средств):

Саҥарар аппараты эрчийии, сайыннарыы;

Олохтоох автордар суруйууларын көрөөччүгэ-истээччигэ таһаарыы;

Декорация, грим, көстүүм, бутафория оҥорорго үөрэнии.

Үс үйэ анараа өттүгэр нуучча тылын үрүҥ тыынын өллөйдөөбүт улуу педагог К.Д.Ушинскай «Төрөөбүт тыл» ыстатыйатыгар: «Ийэ тыла оҕоҕо айылҕа араас кистэлэҥин ханнык да үөрэхтээх киһитээҕэр ордук толору быһаарар, дьон-сэргэ сиэрин-майгытын, уопсастыба олоҕун-силигин, норуот историятын, бастыҥ баҕатын ханнык да историктааҕар ордук үчүгэйдик өйдөтөр; норуот итэҕэлигэр, поэзиятыгар ханнык да эстетиктээҕэр ордук күүскэ сыһыарар; тиһэҕэр, олох булгуруйбат сокуонун, бөлүһүөк мындыр өйүн ханнык да философтааҕар дириҥник арыйар.

Норуот тыла оҕо айар күүһүн уһугуннарар, онон тыын уган, киһини кыылтан-сүөлтэн араарар. Аны бу дьиктилээхэй  педагог- төрөөбүт тыл- элбэххэ эрэ үөрэтэр буолбатах, ону барытын туох эрэ өйдөммөт ньыманан олус чэпчэкитик үөрэтэр, биһиги быһаара сатаабыт суолбутун төрөөбүт тылынан көннөрү кэпсэтэ сылдьан билэрэ чэпчэки, судургу»,- диэн суруйбут эбит.

Киһи оҕо эрдэҕиттэн төрөөбүт тылын баһылаабыта, төрөөбүт тылынан саҥара, анаара үөрэммитэ олоҕор улахан оруоллаах диэн ити иһин этэн эрдэхтэрэ. Норуот педагогикатынан утумнаан дьарыктанар учуонай Г.С.Попова-Санаайа ийэ тыл диэн оҕо төрүт өйүн, туох баар дьоҕурун, удьуор тыынын арыйар күлүүс буолар диэн этэр. Күлүүһэ суох буоллаххына, хатыылаах ааны аспаккын- ийэ тылын билбэт оҕо майгыта, өйө, дууһата эмиэ хатыылаах аан курдук диир.

«Сахалыы иитии- үөрэтии боппуруоһугар уустук балаһыанньа үөскээтэ. Онно кими сэмэлиэхпитин көрдүү сатаабакка, бэйэбит сөптөөхтүк тэринэр-дьаһанар суолу булуохпутун наада»,- диэн Өрөспүүбүлэкэтээҕи лицей директора И.И.Шамаев этэн турар. Т.И.Петрова «кыахтаах-дьоҕурдаах оҕолору мунньан, үөрэтии нуучча тылынан барар, саха омугу сарсыҥҥы күн иилиэх-саҕалыах ыччаппыт сахалыы аахпат-суруйбат буоларыгар тиийэр» диэн дьиксинэр. 70-с, 80-с сыллартан дьоҕурдаах оҕолору талан ылан, кылаас тэрийэн, нууччалыы үөрэтэр буолбуттара. Ол содула өтөр-наар ааһан-араҕан биэрэрэ биллибэт. Аны тэлэбиисэринэн кып-кыра саастарыттан ол-бу мультик, боевик көрөн, ол геройдарын тылларынан саҥараллар. Филологическай наука доктора Г.Г.Филиппов нуучча тылын туһунан: «Омук тыла биһиги үтүктэн үөрэммит тылбыт, онон баара-суоҕа кини көмөтүнэн талааннаах үтүктээччи, толорооччу, функционер эрэ буолуохпутун сөп», -диир. Т.И.Петрова: «Урут оҕо төрөөбүт тылын дьиэтигэр дьон-сэргэ кэпсэтэрин истэн билэр этэ. Аныга ыалга ол кыаллара саарбах: оҕобутун дьиэбитигэр көрөрбүт да кэмнээх. Кэпсэтэр да буоллахпытына, тылбыт бэрт дьадаҥы, үксэ нууччалыы кыбытыылаах, мас хайытан эрэр курдук баар-суох, бар-кэл, үчүгэй-куһаҕан  диэн буолар»,- диэн суруйар. Кырдьык, билиҥҥи төрөппүттэр, эһэлэр-эбэлэр бары да кэриэтэ кыра саастарыттан дьиэлэриттэн тэйэн, интэринээккэ улаапыт буолан, киһини кытта иһирэхтик кэпсэтэ, бодоруһа үөрүйэхтэрэ суоҕун тэҥэ. Ити Тамара Ивановна суруйарын курдук, тур-олор, аһаа-сиэ  диэнинэн бүтэр.

