САРМАТ ТАЙПАЛАРЫНЫҢ ОРНАЛАСУЫ.САРМАТ ҚОҒАМЫ. САРМАТТАРДЫҢ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МЕН ТҰРМЫСЫ

• 1 слайд

  Қарағанды облыстық дарынды балаларға арнайы мамандандырылған «Дарын» мектеп – интернаты
  
  ГУМАНИТАРЛЫҚ КАФЕДРАСЫ
  АШЫҚ САБАҚ ТАҚЫРЫБЫ: САРМАТ ТАЙПАЛАРЫНЫҢ ОРНАЛАСУЫ.САРМАТ ҚОҒАМЫ. САРМАТТАРДЫҢ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МЕН ТҰРМЫСЫ
  Орындаған: ДБМ «Дарын» мектеп –
  интернатының тарих пәні мұғалімі
  Исатаев Дархан Касарович
  
  Қарағанды 2013
  

• 2 слайд

• 3 слайд

  Үй жұмысын тексеру
  тапсырмалары
  І КЕЗЕҢ
  

• 4 слайд

  Алаш (1)
  Алдаспан
  Сақтар
  Сарматтар
  Ғұндар
  Алаш (2)
  

• 5 слайд

  АЛАШ тобы
  ЕРЕЖЕСІ: Тапсырманы орындауға 7 минут,тексеруге 3 минут.
  1 тапсырма
  Тарихтағы жыл санау.
  Мөде б.з.б.209 жылы билікке келді.Мөде бастаған Хунну империясының пайда болу тарихы егежей-тегжейлі жазылған Л.Н.Гумилевтің «Хунну» кітабы 1993жылы жарық көрді.Осы аралықта қанша уақыт өтті?__________________________________________________________
  Каталаун шайқасы мен сақтардан б.з.б.530 жылы жеңілген Кирдің жорығы аралығында қанша жыл өтті?__________________________________________________________________________
  «Ғұн» атауы қытай деректерінде б.з.б. 3 ғасырда кездеседі.Қытай деректеріндегі «ғұн» атауы қанша ғасыр бұрын жазылған?________________________________________________________
  1856 жылы Парижде «Аттила және оның мұрагерлерінің тарихы» кітабы жарық көрді.Авторы – француз тарихшысы Тьер Амедиди.Аттила 453 жылы өлген соң,ұлы ғұн туралы кітап қанша жылдан кейін жарық көрді?__________________________________________________________
  Б.з.б. 209 жылы Орталық Азия ғұндарын Мөде басқарды.445 жылы ғұндардың билеушісі Аттила болды.Осы екі оқиға арасында қанша жыл өтті?___________________________________
  

• 6 слайд

  Ұлы Қытай қорғаны
  2 тапсырма
  Ұлы Қытай қорғаны қашан және не үшін тұрғызылғанын жазыңдар.
  
  

• 7 слайд

  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  САҚТАР тобы
  ЕРЕЖЕСІ: Тапсырманы орындауға 7 минут,тексеруге 3 минут.
  1 тапсырма.
  Логикалық тізбекті аяқта
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Шаньюй Түменбасы
  
  Ғұндардың мемлекеттік басқару схемасын жазып,түсіндіріңдер
  2 тапсырма.
  Мөде басқарған Хунну (ғұн) державасы құрылған жылды уакыт сызығына белгілеңдер.
  
  Біздің заманымыздан бұрын Біздің заманымыз
  
  

• 8 слайд

  САРМАТТАР тобы
  ЕРЕЖЕСІ: Тапсырманы орындауға 7 минут,тексеруге 3 минут.
  1 тапсырма.
  Белгілі даталарды пайдаланып,оқыған материалдар бойынша бірнеше хронолгиялық тапсырма құрастырып көріңдер.
  ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
   
  2 тапсырма.
  Тест
   1. Қытай деректерінде "ғұн" атауының пайда болған кезі.А) б.з.б. ІУ ғ.В) б.з.б. У ғ. ортасы.С) б.з.б. ІІІ ғ. аяғы.2. Қытай деректеріндегі ғұн басшысы лауазымы:А) Гуньмо.В) "Күнби"С) "Шаньюи".3. Ғұндар туралы дерек беретін.А) парсы жазбалары.В) қытай деректері С) рим жылнамалары.4. Ғұндар кезеңін қамтитын аралық А) б.з.б. ІУ ғ.-б.з. ІІІ ғ.В) б.з.б. УІ ғ-б.з. У ғ.С) б.з.б. ІІІ ғ.-б.з. УІ ғ.5. Ғұн державасының негізін қалаған.А) Чжи-Чжи.В) Мөде С) Аттила.
   