Билигин омуктарга өй-билии, кут-сүр илин былдьаһар кэмэ кэллэ. XXI үйэ  саамай уустук боппуруоһа кут-сүр, дууһа туруга буолуоҕа. Охсуһууну, ыараханы тулуйар күүс тугуй? Саха киһитэ өйдөөх-билиилээх буоларын таһынан, сахалыы куттаах-сүрдээх, сахалыы айылгылаах буолуохтаах дииллэр.

Төрөөбүт тылыттан маппыт оҕо дууһата моруу буолар, кута-сүрэ алларыйар. Бу киһини долгуппат буолуон сатаммат. Ол иһин саха оскуолатыгар төрөөбүт тылын билэр, иҥэриммит оҕону иитэн-үөрэтэн таһаарар сорук турар. Кыратыттан сахалыы тылынан саҥарбыт оҕо толкуйа атын. Улааттаҕына, куорат сиргэ нууччалыы мөлтөхтүк саҥарар диэн атарахсытыахтара да буоллар, 2-3 сылынан бу киһи атын омук тылын кэбэҕэстик баһылыыр. Үлэ хайа баҕарар эйгэтигэр дьоҕурдаах буолан, бэйэтин миэстэтин түргэнник булунар. Сүтэн-оһон хаалбат. Республика да салалтатын көрүҥ. Бары тыаттан тахсыбыт, тыа сирин оскуолаларыгар үөрэммит дьон. Бу сахалыы эйгэҕэ үөскээбиттэриттэн, ийэ тыл күүһэ эттэригэр-хааннарыгар иҥмититтэн тахсар. Республикабыт баһылыга Е.А.Борисов ахтар: «Ийэм Борускуо миэхэ үтүөнү баҕаран саҥарбыт саҥата, эппит тыла миигин бүгүҥҥэ диэри арчылыыр-харыстыыр, дьон-сэргэ туһугар төһө кыалларынан үтүө дьыаланы оҥорорбор тирэх буолар». Г.Г.Филиппов «Саха тылын дьылҕата. Бэҕэһээ, бүгүн, сарсын.» кинигэтигэр этэр: «Төрөөбүт тылын иитэр кыаҕын ордук туһаммыт ыччат дьонтон айар, чинчийэр, дьиҥ киһилии сиэрдээх личностар үүнэллэр. Ол да иһин былыргыттан баччаҕа диэри бары омуктар ааттаах-суоллаах суруйааччылара, учуонайдара кырыы сирдэргэ үүнэллэр-үөскүүллэр».

Оҕо сахалыы тыыҥҥа иитиллэригэр төрөөбүт тылын баайын-талатын истэ-билэ үөрэниэхтээх диэн санааны тумулук оҥостон, 2008-2009 үөрэх сылыгар бастаан 5-ис кылааска уус-уран ааҕыыга факультатив ыыппытым. Оҕолор сөбүлээн дьарыктаммыттара. Уус-уран ааҕыынан дьарыктана сылдьар дьон аатыран, нуучча улуу суруйааччыта А.С.Пушкин төрөөбүтэ 210 сылыгар оройуон киинигэр ыытыллыбыт оройуоннааҕы уус-уран ааҕыы күрэҕэр кыттыбыппыт. Бэйэлэрин холлоругар үчүгэйдэр этэ. Кылаас 7 эрэ оҕолоох. Оҕо киһилээх сиргэ сылдьа, кэпсэтэ-ипсэтэ, бодоруһа, этэргэ дылы, «дьону көрө, бэйэни көрдөрө» үөрэниэхтээх диэн өйдөбүлүнэн салайтаран, кылаас оҕотуттан кими да сирбэккэ-талбакка, сыыйбакка барыларын илдьэ сылдьыбытым. Биллэн турар, хоһоон ааҕарга, оруолу толорорго оҕо барыта талааннаах буолбат, ол да гыннар уус-уран ааҕыы факультативыгар дьарыктаммыт буолан, дорҕоонноохтук ааҕарга балачча үөрэммиттэрэ.

Кыра оҕоҕо ордук чугас уонна тыла-өһө олоҥхо олук тылларыгар маарынныырыттан бастаан «Биэс ынахтаах Бэйбэрикээн эмээхсин» остуоруйаны туруорбуппут. Бу остуоруйа сыанаҕа туруорарга биир улахан итэҕэһэ- олоҥхо курдук олус далааһыннаах, кырдьык да, олоҥхоҕо олус маарынныыра уонна оонньоон көрдөрөргө уустуга. Монологтара  олус уһуннар да, оҕолор олох тулуппатахтара. Айылҕа тыаһа-ууһа, ынах маҥырааһына, сылгы кистээһинэ, абааһы кыыһын киирэр-тахсар доҕуһуола наада буолан, ол муусукатын Н.А.Слепцовка оҥорторбуппут. Хайҕамсык Хара Хаан Тойон уола Хара киис саҥыйахтаах Хаардьыт Бэргэн үүрэн-түрүйэн аҕалар сылгытын үөрүн Н.Н.Юмшанов туруорбут «Дьөһөгөй оҕото» үҥкүүтүнэн көрдөрбүппүт. Түмүккэ кырдьыктаах дьыала кыайбыт үрдүк үөрүүтүгэр ааттыын «Үөрүү үҥкүүтүн» киллэрбиппит. Үс хатыҥы, ыраах мэччийэ сылдьар биэс ынаҕы ыскаатарга ойуулаан, кырааскалаан баран, кырыйан сыана кэлин таҥаһыгар иилбиппит. Онон сценографията суулаан-кыбынан ханна баҕарар илдьэ сылдьарга табыгастаах.

Испэктээхпитин саас отчуоттуур курдук кулуупка көрдөрбүппүт. Наһаа сэргээбиттэрэ. Онтон кынаттанан Баатаҕайга кырдьаҕастар интэринээт-дьиэлэригэр баран толорбуппут.

Итинтэн сиэттэрэн 2010-2011 үөрэх сылыгар театральнай студия тэриммиппит.

Сыала:

-сахалыы уус-уран тылы болҕойор, сатаан саҥарар үөрүйэҕи иҥэрии.

Соруктара:

-саҥарар аппарааты сайыннарыы. Чөл эти-сиини харыстыыр өйдөбүлү олохсутуу.

-саҥарарга интонация суолтатын өйдөтүү;

-сахалыы тылынан саҥарарга сатабылы иҥэрии;

-олохтоох автордар үлэлэрин дорҕоонноохтук ааҕыы;

-араас таһымнаах ааҕыы күрэхтэригэр кыттыы;

-Саха суруйааччыларыгар, поэттарыгар аналлаах бырааһынньыктары тэрийии.