  
  

• 9 слайд

  2 тапсырма.
  Ғұндар жорығының маңызы.Ғұндардың әскери табыстарына сипатама бер.
  
  АЛДАСПАН тобы
  ЕРЕЖЕСІ: Тапсырманы орындауға 7 минут,тексеруге 3 минут.
  1 тапсырма.
  Сәйкестікті анықта
  
  

• 10 слайд

  ҒҰНДАР тобы
  ЕРЕЖЕСІ: Тапсырманы орындауға 7 минут,тексеруге 3 минут.
  1 тапсырма.
  Қытай деректерінде ғұн мемлекетінің тарихы қалай пайымдалған?
  /Рольдік көрініс/
   
     2 тапсырма
  Тест
   
  1. Ғұндар жөнінде маңызды дерек қалдырған А) Ктесий.В) Марцеллин С) Герадот.2. Ғұн әскерлерінің негізгі құрамы.А) Жаяу әскер.В) Атты әскерлер .С) Жалдамалы әскерлер.3. Ғұндар өсірген үй малдары.А) Сиыр мен қойды ғана.В) Малдың барлық түрін С) Жылқы мен қойды ғана.4. Ғұндардың астық сақтайтын ұралары табылған жерлер, А) үй-жайлардың іші В) арнайы үй сыртындағы ұралардан С) қора-қопсы орындарынан.5. Ғұндардың негізгі баспанасы А) ағаш үйлер. В) киіз үйлер С) тастан өрілген
  

• 11 слайд

  Жаңа сабақ тақырыбы:
  САРМАТ ТАЙПАЛАРЫНЫҢ ОРНАЛАСУЫ.САРМАТ ҚОҒАМЫ. САРМАТТАРДЫҢ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МЕН ТҰРМЫСЫ
  ІІ КЕЗЕҢ
  

• 12 слайд

  Сарматтар
  
  ЖОСПАР
  Сарматтардың орналасқан жері,савроматтар.
  Арал-каспий теңіздері аралығын мекендеген тайпалар.
  Қоғамдық құрылысы.
  Сарматтардың тұрмысы мен шаруашылығы.
  Сарматтар мәдениеті.
  

• 13 слайд

  САРМАТТАР
  Сармaттар туралы деректер өтe аз.
  Бұл тайпаның аты б. з. б. III ғ. бастап тарихқа кірген. Саpмат тaйпалар oдағы Батыс Қазaқстан өңірінде өміp сүрген.
  Б. з. б.III - б. з. -дың IV ғaсыры aралығында Тобыл мен Дунай арaлығын мекендеген тайпалар.
  Олар алғашындa б. з. б. VIII ғacырда «савроматтap» деп аталған. Б. з. б. II ғaсыpдан бастaп Оңтүстік Орaлды, Еділ бойын, Қазақстанның батыс аумaғын қоныстанғaн.
  Б. з-дың IVғ. ғұндардан жеңіліп батыcқа қаpaй қоныс аударған. Жауынгер саpмaт тайпaлаpы дах (дай) - мaссагет, исседондармен тyыстас болып келген. Сарматтар тілі иран тілінeн түрік тіліне ауысқaн. Сарматтаpдың құрaмында роксоландаp, алаңдaр, аорстар, cирактар т. б. тайпaлар болған.
  

• 14 слайд

  Сарматтар Батыс Қазақстан жерінен біртіндеп жаулап
  Қара теңіздің солтүстік аймақтарына дейін жетті
  Орталық Азия
  Қара теңіз аймағы
  Алдыңғы Азия,Солтүстік Кавказ,Парфияға
  жаулаушылық жорықтар жасады
  

• 15 слайд

  Маңғыстау түбегін мекендеген дайлар бүгінгі Кіші жүз құрамындағы адайлармен байланыстырылады.
  Біріншіден,дай және адай деген тайпа атауларының сыртқы дыбысталу үндестігі өте жақын.
  Екіншіден,екеуі де осы маңғыстау түбегінде,соған көрші аймақта өмір сүрген.
  