Бастатан туран, уоһу-тииһи имитии. Оҕо саҥарар аппарата улахан киһитээҕэр имигэс буолан, эрчийдэххэ түргэнник сайдар. Билиҥҥи оҕо нууччалыы дорҕоону эмиэ үчүгэйдик саҥарыахтаах. Ол иһин уоһу-тииһи имитэргэ нууччалыы чабырҕаҕы хото туһанабыт. Оҕолор сэргииллэр, сөбүлээн дьарыктаналлар.

Бык тупогуб

Тупогубенький бычок.

У быка бела губа

Была тупа.

Карл украл у Клары кораллы,

Клара украла у Карла кларнет.

Шла Саша по шоссе

И сосала сушку.

Кукушка кукушонку

Купила капюшон,

Надел кукушонок капюшон,

В  капюшоне кукушонок смешон.

Пришел Прокоп-кипел укроп,

Ушел Прокоп-кипит укроп.

Как при Прокопе кипел укроп,

Так и без Прокопа кипит укроп.

Студия дьарыга бу чабырҕахтары хос-хос этииттэн саҕаланар. Саҥарарга бүтэй дорҕоон ордук чуолкайдык тоһоҕолоон этиллиэхтээх.

Итини сэргэ сахалыы чабырҕаҕы ааҕан эмиэ дьарыктаналлар. Сахалыы чабырҕах уос-тиис имитиитигэр эрэ буолбакка саҥа интонациятын үөрэтэргэ олус үчүгэй.

Арыылаабыт-араҥалаабыт анды сымыыта биир,

Арыылаабыт-араҥалаабыт анды сымыыта икки,

Арыылаабыт-араҥалаабыт анды сымыыта үс,

Арыылаабыт-араҥалаабыт анды сымыыта түөрт,

Арыылаабыт-араҥалаабыт анды сымыыта биэс… ити курдук биир тыын төһө тиийэринэн ааҕыллар.

Биир мииниллэр биэ,

Икки эмэр ньирэй,

Үс үүттээх үтүрүм,

Түөрт үчүгэй төрүөх,

Биэс миинэр миҥэ,

Алта аҥаарыма атыыр,

Сэттэ тиһэх тиҥэһэ,

Аҕыс аҕам ынах,

Тоҕус лоҥкур торбос,

Уон улахан оҕус.

Баай Байбал Балбааратын былааччыйата байбаралаах- эмиэ биир тыын тиийэринэн ааҕан күрэхтэһиллэр.

Бүтэй дорҕооннору чуолкайдык саҥарарга улахан хоһооно суох саха төрүт-уус чабырҕаҕа барсар.

Этэҕэ-тэтэҕэ

Иэрэҥ-дьиэрэҥ,

Холкуй-илкий,

Кубулуҥ-дьибилиҥ,

Бадыа-бүдүө,

Балаҕана дархан,

Оонньуур баҕана,

Орулуур дохсун,

Дарҕана кээдьэҥ,

Дар-дар сыарҕа,

Чуо-чуо чолбон,

Эрэгэйэ дьэргэн,

Уодаҕана доҕолоҥ,

Хоочугур-буучугур,

Куобаҕым куттаҕа,

Моҕотойум буута,

Тииҥим тиҥилэҕэ,

Көҕүллээҕим көхсө,

Чымырыы-маарыы,

Оллоон буку,

Лас-лас-лас» уо.д.а.

Үлэ түмүктэрэ

2010-2011 үөрэх сылыгар саха литэрэтиирэтин 110 сылыгар, саха литэрэтиирэтин төрүттэччилэртэн биирдэстэрэ А.И.Софронов-Алампа 125 сылын көрсө бастаан оскуолаҕа, онтон сэтинньи ыйга чугастааҕы оскуолалары ыҥыран, кустовой Софроновскай ааҕыы күрэҕин ыыппыппыт. Оскуолабыт да, кулууппут да кыра буолан, баҕалааҕы барытын ыҥырар кыах суох. Оҕолор Элгэстэн, Адыаччыттан, Боронуктан кэлэн кыттыбыттара. Уус-уран ааҕыы оскуолаларга балачча үрдүк таһымҥа тахсыбытын бэлиэтиэххэ сөп.