• 16 слайд

  Сарматтардың қоғамдық құрылымы
  Алғашқы қауымдық құрылыс ыдырап,мүлік теңсіздігі шықыт
  Сармат қоғамында әскери демократия әйелдерге де қатысты болды
  Әскери демократия жетілді
  Сарматтардың қоғамдық құрылымы
  Алғашқы қауымдық құрылыс ыдырап,мүлік теңсіздігі шықты
  Сармат қоғамында әскери демократия әйелдерге де қатысты болды
  Әскери демократия жетілді
  

• 17 слайд

  Сарматтардың тұрмысы мен шаруашылығы.
  

• 18 слайд

  Сарматтар мәдениеті
  
  Ерте саpматтaр мәдениеті (прохор)
  Орта сармaттар мәдениеті (суслов)
  Кейінгі сарматтaр мәдениеті.
  
  
  Сарматтар қыш ыдыстaр, caқина, білезік cияқты әшекей заттар жaсаған. Б. з. II-IV ғғ. Сaрматтаpдың аса ірі археологиялық ескерткіші - жерлеу орындары (Батыс Қазaқcтан облысының Шыңғырлау ауданында) табылғaн. Олар кейінгі сарматтар мәдeниeтіне жатады. Қaбіpге қасында түрлі әшекей заттары бар әйел жерленген.
  
  

• 19 слайд

  АРАЛТӨБЕ АЛТЫН АДАМЫ
  1999 жылы ғылыми экспедиция жетекшісі, тарих
  ғылымдарының кандидаты З.Самашевтың
  басшылығымен Аралтөбе жеріндегі ескі 3 қорғанға
  Археологиялық қазба жұмыстары жүргізілді. Ғылыми зерттеу жасалып, сараптаудан өткізілгеннен кейін археологтар тапқан Алтын адам б.д. 129 жылдың жаз-күз айларында жерленген. Сарматтар тайпасының көсемі, діни абыз әрі қолбасшы және аңшы - саясаткер адам болған деген ғылыми негіздеме жасалды. З.Самашевтың басшылығымен, суретші -реставратор, ғалым, жоғары дәрежеде қалпына келтіруші Қ.Алтынбеков Алтын адамды ғылыми тұрғыда қалпына келтірі
  

• 20 слайд

  ІІІ КЕЗЕҢ
  "Алғырлық кілті"
  (Оқулықпен жұмыс)
  

• 21 слайд

  АЛАШ тобы
  ЕРЕЖЕСІ: Тапсырманы орындауға 7 минут,тексеруге 3 минут.
  1 тапсырма
  
   
  Тарихтағы жыл санау.
  Ежелгі грек тарихшысы Геродоттың хабарлауынша савраматтардың тілі мен туыстық қатынасы туралы, Ғалымдар Оңтүстік Орал,Еділ бойы,батыс Қазақстан жеріндегі саврамат-сарматтардың мөлшерлі санын анықтауы бойынша:
  САРМАТТАР
   
   
  
   
   
  
   
   
   
     
   
   
   
   
   
   
   
   
  
  
  
  
  

• 22 слайд

  2 тапсырма
  Криптограмманы дұрыс шешсең,сармат тайпасының мәдениеті туралы сөйлем оқуға болады
  І. Болымсыз етісіктен кейін ар,ер,р жұрнақтарының
  орнына қолданылатын жұрнақ. (С)-1.
  ІІ.Көсемшенің жұрнағы. (а)-2.
  ІІІ.Ұяң дауысыз (в)-3.
  ІV.Есімшенің жұранғы (р)-4.
  V.Қазақ алфавитінде №1.№9 әріптер. (а)-(м)-5,6.
  VІ.Жылқы сөзінің синонимі.(ат)-7,8.
  VІІ.Ортақ етістік жұранғы.(с)-9.
  VІІІ.Ұят сөзінің синонимі.(ар)-10,11.
  ІХ.Болымсыз етістік жұрнағы.(ма)-12,13.
  Х.Өзгелік етіс жұранғы.(т)-14.
  ХІ.Жылқы жасының айтылуы.(тай)-15,16,17.
  ХІІ.Болымсыз етістік жұрнағы.(па)-18,19.
  ІІІ.Көптік жалғау.(лар)-20,21,22.
  ХІV.Тәуелділік жалғаудың ІІІ жағы.(ы)-23.
  ХV.Ғұн мемлекетінің бір қанаты қалай аталған? (оратлық)-24,25,26,27,28,29,30.
  ХVІ.Қай континенттің ең төмен жері Өлі теңізді абсалют биіктіктен есептегенде -399метр болады?(Азия)-31,32,33,34. ХVІІ.Жіктеу есімдігі.(мен)-35,36,37.
  