Юмшанова Люба Өксөкүлээх Өлөксөй «Куорат кыргыттара» айымньытыттан быһа тардыыны ааҕан 2-с миэстэ, Эрэл Сыроватскай саха литературата төрүттэммит «Байанай алгыһын» ааҕан 3-с миэстэни ылбыттара. Ону таһынан дакылаат ааҕан ситиһиилэммиттэрэ.

Олунньу 13 күнүгэр «Сахалыы сурук-бичик, ийэ тыл күнүн»  тэрийбиппит. Оҕолор А.И.Софронов 125 сылын көрсө, Н.Е.Мординов-Амма Аччыгыйа уонна Д.К.Сивцев-Суорун Омоллоон 105 сылларыгар, кинилэр олохторун, айар үлэлэрин туһунан дакылаат аахпыттара, медиа-презентация оҥорбуттара. Алампа, П.Тобуруокап хоһооннорун аахпыттара. Алампа «Дьүһүн кубулуйумтуо» кэпсээнинэн, Амма Аччыгыйын Бартыһаан Дьөгүөрэп туһунан ахтыытынан инсценировкалары, Суорун Омоллоон «Сайсары» драматыттан быһа тардыыны учууталлары кытта толорбуттара. Дьааҥы, Саха сирин туһунан ырыа ыллаабыттара. Ньиргиэрдээх бырааһынньык буолан тахсыбыта. Ити тэрээһиммитигэр научнай үлэҕэ салайааччыбыт, социологическай наука доктора У.А.Винокурова уонна АГИИК ректора С.Е.Семенова ыалдьыттаан, тыл этэн, дьону-сэргэни ордук сэргэхсиппиттэрэ.

Биир суолу бэлиэтиэхпин баҕарабын. Бу тэрээһиҥҥэ начаалынай кылаас учуутала У.П.Рожина уһуйар 4-с кылааһын үөрэнээччитэ Вика Юмшанова «Үчүгэй Үөдүйээн уонна Куһҕан Хоолдьугур» олоҥхотун көрөөччүлэр ытыс таһынан көрсүбүттэрэ. Дьиҥинэн, хаһыс да истиилэрэ. Бэйэлэрэ да сөҕөллөр: «Истэ үөрэннэххэ, олус да үчүгэй эбит»,-диэн.

2011с. сэтинньи 25 күнүгэр А.И.Софронов төрөөбүтэ 125 сылыгар оскуолалар театральнай коллективтарын көрүү буолбута. Барыта биэс оскуолаттан кэлбиттэрэ. «Айылгы» студияҕа Алампа «Кэччэгэй кэриэһэ суох» драматын турурбуппут. Көстүүмү, декорацияны, реквизити оҕолор, төрөппүттэр бары сүүрэн-көтөн бэлэмнээбиппит. Былыргы олох укулаатын өйдөтөргө, дьон уустук сыһыаннарын тиэрдэргэ балачча үлэ барбыта. Ити бэлэмнэнии үтүө түмүгү биэрбитэ. «Айылгы» студия биэс коллективтан «Гран-при» хаһаайына буолбута. Ону таһынан «Бастыҥ эр киһи оруолун толорооччу» аатын Эрэл Сыроватскай, «Бастыҥ дьахтар оруолун толорооччу» аатын Дайаана Слепцова ылан, «Айылгы» студия улахан ситиһиилэммитэ.