  
  
  ХVІІІ.Абайдың 45 сөзі.(Қара)-38,39,40,41.
  ХІХ.Қандай су қоймалары мұхитқа тікелей құймайды?(теңіз)-42,43,44,45,46.
  ХХ.Ажар сөзінің синонимі.(өң)-47,48.
  ХХІ.Ауқымды сөзінің синонимі.(ірі)-49,50,51.
  ХХІІ.Парсы тілінен енген кірме сөз (мәдениет)-52,53,54,55,56,57,58,59.
  ХХІІІ.Үйсіндерде киім тігуде не пайдаланды?(тері)60,61,62,63.
  ХХІV.Өздік етіс жұрнағы (н)-64.
  ХХV.Қатынас сөзінің синонимі (байланыс)-65,66,67,68,69,70,71,72.
  ХХVІ.Өзгелік етіс жұранғы.(тыр)-73,74,75.
  ХХVІІ.Жіктік жалғаудың ІІІ жағы (ды)-76,77.
  
  
  
  
  

• 23 слайд

  САҚТАР тобы
  ЕРЕЖЕСІ: Тапсырманы орындауға 7 минут,тексеруге 3 минут.
  1 тапсырма
  
  Сармат мәдениеті:
  Аралтөбе қорғаныда табылған Сармат көсеміне сипаттама
  ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
  
   
   
  
  

• 24 слайд

  САРМАТТАР тобы
  ЕРЕЖЕСІ: Тапсырманы орындауға 7 минут,тексеруге 3 минут.
  1 тапсырма.
   
   
   
  Қазақ халқының этногенезіне (шығу тегіне) дайлардың қатысуы туралы болжамдар туралы анықтау
   
  
  
  

• 25 слайд

  АЛДАСПАН тобы
  ЕРЕЖЕСІ: Тапсырманы орындауға 7 минут,тексеруге 3 минут.
  1 тапсырма.
  Сәйкестікті анықта
  
   
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  

• 26 слайд

  
  
  
  ҒҰНДАР тобы
  ЕРЕЖЕСІ: Тапсырманы орындауға 7 минут,тексеруге 3 минут.
  1 тапсырма.
  
  Терминологиялық диктант.
  
  Каспилер.-------------------------------------------------------------------------------------
  Гиркан.-----------------------------------------------------------------------------------------
  Савромат жөнінде грек,рим тарихшылары.-------------------------------------------------------------------- ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
  Б.З.Б 248-247 ж-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
  
  

• 27 слайд

  Бекіту.
  
  ІV КЕЗЕҢ
  Сармат шаруашылығы: Мәтіндегі қатені табыңдар.
   
  Савроматтар мен сарматтар егіншілікпен айналысқан. Олар жылқы , бұғы,түйе өсірді.Таңдау осы жануарларға бекер түскен жоқ. Бұғылар мен түйе қар астынан азық тауып жей алатын,алыс қашықтыққа жүруге жарамды,топтанып жайылуға бейім болды.Бұдан өзге,жануарлардың нақ осы түрлері адамдардың етке,майға,сүтке,жүнге сұранысын өтеді,көлік және жүк тарту күші ретінде пайдаланылды.
  
  Сарматтар қоғамындағы әскери демократияның ерекшелігіне талдау.
  /сақтармен салыстыру арқылы/
  
  Ғұндар Сарматтар
  
  
  
   
  
  
  
  
  
   
  

• 28 слайд

  Үйге тапсырма:
  Мазмұндау.
  «Сармат тайпасының жалпы тарихи мұралары» туралы топта жоба қорғау.
  V КЕЗЕҢ