2012с. саха литэрэтиирэтин төрүттээччилэртэн биирдэстэрэ А.Е.Кулаковскай- Өксөкүлээх Өлөксөй «Интеллигенцияҕа суругун» 100 сылын бэлиэтээн Улуустааҕы Оҕо киинин кытта «Сытыы кылыс тыллан!» улахан литературнай бырааһынньык тэриллибитэ. 9 оскуолаттан оҕолор кыттыыны ылбыттара. Олоҥхо, тойук, чабырҕах, үгэ курдук фольклор көрүҥнэригэр араас саастаах толорооччулар сатабыллара сайдыбыта бэлиэтэммитэ. Бырааһынньык иһинэн «Аман өс» күрэҕэр «Айылгыттан» Эрэл Сыроватскай I-кы миэстэни ылбыта.

2013с. «Нэһилиэгим дьылҕатын кэрэһитэбин» улуустааҕы күөн-күрэскэ Эрэл Сыроватскай тыл этиитигэр I-кы миэстэни ылбыта.

2015с. «Дьааҥы- олоҥхо түһэ» оройуоннааҕы фольклор көрүүтүгэр Маша Слепцова В.Стручков олоҥхотуттан быһа тардыыны толорон III миэстэни ылбыта.

Кэлиҥҥи  сылларга оскуола оҕото лаппа аҕыйаан, ити курдук, сценка, фольклор араас көрүҥнэригэр биирдиилээн  толоруунан, хоһоону  уус-уран ааҕыынан дьарыктанабыт. Сыл аайы олунньу 13 күнүгэр хайаан да литературнай бырааһынньыктары тэрийэбит. Ол курдук, Эрилик Эристиин, Сэмэн Тумат, Кындыл Уйбаан, Илья Чаҕылҕан юбилейдарын бэлиэтээбиппит.

Быйыл 2016с. Ийэ тыл күнүгэр оҕолор В.В.Никифоров-Күлүмнүүр 150 сылыгар дакылаат оҥордулар, Иннокентий Эртюков 100 сылыгар  хоһооннорун дорҕоонноохтук аахтылар.

Билигин фольклор араас көрүҥнэригэр интэриэс улаатта. Кимтэн кииннээхпитин, хантан хааннаахпытын, дьэ, өйдөөн эрэр курдукпут Онуоха, олоҥхобут киһи-аймах чулуу айымньытынан биллэриллибитэ төһүү күүс буолбута саарбаҕа суох. Оскуолаҕа ити үлэ утумнаахтык ыытыллар.  Онон, театр артиһа буолар соругу туруорбакка, оҕо билиҥҥи кэмҥэ тоҕоостоохтук тутта-хапта,  киһилээх сиргэ толлубакка саҥара, бэйэтин көрдөрө үөрэнэригэр туһаайыллар. 

Онон түмүкпэр, сахалыы сайдам тылы ким баҕарар кэрэхсиир гына иитиэххэ-үөрэтиэххэ сөп эбит. Билигин нойосуустаан эрэ үөрэппит дьиҥ сахалыы саҥа олуктарын оҕолор кэлин да өйдүү сылдьыахтара, саҥарар саҥаларыгар туттар буолуохтара. Олох хаамыыта көрдөрөрүнэн, олоҥхоһут үксэ адьас сааһыран баран олоҥхолуур буолар эбит. Онуоха диэри олох мындырыгар үөрэнэр, тыл сүмэтин, баайын-талатын мунньунар буоллаҕа буолуо. Сунтаар Кутанатыттан олоҥхону уһулуччулаах уһуйааччы Никандр Прокопьевич Тимофеевтан: «Уһуйбут оҕолоруҥ тоҕо бэйэлэрин олоҥхолорун толорооччу буолбаттарый?»- диэн ыйыппыттарыгар: «Улааттахтарына, улааттахтарына эрэ буолуо дуо, баараҕадыйдахтарына, сааһырдахтарына, баҕар, биир эмэ киһи олоҥхолуо буоллаҕа. Олоҥхо диэн хоһоон суруйуута буолбатах»,-диэбиттээх.

Уопуту тарҕатыы

Оройуоннааҕы семинарга ааҕыллыбыта, республикаҕа тарҕатыллыбыта, тус сайтка бэчээттэнэр.